Krimet komuniste në Shqiperi

[PLAKU]

E. Hoxha pushkatoi Sabihanë për hakmarrje personale
E Diel, 01-05-2011, 05:54pm (GMT+1)

http://www.zemrashqiptare.net/images...haKasimati.jpg

I nipi, Viktor Kasimati, tregon për shkaqet e vërteta të pushkatimit të hallës së tij, Sabiha Kasimatit. Të vetmes grua mes 21 burrave që u groposën në fshatin Mënik pranë Urës së Beshirit, për mos të lënë pas asnjë gjurmë, veçse shkaqe që vitet do t’i shpjegonin në heshtje. Teksa i kthehet kujtimeve të shumë viteve më parë, ai kujton se halla e tij, shoqe klase e Enver Hoxhës, e konsideronte atë si Don Zhuan dhe e kishte akuzuar hapur për vrasjen e intelektualëve.
60 vjet më parë, në fshatin Mënik, pranë urës së Beshirit, kishte tre ditë e net që punohej për të hapur një gropë të madhe. Fshatarët e zonës nuk kuptonin asgjë se ç’ishte kjo ardhje e beftë e ‘shtetit’ pranë shtëpive të tyre. Duhet të kalonin ato tri ditë e të mbërrinte nata e fundit, që të dëgjohej klithma e një gruaje që do të ngacmonte kureshtjen e të gjithë banorëve përreth. Ishte Sabiha Kasimati, intelektualja që u pushkatua bashkë me 21 burra të tjerë të akuzuar pas plasjes së bombës në Ambasadën Sovjetike në shkurt të vitit 1951. Se si kishin rrjedhur ngjarjet, familjarët e viktimave mund ta mësojnë vetëm pas vitit ’92. Ishte atëherë që patën mundësi të komunikojnë me fshatarë të zonës. Ishte atëherë që mësuan edhe për përpëlitjet e së vetmes grua në atë grup burrash. Plumbi i parë, Sabihanë nuk e kishte prekur dhe vdekja e saj ishte vonuar, ndryshe nga shokët e saj. Por këtë herë të dytë nuk do të kishte më plumb. Vuajtje e tortura të njëpasnjëshme do t’i binin mbi shpinë, deri sa të jepte shpirt. Të gjitha këto sot i tregon nipi i saj, djali i vëllait, Viktor Kasimati. Kur hallën e pushkatuan, Viktori ishte 16 vjeç, pra në gjendje të kujtojë se ‘ndodhte ato kohë në shtëpinë e ij dhe se si ishte situata, kur erdhën lajmëruan… Por cilat ishin qenë arsyet e vërteta të këtij dënimi makabër? A bindej kush se ‘shashka’ që kishte thyer vetëm disa xhama të Ambasadës Sovjetike në Tiranë, pa shkaktuar as edhe një të plagosur, kishte qenë arsyeja e vërtetë? Jo! Kjo ngjarje kishte qenë vetëm justifikimi, që sipas Viktor Kasimatit, i shërbeu Enver Hoxhës për të ekzekutuar njerëzit që gjithnjë e më shumë po kundërshtonin regjimin e tij komunist…

Sabiha Kasimati ka qenë halla juaj, ndërkaq edhe një prej 22 personave që u pushkatuan më ’51-shin, pas bombës në Ambasadën Sovjetike në Tiranë. A kujtoni diçka prej asaj kohe?
Unë kam qenë 16 vjeç kur Sabihaja është pushkatuar. Ka qenë një vajzë e shkolluar, përherë e angazhuar në aktivitetet e kohës. Kjo e bënte atë energjike, por kishte edhe natyrë tepër të prerë, nga sa kujtoj unë. Nga një situatë me time më, kur diçka bisedonim, kujtoj që unë disi e kundërshtoja. Halla u gjend aty dhe më sheh menjëherë me sy të vrenjtur duke thënë: “Si i kthen fjalën mamasë”. Mbaj mend që krijohej gjithnjë një farë ndrojtjeje nga ajo, pikërisht për shkak të kësaj natyre të rëndë gati-gati burrërore.

Jetonte me ju, meqë nuk ishte e martuar?
Jo, vërtet nuk u martua kurrë, por jetonte vetëm. Për shkak të hyrje-daljeve që kishte me studiues e intelektualë të tjerë në vend që e vizitonin gjithnjë, ajo kishte nevojë për hapësirën e saj.

Ku ishte shkolluar që ishte përfshirë në një rreth të tillë?
Sabihaja ka lindur në Edrene të Turqisë dhe kur u kthye u vendos te i vëllai në Korçë dhe në ’27-ën nisi studimet në Liceun Francez të këtij qyteti, duke qenë e vetmja vajzë deri në atë kohë. Edhe pas Liceut, ndryshe nga shoqet e saj, ajo ishte e vendosur të vazhdonte studimet e larta, që në atë kohë kryheshin vetëm jashtë shtetit. Kështu, arriti ta realizojë atë ëndërr të sajën dhe kreu studimet e larta në Fakultetin e Shkencave Biologjike në Torino.

Kur nisi të ishte më e angazhuar, u largua të jetonte vetëm, apo jo, sepse ka jetuar edhe me ju…
Në vitet e para të pasluftës, kur unë isha ende fëmijë, dëgjoja nga familjarët që hallës i ishte ofruar një vend pune në Amerikë nga miqtë e saj, me të cilët kishte studiuar në Torino. E dëgjoja kur bisedonte me babanë dhe i tregonte që kishte refuzuar, sepse donte të rrinte në vendin e saj, pra u kthye në Shqipëri dhe u emërua në Institutin e Shkencave, që ishte institucioni më i lartë shkencor i atyre viteve, me drejtor Selaudin Toton dhe ku bashkëpunoi me disa nga emrat më të njohur të shkencës së atyre viteve si Suad Asllani, profesor Zuberi, (një polak që jetonte dhe punonte në Shqipëri etj.). Në këtë kohë u largua nga banesa ku jetonte me ne dhe u shpërngul në një apartament më vete, për të qenë më e lirë për të punuar.

Nga të qenit pjesë e një shtrese të lart intelektuale, Sabihaja u vu shumë shpejt në shënjestër të krerëve…
Së pari, pas lufte u duk se gjërat po shkonin mirë, por në fillim të viteve 1947-1948 lufta e klasave në vend nisi të ashpërsohej. Ky ishte një qëndrim me të cilin Sabihaja nuk u pajtua kurrë. Gjërat u rënduan më tepër kur filloi të dënohej dhe të goditej elita e intelektualëve, një pjesë e të cilëve ishin shokët e saj. Sidomos pushkatimi i Selaudin Totos krijoi tek ajo një zhgënjim të madh dhe e bëri të krijonte një bindje tërësisht kundër regjimit komunist. Shpesh vinte dhe bisedonte me babanë, duke u shprehur se të gjitha këto që po bëheshin ishin të padrejta dhe se shteti nuk mund të ndërtohej mbi vrasje dhe dhunë. “Kurrë nuk i kam besuar doktrinës komuniste, shprehej ajo, por tashmë po bindem se nuk isha gabuar”. Kishte një guxim të jashtëzakonshëm dhe i thoshte hapur mendimet. Për më tepër ajo njihej nga afër me Enver Hoxhën.

Si kishte qenë njohja e saj me Enver Hoxhën?
Sabihaja ishte femra e parë që studioi në Liceun e Korçës, po aty është njohur edhe me Enverin, e ka pasur në klasë. Për rrjedhojë, njihte edhe kapacitetin e tij intelektual dhe shumë nga veset e rinisë së tij të hershme. Kjo më ka bërë gjithmonë të besoj që Enver Hoxha personalisht kishte një arsye më tepër për të kërkuar eliminimin e saj.

Vetëm kjo nuk mund të jetë arsye… Ç’ngjarje të tjera fshiheshin pas këtij eliminimi që ju jeni i bindur se kanë qenë me urdhër të Enver Hoxhës?
Sabihaja ishte natyrë rebele. Edhe tim atë e kam dëgjuar t’i thoshte shpesh të kishte kujdes kur fliste, sepse me ata nuk i dihej asnjëherë. Por ajo ashtu ishte gatuar, e kishte të pamundur të rrinte e heshtur e madje e fajësonte hapur ish-shokun e klasës për krimet që po kryheshin në vend. Kështu, diktatori mund të gjente shkak për eliminimin e saj, e pse jo edhe ta përfshinte në veprimtari terroriste, ashtu siç veproi. Të mbushje dosje në atë kohë rezulton që nuk paska qenë edhe aq e vështirë, e sidomos për t’i nxirë ato ishte tepër e thjeshtë. Fare mirë në dosjen e saj mund të jetë shënuar edhe fakti se shoqëroi një gazetar laburist anglez që kishte ardhur për të vizituar vendin tonë, duke qenë se Sabihaja njihte disa gjuhë perëndimore. Por më vonë askush nuk i pengonte organet tona të inteligjencës, që ta interpretonin këtë fakt si “veprimtari agjenturore”.

A ju kishte rënë rasti ta dëgjonit vetë në rebelimet e saj ndaj Enver Hoxhës?
Në praninë time halla rezervohej në bisedat rreth tij, megjithatë kisha dëgjuar ndërsa i thoshte babait se “Udhëheqësi nuk ishte ai që shfaqej”. “Nuk ishte dhe aq tipi i luftëtarit se sa tipi i Don Zhuanit, që nuk shquhej për ndonjë moral me vlera”. E kishte njohur drejtuesin e vendit gjatë viteve të tij të rinisë, atëherë kur ishte edhe më e lehtë për të gabuar dhe, me sa duket, rinia e Enverit kishte gjëra që duheshin fshehur. Kishte treguar sjellje amorale gjatë viteve të liceut, pra kishte bërë një figurë jo të mirë edhe në qytet. Ishte kjo pjesë tjetër e medaljes, për të cilën halla fliste shpesh, deri sa më pas nisi të flasë hapur, duke e akuzuar si përgjegjës kryesor për dënimet që nisën të bëheshin.

Pra, Enver Hoxha e dënoi për shkak të qëndrimeve të saj të kundërta, apo sepse diçka fshihej në të shkuarën që mund të dilte në sipërfaqe?
Mendoj që ndërthuren të dyja, por sigurisht që edhe qëndrimet e saj të vazhdueshme kundër ishin vendimtare.

Dini ndonjë situatë konkrete të këtyre reagimeve kundër?
Për shkak të takimeve të rastësishme në rrugë mes hallës dhe Enverit, ata flisnin e bisedonin shpesh dhe në asnjë rast halla nuk kursehej të thoshte fjalën e saj ashtu siç e mendonte. Aq sa njëherë ai i pati thënë: “Po ti vetëm imperialistët francezë lexon, merr lexo Marksin”. Të gjitha këto akumulime që kishte bërë në gjithë këto vite, e bënin Enverin të arrinte deri te akuza se Sabihaja kishte organizuar këtë grup intelektualësh dhe bashkë me imperialistët do të çonin në luftën e 3-të botërore. Imagjinoni se deri ku kanë arritur… Por ai nuk u hakmor vetëm ndaj saj, të pushkatuarit ishin 22 vetë! Nuk mund ta vriste të vetme, pa pasur një akuzë publike. Prandaj u gjet varianti i bmbës në Ambasadën Sovjetike në Tiranë. Ky ishte rasti më i mirë për t’i eliminuar, sepse edhe të tjerët, pavarësisht se ishin të gjithë intelektualë, reagonin po njësoj si Sabihaja, pra të gjithë janëdënuar vetëm pse nuk kanë pranuar t’i nënshtrohen regjimit.

Si dhe kush ju ka njoftuar kur e pushkatuan?
Natën pas shpërthimit që ndodhi në Ambasadën Sovjetike, ku ishin thyer disa xhama, në apartamentin e saj kishte qenë e ftuar një mikeshë. Pikërisht atë mesnatë Sabihanë e kishin arrestuar. Të nesërmen në mëngjes, shoqja e saj trokiti në shtëpinë tonë. Doli babai e pas tij edhe unë. “Mbrëmë kam qenë tek Sabihaja dhe atë e arrestuan”, tha ajo. Askush më pas nuk mori vesh motivet e arrestimit. I kishin hedhur prangat dhe e kishin marrë në Degën e Brendshme, pa asnjë sqarim. Ne të familjes menduam së pari se e gjithë kjo kishte qenë një ngatërresë që mund të sqarohej, por nuk ndodhi kështu. Po atë ditë u arrestuan edhe 300 persona të tjerë për verifikime dhe ne menduam se halla mund të kishte qenë në këtë grup. Por sa më shumë shtohej koha, aq më shumë nisëm të besonim se diçka kishte ndodhur. Ime gjyshe, pas gjithë kohës së përpjekjeve që bëmë për të marrë vesh ndonjë lajm, shkoi të takohej me Omer Nishanin, me të cilin njihej personalisht. Përgjigjja e Omerit kishte qene e prerë: “Nuk kam ç’të bëj. Ajo fliste shumë për komandantin”. Kaq mjaftoi për të kuptuar. Pra ka qenë gjithçka personale? Domosdo, zemërimi i Enver Hoxhës nuk kishte mbajtur më. Për më tepër, ai nuk mund të lejonte që një femër, ish-shoqja e tij e klasës, të fliste për të, të tregonte hapur gjithçka që dinte dhe të dilte kundër tij, duke e akuzuar poshtë e lart për gabime e faje, të vjetra e të reja. Me këtë ndëshkim ai do të tregonte që ishte i fuqishëm dhe nuk duhej të dilnim kundër tij. Dua të shtoj, që për më tepër nuk mund të jetë aspak i rastësishëm fakti që pjesën më të madhe të atyre që u pushkatuan natën e 26 shkurtit të vitit 1951, Enver Hoxha i njihte personalisht.

Si e morët vesh të vërtetën?
Në përpjekjet tona të vazhdueshme, të xhaxhait kryesisht, për të marrë vesh diçka. Mësuam pas disa kohësh nga disa miq të afërm që kishim, se çfarë kishte ngjarë: Sabihanë e kishin pushkatuar së bashku me 21 persona të tjerë. Gjithçka kishte marrë fund brenda 2-3 ditëve. Sigurisht kohë e shkurtër për të pyetur dhe për të çuar drejt vdekjes 22 persona, megjithatë, kishte marrë fund. Asnjë sqarim nuk u dha për këtë ngjarje. Ishte zhvilluar një gjyq në mungesë dhe morëm vesh vite më vonë, falë dekretit firmosur nga Omer Nishni, po ato ditë, ku lejohej të kryhej gjyqi në mungesë, për personat që akuzoheshin për veprimtari terroriste…

Pas vitit ’90, di që keni mësuar më shumë rreth ngjarjes…
Po, u krijua një komision nga viti ’92, i cili mblodhi të afërmit e të pushkatuarve dhe ishin ata që kërkuan në zonën ku ishte bërë pushkatimi. Nga fshatarët e zonës morëm vesh se qysh tre ditë përpara se t’i ekzekutonin, në fshatin Menik, në afërsi të Urës së Beshirit, ishte hapur një gropë e thellë. Aty i kishin hedhur, i kishin lidhur me tela me gjemba dhe i kishin vrarë njëri pas tjetrit. Sabihanë nuk e kishte kapur plumbi për fat të keq dhe e kishin torturuar, deri sa kishte dhënë shpirt. Fshatarët tregonin se kishin dëgjuar klithma gjatë natës, një zë gruaje që ulërinte “Çfarë i kam bërë perëndisë?”. Kohë më pas, kishte kaluar andej një traktorist që nuk ishte në dijeni të ngjarjes dhe duke punuar, kishte nxjerrë trupin e saj në sipërfaqe, meqenëse ajo ishte hedhur më vonë se të tjerët, përderisa kishte vdekur e fundit

[EuroStar1]

Sikur te na sillnit ndonje video ose foto nga Arshiva " Nese e keni " Gjat ekzekutimit te vrasjeve...

Pershendetje dhe ju lumshin duart per informacionet

[gjirfabe]

FAJTOR PA FAJ


Kujtimit të shkencëtarit të shkëlqyer dhe artistit të madh Enriko Veizi

Tani mbi mua ka rënë heshtja e mortit. Koka më ka mbetur e kthyer pak nga ana e djathtë, ku rri ime bijë, Enida. Ime shoqe, Ema, më rri mbi krye. E shkreta ajo ç’ka hequr me dhe pa mua! Pranë saj rri nëna, që nuk heq nga goja fjalët: "I bukuri i nënës, ku po më ikën kështu? Ta shkurtuan jetën katilat, o bir?! Ç’më duhet tani mua jeta pa ty, o bir i nënës, bir!" Ime motër, Tefta rri pranë sime bije dhe qan në heshtje. Dy binjakët, Enoja dhe Endri, ende nuk kuptojnë, që më kanë dhe për pak orë. Të dy rrinë pranë e pranë dhe presin burrat, tek dhoma e tyre. Rrinë të hutuar dhe s’flasin dot një fjalë. Me ta është dhe im vëlla Genci. Njerëzit nuk pushojnë së ardhuri sot në shtëpinë time. Ka dhe prej tyre, që më braktisën atëhere mua dhe gruan time dhe sot nuk pushojnë duke më numëruar të mirat!

Çdo gjë filloi atë ditë të enjte, të gjashtë shkurtit njëmijë e nëntë qind e tetëdhjetë e gjashtë. U zgjova atë mëngjes si çdo ditë, hëngra mëngjesin me pak qumësht të blerë nga gruaja , një ditë më parë, pas një rradhe të gjatë, që në orën tre të mëngjesit. Piva me të kafen dhe u nisa. Ajo, atë ditë do të shkonte në Durrës, se kishte një rast vdekje në farefisin e saj. E kujt i shkonte mendja, se aty rreth orës dhjetë, do të hynin në zyrën time kryetari i degës së qytetit dhe dy civilë dhe do të më thoshnin ato fjalë, që i thuheshin atëhere "armikut": " Gjergj Veziri, në emër të popullit je i arrestuar!". Më hodhën prangat në duart dhe as më lanë të veshja pallton, por më nxorrën nga zyra dhe në oborrin e ndërmarrjes pashë "gazin" e Degës. Hyra aty dhe u ula në sediljen prapa mes dy civilëve. Prej atij çasti s’isha më njeri i lirë.

Jeta ime kishte pushuar atë ditë. Tani isha një "i hetuar" nga hetuesia e qytetit, e atij qyteti, ku kisha punuar për gati njëzet e katër vjet. Ishte një çerek shekulli punë! Këtë, që po provoja unë e kishin provuar më parë miqtë e mi, të cilët ishin burgosur dhe dënuar rëndë. Ishte një kohë, që sikur ishin ndalur këto arrestime dhe dënime në sektorin e naftës, por isha gënjyer. Enver Hoxha kishte gati një vit që kishte vdekur. Me të kisha pasur rastin të takohesha dikur me një grup bashkëpunëtorësh të mi. Kishim marrë krahë nga ai takim. Kishim kujtuar, se mund të punonim të qetë, sepse ai, koka e udhëheqjes na kishte takuar dhe vlerësuar, por ja s’kishte kaluar pak kohë dhe mbi sektorin tonë ai lëshoi përsëri rrufetë e tij. Inxhinierë të zotë si Kosta, ai që dikur kishte udhëhequr diplomën time dhe ishte bërë mik i familjes, siç kisha marrë vesh kishte vdekur në tortura. Drejtor Nashua ishte dënuar me burgim të përjetshëm. Për të kisha dëgjuar, se e kishin pushkatuar dhe ja tani pikërisht pas vdekjes së Enverit erdhën prangat në duart e mia. Ku kisha gabuar? Po Ema me fëmijët ç’bëjnë tani? Ç’do bëhet me ta? Do t’i heqin me siguri nga qyteti, do t’i internojnë? Kush ishin ata që kishin urdhëruar arrestimin tim? Para pak muajsh, tek ne kishin ardhur ata dy nga lart, njëri dikur kishte qënë inxhinier mekanik, kurse tjetri shofer. Byroja politike vit pas viti ishte "zbrazur" nga "garda e vjetër" dhe në vend të tyre ishin "ngjitur" karrocierët, shoferët dhe mjelëset e lopëve!

