Ne Pamir te Taxhikistanit,ka gjurme te Ilirve??

[fegi]

Lubotan Koli :

Nje veshtrim per etnine Pamuke :

"Atlantida' te reja pellazgo ilire po dalin mbi siperfaqe. Nje filozof kish thene: 'Nese kujtesa shtypet me force nga jashte, rikthimi i kesaj kujtese nodh herdo kurdo vecse me rrembyeshem'. Mbase edhe e njejta gje po ndodh edhe me shqiptaret; qyteterimi i mahnitshem i tyre poellazgo ilir, i cili ose u pervetesua nga te tjeret ose u tjetersua dhe u fsheh ne menyre qe shqiptaret mos te kishin mundesine te merreshin me historine e tyre.

Por, e kaluara pellazgo ilire po rikthehet ne kete mijevjecar me hove te rrembyeshme. Zbulohen burushet ose hundezaket ne Hunze te Pakistanit (pasardhes te komandanteve ilir te Lekes se Madh). Zbulohen kalashet ne Nuristan midis Afganistanit dhe Pakistanit, edhe keta pasardhes te ushtarave te Lekes, madje epirotas ose thene me shqip, came te vertete. Per t'ua hequr skepsat, mjafton qe te shihni nje valle te tyre qe quhet vallja 'Tsiam'. Kjo valle nga kalashet behet ne perkujtim te nje atedheu te lashte te lene me mijera kilometra larg dhe te nje rikthimi te mundshem ne kete atdhe. Atedheu i enderruar i kalasheve eshte pikerisht 'Tsiami' pra lumi Tiam i Camerise, prej se cilit sic thote edhe Cabej doli eponimi Cam ose Cameri.

Ekspedita e Lekes ne Azine qendrore ka lene edhe gjurme te tjera. Nje gjurme e tille me siguri eshte edhe Pamiri. Pamiri eshte nje krahine e gjere malore dhe rrafshnalte ne Taxhjikistan ne veri te Afganistanit dhe Pakistanit.

Makrotoponimi 'Pamir' del sheshazi se eshte me rrenje ilire. Pra, kur formacionet e lodhura ushtarake te Lekes se Madh po ngjiteshin malesive te Baktrianes dhe Sogdianes kishin pare me ne fund nje lugine te gjere. Nje pamje te mire. pra, fjala 'Pamir' eshte shqipe: pa mire = pame mire, ose 'shoh mire'.

Nje kerkim i shpejte ne internet nxjerr te dhena edhe me marrafrymese. Ne webin zyrtar te pamirianeve, pranohet se ushtaraket e Lekes se Madh e kane sunduar kete rajon. Pra, ketu vjen ne fjale mundesia se grupe te caktuara etnike te Pamirit mund te kene prejardhjen prej ushtarve te Lekes. Per me teper shih: http://pamirs.org/history.htm

Shihet qartazi, se pamirianet ( e kam fjalen per keta pamirianet ilire, nese i permbahemi ketij supozimi dhe jo pamirianet e tjere per shkak se Pamiri ngerthen shume etnitete te ndryshme) jane race e bardhe. Madje, edhe veglat e tyre muzikore sikur perngjasojne me ato te shqiptareve. Ne dyert e shtepive skalitkan dy brire te perdredhur cjapi, simbol me te cilin identifikohej Leka i Madh. Veshtrojeni me vemendje forumiste vecmas kete video ne youtube, http://www.youtube.com/watch?v=mwvEMj0WSqM dhe do te keni mundesine edhe te degjoni tingullin e nje vegle te ngjashme me cifteline.

Nje gazetar shkencor i huaj kish bere nje studim marramendes ku shpaloste fakte interesante. Ne Kinen Perendimore ku eshte provinca e Ksijangut ku jeton populli ujgur (kjo krahine kerkon vetevendosje deri ne shkeputje prej Kines) eshte gjetur nje mumje qe daton prej disa mijevjecaresh. Kjo mumie e hedh perfundimisht si te pasakte se Kina perendimore eshte populluar prej te verdheve mongole. Kjo mumie eshte e races se bardhe. Kjo tregon se raca e bardhe ka populluar kete pjese te Kines prej motesh qe smbahen mend.

