Krimet komuniste në Shqiperi

[labikja]

Nuk di shume fakte historike rreth komunizmit sepse mosha nuk ma lejon por jam ne gjendje te them se aty 45 vite nuk i sollen Shqiperise vec vuajtje e regres.kete ma ka kallezuar femijeria qe e kalova me lotet qe s'shteronin te gjyshes te ciles i kishin vrare babain dhe vellain ne nje dite,kishin vrare birin ne syte e te atit.kete bene komunistet dhe tortura vazhdoi,ata nuk u lane asnje varr ku ti qanin vejusha te ciles i mbeten jetimet per te rritur.Keta njerez s'ishin ballist ose armiq por atdhetare,djali ishte partizan dhe babai i ardhur nga mergimi me nje pikeveshtrim tjeter per jeten.Komunistet nuk u mjaftuan me kaq,ata e vazhduan luften edhe ndaj niperve te ketij njeriu duke u mohuar arsimimin ndonse me nota shume te mira.Gjate atyre45 vjeteve kjo familje s'pa nje dite te mire.ky rrefim per mua eshte histori qe s'ka nevoje per asgje.
rrofte DEMOKRACIA
rrofte LIRIA

[DoRiNa_80]

Teksa disa fanatikë të diktaturës po bëhen gati të kremtojnë 100 vjetorin e lindjes se Neronit shqiptar, Enver Hoxhës, do të ishte mirë të risilleshin në kujtesë disa prej masakrave të tij të pangjashme:

- Të ekzekutuar burra: 5557 persona
- Të ekzekutuara gra: 457 persona
- Të dënuar politikë burra: 26768 persona
- Të dënuar politikë gra: 7367 persona
- Të çmendur: 308 persona
- Të internuarit janë aq shumë sa është e pamundur t'i nxjerrësh përafërsisht e jo saktësisht.
- Të varurit, nuk dihen
- Të zhdukurit, nuk llogariten.

Për të kuptuar fytyrën e komunzimit shqiptar, do tju lexonim vargjet e mëposhtme:
Enver-Koçi pa një ëndërr
Shqipninë - nuse, Titon – dhëndërr
N'nj'i shpi t'bukur, n' nji shpi të gjanë
Që nga Beogradi deri në Tiranë.

Ka me mijëra deklarata dhe dëshmi për mizoritë e diktaturës, por unë do të ndalem në dy prej tyre.

Deklarata e oficerit të Sigurimit Naun Bezhani:

Unë i nënshkruari Naun Bezhani, oficer sigurimi, deklaroj si më poshtë. Gjatë veprimtarisë sonë janë përdorur këto tortura

1. Jeleku (tortura më e tmerrshme).
2. Kamzhiku prej druri.
3. Lënia pa bukë dhe pa ujë për ditë të tëra.
4. Elektroshoku deri sa u bintë të fiktit.
5. Hedhja në qafë e zinxhirëve me peshë të rëndë.
6. Lidhja me duar prapa në dritare, në dru të varur në lartësinë sa të preknin majat e gishtrinjve.
7. Thyerja e kockave dhe ndukja e mishit me darë (e përdorur pas dënimit të Shqefqet Bejës dhe të tjerë).
8. Kripë në gojë.
9. Stimulim varje ose pushkatim.
10. Tortura morale për familjen. Në Shkodër për të thyer rezistencën e Dulo Kalit, në dhomën ngjitur me të çuam dy vajza të burgosura dhe dy të burgosur; ato bënë sikur gjoja ishin vajzat e tij që I kishin prurë atje për t'i çnderuar.
11. Futja kokëposhtë në një fuçi me ujë.
12. Fekale në gojë. Një herë Myftar Tarja e bëri këtë ndaj një Toptanasi.

Deklaratë e kapiten Lefter Lakrori, oficer i Sigurimit:

"Në atë kohë ishte zhvilluar gjyqi i deputetëve dhe si u dha vendimi për të gjithë ata që u dënuan me vdekje, jemi ngarkuar t'I torturojmë për të njerrë ç'a kishin. Naum Bezhani, Siri Çarçani dhe unë. Shoku nesti shkoi me komandantin në jug. Në vend të tij ishte Zihni Muço. Gjithë materialin që nxorrëm nga ata e mbajta unë deri sa erdhi Nesti (Kerenxhi) dhe për gjithë elementin që implikohej janë zhvilluar hetime. Aty ka apsur edhe anëtarë të partisë që implikoheshin dhe janë survejuar. Më kujtohet Shevqet Musaraj, Mark Ndoja dhe të tjerët s'më kujtohen edhe nga deputetët që s'janë të organizuar. Materialin të dënuarit e kanë shkruar me dorën e tyre, ku edhe sot e kanë në dosje".

Vendimi i gjykatës i dhënë më 27 shtator 1947, ishte si më poshtë:

- Me varje: Shefqet Beja, Sulo Klosi dhe Riza Alizoti
- Me pushkatim: Sheh Selim karbunara, Dr. Enver Sazani, Selim Kokalari, Selaudin Toto, Muhamed Prishtina, Paolo Sgiatti, Irfan Majuni, Tefik Deliallisi, Hysen Shehu, Beqir Çela, Abdyl Kokoshi, Pertef Karagjozi dhe Agathokli Xhitomi.
- Me burgim të përjetshëm: Ramazan Tabaku, Gjovalin Vlashi, Foto Bala, Ram Marku.
- Me 20 vjet burg: Rustem Sharra, Xhevat Xhafa dhe Shefki Minarolli.
- Me 15 vjet burg: Sulo Konjari.