Ata të dy, as që kishin zbritur nga makina atë ditë, por siç duket kishin shkuar lart dhe raportuar, se aty në "naftë" ka sabotim, se aty "angjetura" e huaj kishte vepruar me duart e mia dhe të Taqos, drejtorit tim.

Ema, siç mësova pas "lirimit" tim, atë mbrëmje ishte kthyer nga Durrësi. Kishte thirrur nga poshtë pallatit emrin tim, por asnjë përgjigje. Kishte ngjitur shkallët dhe kishte hapur derën e apartamentit tonë, aty në katin e dytë. Prapa derës rrinin të tmerruar të tre fëmijët.

-Mami! Mami! Kanë arrestuar babin!-i kishte thënë vajza me një zë që shprehte tmerr dhe llahtarë. Apartamenti ishte kthyer përmbys. Njerëzit e Sigurimit kishin kontrolluar çdo cep të tij. Emës i ishte marrë fryma një çast, pastaj kishte përmbledhur veten. I kishte mbështjellë me krahët e saj të tre fëmijët dhe kishte filluar të qante me dënesë. Fëmijët qanin me të. Vajza, gjashtëmbëdhjetë vjeçare, Enida, dridhej nën dënesa. Ajo ishte shumë e lidhur me mua, po ashtu dhe njëri nga binjakët dhjetëvjeçarë, Enoja. Atë mbrëmje Ema u mundua të qetësonte fëmijët, t’iu përgatiste atyre darkën, por mendja ishte tek unë.

Kishte kaluar ora dy e natës, kur kishte dëgjuar një trokitje të lehtë në derë. I ishte afruar asaj e trembur. "Kush do të ishte ai, që guxonte t’i trokiste në këtë orë në derën e saj me burrin, tani një i arrestuar? Mos ndonjë fqinj?"

-Hape Ema! Jam unë Xhaviti! Hape të lutem!

Xhaviti, ishte hetuesi, që gjer atë kohë të ditës dhe natës ishte marrë me mua. Ishte marrë me mua, do të thoshte, që aty në atë dhomën e errët të hetuesisë, unë i lidhur me duar prapa pas një karrigeje metalike, të ngulur në çimento, prisja papushim goditjet e tij. Grushte në fytyrër, shkelma në kurriz, në bark dhe gjoks.

E njihja, se ai hiqej si "shok" e "mik" i ne intelektualëve të qytetit, aq më shumë, që kur u zgjodha dhe kryetar i degës së Lidhjes në këtë qytet. Pikturat e mia kishin zënë vend në shumë ekspozita të qytetit dhe në ato kombëtaret kisha fituar çmime. Piktura kishte qënë dashuria ime e parë! Kisha filluar të pikturoja qysh fëmijë. "Ata", siç më tregonte më vonë Ema, kur kishin përmbysur shtëpinë tonë i kishin marrë ato si "prova". Kishin rrëmbyer edhe disa katalogë pikturash, që unë kisha mundur të sjell nga ato dy rrugë që pata bërë jashtë shtetit. Ato albume pikturash do të bënin dhe një "dëshmi" tjetër kundër meje, si njeri që pëlqeja artin e huaj, kurse "daljet jashtë shtetit" për shkëmbim eksperience, do të ishin si shkak për të më ngatërruar me agjenturat e huaja!...

Unë me agjentura të huaja?! Unë, që kur shkoja në institutet jashtë dhe shikoja sa kishte ecur shkenca, ndjehesha ngushtë dhe më vinte turp për dijet e mia të kufizuara në krahasim me ato ku kishte arritur bota e kërkimeve në naftë. Më vinte të qaja, që kishim mbetur aq prapa botës! Unë, që çdo eksperiencë të fituar aty, mundohesha, që sado pak, brenda mundësive të vendit tim ta vija çdo ditë në jetë.

Aty në atë dhomë të errët qelie, pas torturave të tmerrshme, ndjeja se si një zhgënjim i dhimbshëm pushtonte gjithë qënien time. Kisha sakrifikuar gjithçka për punën time, nga që e dashuroja atë. Kisha sakrifikuar familjen, gjumin, pushimet e mia vjetore dhe përse?! Që një ditë të përfundoja këtu në këtë qeli me damkën e armikut sabotator!...

Mëngjesi e kishte gjetur me sy të enjtur. Kishte bërë gati çajin për fëmijët, i kishte lënë porosi Enidës dy binjakët dhe ishte nisur për punë. Rrugës ecte kokëulur. Nuk donte

të takonte njeri as me sy. Ajo ishte kryeinxhiniere në fabrikën e makaronave. Ç’do bëhej tani me të? Mos do ta internonin? Po ai, Gjergji, burri i saj çfarë kishte bërë, që e kishin arrestuar ? Kishin punuar një jetë, ai si nëndrejtori i Institutit të studimeve të naftës dhe ajo në fabrikë. Mos vallë kishte vënë firmën në ndonjë projekt të gabuar, që mund të quhej me atë fjalën e tmerrshme "sabotim"?! "Sabotatorë në naftë" "ishin zbuluar" gjatë gjithë kohës, që kur ajo njihte Gjergjin dhe kishte prej tyre që ishin dënuar dhe me pushkatim…

Për pak sa nuk u përplas me dikë. Ishte Petriti, një punëtor i Azotikut, me të cilin e lidhte një krushqi e largët.

-Bëju e fortë!-i tha ai në vend të përshëndetjes "mirëmëngjes!"-Do të jetë bërë ndonjë gabim. Gjergjin unë e kam si vëlla.

-Ik-i tha ajo me zë të dredhur-ik dhe mos më tako më!

Por, ai sikur të mos kishte dëgjuar gjë vazhdoi:

-Për çdo nevojë mua më ke pranë.

Nuk kam si t’ia harroja për gjithë jetën atij mikut tim, Petritit, që për sa vite unë lëngova burgjeve iu ndodh pranë familjes sime. Nuk ia harroj as mikut tim shkrimtar Aliut, që një ditë kishte takuar nënën time dhe i kishte dhënë një stekë me cigare për të m’i sjellë mua në burg. Ato cigare ishin shenjë e mikut që nuk më kishte braktisur dhe nuk më kishte harruar.

Ema, nuk kishte filluar mirë punën, sa kishte veshur përparësen e bardhë në laborator, kur kishte hyrë sekretari i partisë i fabrikës dhe pa e përshëndetur i kishte thënë:

-Ema, të kërkojnë në komitetin e Partisë.

Kishte hequr përparësen, kishte veshur pallton dhe kishte dalë nga fabrika.

-Ti duhet të dish për tët shoq shumë gjëra-i kishte thënë sekretari i dytë i komitetit. -Hapju Partisë! Ajo duhet t’i dijë të gjitha. Ai yt shoq vazhdon të heshtë. Nuk do të pranojë asgjë!

-Unë s’di asgjë përse e kanë arrestuar-tha Ema pa e parë në sy.

-Mendoju mirë, ne ty të kemi zgjedhur në forumet e larta të gruas. Je në kryesinë e këshillit të përgjithshëm të BGSH-së. Mendo për fëmijët e tu, se ai yt shoq nuk ka menduar për ju!

Ema heshtëte.

-Ik tani-i kishte thënë më në fund sekretari - ne jemi këtu dhe presim të na ndihmosh.

Ema kishte thënë si nëpër dhëmbë "ditën e mirë!" dhe kishte dalë nga ai prag i komitetit të partisë më e vrarë se sa kishte hyrë.

"Ç’kërkojnë nga unë?!" pyeste veten. Ndjeu se për pak po i thyheshin gjunjët. Kishte kaluar natën më të tmerrshme të jetës së saj.

Pas asaj dite, atë e kishin ulur nga përgjegjësia si kryeinxhiniere dhe e kishin çuar inxhiniere në prodhim. I kishin bërë mbledhje kolektivi, ku kishin kërkuar të "dënonte" mua, burrin e saj, shokun e jetës për njëzet vjet! Ajo ishte ngritur dhe kishte thënë: "Partia i di të gjitha. Nëse im shoq Gjergji, do të ketë faj le ta dënojë!"

Mbledhja e kolektivit kishte kaluar si kishte kaluar, por ajo e këshillit të gruas së rrethit kishte qënë më e mundimshmja për Emën. Aty, gjithë ato gra, dikur "shoqe" të saj të plenumeve dhe kongreseve të gruas, ishin ngritur dhe kishin folur gjithë mllef gati gjer

në shkumëzim për atë "armikun" Gjergj Vezirin dhe kishin kërkuar, që dhe ajo, si bashkëshorte e tij "të mbante qëndrim dhe ta dënonte"…

Nga qytetet ku banonin, kishin erdhur që të nesërmen e arrestimit im vëlla i vogël Genci dhe ime motër Tefta. Genci kishte blerë një stekë prej dhjetë paketa cigaresh dhe kishte shkuar me njëherë në degën e brendshme të merrte vesh se ç’bëhej me mua. Ime motër nuk kishte marrë guximin të vinte në atë derë. Burri i saj ishte oficer dhe ajo kishte frikë mos merrej ndonjë masë edhe kundrejt tij, si kunat i një të arrestuari.

Nga bodrumi, ku kisha tani njëzetë e katër orë i mbyllur, nga ajo dhomë e errët, kishte dalë ato çaste hetuesi im, më mirë të them "torturuesi" im, Xhavit Korrja. Krahëve, siç më tregonte më vonë im vëlla, kishte hedhur një nga ata xhupat me jakë peliçeje, që mbajnë ushtarakët. Qeshte me të madhe me një nga hetuesit e tjerë të degës. Në dorë mbante ndezur cigaren. Im vëlla, Genci e njihte. Kishin qënë dikur shokë të një klase në shkollën e mesme. Zemra e tij sikur ishte ngrohur pas atij kallkani që kishte kaluar. I ishte afruar me ndrojtje Xhavitit dhe i kishte thënë:

-Shoku Xhavit…Im vëlla është i pafajshëm! Unë mund të isha brenda, jo ai!

-Yt vëlla është një kriminel i poshtër, që s’e ka shokun! Ai është koka e grupit! Ai do plumbin kokës!

-Jo, jo! Im vëlla nuk është kriminel!-kishte thirrur Genci dhe kishte shpërthyer në lot.

Xhaviti e kishte lënë aty të dërmuar nga dhimbja, me atë stetkën e cigareve që Genci kishte blerë për mua.

I shkreti Genc! Gjithë jetën më ka adhuruar si vëllain e tij më të madh. Më dhimbej ai djalë, që pas arrestimit tim e kishin "zbritur" nga përgjegjësia si kryeinxhinier dhe e kishin çuar të punonte si përgjegjës turni në prodhim. Ai jetonte me nënën. Im atë kishte tre vjet që kishte vdekur.

Nëna ime! Shenjtorja ime! Për sa vjet bëra burg ajo nuk iu nda rrugës së kalvarit tim! Më ndoqi nga burgu në burg! Në diell dhe shi, në të nxehtë dhe tufan. E shihja nga oborri i burgut tek ngjitej rrugës me ato dy torbat e rënda me ushqime dhe ndërresa për mua. Vitin e parë, nga një kamare e vogël takonim vetëm duart. Nuk na lejohej të shiheshim sy ndër sy. Ema nuk mund të vinte me të.

Në çastet kur mbetesha vetë pas "marrjes në pyetje" nga hetuesit, kujtoja gjithë jetën time. Çastet më të bukura kishin qënë ato kur u njoha me Emën. Shëtitjet tona buzë detit në qytetin tim bregdetar, fejesa dhe më vonë ato dy javë pushimesh pas martesës sonë në kampin e punëtorëve në qytetin e Korçës. Ai ishte pushimi i parë dhe i fundit me Emën. I dhënë me pasion pas punës sime i mohova vetes ditët e pushimit. Ema shkonte me pushime në verë në qytetin e Vlorës, tek nëna ime së bashku me tre fëmijët tanë, pa mua. Lindja e fëmijëve kishte qënë gëzimi më i madh i jetës sime. Ata ma mbushën jetën dhe pas çdo dite të punës sime të lodhshme dhe cfilitëse, me gjithëse shumë herë i lija dhe i gjeja në gjumë, ato çaste që isha me ta, ishin çaste të mrekullueshme. I kisha parë të porsalindur, iu kisha dëgjuar natën të qarën e tyre, i kisha mbajtur përdore në hapin e tyre të parë, më kishte mrekulluar fjala e parë e thënë nga ato buzë fëmije, i kisha marrë përdore për t’i çuar për herë të parë në shkollë dhe këto kujtime sikur më bënin të ndjeja më shumë, se ç’kisha humbur me arrestimin dhe burgosjen time. Ndarja prej Emës dhe prej tyre ishte një dhembje, që më ndiqte pas në ato vite burgu.

"Le të veprojë siç është më mirë për të dhe fëmijët, i thashë dikur nënës në një nga takimet tona.-Po qe se e shikon të nevojshme, le të bëjë ndarjen! Ne kështu njësoj të ndarë jemi!"

Ema kërkoi ndarjen, por kjo u bë e mundur vetëm pas gjyqit tim dhe dënimit që m’u dha: "Njëzet e tre vjet burg! Për sabotim të ekonomisë socialiste!", por para se të vinte dita e gjyqit, ç’hoqa unë, vetëm atij, varrit tim, ku po shkoj tani, do t’ia tregoj…

x x x

Tetëmbëdhjetë muaj hetuesi! Grushtet dhe shqelmat nuk u ndanë. Në pushimet mes torturave pyesja veten: "ç’ju kam bërë këtyre njërëzve, që të më urrejnë dhe të më poshtërojnë kështu?!". Ata nuk ishin thjesht ekzekutorë torture. Në çdo grusht dhe goditje atyre iu shpëtonin fjalë urrejtjeje të dala nga shpirti i tyre katran. Kush i kishte mësuar të urrenin kaq keq?! E keqja, më në fund, po e kuptoja, rridhte nga lart me rropamë dhe vinte e mblidhej pastaj si në një sterë të zezë tek këta ekzekutorë të tmerrshëm.

Në jetën time s’i kisha bërë keq asnjë mize. Më pëlqente gjithçka ishte e bukur në natyrë, në njerëzit. Dashuroja artet, muzikën, gjuhët e huaja, punën, me gjithë vështirësitë e saj. Atë punë, unë nuk do ta ndërroja kurrë me një post atje lart në ministri. Ishte punë kërkuese, hulumtuese dhe kur një ditë jepte rezultatet e saj të mira, pra kur zbulohej një vëndburim i ri, s’kishte gjë më të bukur, se gëzimin e ndanim të gjithë bashkë, specialistë, inxhinierë dhe naftëtarë dhe ja tani për gjithë këtë dashuri, që mbaja brenda shpirtit, si një të pafaj, më torturonin, njerëz të liq e të pashpirt.

Torturë e tmerrshme ishte ajo kur më hoqën pa anestezi, me pincë elektriçisti, gjithë dhëmbët e mia të para! ( Në rininë time ato më dukeshin, se ishin gjëja më e bukur në fytyrën time. Kisha dhëmbë, që siç më thoshte nëna, ishin si inxhi!). Ulërija nga dhimbja, po ku deshën t’ja dinte Xhaviti me shokë?! Kur e panë, se dhe ashtu unë nuk firmosa deklaratën e diktuar prej tyre, atëhere filloi tortura më e tmerrshme. Më hoqën pantallonat dhe të mbathurat më përkulën kurrizin dhe ndjeva në anusin tim të hynte diçka dhe pastaj një lloj lëngu, që i vinte era qepë. Ulërita nga djegia e tmerrshme, që më shkaktoi ai lëng në gjithë barkun tim! Kjo torturë u përsërit me ditë me rradhë. Ashtu të çveshur lakuriq duke kaluar nëpër korridorin e errët, vetëm pas një muaji, më bënë të hyj në një dhomë ku ishte dushi. Uji ishte akull dhe ishte fillimi i marsit…

-Ne të bëjmë të pish shurrën tënde!-thërriste Xhaviti.

E pra, edhe urinën time jam detyruar ta pi, nga etja që kisha ditët e para. Pa bukë, pa ujë. Trupi im u tret. Trupi im njëmetër e nëntëdhjetë dhe që peshonte dikur mbi nëntëdhjetë kile. Flokët e mia të verdha çdo muaj qetheshin në zero për kaq vjet me rradhë! Kur dola nga burgu isha i thinjur…Isha dyzet e gjashtë vjeç, sa i kisha mbushur, kur më mbyllën aty dhe po dilja i dërmuar, sikur të kisha jetuar njëqind vjet!

Tetëmbëdhjetë muaj hetuesi! Pesëqind e dyzetë ditë tortura, gjersa një ditë më thanë: "Ti sikur ke grua dhe tre fëmijë, hë?! S’i ke për të patur më!"

Më thoni, kush nuk do të nënshkruante atë deklaratë për të mos i vrarë fëmijët e tij? Dhe unë e nënshkrova…

"Ah, sikur të mos ta kishte nënshkruar atë të shkretë deklaratë!", i kishte thënë Ema Andreas, mikut tim të rinisë, aty para Gjykatës së Lartë në Tiranë, atë qershor të nëntëdhjetës, tek kërkonte të drejtën e studimit për Enidën..

"Kur je aty brenda, i kishte thënë Andrea, gati në vesh, e nënshkruan dhe me këmbë!"

x x x

Të lehtë s’e kishte as Enida gjashtëmbëdhjetëvjeçare. Ishte e para e shkollës, ishte zgjedhur sekretare rinie për klasën e saj. Kisha një dobësi të madhe për të dhe ajo për mua, ndoshta se ishte e para që më thirri "babi"ose është ajo që thonë, se vajzat lidhen më shumë me etërit. Pas arrestimit tim, shoqet i ishin larguar dhe nuk i vinin më në shtëpi, si dikur. E kishin hequr dhe si sekretare të rinisë. Ishte mbyllur në vetvete dhe shpesh grindej me Emën, sidomos pas "ndarjes", që kjo kishte kërkuar me mua. Studionte gjithë pasditen dhe nuk dilte kurrë më nga shtëpia. Erdhi mosha e maturës. Të gjitha notat ishin

dhjeta në dëftesën e saj, vetëm ajo mësuesja e marksizëm-leninizmit nuk i vuri më notën dhjetë. Vajza e një të dënuari , "armiku" të Partisë, nuk mund të meritonte dhjetën në atë lëndë! Ajo as që priste t’i dilte e drejta e studimit atje ku kishte kërkuar. Erdhi shtatori i atij viti dhe ajo u detyruar të hynte punëtore në ngakim shkarkim tek fabrika e Emës. Punëtore ngarkim shkarkimi, ajo nxënësja e parë e shkollës! E kush do të fejohej nesër me të? Kush do të merrte për grua një vajzë me atin e dënuar njëzet e tre vjet burg?! Një ditë korriku, tek ngrinte arkat bosh prej dërrase iu afrua një djalë i ri. Ajo e njihte atë. Ishte Ervini, djali i njërit nga inxhinierët e shfrytëzimit të puseve të naftës. Ai ishte student në shkencat e natyrës, dega kimi industriale. Kishte ardhur të punonte muajt e verës në atë fabrikë, aty në repartin e ngarkim shkarkimit.