Aristidhi Kola flet se dardanet kane qene kolonizatoret me te fuqishem ilir. Gjurme te tyre hasen edhe sot ne Tibet. Madje, ne rrjedhen e lumit Hind eshte nje vend qe quhet Dardanistan, ku jeton nje popull i bardhe xehetar, ngjashem sic kane qene dardanet e lashte, xehteraet me te njohur te lashtesise.

Mate Aref thote se shumica e popujve ne Azine qendrore dhe pjese te Kines kane qene te emerurar prej pellazgeve te cilet i kane pushtuar keto vende.

per shembull: ne Kinen perendimore eshte nje popull qe e quan veten ujgur. Nga shqipja: 'uje + gur' cka i pershtatet konfiguracionit gjeografik te Ksinjangut.

Nje popullsi nepaleze sot e kesaj dite e quajne veten 'gurka' pa pasur kurrfare kuptimi ne gjuhen e tyre. Une mendoj se 'gurka' rrjedh nga fjala shqipe 'gur' pra popull qe jeton ne gur, sepse edhe Leka i Madh sic thote Arriani arriti ne nje vend te quajtur Gur.

Emri i vargmaleve Himalaje eshte thjeshte pellago shqiptar i perberre nga fjalet: 'Maje malesh', pra malet te njepasnjeshme te thepisura.

Ne Pakistanin veriperendimor jane nje sere vargmalesh qe quhen Hindokush. Cabej thote se pyetesori 'Kush' eshte ekskluzivisht i gjuhes shqipe. Pra, ekspedita e lekes se Madh ne kerkim te gjetjes se Lindjes, kur kishin hipur ne ato male kane shtruar pyetjen: 'ku eshte lindja, pra hindokush.

Ceshtja e mreterive pellazge ne Azi te cilat jetuan per tre shekuj mbas vdekjes se Lekes eshte shume interesante. Dosido, ato mu per shkak se kane qene te vecuara jane ruajtur prej pushtimeve te njepasnjeshme. Pikerisht, keto mbreteri te panjohura iliro - pellazge duhen te jene baza e kerkimeve shkencore te cilat do ta pasurojne dhe tregojne madheshtine e qyteterimit pellazg.

Shume dashamir te gjuhes e historise shqiptare shpeshhere kane bere nje gabim, sepse nuk kane pasur informacion sa e si duhet. Kur kane pare gjurme pellazge ne Azine qendrore, ata kane menduar se pellazgo iliret vine nga Azia qendrore (shih per kete te Shqiperia c'ka qene e Sami Frasherit ku thote se pellazget erdhen nga mes'i Azise').

Zbulimi i Hunzes dhe gjuhes burush, lugines Kalash, pashtuneve dhe Pamirit tregon qartesisht se pellazget nuk jane nje popull indoeuropian, por ata jane nje popull qe djepin e vet te lindjes e ka ne Ballkan, gjegjesisht ne Shqiperi. Prej kesaj strehe te pathyeshme, pellazgo iliret kane pushtuar boten, pra ata i jane drejtuar Azise per ta perhapur qyteterimin e tyre. Ne Kinen jugperendimore eshte nje krahine e madhe e quajtur Junan (Yunnan) qe sipas nje profesori te huaj rrjedh prej fisit te joneve. Jonet ishin nje nga fiset pellazge qe me vone u greqizuan (por vete emri 'jone' tregon se ata jane race e perbashket me pellazget).

Nga provat e sjellura me lart, sidomos nga fotografite, vertetohet plotesisht se emri Pamir/Pomir ka nje analogji te perkite me shqipen:

Pamir= Pamje + Mirë ~~~~~Pamje e mirë; shoh mirë

(Kjo sepse teksa ushtaret iliromaqedonas te Lekes se Madh po capiteshin maleve te rrepta te Sogdianes (Veriu i Afganistanit te sotshem) ishin sterlodhur se tepermi nga ato vargmale thuajse pa mbarim. Kur eshte shfaqur pllaja-lugina e asaj qe sot quhet Pamir, ushtaret e Lekes duhet te jene gezuar padyshim teksa e kane kundruar nga majat e Hindokushit pllajen e asaj qe quhet Pamir. Prandaj, ata duhet te kene thene: sa pamje e mire