Por gjyqet dhe krimet nuk u ndalën këtu, shqiptarë të ndershëm u vranë ose u burgosën pa faj për hir të miqësisë shqiptaro-jugosllave, shqiptaro-sovjetike, shqiptaro-kineze, shqiptaro – kozmopolite, etj:

- Dënohet grupi i patriotit Riza Dani. Me pushkatim: Riza Dani, Faik Shehu, Islam Radovicka, Uan Filipi, Hilmi Hipi, Syrja Selfo dhe Hasan Reçi; me burgim të përjetshëm: Kosta Boshnjaku, Isuf Hysenbegasi, Mestan Ujaniku, Nexhmi Ballka, Ivzi Kokalari dhe Demir Kallarati; me 20 vjet burg: Adem Prela, Arif Gjyli dhe Bexhet Shehu; me 15 vjet burg: Halit Gjoleka dhe Kamber Backa.

- Një ndër provokacionet komuniste të "serisë" ishte edhe gjyqi kundër klerit katolik të Shkodrës, me preteksin e fshehjes së armëve. "Ne Hys Zaja, prokuror publik i prefekturës Shkodër, urdhëroj ndalimin…". Në Shkodër numëroheshin 10 burgje, ndërsa sipas funizuesit të bukës duhet të ishin 17. Ishin kthyer në burgje Kuvendi i Franceskanëve, ndërtesa e Jezuitëve, shtëpitë e tregtarëve, i Prelës, i Pogut, i Ulqinakut përvec burgjeve të njohur si Burgu i Madh, Burgu i Gestapos, Burgu i Prefekturës…

"Ishim shumë të dënuar me vdekje në një dhomë, dëshmon Rakip Meta. Ja lista:

1. Hafiz Dërguti (pushkatuar)
2. Ëngjëll Deda
3. Rrok Mirashi
4. Mikel Koliqi
5. Mark Hasi
6. Ndue Suma
7. Mark Harapi
8. Karlo Serreqi
9. Agostin Ashiku
10. Marjan prela
11. Alek Baqli
12. Zef Pllumi
13. Filip Mazreku
14. Frano Kiri
15. Anton Luli
16. Gaspër Suma
17. Injac Gjoka
18. Jak Zekaj
19. Lekë Dredhaj
20. Ciril Cani
21. Mëhill Cani
22. Bonat Gjecaj
23. Toëm Laca
24. Nikollë Shelqeti
25. Gjon Karma
26. Mëhill Karaj
27. Donad Kurti
28. Leon Kabashi
29. Pjetër Gruda
30. Pal Dedaj

[saura]

Ja pse u larguan ne emigracion shqiptaret.

[Guri i Kuq]

Kur Kadri Hazbiu i shiste armë mafias italiane

NGA AGIM MUSTA



Analizë/ Historia e furnizimit të Shqipërisë me municione, që nga Italia fashiste, Kina, Bashkimi Sovjetik