Enida i ishte shmangur në fillim afrimit të tij. A nuk i kishte ndodhur, që pas arrestimit dhe burgosjes sime, ai djali i aktorit, që jetonte në apartamentitn përballë kishte filluar të sillej keq me të. Një ditë, kur vajza po vinte çelësin në bravë për të hapur derën, ai që atë çast u ndodh në korridor e kapi Enidën për krahu dhe kërkoi ta puthë, por vajza i dha një të shtyrë dhe ndër kohë kishte mundur të hapte derën. Hyri në apratament dhe duke iu dridhur duart, kishte mbyllur me çelës derën. Për këtë i kishte folur të ëmës sa kish hyrë në shtëpi. "Kam frikë, moj mami! Kam frikë mos ndonjë ditë më hyn në shtëpi dhe nga ai pritet gjithçka! Tani, që babi është në burg, ai horr kujton që mund të sillet si të dojë me mua!"…

Ervini ditë pas dite afrohej gjithnjë e më shumë me Enidën. E priste sa mbaronte turnin dhe bënte me të rrugën deri tek pallati ynë. Shkuan kohë dhe me atë djalë, Enida ndihej e mbrojtur…Tani ata kanë shpallur fejesën, por unë s’do të mund të shoh dot Enidën time të dashur të veshur nuse. Tani ajo vazhdon fakultetin aty ku dëshëronte, në degën e arkiteturës.

Binjakët e mi, tani janë rritur dhe kanë hedhur shtat. Kur Genci pas kaq e kaq vitesh burgu më solli Enon, në një nga ditët e takimit, unë nuk e njoha.

-Cili është ai pas teje?-e pyeta i habitur.

-Është yt bir, Enoja nuk po e njeh?-më pyeti Genci i habitur

Enoja ishte bërë një djalosh i bukur. Vetëm dorën mundëm t’i jepnim njëri tjetrit. Polici ishte mes nesh dhe ruante çdo lëvizje tonën. Enoja gjithë kohës pothuajse nuk tha asnjë fjalë. Përgjigjej me nga një "po" ose "jo" për çdo pyetje që i bëja unë. Dukej që ishte i tronditur. Unë isha para tij, një njeri tjetër. I dobësuar sa më s’ka, me dhëmbët përpara të hequra, me supet e rëna nga dobësimi…Atë ditë u ndjeva disi i gëzuar. Munda pas katër vjet të shoh njërin nga fëmijët e mi.

"Ema nuk di gjë, që Enoja erdhi të të takojë"-më tha Genci.

E kuptova, frika Emës i kishte hyrë në asht. Gjithçka e bënte për të ruajtur fëmijët tanë. Para dy vjetësh ishte bërë ndarja jonë. Atë ditë, Ema do të më shihte për herë të parë pas dy vjetësh dhe unë atë. Kishte pritur në korridor të gjykatës për gati një orë dhe një çast ishte ndjerë keq. Kishte hyrë me vrap në një nga banjot, që ishin aty dhe kishte qarë duke mbytur dënesat. Nuk donte të ndahej kurrë nga unë, por ndryshe atë dhe fëmijët tanë e priste internimi. A s’isha unë, që i kisha thënë nënës sime, që poqese duhej, Ema të kërkonte prishjen e martesës sonë.

Kur hyra në sallë me policin, që më shoqëronte, ajo rrinte e ulur në një nga karriget e rradhës së parë. U pamë sy ndër sy gjatë. Sytë e saj folën sa për mijëra fjalë ato çaste.

Gjykatësja, një grua e shkurtër me syze optike të errëta filloi të lexojë kërkesën e Emës për çbërje martese, pas kësaj m’u drejtua mua duke më akuzuar si "armik". Unë kërkova fjalën: "Shoqja gjykatëse, unë e desha dhe e dua gruan time dhe fëmijët e mi…"

-Po ta doje-më ndërpreu gjykatësja,- nuk kishe përfunduar aty ku je sot!

-Për atë unë mora dënimin dhe po e vuaj-thashë.

Gjyqi mbaroi shpejt dhe prej andej unë dhe Ema dolëm si dy të huaj. Ai ishte takimi i parë dhe i fundit me të pas arrestimit tim.

x x x

"Shpëtuat mirë!", na tha mua dhe Taqos polici, që na shoqëronte në autoburg, pasi kishim dëgjuar vendimin e gjykatës. "Të tjerët si ju kanë ngrënë plumbin!"

Të dy me Taqon të lidhur dorë pas dore me pranga u pamë sy ndër sy. Unë isha dënuar me njëzet e tre vjet, kurse ai si drejtor njëzetë e pesë vjet! Nuk e dinim, as ai as unë a do të dilnim gjallë ndonjë ditë. Autoburgu u nis. Rruga për në kampin "Përparimi" kishte qënë e tmerrshme. Taqon e zuri makina dhe autoburgu u mbush me të vjellat e tij. Gjatë gjithë rrugës ai mbeti i mbështetur mbi gjurin tim të majtë dhe kur më në fund arritëm, unë për ditë të tëra këmbën e tërhiqja zvarrë, aq shumë më ishte mpirë!

Ditët e para të kampit filloi të më afrohej një tip, të cilin nuk e njihja.

"Mos u shoqëro me të, se është spiun i kampit", dëgjova dikë të më pëshpëriste ngadalë. E falenderova me sy.

Ato vite në atë kamp njëherë në muaj vinte e shkreta nënë e ngarkuar me ndërresa dhe ushqime. Torturat në hetuesi, vitet në atë kamp ma rënuan shëndetin dhe aty zuri fill ajo sëmundje, që një ditë do të më shtrinte këtu ku jam tani.

x x x

Lëvizja studentore e dhjetorit na zuri mua dhe Taqon në burgun e Tiranës. Na kishin sjellë aty vetëm se duhej të përkthenim literaturë, unë nga anglishtja dhe ai nga rusishtja. Kishim një vit e gjysëm në atë burg, dhe natyrisht ndjeheshim shumë më mirë, se në kampin "Përparimi", të rrethuar nga telat me gjëmba, ku një kilometër terren ishte lëruar me plug, që nëse dikush kapërxente ato tela t’i dalloheshin gjurmët… Askush nga të burgosurit, siç tregonin ata më të vjetrit, nuk kishte guxuar të kapërxente ato tela. Rojet si karakolle rrinin syhapur ditë e natë me "kallashnikov" në dorë. Torturat në hetuesi dhe puna në atë kamp, ma morën shpirtin, kurse këtu bënim si të thuash punë "intelektuale", atë të profesionit tonë. Në këtë burg gjatë orës "së ajrimit" një ditë m’u afrua një djalë i ri.

-Ti je Gjergj Veziri, më tha-unë të njoh, se dhe unë e dashuroj pikturën. Ti të paktën je burrë, siç të ka bërë nëna, kurse mua "këta" më kanë tredhur! Jetoj kot!

Unë u drodha. Ç’t’i thoshnja atij djali, që nuk kishte mbushur ndoshta akoma të tridhjetat dhe e kishin kthyer në një njeri të mjerë?!

Në Tiranë u takova dhe me Endrin. Një ditë pas lëvizjes së studentëve dhe formimit të Partisë Demokratike, në janar të vitit njëmijë e nëntëqind e nënëtëdhjetë e një, tek ne erdhi një komision nga ata të Helsinkit. Me ta ne folëm gjatë, unë në gjuhën angleze dhe

Taqua rusisht, por kur u ndamë prej tyre i thashë Taqos: "Si harruam t’iu flisnim për llahtarën e autoburgut?"

Ditën, që u hodh monumenti i Enver Hoxhës, oshëtima e zërave të popullit në sheshin "Skënderbej" dëgjoheshin deri në burgun tonë. Me siguri policët ishin shtuar dhe burgu ishte rrethuar nga ata. Pas ca ditë më erdhi e më takoi përsëri Genci, këtë herë me të dy djemtë, Enon dhe Endrin. Në sytë e tyre lexohej shpresa për lirimin tim. I dorëzova Gencit dyzet faqe letër, ku i kërkoja Ministrisë së Drejtësisë, që posa ishte krijuar ato ditë, pafajësinë time. Aty kisha shkruar gjithçka kisha hequr në hetuesi dhe se nëse kisha nënshkruar një deklaratë fajësie, atë e kisha bërë nën dhunë dhe torturë psikologjike dhe fizike.

Burgu ynë po zbrazej për ditë, vetëm ne, unë me Taqon më kot prisnim çdo ditë të liroheshim. "Ju nuk ju lirojnë, se s’jeni të burgosur të ndërgjegjes, por për sabotim!", na tha një polic një ditë, zor se ju lirojnë as me ndërhyrjen e atyre, si i thonë të helinskit…"

Lajmin e lirimit na e dhanë një mbrëmje të njëzetë e tetë marsit njëmijë e nëntëqin e nëntëdhjetë e një, tri ditë para zgjedhjeve të para pluraliste. S’kemi fjetur gjithë natën. Mëngjesin e asaj dite erdhën dhe më morën kushërinjtë e mi këtu në Tiranë. Kishim gjashtë vjet plot që s’ishim parë! Pas pak erdhi dhe Genci me motrën. Emën e kishin lajmëruar që atë mbrëmje me telegram. Atë e kishte marrë në dorë në mëngjes në fillim Enida dhe kishte vrapuar tek e ëma aty në punë:"Mami! Babi del sot!"

Takimi me familjen ishte sa i përmallshëm për mua, aq edhe i dhimbshëm. Fëmijët ishin rritur. Enida ishte bërë një vajzë e bukur, kurse binjakët nuk më ndaheshin. Ema kishte filluar të thinjej…Rrudha të lehta i kishin pushtuar cepat e syve, me gjithatë ishte po ajo Ema e bukur, pas së cilës isha dashuruar përjetë!

"Tani na duhet të martohemi dhe një herë", i thashë atë mbrëmje kur mbetëm vetë. Ajo më buzëqeshi si e zënë në faj dhe tha: "E bëra për hir të fë…" Nuk e lashë të mbaronte fjalën, por e putha ëmbël në ato buzë…

x x x

Ai më doli përpara aty në bulevardin e qytetit dhe mua m’u vranë sytë. U afrua duke buzëqeshur sikur të kishim qënë miq të vjetër. Më zgjati dorën, por unë nuk ia dhashë timen.

-Mos ji i zëmëruar me mua! -tha- Me ty jam sjellë më mirë se me të tjerët, me gjithatë …

Nuk e lashë të mbaronte fjalën.

-Kur më arrestove isha vetëm dyzetegjashtë vjeç dhe deri atëhere as nënë as atë nuk kishin vënë dorë mbi mua, kurse ti…

I ktheva krahët me mendimin se s’do ta takoja kurrë më në jetë, por nuk qe e thënë. Kur kërkova një ditë në Tiranë të noterizoja një dokument për Ministrinë e Drejtësisë, ku kërkoja marrjen e pafajësisë sime, ai sa s’më doli përsëri përpara. Në një nga rrugët kryesore të Tiranës, pothuaj aty në zemër të saj, sipër një tip dyqani ishte shkruar me ngjyrë të kuqe "NOTER". Për pak do të kisha hyrë aty, sikur të mos më shfaqej pas xhamash fytyra e tij tek po i vuloste një klienti një dokument…

"Ah, thashë me vete, derisa në Shqipëri nuk u bë Nurembegu i komunizmit, njerëz, xhelatë si Xhaviti, do të kullosin përsëri…Ndoshta dhe "justifikohen" me atë, që "ne kemi bërë detyrën! S’kemi faj, fajet i kishte sistemi!..."

x x x

Ema herë pas herë ngrihet nga aty ku është ulur pranë kokës sime. E di, ka merak, që gjithçka në ceremoninë e përcjelljes sime të jetë në rregull. Ato lekë, që mora shpërblim si i dënuar nga diktatura, ajo do t’i shpenzojë për drekën e përmortshme dhe për varrin tim…

Ema, Ema! Punova një jetë dhe kurrë s’e bëmë bashkë një pushim në verë, sepse meraku për punën nuk më la të shijoja jetën me ty dhe fëmijët e mi. Unë, për ty, siç e ke thënë kaq herë, kam qënë vëlla, shok, burrë dhe ati i denjë i fëmijëve të tu! Ti ishe vajzë e vetme dhe prindërit e tu kishin rritur një vajzë plot virtyte. Ata ikën njëri pas tjetrit, por ti ndiheshe e lumtur krah meje, por këtë lumturi na e prenë në mes, e dashur! Erdhën vitet e burgut… dhe ja pas dy vjet lirie unë po të le përsëri vetëm. Fëmijët do të kenë jetën e tyre. Enida do të mbarojë shkollën dhe do të martohet me Ervinin. Dy binjakët gjithashtu do të studiojnë, do të njohin vajzat e tyre dhe një ditë do të krijojnë dhe ata familjen e tyre, kurse ti Ema e dashur, që tani nuk je veçse pesëdhjetëvjeç, do të mbetesh në vetminë tënde…pa mua! Unë po iki në kulm të dashurisë për ty dhe për jetën, pesëdhjetë e katër vjeç! Ma shkurtuan jetën e dashur dhe ty t’i nxinë ditët!

O nënë e shtrenjtë! Po ndahem dhe prej teje, o shenjtorja ime, që nuk u lodhe duke më ndjekur gjatë gjithë kalvarit tim, nga ty, që je e gjitha dashuri, një dashuri që nuk të braktis kurrë! E di, po të le zemërplasur, por ti duhet të jetosh për vëllanë, motrën, për fëmijët e mi, në sytë e të cilëve do të më gjesh gjithmonë mua, djalin tënd të madh, fëmijën tënd të parë, për të cilin asnjë çast nuk mendove keq, por përkundrazi ke qenë krenare për ç’ka unë isha.

Tani u mbyll dhe arkëmorti im! Krahë të fuqishëm po më ngrehin. Mbi supe njerëzish, që nuk e dija se më donin kaq shumë, po kaloj gjithë bulevardin e vetëm të qytetit. Njerëz mos harroni, iu kam dashur shumë! Paqja dhe dashuria qoftë mes jush!

maj 2008

ZHULJANA JORGANXHI

[PLAKU]

Dokumenti sekret: Si u shkarkua Kadri Hazbiu
Argument, Specialee Dielë, Maj 22nd, 2011


http://www.panorama.com.al/wp-conten...e1-300x300.jpg

Enver hoxha ne mbledhjen e byrose politike, tetor 1982



Dy mbledhjet e rrufeshme të udhëheqjes së lartë të Partisë së Punës të 8 tetorit 1982 i janë kushtuar fund e krye goditjes së Kadri Hazbiut, deri në atë kohë ministër i Mbrojtjes.Fillimisht, Byroja Politike e shpalli ish-emblemën e Sigurimit të Shtetit, që së fundi kryente detyrën e kreut të Mbrojtjes, element antiparti, që me veprimet dhe mosveprimet e tij kishte shkaktuar pasoja të rënda në praktikën e organeve të Ministrisë së Brendshme. Pastaj, Sekretariati i Komitetit Qendror zyrtarizoi shkarkimin administrativ nga funksioni i lartë në krye të Ministrisë së Mbrojtjes. Në debatet midis sekretarëve të KQ, ku merr pjesë edhe Adil Çarçani, ish-kryeministri i Shqipërisë, siç del nga procesverbali i mbledhjes, bie në sy preokupimi për motivacionin e shkarkimit të ministrit të Mbrojtjes. Goditja e Kadri Hazbiut, njërës prej figurave kryesore të lidershipit komunist që nga periudha e luftës, ishte një ngjarje që nuk mund të gëlltitej lehtë nga opinioni i brendshëm dhe ai i jashtëm. Paraprakisht, krerët e lartë mendojnë ta shesin lajmin si një largim për arsye shëndetësore e pensioni. Aty për aty bien në një mëndje, por ndërhyrja e Ramiz Alisë për një moment e nis debatin nga e para. I pari që përqafon opsionin e numrit dy të udhëheqjes së partisë, është Enver Hoxha, i cili shprehet për një njoftim të thatë që bën të ditur shkarkimin e ministrit të Mbrojtjes dhe zëvendësimin e tij me Prokop Murrën. Nga sa diskutohet më tej, forumi i lartë i Partisë konkludon në një opsion të ndërmjetëm: “Kadri Hazbiu të shkarkohet nga detyra e ministrit të Mbrojtjes Popullore, për mungesë të theksuar vigjilence dhe për gabime të rënda, në kundërshtim me vijën e Partisë dhe me interesat e shtetit, gjatë kohës që ka punuar si zëvendësministër i Ministrisë së Punëve të Brendshme”. Përtej diskutimeve për procedurat formale për goditjen politike të Hazbiut në këtë mbledhje, Enver Hoxha komunikoi edhe shkarkimin e tërë shpurës së drejtuesve të lartë të shtatmadhorisë dhe Ministrisë së Mbrojtjes Popullore. Sakaq, me cilësinë e komandantit të Përgjithshëm, shpallin emrin e Prokop Murrës, deri në atë kohë sekretar i parë i Komitetit të Partisë të rrethit të Tiranës, në detyrën e ministrit të Mbrojtjes dhe drejtuesit e tjerë të rinj të këtij dikasteri. Sipas vendimit të mbledhjes së Sekretariatit të KQ të tetorit 1982, Veli Llakaj shkarkohet nga detyra e zëvendësministrit të parë të Mbrojtjes dhe e Shefit të Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë, dhe zëvendësohet në këtë funksion nga Kiço Mustaqi, deri në atë periudhë, drejtor i Drejtorisë së Përgatitjes Luftarake dhe Stërvitjes. Po kështu, shkarkohet nga detyra e zëvendësministrit të Mbrojtjes, Maliq Sadushi, dhe emërohet Simon Ballabani;(deri në atë kohë komandant i grupimit të Tiranës. Në vend të zëvendësministrit, Nazar Berberi, emërohet Jaçe Lulaj. Ndërkaq, zëvendësministri tjetër i Mbrojtjes, Alfred Moisiu, zëvendësohet me Bajram Manen.

ENVER HOXHA: Jemi mbledhur për të diskutuar emërimet e drejtuesve të rinj të Ministrisë së Mbrojtjes. Kam këtu emrat e tyre. Të tërë këta që po propozojmë janë ushtarakë dhe kanë mbaruar shkollat tona, jo jashtë. Konkretisht, në vend të Veli Llakajt, të cilin do ta shkarkojmë hëpërhë, do ta vëmë në dispozicion të Ministrisë së Mbrojtjes, propozojmë të vendosim Kiço Jani Mustakun. Tash ne duhet të marrim një vendim, në bazë të disa propozimeve tona. Ne të Sekretariatit kemi punuar dhe i kemi marrë një nga një shokët që drejtojnë tashti në Ministrinë e Mbrojtjes Popullore, duke filluar që nga Veli Llakaj dhe deri te Alfred Moisiu dhe kemi ardhur në këto rezultate. Ne mendojmë ta ndërrojmë ekipin e Shtatmadhorisë, e cila është vjetërsuar, sepse ata që shërbejnë sot atje, kanë të meta të theksuara politike dhe dobësi morale. Disa mund të kenë eksperiencë, por na bie detyrë të çojmë atje njerëz me moral të lartë dhe vendosmëri të madhe dhe me përvojë. Të tërë këta që po propozojmë, janë ushtarakë që kanë mbaruar shkollat tona, jo jashtë. Tani ky është drejtor i Drejtorisë Operative të Ministrisë së Mbrojtjes Popullore. Kiço Mustaqi, pra, mendojmë të emërohet zëvendësministër në këtë dikaster dhe shef i Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë.
I ke biografitë e këtyre, Ramiz?