Ne videon qe solla, une pata bere komente me postuesin e asaj videoje. Ai ishte nje i ri nga Pamiri (mosha e tij ishte diku 19-20 vjec) dhe studionte me burs diku ne Pekin ne mos u gabofsha. Ai tha se ne pamirianet jemi krenar per stergjyshin tone Leken e Madh. Une pyesja per shume gjera, dhe nder te tjerash e pyeta edhe si e quanin ata Pamirin. Ai me tha se pamirianet e quajne Pamirin me emrin POMIR.

Edhe ky makrotoponimi i dyte ka perqasje dhe etimologji ne gjuhen shqipe sepse:

POMIR = alb. PO + Mirë ~ (menyra habitore) ~ english(so nice!).

Disa fjale :

Baba - Tate
Nene - Nan
Une - Un
Hark - Ark
Shale( e kalit) - Sal
depo - ambar

Une kam pasur fatin e mire qe te flas me ate pamirianin edhe ne MSN. E kam pyetur per shume gjera dhe une si kureshtar qe jam, e pyeta edhe per gjuhen e tij.

Ai tha se BABAIT i thonte: TAT (veretjeje: kjo eshte e ngjashme me ate si e quajne te atin/babain arbereshet ne Itali/ zoti tat shih poezine O e bukura More). E pyeta si e thone Nenes ne pamiriance. Ai me tha: NAN. S'ka nevoje te behen komente.

Por kur e pyeta me tutje, si thone vellaut, motres, numrat prej 1 deri ne dhjete, ndryshonin teresisht. dhe nga kjo perfundova se pamirianet e kane ruajtur racen dhe deri diku kujtimin per stergjysherit e tyre ilir, mirepo gjuha e tyre ishte humbur gati krejtesisht, dhe kjo eshte e nenkuptueshme sepse Pamiri gjendet aty ku puthiten kulturat dhe qyteterimet nga me te ndryshmet (arabe, kineze, mongole, taxhike, iraniane e cmos tjeter).

http://cene-alb.com/?p=10523

[kutje]

Krejte shenjat qe jane pamur ne vizatime te ketije populli,jane me origjine ilire,punimet,dhe shtepijat,veglat muzikore,vallet,krejte jane identike me te shqipetareve,deri te veshja.mirepo,fetyrat,jane komplete te shqipetareve,posaqerishte te moshes se re,dhe shume identike.Mirepo gjuha,ashte humbur,dhe nji gja duhet ditur,se kesi llji te popullates,ashte plote turkia,plote bullgaria,plte serbija plt shqypnija,te gjithe ne perqindje mbajne shume gene shqipetare,asimilimi,ashte perfekt.Shihet shume mire,kure miret parasysh se ushtaret ilir,nga 5 000 ushtare ne nji vend,ne sherbim te romes,shihet qarte se sa ashte europa me prejardhje Shqipetare,qytetet te medhaja te europes,jane plot me prejardhje shqipetare-ilire,kete e thojne te gjithe,prandaj nuke ashte qudi,se si u asimiluen,pase 2 400 vjeteve,ne kroaci dhe bosnje u asimiluen per 300 vjet.Kurse ne viset e turkis greqis cikli ende nuke ashte permbyllur.Nji zote e dine,sa force e madhe ishim,shume thojne se ma shume se india.Mirepo europa dhe amerika,bajne afer 1 miliard njerez,kurse luftat te ndryshme dhe pushtimet,shkatruen popullin tone.Mjerim i madhe sa ndryshime.

[Archicad]

Tumë dardane në Peshter, Novi Pazar

Një ekip i arkeologëve ka zbuluar në rrafshnaltën e Peshterit një tumë dardane të vjet 3 mijë vjet.

E mërkure 27 Tetor 2010 17:27



Në lokalitetin Pruzhan në Peshter, arkeologët e muzeut Ras të Novi Pazarit, kanë zbuluar urnat për djegien e kufomave, të cilat supozohet se janë më të vjetra se 3 mijë vjet.

Arkeologët supozojnë se urnat u takonin dardanëve.