15 mars 2008. Një krismë dhe tronditje e tmerrshme, e shoqëruar me një kërpudhë flake dhe tymi, e ngjashme me kërpudhën e bombës atomike, që u hodh në Hiroshimë, më 6 gusht 1945, ndodhi në katundin Gërdec, 18 km lart Tiranës, në trekëndëshin Durrës – Tiranë – aeroporti i Rinasit (“Nënë Tereza”). Ku u gjetën ata mijëra tonë municione, që shpërthyen në ditën e 15 marsit 2008?! Shpesh në të kaluarën nga studiues të huaj dhe shqiptarë, Shqipëria ishte quajtur “fuçi baruti”. Në fakt, kjo shprehje e figurshme nuk i përgjigjet realitetit historik të kohës. Shqiptari që në kohën e pushtimit otoman ishte i armatosur edhe kur dilte jashtë shërbimit të gjatë ushtarak. Pas Luftës I Ballkanike (1912-1913) në Shqipëri mbetën mjaft armë dhe municione jo vetëm nga ushtria e shpartalluar turke, por dhe nga ushtria serbe e rraskapitur, që tërhiqej nëpërmjet territorit shqiptar drejt Korfuzit dhe Italisë në dimrin e vitit 1915. Qeveritë shqiptare të viteve 1920-1924 nuk bënë asgjë për çarmatimin e popullatës që mbante armë dhe municione pa leje. Me ardhjen e Ahmet Zogut në krye të shtetit shqiptar, në fillim si President dhe nga viti 1928 si Monark, u kryen disa operacione të suksesshme çarmatimi. Mund të themi me bindje se pas vitit 1932, në duart e popullatës nuk ekzistonin armë dhe municione pa lejen e organeve shtetërore. Pushtimi fashist dhe sidomos Lufta Italo-Greke (tetor 1940-maj 1941) lanë në territorin shqiptar armë dhe municione të konsiderueshme. Pas kapitullimit të Italisë më 8 shtator 1943, njëqind mijë ushtarë italianë braktisën armatimin e tyre dhe u arrit deri atje, sa një pushkë dhe një revolver shitej për një kokërr vezë. Me ato armatime u armatosën shumica e familjeve fshatare (në atë kohë fshatarësia përbënte 80% të popullatës shqiptare) dhe njësitë partizane, çetat e Ballit Kombëtar, të Legalitetit, pasuesit e bajraktarëve të veriut etj. Mbas vendosjes së diktaturës komuniste, më 29 nëntor 1944, u organizuan nga DMP (Divizioni i Mbrojtjes së Popullit) disa operacione çarmatimi të dhunshme. Mbas kontrollit në çdo shtëpi dhe kasolle, banorët e fshatrave i mblidhnin me dhunë në sheshin e katundit ku i rrihnin barbarisht, madje edhe i ekzekutonin pa gjyq, në qoftë se nuk dorëzonin sasinë e armëve dhe municioneve, që u kërkohej nga repartet ndëshkimore. Edhe sot e kësaj dite, në Mirditë, Kallmet dhe Zadrimë, kujtohen me llahtari gjëmat e komandantit të batalionit ndëshkimor të komanduar nga Toger Baba (alias Hodo Habibi) që kryente çarmatimin në ato krahina gjatë viteve 1945-1947. Kur Shqipëria komuniste aderoi në Traktatin e Varshavës në vitin 1955, në depot ushtarake nuk kishte më armë dhe municione të përdorura gjatë Luftës së Dytë Botërore. Ish-Bashkimi Sovjetik furnizoi ushtrinë shqiptare jo vetëm me armatime të lehta, por dhe me qindra tanke, aeroplanë, nëndetëse dhe mjete ushtarake lundrimi. U ndërtuan aeroporte dhe baza detare të vëna në shërbim të Traktatit të Varshavës, duke e kthyer Shqipërinë në një bazë të avancuar në Detin Mesdhe. Nga fundi i viteve pesëdhjetë drejt Shqipërisë i hodhi sytë edhe Kina maoiste. Në muajin maj të vitit 1959, kur Shqipërinë e vizitonte një delegacion sovjetik i kryesuar nga Nikita Hrushov, në Shqipëri ndodhej “inkonjito” ministri i Mbrojtjes së Kinës, marshalli Pi Den Huai, që përgatiste planet ushtarake për ta kthyer Shqipërinë në një depot ë madhe armatime, të paparë në rruzullin tokësor. Gjatë periudhës “të miqësisë” shqiptaro-kineze ( 1962-1978 ) Kina e furnizoi Shqipërinë me armatime që shkonin në vlerën e 18 miliardë dollarëve amerikanë. U ndërtuan disa uzina armatimi dhe municionesh, si ajo e Poliçanit në Berat e Mjeksit në Elbasan e Çekinit në Gramsh dhe një tjetër në periferinë e këtij qyteti. Përveç armatimeve dhe municioneve që prodhoheshin në Shqipëri, ushtria shqiptare u furnizua me qindra tanke kineze, me mjete ushtarake detare dhe me aeroplanë “Mig” difektozë, që shkaktuan vdekjen e disa dhjetëra aviatorëve shqiptarë. U ndërtuan me qindra