RAMIZ ALIA: Ja, këtu i kam, po Kiçon e njohin shokët.
Të gjithë: E njohim Kiçon, është djalë shumë i mirë.

ENVER HOXHA: E dyta, Simon Konstandin Ballabani, tani Komandant i Grupimit të 6-të, të emërohet zëvendësministër në Ministrinë e Mbrojtjes Popullore, në vend të Maliq Sadushit, i cili shkarkohet nga kjo detyrë dhe të nxirret në pension. Ky ka kaluar edhe moshën. E treta, Jaçe Ali Lulaj, tani Komandant i Korpusit të 7-të, të emërohet zëvendësministër në Ministrinë e Mbrojtjes Popullore, në vend të Nazar Berberit, i cili të shkarkohet nga kjo detyrë dhe të mbetet në dispozicion të Ministrisë së Mbrojtjes. E katërta, Bajram Bilal Mane, tani Komandant i Korpusit të 3-të, emërohet zëvendësministër në Ministrinë e Mbrojtjes Popullore, në vend të Alfred Moisiut, i cili të shkarkohet nga kjo detyrë dhe të mbetet në dispozicion të Ministrisë së Mbrojtjes Popullore. E pesta, Mendu Backa, të shkarkohet nga detyra e zëvendësministrit të Mbrojtjes Popullore dhe të nxirret në pension. Prandaj këto do t’i firmos menjëherë nesër në orën 10o ose 11o, pasi të marrë punën në dorëzim Prokopi, të tërë të vijnë këtu.

RAMIZ ALIA: Dakord, dakord, shoku Enver.

ENVER HOXHA: Do të marrim edhe disa masa të tjera për forcimin e aparatit të Ministrisë së Mbrojtjes, drejtorëve e nëndrejtorëve, me qëllim që kjo Ministri të jetë në duar të sigurta. Të gjithë, brenda 5-6 ditëve, të marrin detyrën dhe të tjerët të gjejnë vendin që meritojnë. Duhet të ecet drejt, shpejt dhe mirë. Kaq kisha unë për t’ju thënë.

RAMIZ ALIA: Nesër duhet të bëjmë edhe atë që duhet të dërgojë Adili( Çarçani, në atë kohë kryetar i Këshillit të Ministrave) në Presidiumin e Kuvendit Popullor. Vendimin e Byrosë Politike për Kadriun e kemi formuluar kështu: “Byroja Politike e Komitetit Qendror me datën… (këtu nuk po e vëmë datën) vendosi: Kadri Hazbiu të shkarkohet nga detyra e ministrit të Mbrojtjes Popullore, për mungesë të theksuar vigjilence dhe për gabime të rënda, në kundërshtim me vijën e Partisë dhe me interesat e shtetit, gjatë kohës që ka punuar si zëvendësministër i Ministrisë së Punëve të Brendshme”. Pra, këto dy motivacione po vëmë tani, “mungesa të theksuara vigjilence dhe gabime të rënda në kundërshtim me vijën e Partisë dhe interesat e shtetit”. Prokop Murra, deri tani sekretar i parë i Komitetit të Partisë për Rrethin e Tiranës, të emërohet ministër i Mbrojtjes Popullore. Ky do të jetë dokumenti i Byrosë Politike, kurse nga Presidiumi i Kuvendit Popullor për publikun do të themi që Kadriu shkarkohet për arsye shëndetësore ose si ta mendojmë, apo thjesht shkarkohet nga detyra.

ADIL ÇARÇANI: Pse të mos e themi që shkarkohet nga detyra si ministër i Mbrojtjes Popullore dhe në vend të tij emërohet ministër i Mbrojtjes Popullore shoku Prokop Murra? Ndoshta do të ishte më mirë kështu…

RAMIZ ALIA: Domethënë, të mos vëmë asnjë motivacion, vetëm shkarkohet si ministër i Mbrojtjes?

ENVER HOXHA: Po, edhe nuk është nevoja ta shtypim ne atë, pse ta shtypim? Kur të dalë gazeta zyrtare e Presidiumit, atje le të dalë, pse ta botojmë me shtypin qendror?

RAMIZ ALIA: Mund edhe të mos e botojmë, s’ka gjë, se do të dalë edhe gazeta zyrtare.

ADIL ÇARÇANI: Për efekt të brendshëm të gjithë do ta marrin vesh këtë vendim, çështja është për botën e jashtme, s’ka pse të botohet, mendoj.

RAMIZ ALIA: Për brenda merret vesh ky vendim menjëherë.

LENKA ÇUKO: Ja, nesër vjen ministri i ri në dikaster dhe përnjëherë merret vesh nga të gjithë. Duhet të bëjmë kujdes…

ENVER HOXHA: Mund ta vëmë shprehjen që Kadri Hazbiu u shkarkua se do të vëmë tjetrin, që u ngarkua Prokop Murra. Po mirë, le të merret vesh jashtë, pse të kemi frikë ne?

RAMIZ ALIA: Po edhe për jashtë, pse të mos e vëmë? Kështu edhe llafeve ua mbyllim gojën.
ADIL ÇARÇANI: Atëherë, botojmë vetëm shkarkohet Kadriu dhe emërohet Prokopi. Drejt, më mirë është të botohet.

RAMIZ ALIA: Sidoqoftë, duhet vlerësuar mënyra se si mund të komentohet ky akt zyrtar që nuk është i zakonshëm…

ENVER HOXHA: Prandaj duhet bërë kujdes…

RAMIZ ALIA: Çështja tani është, që ne ta shpallim se Kadriu del në pension, apo të mos e themi kështu? Unë mendoj të mos e vëmë hiç, po të themi vetëm atë, që shkarkohet si ministër i Mbrojtjes dhe ministër në vend të tij emërohet filani. Nuk ka pse të themi detaje të tjera…

ENVER HOXHA: Ashtu, ashtu, se po të themi në pension, kuptojnë si është puna.

HEKURAN ISAI: Atë interpretim do ta bëjnë njerëzit, sido që të botohet. Çfarë do që të themi ne, njerëzit do bëjnë komentet e tyre…

ENVER HOXHA: Tashti këto që miratuam, duhet të kthehen në vendime, pastaj t’i firmosë Komandanti i Përgjithshëm.

RAMIZ ALIA: Po, po, jam plotësisht dakord.

ADIL ÇARÇANI: Nesër në ora 10:00 t’i thërresim ne zëvendësministrat dhe drejtorët dhe t’ua komunikojmë zyrtarisht.

RAMIZ ALIA: Jo, jo, këta do t’i thërrasë këtu vetë shoku Enver.

ENVER HOXHA: Zëvendësministrat e rinj do t’i thërras unë, prandaj të jenë gati të tërë atje ku janë. Me ata që shkarkohen të veprohet me komunikimet zyrtare. Kush është për t’u emëruar në detyrë, t’ua themi. Tjetër gjë besoj se nuk kemi…


Përplasjet e Enver Hoxhës me kreun e Sigurimit të Shtetit

Përplasjet e para të Enver Hoxhës me Kadri Hazbiun u shfaqën disa muaj pas vetëvrasjes së Mehmet Shehut. Fill pas ngjarjes së bujshme të dhjetorit ‘81, kreu i lidershipit komunist ngriti strategjinë e eliminimit të komplotit të madh, sipas tij, organizuar nën rrogozin e Partisë nga poliagjenti Mehmet Shehu. Deri në maj ’82, marrëdhëniet e Enverit me Hazbiun, asokohe ministër i Mbrojtjes, kishin vazhduar “kreshento”. Së paku, deri në ato momente në paranojën e kreut të Partisë nuk përfshihej emri i njeriut që kishte drejtuar për disa dekada me radhë Policinë Sekrete të vendit. Pikërisht në këtë periudhë, ish-ministri i Brendshëm u paraqit për herë të parë para shefit të tij me një autokritikë reflektuese, lidhur me përgjegjësitë e tij ndaj veprimtarisë armiqësore të ish-kryeministrit. Enver Hoxha që e dëgjoi me vëmendje gjatë një takimi në zyrën e tij, nuk e pa të arsyeshme publikimin e ndjesës së Hazbiut. Madje ja shprehu hapur se nuk ishte e nevojshme një gjë e tillë. Gati tre muaj pas kësaj, Hoxha do të ndërronte mëndje duke nisur sulmin e hapur kundër ish-mikut të dikurshëm, fillimisht në mbledhjen e Sekretariatit të KQ e më vonë në Byronë Politike, ku do ta akuzonte as më shumë e as më pak me të njëjtat akuza si Mehmet Shehun. Sipas tij, ish-ministri i Brendshëm kishte qenë njëri ndër protagonistët e grupit armiqësor që do të eliminonin udhëheqjen kryesore të PPSH-së për të vendosur kapitalizmin në Shqipëri. Nga aq sa konfirmohet në dokumentet sekrete të udhëheqjes së lartë të kësaj periudhe, kjo stuhi kryqëzate e Enverit ndaj Hazbiut i parapriu goditjes fatale që e çoi këtë të fundit para skuadrës së pushkatimit.


Urdhri i ditës që shkatërroi shtatmadhorinë e Ushtrisë

http://www.panorama.com.al/wp-conten...dri-hazbiu.jpg
Kadri Hazbiu

Pasditen e 9 tetorit 1982, shtatmadhorët e Ushtrisë përjetuan një tërmet të vërtetë. Të thirrur me urgjencë në një mbledhje të jashtëzakonshme në Ministrinë e Mbrojtjes, drejtuesit e lartë të Forcave të Armatosura u njohën njëri pas tjetrit me urdhrin e shkarkimit nga detyra, të komunikuar nga ministri i porsaemëruar Prokop Murra. I nënshkruar nga Enver Hoxha me cilësinë e Komandantit të Përgjithshëm, dokumenti njoftonte zyrtarisht vetëm zëvendësimin e lidershipit të Ushtrisë, me ushtarakë të tjerë madhorë, pa shpjeguar motivacionet e rokadës së paparë herë tjetër në praktikën e ushtrisë. Paranoja e kreut të Partisë për një puç ushtarak nga “poliagjenti” Mehmet Shehu dhe ish-ministri i Mbrojtjes Kadri Hazbiu, në këtë rast nuk ishte thjesht humbje besimi për drejtuesit e lartë të Ushtrisë. Mekanizmi i penalizimit të tyre, fillimisht duke i larguar nga funksionet e rëndësishme, rikthente një lloj sigurie te Komandanti i Përgjithshëm, që e ndiqte situatën në ushtri me një shqetësim të jashtëzakonshëm. Viktima e parë e urdhrit të tij ishte shkarkimi i Veli Llakës, deri në atë kohë zëvendësministër i parë i Mbrojtjes dhe shefi i Shtabit të Përgjithshëm dhe zëvendësimin e tij me Kiço Mustaqin, ish-drejtorin e Drejtorisë Operative dhe Stërvitjes në Ministrinë e Mbrojtjes. Llaka, i ardhur në kreun e shtatmadhorisë pas dënimit të Petrit Dumes, tanimë u degdis në garnizonin e Cërrikut me një detyrë të ulët(shef stërvitjeje brigade), për tu gjurmuar nga afër nga policia sekrete. Sipas të njëjtit urdhër, Maliq Sadushi, zëvendësministri tjetër i Ministrisë së Mbrojtjes, dilte në pension dhe në vend të tij emërohej Simon Ballabani, ish-komandanti i Grupimit të Gjashtë të Tiranës. Jaçe Lula, ish-Komandant i Korpusit të Shtatë të Burrelit, zëvendësonte Nazar Berberin, zëvendësministrin që kalonte në dispozicion të Ministrit të Mbrojtjes, sigurisht në një detyrë të dorës së dytë. Bajram Mane, ish-Komandant i Korpusit të 3-të, caktohej zëvendësministër në Ministrinë e Mbrojtjes Popullore, në vend të Alfred Moisiut, i cili emërohet me detyrën e shefit të xhenjos së Brigadës së Burrelit. Po kështu, Mendu Backa, shkarkohej nga detyra e zëvendësministrit të Mbrojtjes Popullore dhe të nxirrej në pension. Ndërkaq një dyzinë tjetër drejtuesish të lartë, u ccgraduan duke zbritur disa shkallë nga piramida e karrierës ushtarake. Kishte ndër ta që dolën të padëshirueshëm, por edhe që u burgosën me motive nga më të ndryshmet.

AFRIM IMAJ

[PLAKU]

28-05-2011 Ndryshuar për herë të fundit 15:05 Famijarët gjejnë eshtrat e të pushkatuarve

http://www.ora-news.com/v2/img/foto/Untitled%201.jpg

Gjenden pas plotë 27-vitesh kërkimesh, dy trupa të vrarë nga regjimi komunist. Sipas korespodentit të “Ora News”, mësohet se janë indetifikuar nga familjarët trupat e Tom Ndoja dhe Sokol Sokoli, ish te burgosur ne burgun e Qafe Barit te Pukes, te pushkatuar nga regjimi komunist në 22 maj të vitit 1984.


Me 22 maj te vitit 1984, rreth 700 te burgosur ne burgun e Qafe Barit, organizuan nje demonstrate kundër dhunes që ushtrohej çdo dite mbi ta, nga pushteti i asaj kohe.

[martini1984]

Dokumenti sekret: Si u shkarkua Kadri Hazbiu
Argument, Specialee Dielë, Maj 22nd, 2011


http://www.panorama.com.al/wp-conten...e1-300x300.jpg

Enver hoxha ne mbledhjen e byrose politike, tetor 1982



Dy mbledhjet e rrufeshme të udhëheqjes së lartë të Partisë së Punës të 8 tetorit 1982 i janë kushtuar fund e krye goditjes së Kadri Hazbiut, deri në atë kohë ministër i Mbrojtjes.Fillimisht, Byroja Politike e shpalli ish-emblemën e Sigurimit të Shtetit, që së fundi kryente detyrën e kreut të Mbrojtjes, element antiparti, që me veprimet dhe mosveprimet e tij kishte shkaktuar pasoja të rënda në praktikën e organeve të Ministrisë së Brendshme. Pastaj, Sekretariati i Komitetit Qendror zyrtarizoi shkarkimin administrativ nga funksioni i lartë në krye të Ministrisë së Mbrojtjes. Në debatet midis sekretarëve të KQ, ku merr pjesë edhe Adil Çarçani, ish-kryeministri i Shqipërisë, siç del nga procesverbali i mbledhjes, bie në sy preokupimi për motivacionin e shkarkimit të ministrit të Mbrojtjes. Goditja e Kadri Hazbiut, njërës prej figurave kryesore të lidershipit komunist që nga periudha e luftës, ishte një ngjarje që nuk mund të gëlltitej lehtë nga opinioni i brendshëm dhe ai i jashtëm. Paraprakisht, krerët e lartë mendojnë ta shesin lajmin si një largim për arsye shëndetësore e pensioni. Aty për aty bien në një mëndje, por ndërhyrja e Ramiz Alisë për një moment e nis debatin nga e para. I pari që përqafon opsionin e numrit dy të udhëheqjes së partisë, është Enver Hoxha, i cili shprehet për një njoftim të thatë që bën të ditur shkarkimin e ministrit të Mbrojtjes dhe zëvendësimin e tij me Prokop Murrën. Nga sa diskutohet më tej, forumi i lartë i Partisë konkludon në një opsion të ndërmjetëm: “Kadri Hazbiu të shkarkohet nga detyra e ministrit të Mbrojtjes Popullore, për mungesë të theksuar vigjilence dhe për gabime të rënda, në kundërshtim me vijën e Partisë dhe me interesat e shtetit, gjatë kohës që ka punuar si zëvendësministër i Ministrisë së Punëve të Brendshme”. Përtej diskutimeve për procedurat formale për goditjen politike të Hazbiut në këtë mbledhje, Enver Hoxha komunikoi edhe shkarkimin e tërë shpurës së drejtuesve të lartë të shtatmadhorisë dhe Ministrisë së Mbrojtjes Popullore. Sakaq, me cilësinë e komandantit të Përgjithshëm, shpallin emrin e Prokop Murrës, deri në atë kohë sekretar i parë i Komitetit të Partisë të rrethit të Tiranës, në detyrën e ministrit të Mbrojtjes dhe drejtuesit e tjerë të rinj të këtij dikasteri. Sipas vendimit të mbledhjes së Sekretariatit të KQ të tetorit 1982, Veli Llakaj shkarkohet nga detyra e zëvendësministrit të parë të Mbrojtjes dhe e Shefit të Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë, dhe zëvendësohet në këtë funksion nga Kiço Mustaqi, deri në atë periudhë, drejtor i Drejtorisë së Përgatitjes Luftarake dhe Stërvitjes. Po kështu, shkarkohet nga detyra e zëvendësministrit të Mbrojtjes, Maliq Sadushi, dhe emërohet Simon Ballabani;(deri në atë kohë komandant i grupimit të Tiranës. Në vend të zëvendësministrit, Nazar Berberi, emërohet Jaçe Lulaj. Ndërkaq, zëvendësministri tjetër i Mbrojtjes, Alfred Moisiu, zëvendësohet me Bajram Manen.

ENVER HOXHA: Jemi mbledhur për të diskutuar emërimet e drejtuesve të rinj të Ministrisë së Mbrojtjes. Kam këtu emrat e tyre. Të tërë këta që po propozojmë janë ushtarakë dhe kanë mbaruar shkollat tona, jo jashtë. Konkretisht, në vend të Veli Llakajt, të cilin do ta shkarkojmë hëpërhë, do ta vëmë në dispozicion të Ministrisë së Mbrojtjes, propozojmë të vendosim Kiço Jani Mustakun. Tash ne duhet të marrim një vendim, në bazë të disa propozimeve tona. Ne të Sekretariatit kemi punuar dhe i kemi marrë një nga një shokët që drejtojnë tashti në Ministrinë e Mbrojtjes Popullore, duke filluar që nga Veli Llakaj dhe deri te Alfred Moisiu dhe kemi ardhur në këto rezultate. Ne mendojmë ta ndërrojmë ekipin e Shtatmadhorisë, e cila është vjetërsuar, sepse ata që shërbejnë sot atje, kanë të meta të theksuara politike dhe dobësi morale. Disa mund të kenë eksperiencë, por na bie detyrë të çojmë atje njerëz me moral të lartë dhe vendosmëri të madhe dhe me përvojë. Të tërë këta që po propozojmë, janë ushtarakë që kanë mbaruar shkollat tona, jo jashtë. Tani ky është drejtor i Drejtorisë Operative të Ministrisë së Mbrojtjes Popullore. Kiço Mustaqi, pra, mendojmë të emërohet zëvendësministër në këtë dikaster dhe shef i Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë.
I ke biografitë e këtyre, Ramiz?