Ekipi i arkeologëve të muzeut Ras ka zbuluar në rrafshnaltën e Peshterit në fshatin Pruzhn një tumë dardane të vjet 3 mijë vjet.

Drejtoresha e muzeut Ras, Dragica Premoviq-Aleksiq, ka deklaruar se kjo tumë është shfrytëzuar 1 mijë vjet para epokës së re, transmeton Koha.net.

“Janë zbuluar varreza kufomash të djegura, të cilat pas djegies në turrën e druve janë varrosur nëpër urna”, ka deklaruar Premoviq-Aleksiq. Këto kanë qenë vende varrezash, kurse në bazë të karakteristikave të urnave mund të thuhet se këto varreza i përkasin kohës së vonë të bronztë, ka shtuar ajo.

Sipas fjalëve të saj, në tumë janë katër skelete, kurse për nga përkatësia etnike, bëhet fjalë për dardanët.

“Në këtë kohë të bronzit, banorët e parë të njohur të këtij territori janë dardanët. Ky është një fis, që ka jetuar në hapësirën e Maqedonisë, Serbisë së Jugut, Kosovës deri këtu te ne, e ne jemi kufiri jugperëndimor i tyre.

“Dardanët ishin një fis i madh e i fuqishëm, njëri nga më të vjetrit në hapësirën e Ballkanit”, ka thënëPremoviq-Aleksiq.

[altint71]

Feqi po per cfar viti flitet.
Para epokes se krishtit o mbas krishtit.
Duhet me percaktu koha .
Ore qe dardanet kan qene tigra lufte sdushohet perse dhe vet Roma merte skllavet dhe luftataret me te mire kan dal nga ato trulle,.
Boll te permendim Imperatorin Aureliano qe shpetoj romen.
Por keta"ilir "mos jane nje pjese e ushtareve qe Roma kishte dispozicion ne cdo provinc qe e kishte pushtuar,e te cilet ai i conte ne lufte .
Ku vend mund te jete fronti ku Roma donte qe te pushtonte?

[illyrian rex]

P A M I R I
ZGJIDHJA E NJË ENIGME ILIROMAQEDONASE

Ku është Pamiri? - Vështrim gjeografik

Krahina malore e Pamirit është një nga viset më magjepsëse të Azisë Qendrore. Pamiri përfshin një sipërfaqe të gjerë vargmalesh e pllajash që njihen rëndom si Malet e Pamirit ose Pllajat e Pamirit. Pamiri gjendet në juglindje të Taxhikistanit të sotëm, pikërisht në provincën autonome të Gorno-Badakhshan e cila për një kohë të gjatë kërkon shkëputje prej pjesës tjetër të Taxhikistanit.


Leka i Madh dhe Pamiri

“…Arnautët, ose Shqiptarët, si pasardhës të drejtpërdrejtë nga Ilirët dhe Maqedonasit” (Journal of the Royal Anthrpological Institute of Great Britain and Ireland - 1879, fq. 232)

"Epirotët, Ilirët dhe Maqedonasit e vjetër rilindën në mesjetë si raca bashkohore shqiptare” (Great races of mankind - John Clark Ridpath, 1893, fq. 209)

Në krahinën e Pamirit qenësojnë dhjetëra bashkësi të përveçme etnike të dallueshme njëra nga tjetra por që e quajnë vetën me etnonimin ‘Pomirian’. Disa prej këtyre bashkësive etnike shquhen nga të tjerat nga vetë fakti se janë të racës së bardhë. Për njëfarë kohe sundoi mendimi se popullsitë e Pamirit duhen të jenë me zanafillë iraniane. Njëra ndër bashkësitë e përveçme etnike në Pamir njihet me emrin Uakhan që numëron diku 15.000 frymë.