tunele, për të depozituar mijëra tonë municione që prodhoheshin në uzinat e armatimit. Gjatë hapjes së tuneleve, janë vrarë mbi 500 ushtarakë, kufomat e të cilëve u dërgoheshin familjeve natën, duke i porositur që t’i varrosnin pa zhurmë dhe pa bujë. Në depot e municioneve u vendosën mbi 500 mijë tonë municione që i binte çdo shqiptari të mbante mbi shpinën e tij 2 ½ kv barrë e papërballueshme për shpinat e kërrusura të shqiptarëve mjeranë. Sa qytetarë shqiptarë janë vrarë dhe plagosur nga shpërthimet e municionet gjatë sistemimit nëpër depo, gjatë transportit nga një vend në tjetrin dhe gjatë zboreve ushtarake?! Flitet se janë disa mijëra, por askush nuk e thotë këtë gjë me zë të lartë edhe sot e kësaj dite. Në arkivat e Ministrisë së Mbrojtjes dhe të Brendshme (në qoftë se ekzistojnë) duhet të jenë emrat e atyre fatkeqëve që ranë viktima nga marrëzitë e klikës vrastare komuniste të asaj kohe. Përse nuk publikohen emrat e atyre fatzinjve që u vranë nga shpërthimet e municioneve dhe emrat e përgjegjësve për vdekjen e atyre qytetarëve që zbatuan verbërisht urdhrat e pushtetarëve vrasës?! Shqipëria pas vitit 1962 u shndërrua në një depo gjigande baruti dhe u bë e frikshme jo vetëm për qytetarët e saj, por edhe për popujt e Evropës, Afrikës dhe Azisë. Pranë kabinetit të ish-ministrit të Brendshëm, Kadri Hazbiut, ndodhej zyra e një përfaqësuesi të mafias italiane, që kontraktonte për armët dhe municionet që do të blinte nga qeveria komuniste shqiptare për të furnizuar grupet terroriste në Itali, Korsikë, Spanjë, Irlandë, Greqi etj. Qindra mijëra kallashnikovë të modelit kinez dhe dhjetëra mijëra tonë municionesh të prodhuara në Shqipëri u shitën në Ruanda, Kongo, Angola, me të cilat u vranë një milion e gjysmë tuci dhe hutu. Edhe sot e kësaj dite problemi i gjenocidit afrikan nuk është mbyllur. Një komision i OKB-së, me përfaqësues të vendeve afrikane, kërkojnë dënimin nga një gjykatë speciale në Hagë, të shkaktarëve të atij gjenocidi të përgjakshëm, që u ka marrë jetën qindra mijëra fëmijëve dhe grave të pafajshme afrikane. Shpresojmë se në aktakuzën e prokurorit të Hagës për gjenocidin afrikan nuk do të përmenden vetëm emrat e Çombes, Mobutus, Mengisit etj., por dhe të klikës vrastare të Enver Hoxhës që furnizoi grupet terroriste afrikane me dhjetëra mijëra tonë municione dhe armatime të prodhuara në Shqipëri. Armët dhe municionet shqiptare u dërguan edhe në Liban, Afganistan, Palestinë dhe në të tjera vende aziatike për të vrarë qindra dhe mijëra të pafajshëm. Për krimet e kryera në shumë vende të botës nga armët dhe municionet e dërguara nga Shqipëria komuniste, askush nuk ka folur dhe s’është përgjigjur penalisht. Askush nuk u dënua në Shqipëri nga ushtarakët e papërgjegjshëm që braktisën dhe hapën depot e armatimeve në vitin e mbrapshtë 1997. Nga armatimi i grabitur në ato depo nga bandat kriminale dhe mafioze u vranë mbi 3.000 shqiptarë të pafajshëm dhe u shkaktua një dëm i pallogaritshëm ekonomik. Një pjesë jo e vogël e atyre armatimeve ka mbetur në duart e popullatës civile, të cilat vazhdojnë të përdoren edhe sot, duke marrë jetën e qindra njerëzve. Shteti shqiptar pas vitit 1991 nuk mund të menaxhonte një sasi aq të madhe armatimesh dhe municionesh, prandaj ndodhën dhe katastrofa si ato në depot e armatimit të Qafështamës, në Dhembland të Tepelenës dhe në të tjera vende që nuk janë publikuar dhe janë mbajtur sekret. Gërdeci ishte akti i fundit i asaj drame që ka vazhduar në Shqipëri për gjysmë shekulli. Viktimat e Gërdecit u dëmshpërblyen, por sigurisht, dhimbja që shkaktoi ajo katastrofë, nuk do të harrohet për shumë kohë. Vendimi i gjykatës që do të gjykojë katastrofën e Gërdecit duhet të pasqyrojë me saktësi shkakun dhe pasojat. T’i jepet Romës ajo që i takon Romës dhe Cezarit atë që i takon Cezarit. Vetëm kështu do të mbyllet kjo faqe e përgjakur e historisë të armëve dhe municioneve shqiptare, të mallkuara nga mijëra nëna, gra dhe motra, për humbjen e njerëzve të tyre më të dashur.