RAMIZ ALIA: Ja, këtu i kam, po Kiçon e njohin shokët.
Të gjithë: E njohim Kiçon, është djalë shumë i mirë.

ENVER HOXHA: E dyta, Simon Konstandin Ballabani, tani Komandant i Grupimit të 6-të, të emërohet zëvendësministër në Ministrinë e Mbrojtjes Popullore, në vend të Maliq Sadushit, i cili shkarkohet nga kjo detyrë dhe të nxirret në pension. Ky ka kaluar edhe moshën. E treta, Jaçe Ali Lulaj, tani Komandant i Korpusit të 7-të, të emërohet zëvendësministër në Ministrinë e Mbrojtjes Popullore, në vend të Nazar Berberit, i cili të shkarkohet nga kjo detyrë dhe të mbetet në dispozicion të Ministrisë së Mbrojtjes. E katërta, Bajram Bilal Mane, tani Komandant i Korpusit të 3-të, emërohet zëvendësministër në Ministrinë e Mbrojtjes Popullore, në vend të Alfred Moisiut, i cili të shkarkohet nga kjo detyrë dhe të mbetet në dispozicion të Ministrisë së Mbrojtjes Popullore. E pesta, Mendu Backa, të shkarkohet nga detyra e zëvendësministrit të Mbrojtjes Popullore dhe të nxirret në pension. Prandaj këto do t’i firmos menjëherë nesër në orën 10o ose 11o, pasi të marrë punën në dorëzim Prokopi, të tërë të vijnë këtu.

RAMIZ ALIA: Dakord, dakord, shoku Enver.

ENVER HOXHA: Do të marrim edhe disa masa të tjera për forcimin e aparatit të Ministrisë së Mbrojtjes, drejtorëve e nëndrejtorëve, me qëllim që kjo Ministri të jetë në duar të sigurta. Të gjithë, brenda 5-6 ditëve, të marrin detyrën dhe të tjerët të gjejnë vendin që meritojnë. Duhet të ecet drejt, shpejt dhe mirë. Kaq kisha unë për t’ju thënë.

RAMIZ ALIA: Nesër duhet të bëjmë edhe atë që duhet të dërgojë Adili( Çarçani, në atë kohë kryetar i Këshillit të Ministrave) në Presidiumin e Kuvendit Popullor. Vendimin e Byrosë Politike për Kadriun e kemi formuluar kështu: “Byroja Politike e Komitetit Qendror me datën… (këtu nuk po e vëmë datën) vendosi: Kadri Hazbiu të shkarkohet nga detyra e ministrit të Mbrojtjes Popullore, për mungesë të theksuar vigjilence dhe për gabime të rënda, në kundërshtim me vijën e Partisë dhe me interesat e shtetit, gjatë kohës që ka punuar si zëvendësministër i Ministrisë së Punëve të Brendshme”. Pra, këto dy motivacione po vëmë tani, “mungesa të theksuara vigjilence dhe gabime të rënda në kundërshtim me vijën e Partisë dhe interesat e shtetit”. Prokop Murra, deri tani sekretar i parë i Komitetit të Partisë për Rrethin e Tiranës, të emërohet ministër i Mbrojtjes Popullore. Ky do të jetë dokumenti i Byrosë Politike, kurse nga Presidiumi i Kuvendit Popullor për publikun do të themi që Kadriu shkarkohet për arsye shëndetësore ose si ta mendojmë, apo thjesht shkarkohet nga detyra.

ADIL ÇARÇANI: Pse të mos e themi që shkarkohet nga detyra si ministër i Mbrojtjes Popullore dhe në vend të tij emërohet ministër i Mbrojtjes Popullore shoku Prokop Murra? Ndoshta do të ishte më mirë kështu…

RAMIZ ALIA: Domethënë, të mos vëmë asnjë motivacion, vetëm shkarkohet si ministër i Mbrojtjes?

ENVER HOXHA: Po, edhe nuk është nevoja ta shtypim ne atë, pse ta shtypim? Kur të dalë gazeta zyrtare e Presidiumit, atje le të dalë, pse ta botojmë me shtypin qendror?

RAMIZ ALIA: Mund edhe të mos e botojmë, s’ka gjë, se do të dalë edhe gazeta zyrtare.

ADIL ÇARÇANI: Për efekt të brendshëm të gjithë do ta marrin vesh këtë vendim, çështja është për botën e jashtme, s’ka pse të botohet, mendoj.

RAMIZ ALIA: Për brenda merret vesh ky vendim menjëherë.

LENKA ÇUKO: Ja, nesër vjen ministri i ri në dikaster dhe përnjëherë merret vesh nga të gjithë. Duhet të bëjmë kujdes…

ENVER HOXHA: Mund ta vëmë shprehjen që Kadri Hazbiu u shkarkua se do të vëmë tjetrin, që u ngarkua Prokop Murra. Po mirë, le të merret vesh jashtë, pse të kemi frikë ne?

RAMIZ ALIA: Po edhe për jashtë, pse të mos e vëmë? Kështu edhe llafeve ua mbyllim gojën.
ADIL ÇARÇANI: Atëherë, botojmë vetëm shkarkohet Kadriu dhe emërohet Prokopi. Drejt, më mirë është të botohet.

RAMIZ ALIA: Sidoqoftë, duhet vlerësuar mënyra se si mund të komentohet ky akt zyrtar që nuk është i zakonshëm…

ENVER HOXHA: Prandaj duhet bërë kujdes…

RAMIZ ALIA: Çështja tani është, që ne ta shpallim se Kadriu del në pension, apo të mos e themi kështu? Unë mendoj të mos e vëmë hiç, po të themi vetëm atë, që shkarkohet si ministër i Mbrojtjes dhe ministër në vend të tij emërohet filani. Nuk ka pse të themi detaje të tjera…

ENVER HOXHA: Ashtu, ashtu, se po të themi në pension, kuptojnë si është puna.

HEKURAN ISAI: Atë interpretim do ta bëjnë njerëzit, sido që të botohet. Çfarë do që të themi ne, njerëzit do bëjnë komentet e tyre…

ENVER HOXHA: Tashti këto që miratuam, duhet të kthehen në vendime, pastaj t’i firmosë Komandanti i Përgjithshëm.

RAMIZ ALIA: Po, po, jam plotësisht dakord.

ADIL ÇARÇANI: Nesër në ora 10:00 t’i thërresim ne zëvendësministrat dhe drejtorët dhe t’ua komunikojmë zyrtarisht.

RAMIZ ALIA: Jo, jo, këta do t’i thërrasë këtu vetë shoku Enver.

ENVER HOXHA: Zëvendësministrat e rinj do t’i thërras unë, prandaj të jenë gati të tërë atje ku janë. Me ata që shkarkohen të veprohet me komunikimet zyrtare. Kush është për t’u emëruar në detyrë, t’ua themi. Tjetër gjë besoj se nuk kemi…


Përplasjet e Enver Hoxhës me kreun e Sigurimit të Shtetit

Përplasjet e para të Enver Hoxhës me Kadri Hazbiun u shfaqën disa muaj pas vetëvrasjes së Mehmet Shehut. Fill pas ngjarjes së bujshme të dhjetorit ‘81, kreu i lidershipit komunist ngriti strategjinë e eliminimit të komplotit të madh, sipas tij, organizuar nën rrogozin e Partisë nga poliagjenti Mehmet Shehu. Deri në maj ’82, marrëdhëniet e Enverit me Hazbiun, asokohe ministër i Mbrojtjes, kishin vazhduar “kreshento”. Së paku, deri në ato momente në paranojën e kreut të Partisë nuk përfshihej emri i njeriut që kishte drejtuar për disa dekada me radhë Policinë Sekrete të vendit. Pikërisht në këtë periudhë, ish-ministri i Brendshëm u paraqit për herë të parë para shefit të tij me një autokritikë reflektuese, lidhur me përgjegjësitë e tij ndaj veprimtarisë armiqësore të ish-kryeministrit. Enver Hoxha që e dëgjoi me vëmendje gjatë një takimi në zyrën e tij, nuk e pa të arsyeshme publikimin e ndjesës së Hazbiut. Madje ja shprehu hapur se nuk ishte e nevojshme një gjë e tillë. Gati tre muaj pas kësaj, Hoxha do të ndërronte mëndje duke nisur sulmin e hapur kundër ish-mikut të dikurshëm, fillimisht në mbledhjen e Sekretariatit të KQ e më vonë në Byronë Politike, ku do ta akuzonte as më shumë e as më pak me të njëjtat akuza si Mehmet Shehun. Sipas tij, ish-ministri i Brendshëm kishte qenë njëri ndër protagonistët e grupit armiqësor që do të eliminonin udhëheqjen kryesore të PPSH-së për të vendosur kapitalizmin në Shqipëri. Nga aq sa konfirmohet në dokumentet sekrete të udhëheqjes së lartë të kësaj periudhe, kjo stuhi kryqëzate e Enverit ndaj Hazbiut i parapriu goditjes fatale që e çoi këtë të fundit para skuadrës së pushkatimit.


Urdhri i ditës që shkatërroi shtatmadhorinë e Ushtrisë

http://www.panorama.com.al/wp-conten...dri-hazbiu.jpg
Kadri Hazbiu

Pasditen e 9 tetorit 1982, shtatmadhorët e Ushtrisë përjetuan një tërmet të vërtetë. Të thirrur me urgjencë në një mbledhje të jashtëzakonshme në Ministrinë e Mbrojtjes, drejtuesit e lartë të Forcave të Armatosura u njohën njëri pas tjetrit me urdhrin e shkarkimit nga detyra, të komunikuar nga ministri i porsaemëruar Prokop Murra. I nënshkruar nga Enver Hoxha me cilësinë e Komandantit të Përgjithshëm, dokumenti njoftonte zyrtarisht vetëm zëvendësimin e lidershipit të Ushtrisë, me ushtarakë të tjerë madhorë, pa shpjeguar motivacionet e rokadës së paparë herë tjetër në praktikën e ushtrisë. Paranoja e kreut të Partisë për një puç ushtarak nga “poliagjenti” Mehmet Shehu dhe ish-ministri i Mbrojtjes Kadri Hazbiu, në këtë rast nuk ishte thjesht humbje besimi për drejtuesit e lartë të Ushtrisë. Mekanizmi i penalizimit të tyre, fillimisht duke i larguar nga funksionet e rëndësishme, rikthente një lloj sigurie te Komandanti i Përgjithshëm, që e ndiqte situatën në ushtri me një shqetësim të jashtëzakonshëm. Viktima e parë e urdhrit të tij ishte shkarkimi i Veli Llakës, deri në atë kohë zëvendësministër i parë i Mbrojtjes dhe shefi i Shtabit të Përgjithshëm dhe zëvendësimin e tij me Kiço Mustaqin, ish-drejtorin e Drejtorisë Operative dhe Stërvitjes në Ministrinë e Mbrojtjes. Llaka, i ardhur në kreun e shtatmadhorisë pas dënimit të Petrit Dumes, tanimë u degdis në garnizonin e Cërrikut me një detyrë të ulët(shef stërvitjeje brigade), për tu gjurmuar nga afër nga policia sekrete. Sipas të njëjtit urdhër, Maliq Sadushi, zëvendësministri tjetër i Ministrisë së Mbrojtjes, dilte në pension dhe në vend të tij emërohej Simon Ballabani, ish-komandanti i Grupimit të Gjashtë të Tiranës. Jaçe Lula, ish-Komandant i Korpusit të Shtatë të Burrelit, zëvendësonte Nazar Berberin, zëvendësministrin që kalonte në dispozicion të Ministrit të Mbrojtjes, sigurisht në një detyrë të dorës së dytë. Bajram Mane, ish-Komandant i Korpusit të 3-të, caktohej zëvendësministër në Ministrinë e Mbrojtjes Popullore, në vend të Alfred Moisiut, i cili emërohet me detyrën e shefit të xhenjos së Brigadës së Burrelit. Po kështu, Mendu Backa, shkarkohej nga detyra e zëvendësministrit të Mbrojtjes Popullore dhe të nxirrej në pension. Ndërkaq një dyzinë tjetër drejtuesish të lartë, u ccgraduan duke zbritur disa shkallë nga piramida e karrierës ushtarake. Kishte ndër ta që dolën të padëshirueshëm, por edhe që u burgosën me motive nga më të ndryshmet.

AFRIM IMAJ

Ky kuqaloshi Afrim Imaj nga Skrapari ka qene ne Ministine e Mbrojtjes.....Plako.
Nuk eshte xhinsi jot,por nashi eshte demokrat hej burre.
Cne nga ish komunistat e cmendur(ky ishte i tille) merr informacion!
Tung.

[gjirfabe]

Paradigma e së keqes dhe hipoteka e krimit


Opinion e Hënë, Maj 30th, 2011

AGRON TUFA



Gjithë situata para dhe pas zgjedhore në Shqipëri ka mbërritur në një pikë të brishtë, që paralajmëron rrokullisjen në makthet civile si të vitit 1997. Atmosfera agresive e shantazhit dhe kërcënimeve të njëkahshme ushqehet çdo ditë me ligjërime publike yshtëse. Folësit, një format militanti, rëndom, shtatmesatar, me ose pa syze, flokë të qethura shkurt, vegla lehëse me formim të dyshimtë – të gjithë festarë bllokimesh, bojkoti, çadrash rrethimi e nxitës falangash sulmuese, vizitorë patetikë spitalesh e morgësh – por absolutisht pa asnjë ide e vizion human në kokë, grishin të gjithë gjëmë me ndoca ligjërata thuajse të harruara; Ringrenë kulturën e vdekur të etërve, gjyshërve e stërgjyshërve të tyre shpirtërorë, që hapet drejt origjinës arketipale të Pavël Vllasovëve dhe guerileve komuniste.

Përgjatë një viti është punuar gjatë, me të gjitha format e larmishme të provokacionit e viktimizimit, në instalimin e kësaj atmosfere sa të turpshme, aq dhe të rrezikshme e fatale për fatin e paqes sonë të përbashkët. Me episodin e fundit të zgjedhjeve, makina e demagogjisë propagandistike i intesifikoi truket e ligjërimit, duke dalë në thirrje të hapura për kryengritje, revolta popullore, për luftë. Luftë kundër kujt? Luftë për çfarë? Me ç’shkak? A mund të jetë arsye për kryengritje, revoltë popullore apo luftë, fakti i këmbënguljes për të numëruar në mënyrë transparente, faqe mediave, sipas procedurave ligjore vota e qytetarëve? Aq më tepër në kushtet e një diference të papërfillshme ndërmjet rivalëve. Me ç’të drejtë mund të ngresh në revoltë gjysmën tjetër të popullsisë, që s’ka votuar për ty e këtë ta quash “revoltë popullore”? Demagogët e gjakderdhjeve civile gjithmonë përdorin si argument popullin, edhe pse në kohën kur populli kacafytet e derdh gjak, ata fshihen vrimave, për të pritur në fund udhën e hapur me kufoma drejt fronit. Tash për tash trumbetat e luftës civile bien dhe oratorët kruajnë gurmazet me klishetë bajate të revolucionit. Këtë përvojë populli shqiptar e ka kaluar jo shumë vjet më parë, drejt në lëkurë të vet.

A do të bjerë vallë sërish në grackë për hesapin e një klike, që kërkon ta bëjë viktimë të dështimit të vet? A do t’i ndjekë vallë populli, që votoi i qetë, përbetimet e shantazhet e tyre për një kauzë antiligjore, antinjerëzore dhe antishqiptare dhe, gjithë këtë, vetëm e vetëm për të zgjatur një mandat të katërt të kryebashkiakut dhe njëkohësisht kryetarit të opozitës? Unë them se jo. Nuk besoj që instinkti dhe intuita popullore të jetë aq e verbër sa ta lidhë fatin e saj me fatin e një aventure të pamoralshme e fatale. Prandaj, jam i sigurt se yshtja për kryengritje e revoltë popullore do të mbetet thjesht një atavizëm i shëmtuar, një zgjatim demode i një kohe të perënduar përgjithmonë.

Nuk është e rastit që demagogët socialistë kërkojnë ta injektojnë në popull krizën e përgjithshme që kanë mes vedi. Nuk është e rastit që popullit po i drejtohen ta yshtin kundër “diktaturës”. Nuk është e rastit që lëshuesi i këtij kushtrimi është hiç më pak, por vetë Gramoz Ruçi. Se do të vinte një ditë, që “dinozauri” i fundit i diktaturës komuniste, ish-ministri i Brendshëm i PPSH-së dhe një ndër prijetarët e socialistëve – Gramoz Ruçi të bënte thirrje kundër “diktaturës”, – këtë as në ëndrrat e makthshme s’do ta kisha besuar. Por ekuivoke të tilla bëjnë vaki ditën për diell: pikërisht ai ish-ministër stalinist që qeverisi në vigjilje të diktaturës enveriste, që dënoi, dhunoi, vrau e burgosi me egërsi qytetarët e vet; që deklaron krenar në studiot e sotme televizive, se ka dhënë urdhër të digjeshin dhjetëra- mijëra dosje pas rënies së nenit famëkeq “55″, që ka vazhduar të ushqejë me përvojën e vjetër Partinë Socialiste të Shqipërisë, në majë të majës së karrierës, pa i hyrë gjemb në këmbë – kur vendin duhej ta kishte në Tribunalin e Hagës – dhe sot jep kushtrimin kundër “diktaturës”: “Të gjithë në këmbë! Të gjithë në rrugë!”. Ja çfarë paradoksi! Mbetet vetëm pyetja: pas gjithë kësaj vikame, ka ndonjë që ende rri ulur? Ja pra, sa larg ka shkuar evolucioni i antropoidit tonë.

Komunistët e rinj në Partinë Socialiste kanë gjithmonë një vertebër që i lidh me evolucionin: janë gramozë ruçët! Dhe jo doemos brenda partisë! Dhe jo doemos gramos ruçër! Ringritja e nostalgjisë, recidiveve; Sjellja, simbolet dhe shenjat; Prejardhja direkt nga familjet e piramidës së pushtetit komunist; Tradita familjare që i lidh si shërbëtorë dhe mbajtës në këmbë të diktaturës së djeshme; krenaria tyryfyle për Bllokun (një origjinë sado-mazokiste dhe edipale, të cilën e shesin për çoç); stazhi i gjatë i dinakërisë së trashëguar dhe bashkë me kujtesën familjare, që përbën më shumë se libra – një hipotekë të përzishme me të pushkatuar e kufoma – e gjithë kjo kastë që kërkon të ringrihet në kushtet e lirisë, me solidaritete e përbetime të vjetra, homogjene, simulante dhe hipokrite; E organizuar me sensibilitete sektesh, OJQ-sh e rrjete sit-esh ku vrundullon propaganda – ka përpunuar ligjërimin e vet, narrativën e vet me pak piper, kripëra e erëza sloganesh të asaj Europe të urryer dhe të asaj Lirie që e patën mbytur në gjak – i gjithë ky organizëm që harliset në fermentin komunist – nuk ka asgjë të përbashkët me popullin, të cilit kurrë nuk i kërkuan falje për vrasjen e gjenocidin që i shkaktuan sistematikisht përgjatë një gjysmë shekulli; Nuk kanë gjë të përbashkët as me lirinë, të cilën e dhunuan deri në shfytyrim; Nuk kanë farë lidhje as me demokracinë, të cilën e zhbinë për fare në këtë faqe të dheut që me 1945.