Është për t’u shënuar se një pjesë e Uakhanëve jetojnë edhe në Hunzë të Pakistanit, ndërsa pjesa tjetër e uakhanëve janë të ngjashëm jo vetëm antropologjikisht me kalashët por kanë edhe pikëtakime gjuhësore. Ngjashmërisht, sikur që hunzakët dhe kalashët e cilësojnë vetën pasardhës të ushtarëve të Lekës së Madh ose Iskandarit siç e kanë të ngulitur në vetëdijën e tyre, poashtu edhe uakhit e quajnë vetëveten si pasardhës të Lekës së Madh (Për më tepër shih: Një udhëtim nëpër Pamirin afgan ‘A JOURNEY TO THE AFGHAN PAMIR’. Fushata e paharrueshme gjurmuese e sipërmarrë nga etnologu i guximshëm danez Ole Olufsen në vitet 1898-99 shënon disa kënde tjera të prejardhjes së mundshme të popullsive të Pamirit nga ushtarët e Lekës së Madh. “Leka i Madh njihet nga të gjithë popujt e Azisë Qendrore si Iskandar, dhe sundimtarë të ndryshëm të luginave të Pamirit e cilësojnë vetën si pasardhës të Iskandarit’ - shkruan Ole Olufsen në librin e tij të vyeshëm ‘Përgjatë Pamirit të panjohur; ekspedita e dytë daneze 1898-99’.

Leka i Madh

Siç e kemi vënë në dukje edhe më parë, pushtimet e Lekës u bënë më të zorshme në malësitë e Baktrisë dhe Sogdianës nga ku fiset e atyshme sulmonin në mënyrë të befasishme dhe të çrregullt ushtrinë e Lekës e cila edhe ashtu ishte e pakënaqur me kuturisjet e udhëheqësit të tyre që nuk dinte për ndalje. Sidoqoftë, pas luftërave të rrepta Leka arriti të zaptojë këto krahina të pabindura në të cilat ai la një pjesë të garnizioneve të tij për të ruajtur rendin si dhe lidhi martesë me bijën e një prijësi vendas e cila njihet me emrin Roksana. Natyrisht, një lidhje e tillë e krushqisë i detyrohet më shumë arsyejeve politike, sepse duke u lidhur martesa synohej paqësimi i atyre krahinave. Kemi përmendur gjithashtu se pas vdekjes së Lekës së Madh asnjëri nga ushtarët e tij nuk u kthye në atdhe; ushtarët e tij mbetën në garnizionet ku ishin, garnizione të cilat duhet të jenë bërë pjesë e mbretërive të veçuara të ushtarëve të Lekës në Azinë Qendrore. Privilegji i të qenurit klasë sunduese e ushtarëve të Lekës sigurisht se u krijonte edhe epërsi; dhe pikërisht kjo epërsi e të sunduarit mund të jetë njëra nga arsyejet e moszhdukjes së identitetit iliro-maqedonas të ushtarëve të mbetur në këto vise të harruara. Është fare e pavend të thuhet se bashkësitë etnike që e quajnë vetën pasrëndëse të Lekës e kanë ruajtur të pandryshuar identitetin e tyre burimor, ama fatmirësisht nuk janë përzier me raca të tjera.
Aristidh Kola në librin e tij ‘Arvanitët dhe prejardhja e grekëve’ shkruan se: ‘Rreth 6 mijë ushtarë ilirë, pas vrasjes së Klitit nga Aleksandri i Madh, e veçuan pozicionin e tyre prej tij dhe u endën nëpër Braktanë, derisa përfunduan në Kafiristanin e sotëm, midis Afganistanit dhe Pakistanit verior’. Ndërkaq, një pohim po kaq të sigurt e gjejmë gjithashtu edhe tek historiani romak Justini i cili duke folur për caktimin e hisenikëve të Perandorisë Maqedonase pas vdekjes së Lekës thotë se: ‘Iliri Pito u vu në krye të Medisë së Madhe..’ (M. Junian Justini, Epitoma Historiarum Philippicarum Pompei Trogi, Libri XIII, 4, 13). Ndonëse Media e Madhe dhe Baktria ndodhën larg njëra tjetrës, fakti i pasqyruar nga Justini na jep arsyeje të mendojmë se edhe ushtarët e thjeshtë ilir duhen të jenë vendosur pikërisht në këto vende, varësisht ku gjendeshin ata: nëpër garnizione, fortifikata, pika kyqe malore e rrugore, etj.