04/10/2009

[*suada*]

http://www.youtube.com/watch?v=8bmqq...eature=related

Ah moj saura, Cmu rrenqeth mishi me keto immagini.

[Popull Thjesht]

http://www.youtube.com/watch?v=oLFVhOPHYys

Jo, Jo.....

S'kena harru asnji gjo , as nga ato te Sulltan Salepit , as nga ato te Ballit e Xhafer Devave e Co, as nga ato te Enverit dhe as keto te sotmet e myteberit .

Kush harron , duhet te vizitohet te kuroje alzheimerin , se i bie te mos njohe edhe nenen dhe babane le pastaj ndonje gje tjeter !

Kush harron , nuk di ku shkon ! (fjale e urte e sajuar "live" nga Popull Thjesht)

[Xhuxhumaku]

Amaneti para vdekjes: Pse po arratisem nga Spaci

» Dërguar më: 12/10/2009 - 13:13

Gilmana Bushati

Alma kërkon të atin". Ky nuk ësh të emri tjetër i dramës që u vu në skenë në qershor të këtij viti, me titullin "Antigona kërkon të atin", e regjisorit Mihallaq Luarasi, por është drama e qindra shqiptarëve, e vajzave, djemve, grave, baballarëve, vëllezërve, motrave, që kanë një jetë që kërkojnë familjarët e zhdukur nga diktatura komuniste. Është drama e mbi 4000 të zhdukurve nga kjo diktaturë, e cila parashikonte që në mesin e dënimeve të ishte dhe zhdukja e eshtrave të viktimave të tij. Ndërsa në dramën e Luarasit, ekzekutori i kërkon Antigonës falje dhe tregon vendin e pushkatimit të të atit, në dramën reale, në atë që jetohet përditë, një ndërgjegjësim i tillë nuk ndodh. Alma Hadëri, e bija e Sazan Hadërit, ka që në vitin 1991 që kërkon eshtrat e të atit, pushkatuar më 2 gusht të 1967 në burgun e Burrelit. Sazan Hadëri ishte një nga tre të guximshmit që shpërthyen burgun, së bashku me Dhori Gërnjotin dhe Adem Allçin. Por Hadëri pësoi fatin e keq, pasi u vra nga forcat e ndjekjes për t'u larguar nga burgu. Pasi është vrarë, një pjesë e forcave të ndjekjes e kanë kthyer në oborrin e burgut me një karrocë dore, për t'u treguar të tjerëve se çfarë fati do të kishin nëse bënin përpjekje të tilla. Gjithçka është e protokolluar dhe fotografuar nga drejtuesit e burgut, si vendi nga është shpërthyer burgu, vendi i vrasjes ashtu dhe kufoma, emri i zëvendësprokurorit që e ka dënuar me vdekje Hadërin vetëm pasi ai është vrarë nga forcat e ndjekjes, por nuk dihet se ku është varrosur. Më 1991-in fillon kalvari i kërkimit të Sazanit nga e bija, trashëgimtarja e vetme, e cila ishte një vjeçe kur ia vranë babanë. "I jemi drejtuar vetëm drejtuesve të burgut të Burrelit, për të gjetur ndonjë dokument për të ditur se ku është varrosur, por ata na kanë pohuar se për një gjë të tillë nuk ka asnjë dokument", - shprehet Alma Hadëri. Ajo shton më tej se asnjëherë nuk i janë drejtuar shtetit për të gjetur eshtrat e të atit, nuk është bërë asnjëherë një kërkesë zyrtare. Me shumë vonesë Alma ka arritur të sigurojë amanetin e të atit, të cilin ia ka besuar një të burgosuri tjetër, shkodranit Enver Xhelal Cufajt. Pasi shkruan se pse po e merr vendimin e rrezikshëm për të shpërthyer burgun e Burrelit, ndër të tjera ai nënvizon: "Amanet po më takove vajzën ndonjëherë, t'i thuash se e kam dashur shumë, për atë do punoj po shpëtova". Alma tregon se as bashkëvuajtësin e tij nuk ka arritur ta takojë dot, pasi ky amanet i ka mbërritur shumë vonë. "Edhe shkodrani ka vdekur me kohë dhe nuk mund të tregojë asgjë", - shprehet ajo. Në 40-vjetorin e shpërthimit të burgut të Burrelit, në gusht të 2007-ës, Alma tregon se ka qenë në një ceremoni organizuar jo nga shteti, por nga të burgosurit, ku ka bërë thirrje publike për gjetjen e eshtrave të të atit. "Atje është vendosur një pllakat me iniciativë private dhe i pranishëm në ceremoni ishte zëvendëskryeministri Gazmend Oketa. I jam drejtuar me fjalët se nuk dua asgjë tjetër nga qeveria, asnjë shpërblim apo dekoratë, vetëm të gjenden eshtrat e babait, që t'i bëj një varr ku mund të vendos një qiri", - shprehet e bija e Sazan Hadërit.

gsh

[Xhuxhumaku]

Musta: Rrëfej poligonet e vdekjes të diktaturës

» Dërguar më: 12/10/2009 - 13:09


Gilmana Bushati

Një e madhe e viktimave nuk do të gjenden kurrë", - shprehet Agim Musta, njeriu që në 12 librat e tij ka dokumentuar tmerret e diktaturës komuniste. Ai shton se ndërsa regjimet e tjera të japin të drejtën të varrosësh kufomën, diktatura komuniste nuk ta jepte këtë të drejtë minimale, pasi eshtrat e këtyre viktimave hidheshin në gremina, lumenj, ose digjeshin me acid. Musta thekson se ministria e Brendshme e regjimit të Enver Hoxhës kishte miratuar një sërë poligonesh ku bëhej ekzekutimi i të dënuarve me vdekje. Ai tregon disa prej këtyre, që i ka titulluar "Poligonet e vdekjes" në kapitullin XIV të "Libri i zi i komunizmit shqiptar". "Por kishte dhe nga ato vende që nuk ishin autorizuar, por ku bëheshin vrasjet, kryesisht buzë lumenjve apo buzë greminave", - shprehet shkrimtari historian. Musta më pas tregon dëshminë e Dervish Sulos, ish-prokuror i Durrësit gjatë viteve 1950: "Të dënuarit me vdekje i ekzekutonim në Porto-Romano. Dikur atje ndodhej një fabrikë për përpunimin e lëkurës dhe kishte shumë gropa, ku kishin hedhur mbeturina lëkurësh të dekompozuara nga acidet. Kështu që nuk ishte e nevojshme të hapnim gropa të reja për kufomat e të ekzekutuarve. E afronim "gazin" afër një grope, zbritnim njeriun që do të ekzekutohej, e vendosnim para prozhektorëve të autoburgut të lidhur këmbë e duar dhe e ekzekutonim nga mbrapa me automatik ose revolver. Kur personi që ekzekutohej ishte i rëndësishëm, merrnim me vete edhe mjekun e Degës për të bërë pohimin me shkrim për personin e asgjësuar. Në shumicën e rasteve mjeku firmoste të nesërmen, pa ardhur në poligonin e vdekjes fizikisht…Pas kryerjes së vrasjes thirresha unë si prokuror dhe mjeku i Degës, për hartimin e raportit të ekzekutimit, që gjoja ishte hartuar në poligonin e vdekjes në Porto-Romano. Natën vonë, kufoma hidhej në gropat e Porto-Romanos dhe thithej menjëherë nga mbeturinat e fabrikës. Brenda një kohe të shkurtër ajo dekompozohej krejtësisht". Musta tregon se janë përdorur metoda të tilla për zhdukjen jo vetëm të kufomave, por edhe të eshtrave të tyre. "Një pjesë e tyre janë përdorur si kadavra në Fakultetin e Mjekësisë në Universitetin e Tiranës dhe janë shitur edhe jashtë Shqipërisë, klinikave të spitaleve universitare, është kjo dëshmia e Halim Xhelos sa u takon të ekzekutuarve pas vitit 1948", - shprehet Musta. Ai përmend tmerrin e kënetës së Maliqit, për tharjen e së cilës kanë punuar të dënuarit politikë. "Ata që vdisnin nga puna e rëndë, nga torturat e sëmundjet, nuk i groposnin, por i hidhnin në llumin e kënetës. Në vjeshtë kur të burgosurit i dërgonin në burgje nga kishin ardhur shirat e furishëm që sillnin ujëra të shumtë, merrnin me vete llumin e kënetës dhe kufomat e dekompozuara dilnin në sipërfaqe. Ato tërhiqeshin nga qentë e katundeve përreth kënetës, duke u bërë tmerr për fshatarët dhe subjekte për legjenda të llahtarshme", - pohon Musta. Duke përmendur shifrën 4000 vetë që nuk kanë varre, evidencë e shoqatave të ish-të persekutuarve, shkrimtari historian Musta thekson se janë më shumë se 4000. Sipas tij, viktimat pa varre, pjesës më të madhe të cilëve nuk mund t'u gjenden eshtrat, janë 6000.