Tendenca për të shkrirë prej brezash të rinj e demagogësh të vjetër një aliazh politik që të pretendojë fatet e Shqipërisë, befas bie në kontradiktë me kushtrimin e dhunshëm për kryengritje e revoltë popullore. Jehu i dhunës së ushtruar nuk është pastruar ende nga veshët e tyre, ndaj kur i drejtohen asaj, duken më të vërtetë, kthejnë në identitet. Fatkeqësisht, nga shtretër të tillë toksikë ku rritet fidanishtja socialiste, zor të presësh fryte të shëndetshëm. Komunizmi ra formalisht. Pa asnjë tribunal. Çështje torturuese ka qenë e mbetet trashëgimia komuniste. Ajo ka lënë prapa avokatët e saj, militantët e saj, të verbrit e saj, në gjithë gjerësinë e thellësinë e rrënjëve dhe filizave.


II

Në kohën kur Komisioni i BE për Çështjet e Drejtësisë në Bruksel qe përfshirë në analizën e të ashtuquajturës “Deklarata e Pragës”, të hartuar nga 6 ministrat e jashtëm të ish-vendeve komuniste të BE-së, në shtypin tonë dolën avokatët e diktaturës. Thelbin e “Deklaratës së Pragës” e formuloi presidenti i Institutit Shtetëror për Hetimin e Krimeve të Komunizmit, shkrimtari rumun Marius Oprea. Ja çfarë parashtron shkrimtari rumun në këtë deklaratë, që përfshiu qëndrimin e 6 ministrave të vendeve ish-komuniste: “Ne kërkojmë që krimet komuniste të trajtohen njësoj si Holocaust-i, që do të thotë se krimet nga koha e regjimit komunist duhet të trajtohen para drejtësisë në të njëjtën mënyrë. Veprat e tyre nuk duhet të deklarohen se u ka kaluar koha; Me këtë problem konfrontohemi të gjithë në ish-vendet komuniste. Ne kërkojmë drejtësinë ligjore, jo vetëm dëmshpërblim moral. Ata që kanë kryer vrasje e gjenocid në emër të komunizmit, duhet të dënohen. Është e papranueshme që ne të jetojmë bashkë me vrasësit dhe kriminelët. Ata janë kriminelë që kanë kryer vrasje dhe tortura në emër të një ideologjie. Çfarë i dallon ata nga nazistët? Asgjë!”. Ndërsa diskutohej në BE kjo deklaratë, në shtypin shqiptar u gjallëruan avokatët e diktaturës, paradoksalë, cinikë e nihilistë.

Në një artikull të tij të stërgjatë “Berisha: skenaristi i gjenocidit”, të botuar në “GSH” më 26 prill 2011, akademiku kosovar Rexhep Qosja, me një ligjëratë hiperagresive lëshohet kundër njëfarë PAVIJONI TË GJENOCIDIT, që qenkësh merenduar qysh në vitin 1996, e që ekziston edhe sot. Vështirë është të përmbledhësh artikullin e Qoses në një paragraf, por nëse nxjerrim thelbin e shqetësimit të tij, nëpërmjet piritesh banale të stërpërsëritura, kemi irritimin që i shkakton atij vetë termi GJENOCID dhe zbatimi i këtij termi në Pavijonin në fjalë. Qosja thotë se termi gjenocid është shtrembëruar, keqpërdorur, falsifikuar prej çdo kuptimi shkencor të tij. Qosja u kthehet fjalorëve të “sociologjisë, politologjisë a të filozofisë”, pa treguar saktë se cilit dhe citon, sipas tij, një përkufizim mbi “gjenocidin”: “Çdo veprimtari për zhdukje ose shfarosje të paramenduar dhe sistematike të krejt një kombi, grupi etnik, racor ose kulturor”. Më shumë sesa lexuesit, Qosja vihet t’ia mbushë mendjen vetes, se zbatimi i termit “gjenocid” është një marrëzi e tmerrshme kombëtare e ndërkombëtare, se nuk mund të këtë kurrë gjenocid të një populli ndaj vetvetes, se në asnjë rast, asnjë komb, në asnjë periudhë të historisë së tij nuk e ka përdorur këtë term ndaj vetvetes.

Në stilin e përsëritjeve retorike, të shtrimit të pyetjeve dhe të vetëpërgjigjeve – një lloj monologu në trans – vazhdon ky artikull i stërgjatë, duke bërë inkursione analogjike nëpër popuj e kultura të ndryshme dhe po vetë nxjerr përfundimin, se çfarë marrëzie është ky term. Për Qosen nuk mund të ketë një popull që bën gjenocid ndaj vetvetes. Madje Qosja nuk i gjen vend fare në praktikë gjenocidit; Për të gjenocidi duket se është një term arbitrar, që nuk ekziston. Për të gjitha rastet e vetëpyetura, në të gjitha kulturat, Qosja bën rezymenë: kurrë, askush, askurrë… Duket qartë, qoftë edhe me një lexim sipërfaqësor, se nuk është në fakt “gjenocidi”, që e shqetëson prof. Qosen, por Berisha si ideator i PAVIJONIT TË GJENOCIDIT dhe ndonjë kundërshtar tjetër, me të cilët endet pirueta narrative e mllefosur e akademikut. Po, e qartë. Qosen nuk e shqetëson në të vërtetë GJENOCIDI. Ndërsa mua PO. Sepse është një çështje që nuk duhet ngatërruar me mllefet personale, as me përfitimet propagandistike dhe me asnjë lloj llogarie private, në kurriz të traumës më të trishtuar e më të pangushëllimtë që përjeton ende populli shqiptar, mbi kurrizin e të cilit u ushtrua një gjenocid i pashembullt përgjatë sundimit gjakatar të Enver Hoxhës. Për Qosen nuk ekziston “gjenocidi”, përpos se si një arbitraritet i pastër gjuhësor.

Po si t’ia bëjmë ne, që gjurmët e gjenocidit i ruajmë në kujtesën familjare? Si t’ia bëjmë ne, që ende nuk dimë në çfarë zgëqi a skërke gjenden eshtrat e baballarëve a gjyshërve të pushkatuar në mesnatë, pa gjyq, pa dëshmitar? Çfarë drejtësie të lypim për ta dhe kujt? Mos vallë për Qosen gjenocidi paska ndodhur në hënë?

E pikërisht një natë më parë po lexoja një studim të historianit rus Anton Kolmikov me titullin “Komunizëm – samij krovavyj genocid” (Komunizmi – gjenocidi më gjakatar), në të cilin parashtron, krejt ndryshe nga Qosja, fakte rrëqethëse e makabre pikërisht të gjenocidit, jo vetëm rus (me 20 milionë viktima), por të të gjithë Europës Lindore.


III

Gjenocidi (greq vj. – racë + lat. ?aedere – me vra) – është shfarosja e grupeve të veçanta të popullsisë nisur nga motive racore, nacionale, religjioze apo sociale. Nocioni “krim kundër njerëzimit” përfshin në vetvete një radhë krimesh të shënjuara. Më karakteristiku prej këtyre krimeve është gjenocidi. Këtij nocioni i është dhënë përkufizimi gjegjës: “një akt, i kryer, me qëllim shfarosjen e plotë apo të pjesshme të ndonjë kombi, etnie, race ose grupi religjioz, si dhe çdo grupi tjetër në përgjithësi, të veçuar sipas kritereve arbitrare” (artikulli 6?, në Konventën e OKB-së të datës 09.12. 1948). “Ne do të vazhdojmë luftën jo kundër personave të veçantë, – shkruan Lacis shef i ÇK, (më vonë KGB) më 01.11.1918. – Ne do ta zhbijmë borgjezinë si klasë”. Pyetja e parë, së cilës duhej t’i përgjigjej i pandehuri në hetim, ishte – Çfarë prejardhje ka ai, edukim-arsimimi, profesioni. Këto pyetje duhet të përcaktonin fatin e tij të mëtejshëm.

Ka plagë të cilat kurrë nuk do të mbyllen. Si ka mundësi të ndodhë, që miliona njerëz pa asnjë faj të jenë shfarosur me ardhjen në pushtet të një grupi të vogël kriminelësh? E prapë miliona të tjerë u bënë viktima të makinës së terrorit shtetëror – të anatemuar të shoqërisë, që iu nënshtrokan vuajtjeve të pafundme. Tragjedi e të vdekurve dhe e të gjallëve. Mjafton një guidë e shpejtë, që të mbërrish në përfundimin se shekulli XX – është qindvjetëshi i katastrofave më të mëdha humanitare: dy lufëtrat botërore me në mes – revolucionin bolshevik të tetorit, nazizmi dhe kasaphanat raciste nga Europa në Ruandë. Gjermania e Hitlerit – mbi hebrenjtë dhe ciganët; Italia e Musolinit – me vrasjen e etiopasve; Serbia jugosllave e postjugosllave – mbi shqiptarët e Kosovës dhe boshnjakët myslimanë.

Midis tmerreve që tronditën botën e shekullit XX, komunizmi është fenomeni më i frikshëm, i cili ra i fundit në Rusi dhe Shqipëri më 1991. Dokumentet dhe dëshmitë arkivore s’të lënë dyshim se terrori ka qenë që në fillim baza përbërëse e komunizmit. Pushkatimet, varjet, mbytjet, rrahja deri në vdekje, uria e programuar dhe e imponuar, vdekja nga puna rraskapitëse në kampe, nga deportimi; Etapë pas etapë ne përftojmë veçse një ide të zbehtë listash e katalogësh të krimeve të komunizmit kundër njeriut. Këto krime nuk rroken në kornizat e ligjeve humane dhe mendjes së shëndoshë të njeriut normal as nga pikëpamja historike, as nga pikëpamja morale. Ky është komunizmi real, që ka ekzistuar në tokë në një kohë të caktuar, në vende të caktuara me praktikat e udhëheqësve të rij – Leninit, Stalinit, Mao ce Dunit, Ho Shi Minit, Kim Ir Senit, Pol Potit, Çausheskut, Enver Hoxhës etj.

Numri i përgjithshëm i të vrarëve nga regjimet komuniste përafrohet tek 100 milionë njerëz (sipas të dhënëve nga libri i Stefan Kurtua dhe Nikola Vert – “Libri i zi i komunizmit”). Krimet e komunizmit janë të paevidentuara: para së gjithash ato janë krime kundër shpirtit/frymës, kundër kulturës dhe, krimi më i madh – vrasjet masive të njerëzve.


IV

Alen Bezanson, një ndër filozofët e politologët më të shquar bashkëkohorë francezë, në librin e tij “Fatkeqësitë e shekullit”, i quan nazizmin hitlerian dhe komunizmin në një masë të barabartë – sisteme kriminale. Që të dy, në të njëjtën masë, lejuan krimet masive dhe gjenocidin. Që të dy sistemet vranë miliona njerëz.

Megjithatë, kujtesa historike i percepton këto dy sisteme jo njëlloj. Nëse krimet e fashizmit gjithmonë kujtohen, për habi, për krimet e komunizmit në pjesën më të madhe të ish-vendeve komuniste, heshtet, ndërsa për ndëshkimin e përgjegjësve për vrasjet, për burgosjet, për rrënimin dhe trullosjen e tre a katër brezave – as që bie fjala. Prej nga e ka zanafillën kjo asimetri në sjelljen ndaj nazizmit dhe komunizmit, – pyet Bezansoni? Ai parashtron shtatë shkaqe.

Së pari, nazizmi është shumë më i njohur, për shkak se aleatët hapën kanatësh “dollapët me kufoma”, ndërkohë që shoqëritë perëndimore i kishin provuar në lëkurë të vet egërsitë e hitlerianëve. Por GULAG-u sovjetik dhe kampet e përqendrimit kinez “Laogaj”- ishin për europianët diç e përlargët dhe mjegullore.

Së dyti, detyrën për të ndërmendur krimet e nazizmit e mori përsipër populli hebre. Njerëzimi duhet t’u jetë mirënjohës hebrenjve, që gjenocidi fashist i kryer mbi ta, nuk iu la harresës, – shkruan Bezansoni.

Së treti, nazizmi dhe komunizmi qenë përzier në polet e përkundërta të fushës magnetike – në të djathtën dhe të majtën. Shumë intelektualë e klasifikonin komunizmin tek forcat e majta, duke e marrë aparencën dhe dinakërinë e parullave të ideologëve komunistë si të vërteta të padiskutueshme. Ndërsa rrënjët e nazizmit i shihnin të lidhura me ideologjinë e djathtë. Por në të vërtetë, fashizmi italian dhe gjerman i kanë rrënjët pikërisht në demagogjinë e majtë – ja paradoksi.

Së katërti, aleanca ushtarake e shteteve demokratike me Bashkimin Sovjetik në kohën e luftës kundër Gjermanisë hitleriane e dobësoi mbrojtjen e Perëndimit nga komunizmi dhe lindi në njëfarë lloji bllokadën intelektuale. Vendet demokratike u sakrifikuan rëndë në emër të fitores mbi Hitlerin. Mandej, në përfundim të kësaj lufte, perëndimorët nuk kishin më fuqi, që të mund të ndalnin edhe regjimin sovjetik, e, së mbrami, duke u përpjekur të ruajnë ekuilibrin, ata i ndihmuan atij të mbahet.

Së pesti, një arritje e madhe e ideologëve sovjetë ka qenë dhe ajo, që ata përhapën dhe diktuan sistemin e tyre të klasifikimit të regjimeve politike: socializmin ia kundërvinin kapitalizmit, madje socializmin e identifikonin plotësisht me rendin sovjet.

Së gjashti, dobësia e një grupi njerëzish, të aftë për të ruajtur kujtesën mbi komunizmin. Nazizmi sundoi përgjatë 12 vjetëve, ndërkohë që komunizmi europian pati një ekzistencë midis 50-70 vjetësh. Gjatë kësaj kohëzgjatjeje, shoqëria qe rrënuar, elitat dalëngadalë u shfarosën, duke iu nënshtruar dhunshëm riedukimit. Mbretëroi mashtrimi, pabesia, perversioni moral. Shumica e njerëzve të pavarur, të aftë për reflektim, u privuan nga mundësia e njohjes së historisë dhe e humbën aftësinë e analizës. Pas rënies së sistemit totalitar, gjëja më e vështirë është të ringresh parimet morale dhe aftësitë intelektuale. Gjermania ishte në një gjendje më të volitshme se Rusia postsovjete: Hitleri nuk pati kohë të plotë, që të shfaroste shoqërinë qytetare.

Së shtati, amnezia, me të cilën kemi punë në rastin e komunizmit, na shpie në përfundimin se kujtesa për nazizmin vazhdoi të mbetet e të ushqehet fort, ndërsa nuk ndodhi e njëjta gjë me komunizmin.


V

Analizës universale të Bezansonit nuk i kundërvihesh dot. Përvoja shqiptare vetëm sa e ekstremalizon këtë skemë. Fare pak fjalë më mbeten për të rrëzuar kundërshtimin dhe irritimin emocional të Rexhep Qoses në lidhje me termin “gjenocid”, ngase dëshmitë ta bëjnë më të lehtë përgjigjen.

Së pari, Qosja gabon kur e redukton çështjen, sikurse shprehet: “kurrë nuk gjendet ndonjë popull që t’i ketë bërë gjenocid vetvetes”. Çështja shtrohet, se gjenocidin nuk e bëri populli kundër vetvetes, por një grup kriminelësh që erdhën në krye dhe instaluan regjimin më të egër e më gjakatar të diktaturës staliniste. Ata e jo populli kanë kryer gjenocid mbi qytetarët shqiptarë.

Së dyti, “lufta e klasave”, krejt sipas përkufizimit të fjalorëve mbi gjenocidin, me zhdukjen e “borgjezisë”, zhdukjen e “intelektualëve perëndimorë”, zhdukjen e “kulakëve dhe tregtarëve”, zhdukjen e “klerikëve” dhe nxjerrjen jashtë ligji të besimit, pra likuidimi i këtyre “klasave e grupeve sociale”, në mos gjenocid, çfarë është tjetër?

Së treti, sikur në këtë vend me të shkuar diktatoriale, të gërbulur në krime rrëqethëse, të ishte bërë ndonjë “proces Nurenbergu” dhe të dilnin nga arkivat e dosjet dëshmitë e mizorisë dhe krimit shtetëror, do të bindej edhe dreqi për përmasat e llahtarshme, pikërisht të gjenocidit.

Por edhe në mungesë të kësaj, i rekomandoj Qoses të bëjë vetëmse një verifikim (megjithëse ma do mendja t’i dijë më mirë se unë): të hapë gazetën e përditshme “Bashkimi” të viteve 1945-1946. Po citoj një prej sosh: “Dje, më 28 Prill 1945, në sallën e Gjyqit Ushtarak të Zonës së I-rë të prapavijave, Gjykata e formuar nga Nënkolonel Bilbil Klosi, Kryetar, Ismail Çaushi anëtar, Argjir Lipivani anëtar dhe Prokuror Major Gjon Banushi, duke pasur si sekretar Mustafa Zajën, për të njëzet e shtatë të gjykuarit gjatë javës, vendosi këto dënime:

Me vdekje: Mersin Mumajezi, Besim Pazari, Muharrem Vrioni, Mersin Hasi dhe Bajram Muxhaqi. Me burgim të përjetshëm: Atif Golja dhe Luan Baçi. Ramazan Jarani u dënua me tridhjetë vjet burgim, Vilhelm Mazreku me njëzet vjet, Beqir Ajazi me pësëmbëdhjetë…. Demir Alizoti u dënua me dy vjet burgim, duke u liruar që sot, më konditë që brenda pesë vjetëve të mbajë qëndrim të mirë politik…” (“Po mbyllen faqet e tradhëtisë” – nga Gazeta “Bashkimi”, e Djelë 29 Prill 1945, faqe 1).

Pothuajse çdo ditë do të gjesh lajme se si ekspeditat komuniste pushkatojnë pa gjyq e burgosin me dhjetëra njerëz të pafajshëm nën sajesën “bashkëpunëtor i pushtuesit”. Ata që shkelnin këmbëzën, sigurisht, nuk ishin “populli kundër popullit”, por një klikë terroristësh politikë, që sunduan për gjysmë shekulli, ndërsa sot kanë bijtë në politikë. Qoses nuk i pëlqen ta quajë “gjenocid” këtë, por vrasje. Unë them se është gjenocid i pastër. Çështje botëkuptimesh…

Së katërti, edhe unë kam pakënaqësitë e mia ndaj “PAVIJONIT TË GJENOCIDIT”, por jo për emërtimin. “Pavijoni i gjenocidit komunist” duhej të kishte qenë një ngrehinë rrotullare më e madhe se Unaza e Tiranës, brenda të cilit të dëshmohej historia e terrorit individual e kolektiv, ashtu siç ka qenë, mizore dhe e pashoqe në krejt botën, më qindra-mijëra dokumente e aktakuza absurde që çuan në pushkatim e burgosje qindra-mijëra shqiptarë dhe përndoqën e shkatërruan jetën njerëzore të qindra-mijëra familjeve e brezave të tërë.