Gjurmë të tjera të Lekës së Madh në Pamir

Ekspedita të ndryshme turistike nënvizojnë faktin se diku në vargmalet e Pamirit gjendet liqeni Iskandarkul (vërejtje: Iskandar është shndërrim lindor i emrit Aleksandër, i emërtuar pas Lekës së Madh). Ky liqen është njëri prej më ngjashnjyesve në mbarë Azinë Qendrore. Këndej pari duhet të ketë kaluar Leka i Madh duke synuar pushtimin e Samarkandit. Në viset rreth e përqark gjëllijnë shumë tregime legjendare mbi kultin e Lekës së Madh.


Një tjetër dëshmi e pranisë së mëvonshme të Lekës së Madh në këto treva është edhe qyteti i Khujandit, i cili edhe pse nuk ndodhet bash në Pamir por përtej Pamirit diku në Taxhikistanin Verior i cili është themeluar nga Leka i Madh dhe është quajtur si Aleksandria e largët. Mbase një qytet i themeluar nga Leka i Madh logjikisht duhet të ketë qenë i populluar nga ushtarët e Lekës së Madh, sepse Leka i Madh synonte që të mos linte prapashpine mundësi për kryengritje kundërmaqedonase nga fiset vendase. Në librin interesant ‘Azia Qendrore: Kazakistani, Taxhikistani, Uzbekistani, Kirigistani’ të grupit të autorëve Bradley Mayhew, Greg Bloom, John Noble, Dean Starnes në faqen 368 flitet se Aleksandria e largët (dmth Khujandi i sotshëm) ishte ngulimi (avanposti) më i largët në lindje i ushtrisë së Lekës së Madh. ‘Në të vërtetë, Leka nuk u zgjerua edhe aq shumë në Samarkand por trupat e tij u kthyen sërish dhe Aleksandri i Madh vendosi të ndërtoi një kala të fuqishme në anën e Khujandit modern, i cili strategjikisht ishte i përsosur për mbrojtje dhe pushtim’ (http://www.discovery-tajikistan.com/arc ... 5/win7.php).
Është jashtëzakonisht e rëndësishme që të qartësohet një gjë sa i përket gjurmëve të Lekës së Madh në këto vise të Pamirit e gjetiu. Hulumtues të ndryshëm e pranojnë gjerësisht faktin e pranisë së padiskutueshme të ndikimit të Lekës së Madh, si në qytete të vjetra, rrugëkalime, liqene, madje ndonëse në mënyrë më të kursyer edhe popullata pinjolle të ushtrisë së Lekës së Madh. Keqindentifikimi ka të bëjë me keqparaqitjen e këtyre gjurmëve si mbeturina të ushtrisë ‘greke’ ose kulturës ‘greke’. Nëse qytetet janë ndërtuar sipas stilit arkitektonik të Greqisë së Lashtë kjo nuk flet aspak se qytetet e Lekës së Madh në Azi janë greke. Sot qytetet që ndërtohen gjithandej botës bëhen sipas stilit të ndërtesave të larta amerikane; por kjo nuk i bën qytetet amerikane. Pjesa më e madhe e ushtrisë së Lekës së Madh ishte e përbërë nga popullsi jo greke, siç ishin maqedonët, fiset ilire e thrake dmth të së njejtës gjuhë. Kjo edhe është afërmendësh për shkak se Leka i Madh e ka pasur precedanin e shpërthimit të qytet-shteteve greke kundër Lidhjes së Korintit dmth kundër Maqedonisë.
Sipas Lawrence A. Tritle në librin e tij ‘The greek world in the fourth century’ fq. 123, thotë se Filipi (i ati i Lekës) me fitoren në Kereonë morri kontrollin e gjithë qyteteve greke dhe se parandaloi një marrëveshje greko-perse. Gjatë tërë kohës, shtetet e nënshtruara greke nën sundimin e Lekës mezi prisnin të kryengritëshin kundër maqedonëve. Në librin interesant ‘Greek mercenaries: from the late archaic period to Alexander” Matthew Trundle në fq. 8 dhe 52 përmend se mbreti pers Dari angazhoi mbi 50.000 mercenarë grekë kundër Lekës së Madh. Prandaj, dosido Leka i Madh në ushtrinë e tij nuk mund të jetë mbështetur gjithaq në trupat greke: vendin më të rendësishëm padyshim se e kanë zënë maqedonët, ilirët e thrakasit që ishin të një trungu etnik.
Këtu gjen vend thënia kuptimplotë e studiuesit të zellshëm britanik për shqiptarët Wadham Peacock në librin e tij të shkëlqyer ‘Albania: the Foundling State of Europe" (London 1914) ku shkruan se: ‘njerëzit të cilët mësyen mbi Babiloninë, Persinë dhe Indinë ishin stërgjyshërit e shqiptarëve’. Diodori i Sicilisë i cili jetoi në kohën e Cezarit dhe Augustit romak ka lënë një fragment shumë të rendësishëm që mund të na ndihmojë sadopak ta përforcojmë mendimin tonë. Diodori thotë se: ‘grekët që ishin vendosur në Baktri dhe Sogdianë, e që për një kohë të gjatë kishin duruar me hidhërim qendrimin e tyre midis njerëzve të racave të tjera, tani kur u përhapen fjalë se mbreti ka vdekur prej plagëve të marra, ngrenë krye kundër maqedonëve. Ata krijuan një bandë prej 3000 burrash dhe kaluan nëpër vuajtje të mëdha gjatë rrugës së kthimit të tyre për në shtëpi. Më vonë ata u masakruan nga maqedonët pas vdekjes së Lekës’ (Libri XVII 99.5-6)