gsh

[Xhuxhumaku]

Isuf Haluci, gracka me krerët e Sigurimit për thesarin që e shpëtoi nga pushkatimi në ‘85
» Vendosur: 26/10/2009 - 08:42
•

Ferdinand Dervishi

Shfaqja, mëngjesin e 22 shtatorit të vitit të largët 1985, e një kompanie policësh të armatosur deri në dhëmbë që lëviznin njëshkolonë, të disiplinuar përgjatë shtratit të lumit Valbonë, të fryrë nga shirat, asokohe kishte hutuar gjithë banorët e fshatrave Bujan dhe Fushë-Lumi të Tropojës. Pa zhurmë, pa bujë, krejt kujdesshëm, vargu shkonte drejt vendit ku lumi i bashkuar me përroin e Shydenicës krijonte një zgavër gjigante, në qendër të së cilës rryma e ujit spërdridhej si gjarpër. Në vazhdim ca sy të frikësuar, fshehur pas shkurreve, do të zmadhoheshin edhe më duke vëzhguar një djalë të ri të vishej me ca rroba e një skafandër të çuditshme dhe të kridhej e zhytej në mes të vorbullës kërcënuese të ujit.
Se bëhej fjalë për zbulimin e një thesari, saktësisht të një arke me 13 kilogramë flori, këtë banorët e zonës do ta mësonin të fundit, madje vite më pas, por që policët e ardhur nga Tirana kishin me pranga me vete Isuf Halucin, atë djaloshin e hedhur të fshatit të tyre, të njëjtin që pak vite më pas do të vritej i veshur me pardesynë e Azem Hajdarit, këtë kureshtarët e kishin mësuar të parën. Ai dallohej atje tej. Trupi i Isuf Halucit i stërholluar nga torturat, shtrënguar këmbë e duar me hekura, shfaqej herë pas here mes supeve viganë të dy policëve të bëshëm që e shtypnin në mes si sardele, edhe ata të lidhur bashkë me të me pranga.
“Ishte koha pasi gjykata na kishte dënuar, Isufin dhe mua, me vdekje me pushkatim. Kishim dy vjet në burg, ndërsa akuzat e fabrikuara në adresën tonë ishin gjithsej 13. Ishin pothuaj të gjitha akuzat më të rënda të Kodit Penal, të pjesës për Krime kundër Shtetit, që nga agjitacioni e propaganda, sabotimi, agjentura, tentativa e vrasjes së Ramiz Alisë, tentativa e arratisjes jashtë vendit, shkuar deri tek shkelja e dispozitave mbi arin e valutën. Pikërisht pasi gjykata na dënoi me vdekje me pushkatim, Isufi më tha se ishte duke u menduar t’u bënte një rreng të fundit këtyre. Këtyre kasapëve, torturuesve, policëve, hetuesve, prokurorëve, sigurimsave, krerëve të Ministrisë së Punëve të Brendshme, ministrit Hekuran Isai, drejtorit të Sigurimit, Zylyftar Ramizi... Një rreng me qëllimin final të shmangte në kohën e duhur vendimin e gjykatës që na kishte dënuar me vdekje”, rrëfen Skënder Haluci, djali i xhaxhait të Isuf Halucit, i bashkëdënuar me vdekje nën të njëjtat akuza dhe i mallkuar të përjetonte çaste tmerri në pritje të vendimit përfundimtar të ekzekutimit me pushkatim. I njëjti që në kohët moderne, në ditët e sotme, falë jo vetëm fatit të mbijetesës, është investuar të punojë në fushën e drejtësisë, aktualisht me atributet e një prej komisionerëve të Avokatit të Popullit.