Të ishte ngritur një “Pavijon”, në të cilin çdo shqiptar të shihte e të krijonte sadopak një ide mbi rrënimin dhe sfilitjen kolektive të shqiptarëve, mbi varfërinë dhe privimin nga çdo e drejtë elementare dhe, së mbrami, mbi shuarjen dhe shprishjen e etnopsikikës kombëtare të shqiptarit, me të cilin u sollën si me një kavie eksperimentale. Atëherë po, do të kishim çfarë të mendojmë, do të kishim kë të fajësojmë, do të dinim me çfarë ta edukonim kujtesën e brezave të rinj.

Në mungesë të këtij Pavijoni ideal, brezi i njomë është i pambrojtur nga lloqet e nostalgjikëve të diktaturës dhe avokatëve të saj, deri tek vikamat kushtruese të sotme të gramoz ruçërve për të bërë kasaphanën e radhës në popullin tim.


*Autori është Drejtor Ekzekutiv i Institutit të Studimeve të Krimeve dhe Pasojave të Komunizmit në Shqipëri.


...

[The Helper]

Qazim Bllaca, njëri nga të gjashtëmbëdhjetë fëmijët e Ramë Bllacës, patriotit që kishte
penguar planet serbe për shpërnguljen e shqiptarëve në Turqi dhe këtë e kishte paguar me
jetë, ndoqi gjurmët e të jatit dhe gjatë Luftës së Dytë Botërore përdori gjithë potencialin e vet
intelektual për t'iu kundërvënë planeve shfarosëse çetnike dhe këtë edhe ky e pagoi me
tridhjetë vjet burg në Kosovë e Shqipëri
Qazim Bllaca, njeri që i thirri në ndihmë trupat gjermane për të shpëtuar shqiptarët prej
masakrave të ushtarëve dhe çetnikëve serbë në Bllacë, Suharekë e më gjerë në Kosovë Të
hënën, në moshën 90-vjeçare(18 korrik 2005), vdiq në Prizren Qazim Bllaca, njëri nga
intelektualët e parë të Kosovës, një nga themeluesit e Lidhjes së Dytë të Prizrenit, gjatë viteve
1942-1944 deputet për Kosovën në Kuvendin Kombëtar të Shqipërisë me seli në Tiranë dhe
nënministër në Qeverinë e Rexhep Mitrovicës. Është njeriu që kaloi mbi 30 vjet në burgjet
komu niste të Kosovës e të Shqipërisë, për të përfunduar në një heshtje të paza konshme për
personalitete të tilla gjatë dekadave të fundit të jetës në Prizren, pas kthimit nga Shqipëria në
vitet e shtatëdhjeta, një kthim që kishte shqetësuar Beogradin, por që asokohe nuk e pati
forcën ta trazonte përsëri. Ishin Mahmut Bakalli dhe Asllan Fazlia, dy funksionarë poli tikë -
të Partisë dhe të pushtetit, që e ndihmuan. Po japim në vazhdime shkrimin që autori e kishte
hartuar deri sa protagonisti ishte gjallë. Iu bashkua gjermanëve për t'i luftuar çetnikët serbë
Vështirë të ketë njeri aktiv në botën shqiptare, aktiv për të ditur rreth historisë sonë
kombëtare rreth qëndresës kombëtare, sidomos gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe dekadave të
sundimit komunist, që të mos ketë dëgjuar për Qazim Bllacën. Qyteti i lashtë i Prizrenit dhe
Suhareka e kanë pritur dhe shpallur hero që ditën e parë të hyrjes së tru pave gjermane në
Prizren gjatë Luf tës së Dytë Botërore. Sepse, Qazim Bllaca ishte ai njeri që i thirri në ndihmë
trupat gjermane për të shpë tuar shqiptarët prej masakrave të ushtarëve dhe çetnikëve serbë në
Bllacë, Suharekë e më gjerë. Qazim Bllaca i doli atëherë në rrugë auto kolonës gjermane, që
vinte nga Qafa e Duhlës për në Prizren, dhe u dha ushtarëve gjermanë një letër të shkruar prej
dorës së tij në gjerman isht, në të cilën u tregonte se serbët po bënin kërdinë mbi popullsinë
civile shqiptare, po i vrisnin e masa kronin vetëm pse ishin shqiptarë etnikë në trojet e tyre,
dhe u kërkonte ndihmë gjermanëve. Dhe ashtu u bë. Ushtarët gjermanë i vunë përpara
çetnikët serbë dhe shpëtoi Bllaca e fshatrat përreth. Shpëtoi Suhareka, Prizreni e krejt
Kosova. Po atë ditë Qazim Bllaca u priu gjermanëve, duke udhëtuar në krye të autoko lonës
gjermane, në automjetin e parë të saj drejt Prizrenit. Ai ishte njeriu që prezantoi shqiptarët
para armatës zulmëmadhe gjermane. Udhëtoi me oficerët gjermanë, pa me sytë e tij se si
kapitullonin serbët para gjermanë ve, ata serbë që zi e gjëmë u k ishin shkaktuar shqiptarëve
brez pas brezi.
Shkarko librin: 30 Vjet ne burgjet e komunizmit ne Kosove e Shqiperi

[gjirfabe]

Fatos Lubonja: Pashë fotot me plumb në ballë të 3 miqve të pushkatuar.


Ka parë me sytë e tij fotografitë e tre të pushkatuarve, që u dënuan me vdekje, vetëm pse i shkruan udhëheqjes së PPSH-së disa letra për ndryshimin e kursit politik të Shqipërisë, pas prishjes së marrëdhënieve me Kinën.
Nën terror psikologjik, por edhe fizik, në Burgun e Spaçit, në fund të majit 1979, Fatos Lubonjës i janë vendosur përpara 5 fotografi, 2 të mëdha dhe 3 të vogla. Ishin imazhet e tre intelektualëve Vangjel Lezho, Fadil Kokomani, Xhelal Koprëncka, të cilët fillimisht u dënuan me nga 10 vjet burg, ndërsa më pas dikush dha urdhër dhe me një proces të dytë u pushkatuan. “Te fotoja e parë, e madhe, ishin ata të tre, diku në një ledh, natën, në natyrë, të lidhur me një litar, që shikonin pa dyshim të frikësuar, të tmerruar kamerën e atij fotografit që po i fotografonte në momentin para pushkatimit. Pra, ishin gjallë. Dhe çuditërisht ishte ajo që më tërhoqi më shumë… Që më ngelën sytë… Që sikur ishin gjallë dhe më panë e i pashë… Pastaj fotografia ngjitur, e madhe prapë, ishin që të tre, por tashmë të shtrirë, të vdekur. Ndërsa në të tria fotot e vogla, ishte secili më vete, me plumbin në ballë…”, rrëfeu shkrimtari Fatos Lubonja në emisionin “Opinion” të Blendi Fevziut në Tv Klan, dëshmitë e të cilit janë zbardhur këtë javë edhe nga gazeta “Panorama”, në dy numra.

Sot, vijon pjesa e tretë dhe e fundit e kësaj dëshmie. Rrëfimi i Lubonjës ka nisur që nga njohja e tij me 3 të burgosurit në Spaç, të akuzuar se kishin formuar dy organizata konspirative që punonin kundër Republikës Popullore të Shqipërisë, njëra me orientim nga Bashkimi Sovjetik me frymë hrushoviane dhe tjetra proamerikane. Më pas, ai na njohu me kushtet në qeli, frika, terrori, përmbajtja e letrave, procesi i parë i dënimit me burg dhe më pas ai i dyti, për dënimin me vdekje të Lezhos, Kokomanit dhe Koprënckës. Frikë dhe dyshim, luftë psikike për jetë a vdekje, viktima dhe xhelatë, Fatos Lubonja sjell pjesën e fundit të dëshmisë për 3 të dënuarit me vdekje, por edhe për veten. Një ditë, ai “u gdhi papritmas anëtar i një organizate revizioniste”, një proces i inskenuar, që rrezikoi ta çonte edhe atë drejt plumbave në ballë, ashtu siç i pa në fotot e Lezhos, Kokomanit dhe Koprënckës…

Fevziu: Ju e pranuat vetë që ishit pjesëtar i organizatës?

Lubonja: Jo, për fat, nuk e kam pranuar.

Fevziu: Por edhe mund ta pranoje nën dhunë?

Lubonja: Tjetër gjë është që ta pranosh ti, meqë të futën nën dhunë dhe tjetër gjë është që të vish ti dhe të dëshmosh që më ka thënë ky një gjë të rreme, kur nuk të thotë njeri asgjë.

Fevziu: Pse thoni që gjyqet e para kanë qenë më dinjitoze, ato në mes dhe në fund të viteve ’40?

Lubonja: Fadili është një person i jashtëzakonshëm në gjyq dhe për mua është vërtet i tillë, po të kesh parasysh dhe klimën. Ideja ime është kjo: Nga moment kur komunistët vijnë në pushtet, deri në momentin kur është bërë ky gjyq (1979), ka një proces terrori që vjen e bëhet gjithnjë e më shumë terror psikologjik. Pra, ndryshe terrori psikologjik dhe ndryshe terrori fizik, që ishte më parë. Fillimisht, komunistët sapo kishin marrë pushtetin dhe kishin nevojë të ushtronin terror për të konsoliduar vetveten, për të vrarë, për të eliminuar kundërshtarin. Mos harroni që ata ishin disa djem të rinj që deri dje x, y i kishte pasur në lagje, nuk i kishte marrë seriozisht, i njihte se çfarë ishin dhe kur ballafaqoheshin me atë në hetuesi apo në gjyq, e ruanin atë njohje. Dhe tjetër gjë janë këto figurat e tjera që ndërtojnë një kult të tyre, një mekanizëm dhune, paprekshmëri, gjithëpushtetshmëri, që vjen duke u rritur gjithnjë e më shumë në vite, sidomos rreth figurës së diktatorit. Në 30 vjet, nëse në fillim njerëzit janë përplasur, kanë thënë të vërtetën, janë vrarë, më pas gjithnjë e më shumë njerëzit u mësuan që të mbyllin gojën, gjithnjë e më shumë që të bëjnë një jetë të dyfishtë, ta fshehin të vërtetën dhe familja thoshte “Kujdes këtu e kujdes atje”. Pra, ishte një terror i futur, që ishte mekanizëm shumë i rëndësishëm për ata që të mbanin pushtetin. Edhe instrumenti ishte i tillë. Mos harroni një thënie të Enver Hoxhës që e kam përmendur dhe herë tjetër, që ne e lexonim të shkruar atje: “Kush ngre gishtin, i presim dorën. Kush ngre dorën, i presim kokën”. Imagjinoni se çfarë frike të ngjall kjo.

Ideja pra që mund të dilje në një gjyq dhe të thoshe pikëpamjet e tua, të denoncoje, ishte një ide që erdhi duke u përjashtuar. Maksimumi që mund të bëje përgjithësisht, nga përvoja që kam unë, ishte që ta mohoje akuzën: S’është e vërtetë kjo që po thoni. Por, që të arrije deri në momentin që mund të akuzohesh për gjithçka, ishte vetëvrasje. Dhe e tregon rasti. Për një letër të dërguar nga burgu u dënuan me vdekje. U pushkatuan 3 persona.

Prandaj, dua të them që futja e një terrori psikologjik në popull që ka filluar që në vitin 1944-1945, madje që pati një rënie në vitet ’50 sepse pas goditjes së Stalinit pati një lloj lulëzimi vendi, që mund të thuhet se në një lloj mënyre kishte akoma ndonjë shpresë, por sidomos edhe pas prishjes prapë me Bashkimin Sovjetik, ruajtja e stalizinizmit si linjë dhe gjyqet e Teme Sejkos e dënimeve të tjera, gjithë kjo periudhë… pastaj vitet ’70 janë komplet vite paranoje, kur ai arriti të godasë dhe të vrasë me akuza false. Kush besonte se Beqir Balluku do të bënte puç, Mehmet Shehu pastaj doli në fund fare kryetar i gjithë këtyre në një komplot, kur ai nuk kishte asnjë lloj fuqie. Si ka mundësi pra? Ishin gjithë këto procese paranojake. Frika ndaj irracionalitetit të një regjimi po bëhej gjithnjë e më absurde, ishte gjithnjë e më e madhe dhe kjo shpjegon gjithë çfarë thashë më parë.

Fevziu: Ju besoj keni biseduar pas vitit 1991, kur u liruat nga burgu me Ramiz Alinë. E keni pyetur ndonjëherë për këtë rast?

Lubonja: Jo, nuk e kam pyetur. As e kam pyetur dhe madje as që e kam menduar ta pyes, sepse e di që nuk do të më japë asnjë lloj përgjigjeje. Përgjithësisht ideja ime është kjo që, këta, udhëheqja, e cila një farë mënyre mbeti udhëheqje deri në fund, por jo vetëm… Unë kam vënë re që edhe një pjesë e udhëheqjes nga ata që erdhën në fund në burg, pra që në një farë mënyre u bënë vetë viktima, e pësuan në kohën e Mehmet Shehut. Pra, ajo që kam vënë re unë, është kjo: sa më herët kanë ardhur në burg, aq më të kthjellët kanë qenë këta, pjesa e udhëheqjes. Dhe sa më shumë kanë ndenjur në pushtet, sa më vonë kanë ardhur në burg, kanë qenë e kundërta.

Fevziu: Nuk ju qëllonte që këta persona që kanë ardhur në burg, kryesisht nga fundi, ish-drejtues të udhëheqjes komuniste, mendonin që vetë ishin të pafajshëm, por ata që ishin dënuar para tyre, qoftë edhe disa vjet më parë, ishin fajtorë? Apo e dinin që ishin të gjitha produkte të një mekanizmi kriminal?
Lubonja: është e njëjta gjë. Këtu përsëri vijmë te koha. Sigurisht që unë nuk është se kam pasur një numër shumë të madh…

Fevziu: Ata që keni kontaktuar…

Lubonja: Ata që janë dënuar deri në periudhën tonë, 73-74, me ushtarakët, që kam folur me një pjesë të tyre, ishin të vetëdijshëm që kishin bërë krime, padrejtësi, dënime, por secili kishte mekanizmin e tij për të justifikuar vetveten, si p.sh. nuk kishte se çfarë të bënte, e njërën, e tjetrën… Ndoshta grupi i fundit ka qenë më i indoktrinuari, më i mbylluri. Kur flas për këtë grup, kam parasysh kryesisht ata që u dënuan me Mehmet Shehun, që ishin Mihallaq Ziçishti, Nesti Nase etj, që të paktën nuk prononcoheshin ndonjëherë kundër ndonjë gjëje në burg. Domethënë, dukej sikur bënin të njëjtën jetë që kishin bërë jashtë. Ndoshta nga terrori i madh që kishin kaluar nëpër hetuesi, frika irracionale etj. Kujtoj tani të ndjerin Bardhyl Belishova, vëllain e Lirisë, i cili Mihallaqin e kishte pasur në qeli kur kishte ardhur. Dhe kur i thoshte që “A të kujtohet Mihallaq kur më erdhe në qeli atëherë?”, ai përgjigjej ‘Jo, nuk më kujtohet”. Nuk ishte pra as ai raporti i bisedës që, e di, por ja që erdha, kështu ndodhën punët, u ndodha dhe unë me ty këtu… Dhe kjo më ka bërë të mendoj që një pjesë nga këta njerëz, ose ruajnë të vërteta brenda që nuk ia thonë askujt, ose nuk kanë asgjë brenda. Është bosh, sepse ata kanë bërë rimocion, siç thotë psikanaliza. I kanë ndrydhur. Ndaj edhe them që Ramiz Alinë është vështirë ta pyesësh sot për disa gjëra dhe të të japë ndonjë përgjigje nga ato që mund të presësh ti, irracionale. Qoftë edhe: Ore, si u vranë gjithë këta njerëz? Po ti çfarë ke menduar në kohën që u vranë këta shokët tuaj? Kishe ndonjë mendim kundër Enver Hoxhës apo nuk kishe? Nuk e di se si do të jap përgjigje. Ju si gazetar mundet mbase t’ia bëni, unë nuk kam pasur rastin t’ia bëj.

Fevziu: Zoti Lubonja, në maj të vitit 1979, Vangjel Lezho, Fadil Kokomani dhe Xhelal Koprëncka, u pushkatuan. Ju nuk e dini datën e saktë se kur u pushkatuan?

Lubonja: Jo, unë besoj se e di ekzakt datën. Edhe e kam shkruar diku, sepse lidhet me një moment të jetës sime njëkohësisht. Pra, ishte dhënë dënimi me vdekje i tyre, kemi momentin kur u ndamë me shikim me ta, të cilin e kam përshkruar në libër. Ne u ndamë me shikim me ta, sepse ata i mbajtën aty, të lidhur, ndërsa ne na hoqën. Po flas për Fadilin dhe Vangjelin, sepse Xhelalin unë nuk e kisha në grup.

Fevziu: Kishit një shpresë që mund t’i falnin?

Lubonja: Kisha një shpresë për Vangjelin, meqë ishte i dyti në grupin tonë. Kisha një shpresë, deri vonë madje.

Fevziu: Po për të parin menduat se do të vritej?

Lubonja: Për Fadilin e kisha të sigurt. Të sigurt, hmmm.

Fevziu: Kishit një bindje?

Lubonja: Po, tani derisa ishte ndërtuar gjithë ai proces, nuk ishte ndërtuar për 25 vjet apo për ta falur. Ndonëse mund të ndodhte çdo gjë, por shpresa ishte minimale për Fadilin, vetëm për Vangjelin kishte një lloj shprese. Ne ishim një grup që na morën një ditë të hënë, pasi kishte mbaruar procesi. Mendoj se ka qenë data 28 maj dhe na çuan në Burgun e Spaçit. Në momentin që arrijmë në Spaç me autoburg, po prisnim që të zbrisnim e të na fusnin brenda, por çuditërisht na hipën sërish në makinë dhe na kthyen mbrapsht.

Fevziu: Kë kthyen mbrapsht?

Lubonja: Vetëm ne, vetëm ne që ishim të dënuarit e atij grupi (revizionist), jo pjesa tjetër. Autoburgu sillte të gjithë të burgosurit e tjerë, por vetëm ne na kthyen. Befas, ne që ishim të dënuarit, na mbajtën. Po befas niset autoburgu përsëri dhe përsëri bëjmë rrugën mbrapsht dhe përsëri nuk e dinim se ku do të shkojnim. Po mendonim se do të shkojmë në Burrel, se mos ju është ndërruar mendja, por në fund na çojnë përsëri në qelitë ku ishim.

Fevziu: U tmerruat besoj?

Lubonja: Pa dyshim. Menduam se u është ndërruar mendja e thonë “t’i vrasim dhe këta”. Ideja e parë ishte kjo, ndoshta edhe paranojë, por ishte normale. Dhe një ditë, dy ditë, tri ditë, qëndrojmë atje, pa ditur asgjë, secili në qelinë e tij. Derisa hapet dera, të lidhin hekurat, të çojnë në hetuesi dhe unë e kam përshkruar momentin kur shikoj një letër A4 në cep të një tryeze dhe dy veta që më qëndrojnë në këmbë. Pasi mblidhen ata, fillon biseda. U kisha thënë dhe ca fjalë në gjyq për Fadilin, ca fjalë që atyre u kishin djegur dhe në momentin kur më thanë: “Ti të na thuash ne se do ta kem mikun më të ngushtë, Fadil Kokomanin”.
“Po ça të them unë”, ia ktheva. “Ja ku e ke mikun tënd më të ngushtë”, më tha dhe tërhoqi letrën. Poshtë letrës ishin fotografitë.