Lidhjet me shqiptarët

Pamiri përnjëfarë kohe është cilësuar nga mbështetësit e teorisë indo-europiane të gjuhëve si djepi i gjuhëve indo-europiane! Më pas, ky ‘djep’ është zhvendosur edhe në vende të tjera, gjë që flet për pasigurinë e madhe të tezës indo-europiane. Mirëpo, a thua përse u pandeh për njëfarë kohe Pamiri si djep i gjuhëve indo-europiane? Ky cilësim i Pamirit është jo i merituar dhe është shkaktuar nga mosnjohja e historikut të gjuhëve që fliten brenda Pamirit. Asnjëherë nuk i është dhënë rëndësi faktit të qartë se në Pamir kanë qenë vendosur fise iliro-maqedone të Lekës së Madh. Më vonë, gjuha ilire e përhapur nëpër Pamir është menduar se është gjuha bërthamë, ndërkohë që gjuha bërthamë duhet kërkuar në hapësirën danubo-egjeane në Ballkan ku jetonte i ndarë në fise populli pellazg.
Zanafilla e gjuhëve që fliten në Pamir duhet kërkuar në Iliri. Pamiri fatkeqësisht përgjatë historisë është kredhur nga dyndjet prej më të ndryshmëve të pushtuesve mongol, iranian etj. Gjithsesi, këto pushtime duhet të kenë pasur çmimin e vet: ato i kanë zhdukur emërtimet ilire ose nëse nuk i kanë zhdukur atëherë kanë krijuar përzierjet nga më të ndryshmet, që mund t’i ngatërrojë edhe studiuesit më të mirë. Dimë, se emrat e maleve - oronimet, lumenjëve e rrjedhave ujore - hidronimet janë më të qendrueshme nga ndërfutjet gjuhësore; si të tilla duke e njohur aftësinë e qëndrueshmërisë së këtyre toponimeve atëherë i duhen dhënë rëndësi më shumë për të njohur më mirë Pamirin. Në kapitullin për Hunzën kemi nënvizuar se toponimi - etnonim Hunza ka një shpjegim të bindshëm që e jep gjuha shqipe dmth ‘Hundë e vogël’ lugina - pllajë e cila ka trajtën e një hunde të rrethuar nga malet. Janë hedhur disa shpjegime të ndryshme mbi kuptimin etimologjik të fjalës ‘Pomir’ mirëpo kjo nuk i ka dhënë fund mirë shpjegimit të plotë shkencor të emërtimit ‘Pamir’. Pikërisht, ky mosrrumbullakësim i etimologjisë së Pomirit kërkon domosdo - shmërisht edhe shpjegime të tjera.
Një shpjegim goxha bindës mund ta gjejmë sërish nga gurra fjalësore e gjuhës shqipe, madje në dy mënyra. Zakonisht, në literaturën historike dhe etnografike Pamiri njihet me po këtë emër, edhe pse banorët vendas e quajnë Pomir. ‘Pamir’ në gjuhën shqipe mund të zbërthehet në dy fjalë: ‘Pa (Pamje) Mir (E Mirë) pra pamje e mirë, gjë që ka njëfarë logjike. Le ta bëjmë një përfytyrim sado modest: ta zëmë se jemi ushtarët e Lekës së Madh. Malet e pafundme të Hindokushit duhet t’i kenë lodhur me të vërtetë ushtarët e Lekës, mirëpo zbutja e terrenit malor dhe shfaqja e pllajave të magjishme e të pakufishme bëri që ushtarët e Lekës të kishin para syve të tyre një pamje të mirë. Pra, Pamir = Pamje e Mirë. Varianti tjetër ‘Pomir’ aspak nuk bie në kundërshtim me kuptimin e të parit, sepse Pomir në gjuhën shqipe mund të zbërthehet edhe si Po + mirë. Që të dy variantet etimologjike të gjuhës shqipe përputhen plotësisht me të vërtetën dhe ndjenjën e mirë që shkakton kundrimi i pllajës nga malet e Hindokushit.
Në aspektin etnografik, popullsitë e Pamirit ose Pomirit shfaqin një larmi trajtash të llojndryshme që meritojnë një vrojtim të posaçëm. Në dyert e shtëpive pamiriane skaliten dy brirë të përdredhur cjapi ose dhie, që mund të shihet edhe në Hunzë ose në luginën Kalashe. Natyrisht, dukuria e ruajtjes së këtij simboli dybrirësh që është i lidhur pashmangshëm me Lekën e Madh dhe helmetën e tij me dy brirë dhie (sipas Plutarkut) është çështje që do trajtim më të gjërë.