Kurthi më i zgjuar

Një thesar, shoqëruar nga një histori mbështjellëse bindëse, mjafton për të ndalur një çast frymën e çdo humani të përgjegjshëm në botë. Sepse një thesar, gjetja e tij, arrin të ndryshojnë në mënyrën më radikale të imagjinueshme fatin, rrjedhën e jetës së qenies, apo qenieve njerëzore që e posedojnë. Por askush nuk mund ta besojë se si dikur, nën darën e shtypjes absolute që buronte nga sistemi i betonuar komunist, larg çdo lloj mundësie për ndihmë, mbyllur e siguruar me pesëqind çelësa e policë roje, lidhur këmbë e duar dhe me skafandër në kokë në pritje të pushkatimit, dikush të llogariste, pa bërë asnjë gabim të vetëm, efektet e magjishme të përrallës së një thesari të largët, të padukshëm, imagjinar. Një thesari të ndërtuar në brishtësinë e eterit, porse në mendjen e krijuesit pasqyruar me bindjen për fortësinë e çeliktë të fijeve që përbënin kurthin për mbijetesë. Të paktën brenda kufijve të territorit të Shqipërisë së të gjitha kohërave ka të ngjarë që kjo të jetë gracka më e zgjuar e një të dënuari, i cili pret ekzekutimin me vdekje, pikërisht me qëllim që të shmangë këtë dhe të vazhdojë të jetojë.
“Kam fshehur një arkë me 13 kilogramë flori diku në shtratin e lumit Valbonë. Duhet të më besoni. Edhe Skënderi, djali i xhaxhait, e di për thesarin, por nuk e di se ku e kam fshehur. Do u jap prova për këtë. Prova të prekshme. Pa ju dhënë prova mos më besoni. Por... shikoni mos ndryshoni sadopak linjën e përllogaritur për fatin e jetëve tona. Fundja gjithçka në këtë histori e ka një vlerë dhe një kundërvlerë...”, kishin qenë pak a shumë fjalët e Isuf Halucit për një nga drejtuesit më të lartë të Ministrisë së Punëve të Brendshme, takimin me të cilin i dënuari me vdekje e kishte kërkuar me këmbëngulje dhe urgjencë.
“Historia e thesarit ishte edhe një përpjekje e fundit për të kthyer situatën në favorin tonë. Nga ana tjetër, Isufi, duket gjatë gjithë zhvillimit të gjyqit e vuante shumë faktin se bashkë më të po shkoja edhe unë drejt dënimit me vdekje. Ishte katër vjet më i madh në moshë se unë. Duket ndihej përgjegjës. Ndërkohë, unë e kisha vënë re se ai gjatë gjithë zhvillimit të gjyqit, ishte përpjekur që të devijonte akuzat që më përfshinin edhe mua. Saktësisht mohoi të gjitha akuzat duke i quajtur të montuara, por edhe pohoi gjithashtu, sido që të vinte puna, Skënderi, pra unë, nuk ishte i përzier me asnjë prej tyre. Pra, unë jam i bindur se më shumë se për veten e vet, këtë historinë e thesarit, Isufi e sajoi për të më ndihmuar mua”, rrëfen Skënder Haluci, pa e fshehur në asnjë çast dobësinë për personalitetin e të afërmit të vet, që tashmë nuk jeton.
Më tej, sajesa vazhdon me detajin kyç të së gjithë ngjarjes. Isuf Haluci e kishte menduar planin e vet deri në imtësi, duke përllogaritur provokim–vëzhgim rezultati edhe kundër-reagimet e kundërshtarëve. Ai kishte menduar t’u jepte një provë të fortë njerëzve, që kishin në duar fatin e jetës së tij dhe të djalit të xhaxhait. Me qëllim që ata të nisnin të besonin seriozisht në historinë e legjendës së thesarit.
“Fillimisht, që të besonin se e kishte seriozisht për thesarin, Isufi u tha atyre të Sigurimit të Shtetit se ku gjendej një pjesë fare e vogël e tij. Me Isufin në atë kohë bënim tregti me anë të florinjve, që i mblidhnim në zonën e Tropojës dhe dërgonim jashtë vendit me anë të shoferëve të kamionëve të tregtisë, të cilët, kur ktheheshin, na sillnin mall, orë e sende të tjera, çikërrima të ngjashme, por shumë të kërkuara në tregun e kohës. Para se të na arrestonin kujtoj se kishim gjendje 23 monedha floriri, që Isufi i mbante të fshehura në murin e shtëpisë së tij, në Bujan. Pas një tulle që duhej hequr. Pas arrestimit tonë, duke e ditur se kishim nëpër duar florinj, policia dhe Sigurimi kontrolluan të gjitha vrimat e mundshme, madje e mbajtën shtëpinë të rrethuar për një javë, por pa mundur të gjenin ndonjë gjë të vlefshme. Kështu Isufi, në zbatim të planit të tij, u rrëfeu krerëve të Ministrisë së Rendit të asaj kohe se ku gjendej ‘një pjesë fare e vogël e thesarit’. Ata shkuan në shtëpinë e tij në Bujan dhe i gjetën 23 monedhat pikërisht pasi hoqën tullën që u rrëfeu Isufi. Duket saktësia e informacionit dhe e vërteta e vërtetuar, bindi krerët e Ministrisë së Punëve të Brendshme që të besonin tek pjesa tjetër, te thesari i Bujanit i fshehur në një zgavër të lumit Valbonë. Më kupton, këta florinj të gjetur, këta pak florinj të falur, bënë atë efektin që bën te qeni i gjahut aroma e lëkurës së presë, që gjahtari ia tund para hundës para se ta lëshojë nga zinxhiri...”, vazhdon rrëfimin djali i xhaxhait të Isuf Halucit.