Fevziu: Çfarë fotografish?

Lubonja: Ishin 5 fotografi. Dy të mëdha lart dhe 3 më të vogla poshtë. Te fotoja e parë, e madhe, ishin ata të tre, diku në një ledh, natën, në natyrë, të lidhur me një litar, që shikonin pa dyshim të frikësuar, të tmerruar kamerën e atij fotografit që po i fotografonte në momentin para pushkatimit. Pra, ishin gjallë. Dhe çuditërisht ishte ajo që më tërhoqi më shumë. Që më ngelën sytë. Që sikur ishin gjallë dhe më panë e i pashë. Pastaj fotografia ngjitur, e madhe prapë, ishin që të tre, por tashmë të shtrirë, të vdekur. Ndërsa në të tria fotot e vogla, ishte secili më vete, me plumbin në ballë…

Fevziu: Plumbi i fundit…

Lubonja: Plumbi i fundit. Mbaj mend që Fadili kishte atë rrjedhën e gjakut… e kam përshkruar në libër. Ndërkohë që, ky ulërinte “Këtu e ke vendin, po erdhe prapë në këtë derë… Merreni, qërrojeni”.

Fevziu: Pra, pse ju kthyen?

Lubonja: Ne na kishin kthyer thjesht për të na treguar fotografitë. Për të na bërë këtë akt të fundit terrorizimi, sepse nuk ndodhi më asgjë. Na mbajtën edhe 2-3 ditë dhe të hënën tjetër, pa ndodhur asnjë gjë tjetër, të njëjtin grup na kthyen për Spaç.

Fevziu: Pas vitit 1991, tentuat që t’i gjenit më këto foto ose dosjen e procesit?

Lubonja: E kam kërkuar indirekt, kam pasur edhe disa përpjekje edhe më personale, për arsye një arsye shumë të thjeshtë se Spartak Poçi, që e njihni, ish-ministri i Brendshëm, për disa kohë, e kishte dajë Fadil Kokomanin. I kam kërkuar atij përgjigje, pra edhe kur u bë ministër i Brendshëm, për varrin kryesisht. Fotografitë janë zhdukur, nuk dihet se ku janë. Akti i pushkatimit është zhdukur po ashtu, nuk ekziston. Nuk është në proces, që duhej të ishte në fakt akti i fundit dhe ai më ka thënë një gjë të tmerrshme. Më tha që më duket se po i gjej dhe ishin disa që i merrnin për forcim zemre.

Fevziu: Çfarë domethënë forcim zemre?

Lubonja: Forcim zemre domethënë që, kur pushkatoheshin disa, duket se përgatiteshin xhelatët e tjerë, që t’u forcohej zemra për të pushkatuar, që merrnin pjesë në pushkatim, por pa pushkatuar, pa gjuajtur.

Fevziu: Thjesht për të parë?

Lubonja: Po, thjesht për të parë, që t’u forcohej zemra, që nesër pasnesër të vrisnin të tjerë. E imagjinoni? E tmerrshme. Ndoshta nuk ka qenë kështu, por dikush nga këta i kishte dhënë një indikacionin, diku andej nga Linza. Pastaj nuk e di se si, por ky kërkim nuk u thellua më. Mendimi im është që shoqëria shqiptare është shumë indiferente, është ai muri që të thashë, që ndan dy pjesët.

Fevziu: Edhe sot janë pa varr, pa pllakë?

Lubonja: Janë pa varr, pa pllakë, pa gjë.

Fevziu: Askush nuk ka folur të paktën për varrin?

Lubonja: Pikërisht këtu është problemi pra. Ai muri që thashë, që ndan xhelatët nga viktimat, që nuk komunikojnë, është një traumë për shoqërinë – një traumë që do ta trashëgojnë edhe fëmijët e këtyre. Janë bërë studime për këto, që si fëmijët tanë, edhe të atyre i trashëgojnë. Do të vijojë të jetë një shoqëri e traumatizuar kjo jona. Nuk është bërë asnjë hap para. Unë mendoj se duhet të kishte një diçka më institucionale për të bërë këtë hap, jo duke pritur diçka nga spontaniteti e të x-it dhe y-it. Mund të kishte veprime edhe ligjore për të kërkuar. Normalisht, rasti ynë është i tillë që, është një gjyq i inskenuar që mund të provohet. Edhe me ligjet e asaj kohe është e dënueshme ajo çfarë kanë bërë ata, sepse kanë inskenuar një proces. Nuk është se ishte e vërtetë. Sepse, po të kishte qenë e vërtetë, të ishte krijuar një organizatë, kishe nenin 10 vjet burg deri në kaq e në fund ta dhashë me vdekje dënimin. Por nuk ishte një organizatë. Nuk ekzistonte. U bë me dëshmi të rreme, me dhunë, me terror, me gjyq fals, me gjyq pa avokat. Pra, janë shumë gjëra që e bëjnë shumë të dënueshëm këtë krim, por që nuk është i vetmi, të kuptohemi. Ky është një nga shumë dënimet e padrejta që janë dhënë me vdekje, se nuk po flasim për të tjerat. Kjo shoqëri ruan vetëm dukjen, fasadën e këtyre gjërave, por gjithkush e nxjerr nga vetja të keqen. Dhe duket se gjithçka të keqe e ka bërë Enver Hoxha, ai ka vdekur dhe ja, u mbyll historia.

Fevziu: Si është pritur libri në perëndim?

Lubonja: Përgjithësisht bota njeh shumë nga këto raste. Reagimet më të shumta më kanë ardhur nga ata të huaj që e njohin Shqipërinë. Më emocionuesi që kam pasur nga këto reagime, kanë qenë ai i Robert Elsie që, kur e ka lexuar, ka shprehur atë tronditjen e madhe që ka ndier, se çfarë kanë hequr këta njerëz. Dikush thotë se është si Kafka, por real. Sepse Kafka ka ato pjesët e tmerreve, të fantazisë, por kur mendon diçka kafkiane, por reale, është e paimagjinueshme.

Fevziu: Ju falënderoj për këtë intervistë dhe për rikthimin e kësaj historie që, herë pas herë rikthehet në shtypin shqiptar, sidomos kur ka fushata për të dënuar ata që janë përgjegjës apo ndonjëherë për të kujtuar ata që kanë qenë viktima, por që asnjëherë nuk ka qenë kaq e ftohtë dhe e kthjellët.



Dielë, Qershor 12th, 2011

BLENDI FEVZIU

[RaPSouL]

Porositë e Enverit për Mehmet Shehun, pak orë para vetëvrasjes


Enveri para vetëvrasjes: “Hiq dorë nga alibia, pasi ajo nuk qëndron. Reflekto gjatë natës, nuk duam të të hedhim ty, por duam të bësh kthesë”. Fjalimi pas vetëvrasjes: “Mehmeti ishte armik dhe me ambicie të shfrenuar”
Kritikat e Enver Hoxhës për Mehmet Shehun, para dhe pas vetëvrasjes kanë tone dhe qëndrime të ndryshme. Në mbledhjen e 17 dhjetorit 1982, ku u diskutua për 9 orë me radhë, Enver Hoxha porosiste atë, që deri atëherë konsiderohej si krahu i tij i djathtë, të tërhiqte alibinë e të flinte i qetë. Por fill pas vetëvrasjes së shumëdiskutuar, Enver Hoxha forcoi tonet, duke e shpallur Mehmetin armik të partisë, si dhe duke rrëzuar gjithçka ai kishte bërë. “Opinion” transmetoi mbrëmë fjalimet e Enver Hoxhës për këtë ngjarje të shumëdiskutuar në histori.
Fjalimi i Enverit, para vetëvrasjes
Tashi unë propozoj ta vazhdojmë nesër mbledhjen. Vetëm dëshiroj t’i them Mehmetit, që në këtë mbledhje, vumë në dukje të gjithë shokët me zemër të hapur, në forumin e lartë të partisë, gabimin tënd të madh politiko- ideollogjik dhe reflektuam se nga rrodhi ky gabim. Mund të them se mbledhja aktuale ka qenë me një rëndësi shumë të madhe se disa mbledhje të tjera, për gabime të tjera, kjo tregon nivelin e lartë të PK dhe ndjenjën e përgjegjësisë së lartë të shokëve për të ruajtur vijën e partisë të pastër dhe për të të ruajtur ty shoku Mehmet, se nuk duam të të hedhim ty, por duam të bësh kthesë. Unë dua që ato që do të thuash ti nesër, të jenë të bazuara. Mos merr gjëra, jo kështu e jo ashtu, por merr esencën e këtyre kritikave, se ajo na intereson neve, se atje është ndihma që do të ndreqësh, me dashuri komuniste do të ta japim ndihmën. Por të na kuptosh, si udhëheqje komuniste dhe jo në formën sentimentale apo shoqërore, por brenda parimeve të partisë. Që të arrish në një konkluzion sonte natën, se sonte natën, nuk do të të zërë gjumi ty, por veçanërisht për ty është e rëndë kjo situatë dhe ne do përpiqemi që as nesër të mos të rëndohet kjo situatë. Unë të këshilloj ty që duhet ta rrëzosh këtë autokritikë alibi, për të shfajësuar gabimin politik që bëre. Kjo alibi ra, nuk mban. Aherë cila është rruga e drejtë? Është kjo që thanë shokët. Nëse e hedh poshtë atë alibi, atëherë do të gjykosh dhe do jesh i qetë, ndaj ato që thanë shokët janë mësim, jo vetëm për ty, po për të gjithë ne. Unë mendoj se s’ka mes nesh asnjë që të mos ketë asnjë grimë mikroborgjeze. S’ka. Kjo është natyra e njerëzimit të klasave, etj diku shfaqet më pak, e diku më shumë. Ne duhet të kuptojmë, a ka në këtë veprim diçka që është mikroborgjeze. Nëse gjithnjë themi s’ka, aherë kjo s’shkon. Duhet vigjilencë. Kur na ndihmojnë shokët aherë na bëhet më e lehtë. Situatën shokët e gjykuan drejt dhe duhet ta gjykosh edhe ti. Ishte e rëndë, jo vetëm për fejesën se si u bë fejesa, por ishte e rëndë edhe në drejtimin tënd të punëve shtetërore, në atë formë që zhvillohesh, në ato të metat e karakterit, ishte situatë shumë e rëndë. Çdo e keqe ka të mirën e saj dhe kjo e keqe bën mirë që u hap. Ti e hape këtë plagë, je autori i saj. Por duhet të kuptosh se je armiku i partisë absolutisht, por kjo kritikë që t’u bë, i bën shërbim partisë. Kam bindjen që kjo situatë aktuale do ta shkundë Mehmetin më shumë. Prandaj më duket mua sikur të reflektosh sonte ti, flasim nesër pastaj. Autokritika e tij prej 39 faqesh, nuk më bind që ai mund ta ketë kuptuar thellë gabimin. Ai zgjatet në disa faktorë justifikime, më shumë për të shfajësuar veten dhe minimizuar gabimin. Ai e vë theksin sidomos në momentet psikologjike, lidhur me disa anë patologjike të djalit që e shtyu të gabonte. Nuk janë këto arsyet kryesore dhe vendimtare që e çuan në këtë gabim, por në të tjera arsye që ai i kalon përciptazi dhe që i quan sporadike, duke filozofuar dhe duke nënkuptuar se po të mos korrigjohen, ato bëhen të rrezikshme. Në këtë çështje, ai duhej të ishte thelluar dhe në këtë drejtim duhet ta ndihmojmë edhe ne. Në planin politik, Byrosë Politike nuk i interesojnë rrethanat psikologjike. Me këtë fejesë, Mehmeti ka bërë gabim të rëndë. Ai e vuri veten mbi partinë, s’pyeti fare udhëheqjen, shkeli vijën e saj të luftës së klasave. Do ishte gabim po të mendohej se vija nuk shkelet vetëm po të bësh fejesë me reaksionarët. Këto shfaqje janë rrjedhim i moskuptimit dhe mos zbatimit të vijës së partisë. Prandaj, autokritika e tij nuk më bind. Mehmeti nuk duhet vetëm të premtojë, por të ndjejë thellë sa duhet dhe të bëjë kthesë rrënjësore në qëndrimet dhe veprimet e papeshuara dhe në marrëdhëniet e tij me shokët dhe me vartësit, sepse disa nga tiparet e karakterit të tij kanë influencuar për keq në organet që ai drejtoi. Për këtë duhet e do ta ndihmojnë të gjithë.
Fjalimi i Enverit, pas vdekjes së Mehmetit
Kritika shoqërore që i bëmë, nuk duhet ta ligështonte, por e parashikuam gabim. Ai u ligështua deri në vetëvrasje. Binda dhe Mehmetin… nuk ishte i bindur për asgjë ai. Ti përgjigjemi gjithë këtij hovi revolucionar që ka shpërthyer në klasën punëtore, në fshatarësinë kooperativiste, për të zbatuar ne, komunistët në ballë, vendimet e Kongresit të tetë. Mehmeti nuk pati besim dhe vrau veten dhe nuk e dëgjoi diskutimin tim, nuk kishte besim. Këta në KQ janë thirrur si dhe shumë kuadro kryesorë dhe ishte e domosdoshme që udhëheqja kryesore të merrte dijeni për këtë çështje të rëndësishme, që i doli partisë para, që ia shkaktoi një nga udhëheqësit kryesorë, Mehmet Shehu. Në këtë mbledhje mendoj që do të jetë një sitë e plotë dhe qartë për të gjithë shokët, t’i paraqesim të gjitha diskutimet e shokëve të Byrosë, për të parë dhe për të gjykuar atë kujdes që ka pasur kurdoherë partia… Na gjykoni juve, shokë të Komitetit Qendror. Siç po rezultojnë, me një armik shumë të egër, shumë të keq për partinë. Del se Mehmet Shehu, ai kishte një ambicie të shfrenuar dhe veprimet e tij bëheshin me një taktikë të çuditshme për të krijuar te njerëzit, te shokët, në forume një psikozë, që trajtojnë problemet me nervozizëm, me arrogancë, me prepotencë. Përveç meje, nuk kishte shok që mos të atakohej dhe të binte në kritika. Të gjitha kritikoheshin prej tij dhe kjo gjë krijonte atë që diskutuam. Meqë ishte anëtar, kishte të kaluar lufte dhe këtë të kaluar dinte ta impononte për këtë situatë të vështirë. Kjo situatë i bënte njerëzit të frikësoheshin. Ky armik i partisë vërtetohet dhe koha do ta vërtetojë, çdo gjë që e ka bërë, e ka bërë me një plan të caktuar në kokën e tij, ose të ndokujt tjetër për të arritur në krye të partisë dhe shtetit dhe ta kthente partinë në atë rrugë, d.m.th, jashtë binarëve të Marksizëm-Leninizmit. Ne nuk e kemi lënë Mehmetin të livadhiste shumë. Komitetit Qendror dhe Buroja Politike ka qenë vigjilente, jo se dyshonte, por nuk ishim dakord me mënyrat e veprimit të tij dhe me gjykimet e tij. Të gjithë mund të thonë se disa herë, kemi thënë dhe ne që Mehmeti ishte një punëtor i madh, por ne që ishin të afër tij, nuk e vërtetonim. Merrej me gjëra të vogla dhe nuk punonte kur shokët punonin. I drejtonte ata të merreshin me punë të vogla. Ai mendonte se duhej medoemos kontrolli i tij. Pa kontrollin e tij do shthureshin gjërat. Ai i dinte përciptas gjërat, por jepte përshtypjen sikur i dinte. Unë me këtë, nuk e bëj Mehmetin si injorant, por them se nuk ishte siç hiqej… Dikush mund t’i ketë thënë, bëje, dhe në këtë moment ta bësh sepse kështu na intereson ne. Na lë të qartë që të kuptojmë se ky element ishte i rrezikshëm në parti. Por ai nuk arriti të krijonte asgjë, pasi partia është e fortë. Është në vijë me parimet e saj dhe nuk lejon që të ngasin gjëra të tilla. Mehmeti gjatë punës e ka penguar këtë me këto metoda të tij, me këto parime gjoja Marksiste-Leniniste, por që ishin shumë të gabuara. Mund të themi që vetëvrasja e tij, për një kohë të shkurtër do të krijojë në popull njëfarë habie, pastaj kjo habi do të kthehet në një të vërtetë të qartë, që ky njeri ka diçka dhe ky Mehmet duhet të ketë në ndërgjegjen e tij gjëra të rënda dhe të pathëna. Por ai nuk erdhi dhe bëri këtë që bëri, vrau veten. Në ndërgjegjen e tij duhet të ketë dhe gjëra të tjera. Ky e mbushi kupën. Partia ia vuri në dukje të gjitha. Me pikëpamjet e tij jo-Marksiste-Leniniste për t’u kamufluar dhe me një qëllim të caktuar në jetën e tij, dhe e keqja e tij që vrau veten di të kthehet në një të mirë, që plaga e shëron trupin dhe plaga u qërua. Po të mos ishte qëruar, do kishte rreziqe të tjera më vonë, prandaj partia shpëtoi dhe jemi shumë të gëzuar. Tashti, nga ky episod duhet të nxjerrim mësime, si ka ndodhur dhe më parë, ku nga gabimet e individëve apo grupeve, ka kalitur më tepër ne zemrën e njerëzve dashurinë për vendin dhe partinë. Pra, gjithë kjo eksperiencë, duhet të na i hapë akoma më tepër sytë në ato direktiva që na thotë partia. Vigjilenca revolucionare është në rend të ditës, kurdo herë dhe do të jetë në rend të ditës dhe shumë më vonë. Në udhëheqjen e partisë na kanë dalë elementë armiq dhe Mehmet Shehu ishte armik. Ai me veprimin e tij që bëri deri në fund kërkon të dëmtojë unitetin e partisë, edhe me vdekjen e tij. Këtu të jemi shumë të kujdesshëm, se Mehmeti ka përdoruar metoda të tilla, duke sulmuar njerëz, por ata nuk kanë qenë me të dhe nuk duhet ta ndiejnë veten si të shushatur se pse ishin afër me të, sepse të tërë e donim, të tërë e respektonim, sepse nuk e dinim kush ishte. Partia i konsideron njerëzit si më të shtrenjtët, i jep ndihmë që të kalojnë vështirësitë dhe të fusin në një hov revolucionar për të realizuar planin e madh për zhvillimin ekonomik. Ne shohim se në popull ka entuziazëm të madh dhe kjo është një fitore. Kjo është një gjë e mirë. Njerëzit e ligj do të harrohen shpejt, prandaj kështu do ngjasë. Siç ka ngjarë dhe për të tjerët do të ngjasë edhe për Mehmetin. Përpara se ta mbyllim, duhet të marrim disa vendime. Vendimi i parë është: të përjashtojnë nga partia Mehmet Shehun pas vdekjes, për faje të rënda në kundërshtim me vijën e partisë. E hedhim në votë, Pro, kundërshtim ka? Atëherë le të rrojë Partia. Vendim tjetër për Fiqerete Shehun. T’i vihet vërejtje e rëndë në kartë regjistrim, të shkarkohet si drejtoreshë e Shkollës së Partisë. Ne propozojmë të përjashtohet nga Partia si bashkëpunëtore e ngushtë e Mehmet Shehut. E hedhim në votë. Pro. Kundër s’ka. Të rrojë Partia.

Shqipmedia