Shkurtimisht, le të përmendim se kjo ndihmon edhe mbështetësit e teorisë së Dhul Qarnenit, personazhit legjendar të përmendur edhe në Kuran, që e identifikojnë me Lekën e Madh. Dhul Qarnain në arabisht ka kuptimin e ‘Dy Brirëshit’. Natyrisht, engima ‘Dhul Qarnain’ nuk është zgjidhur ende sepse ka interpretime nga më të ndryshmet, mirëpo simboli i dybrirëshit i ruajtur besnikërisht në etosin pamirian, ofron një perspektivë tjetër në mbështetje të ithtarëve të Lekës së Madh. Tjetër aspekt që nguc vëmendjen tonë është edhe përdorimi i disa veglave muzikore që janë të ngjashme me lahutën shqiptare.

Shkruar nga: Salih Mehmeti - Prishtinë, 08. 05. 2010

[illyrian rex]

Foto te femijeve nga Pamiri.

[Brari]

pamir..

me pa mire..

pamje mire..
ose me ba mire..

besoj ky eshte shpjegimi i emrit te kesaj zone madheshtore per nga natyra..
apo jo..

[illyrian rex]

Pjese e shkeputur nga teksti larte

‘Pamir’ në gjuhën shqipe mund të zbërthehet në dy fjalë: ‘Pa (Pamje) Mir (E Mirë) pra pamje e mirë, gjë që ka njëfarë logjike. Le ta bëjmë një përfytyrim sado modest: ta zëmë se jemi ushtarët e Lekës së Madh. Malet e pafundme të Hindokushit duhet t’i kenë lodhur me të vërtetë ushtarët e Lekës, mirëpo zbutja e terrenit malor dhe shfaqja e pllajave të magjishme e të pakufishme bëri që ushtarët e Lekës të kishin para syve të tyre një pamje të mirë. Pra, Pamir = Pamje e Mirë. Varianti tjetër ‘Pomir’ aspak nuk bie në kundërshtim me kuptimin e të parit, sepse Pomir në gjuhën shqipe mund të zbërthehet edhe si Po + mirë. Që të dy variantet etimologjike të gjuhës shqipe përputhen plotësisht me të vërtetën dhe ndjenjën e mirë që shkakton kundrimi i pllajës nga malet e Hindokushit.