Tek thesari në Valbonë

Kështu më 22 shtatorin e largët të vitit 1985, kur kreut absolut komunist të vendit ende nuk i ishte tretur mishi në arkivol dhe kur në të gjithë vendin diktatura ishte duke ekzekutuar me pushkatim deri edhe vjedhësit e rëndomtë, në bregun e spërdredhur të lumit Valbonë, mes bukurisë së natyrës që në ato anë gjendet me tepri në çdo kohë, një kompani policësh kishin nisur të ndërtonin në mendjen e tyre skenën e gjetjes së një thesari. Të një thesari të vërtetë, mbase, mbase edhe të rrëshqitjes së ndonjë monedhe verdhëlleme në xhep, ashtu padashur, pa e vënë re askush.
“Para se të niseshin për në Tropojë, ata të Sigurimit më morën në pyetje. Ndërsa unë bëra lojën e Isufit, djalit të xhaxhait, që e adhuroja. Më pyetën për thesarin dhe u thashë se nuk dija asgjë. Kështu më kishte mësuar Isufi. Ne, por edhe të gjithë të burgosurit e tjerë, komunikonim ditën e natën me anë të një kodi që ishte shpikur në burg. I ngjashëm me atë MORS, ku një germë e caktuar e alfabetit kishte një numër goditjesh përkatëse në murin ndarës të qelive. Ndërsa ditën e dytë të marrjes në pyetje, duke bërë sikur u theva nga presioni dhe torturat, u rrëfeva xhelatëve se e dija se Isufi kishte një thesar, por u betova se nuk e dija se ku e mbante të fshehur. Duket ky pohim i bindi përfundimisht ata të Sigurimit dhe të Ministrisë së Punëve të Brendshme se Isuf Haluci nuk i mashtronte për thesarin”, rrëfen Skënderi, duke tundur kokën majtas-djathtas, si për të treguar se sa e çmendur kishte qenë e gjithë kjo histori.
Shpura e policisë dhe disa krerë të Sigurimit të Shtetit kishin udhëtuar për gjatë gjithë natës për në Tropojë. Isuf Halucin, sipas rrëfimit të djalit të xhaxhait, e kishin lidhur këmbë e duar me hekura, ndërsa në dy krahët i rrinin dy policët më viganë të Repartit Special 326, një nga të cilët ishte kampion në sportin e mundjes.
“Siç më tregoi Isufi më pas, dy policët që e kishin marrë përsipër sigurimin e tij, njërën dorë e kishin të lidhur me pranga me dorën e tij. Kështu kishin udhëtuar gjatë gjithë natës me makinë, kështu kishin ecur përgjatë shtratit të Valbonës, kështu kishin parë shfaqjen për gjetjen e thesarit në vendin ku përroi i Shydenicës bashkohet me lumin e Valbonës duke krijuar një zgavër gjigante”...

(vijon nesër)
ferdinanddervishi@yahoo.com

Afrim Krasniqi: E kujtoj policinë duke kërkuar thesarin

“Isha i vogël, por e kujtoj policinë që nisi të kërkonte thesarin në Valbonë në vitin 1985, pasi shtëpia jonë ishte afër lumit”. Pohimi që vërteton marrëzinë e krerëve të Ministrisë së Punëve të Brendshme për kërkimin e thesarit imagjinar të së dënuarit me vdekje Isuf Haluci vjen nga publicisti dhe studiuesi i njohur, Afrim Krasniqi. I cili në fëmijërinë e hershme ka banuar në fshatin Fushë-Lumi, që gjendet në kufi me Bujanin, nga ishte Isuf Haluci, nocione gjeografike që gjenden në afërsi të qytetit të Bajram-Currit. Sipas rrëfimit të Krasniqit, atë mëngjes, herët, në shtëpitë e tyre kishte trokitur policia duke dhënë urdhra të prerë që askush mundësisht të mos dilte nga shtëpia dhe të mos bëhej kurioz për veprimet e përfaqësuesve të shtetit në zonë.
“Ishim fëmijë atëherë dhe prindërit na mbyllën brenda. Por ne e gjetëm mundësinë të hidhnim një sy. Nuk u rezistuam urdhrave. Fshehurazi nisëm të vëzhgonin se çfarë ishte duke ndodhur”, rrëfen Krasniqi.
Vendet, ku policë, civilë, por edhe ushtarë, sipas Krasniqit, kishin kërkuar për thesarin e Isuf Halucit, ishin dy.
“Kujtoj policë, ushtarë dhe disa civilë që fillimisht kërkuan në vendin kur përroi i Shydenicës bashkohet me lumin e Valbonës, por edhe në një vend tjetër. Kjo është një zonë midis fshatit Bujan dhe fshatit Fushë-Lumi, që në atë kohë nuk kishte më shumë se 20 shtëpi. Kuptohet që ne fëmijët vëzhgonim nga larg. Shtëpia e prindërve të mi ishte jo më shumë se 500 metër nga lumi. Kam të ngulitur në mendje një person që mbahej i lidhur me litar nga disa ushtarë. Duhet të ketë qenë palombari”, nxjerr nga memoria e fëmijërisë publicisti i njohur.
“Pasi kërkuan në vendtakimin e përroit të Shydenicës me Valbonën, policët, ushtarët dhe civilët u zhvendosën më tej, duke kontrolluar një tjetër zgavër. Ky vend gjendet ndanë Fushës së Bujanit, rreth 500-600 metër nga lugina e varrezave të dëshmorëve të Tropojës. Është një luginë e thellë, 200 metër mbase, e pabanuar, me shumë gjelbërim dhe ndan fshatin Bujan me Fushë-Lumin”, rrëfen Krasniqi. Sipas të njëjtit, në këtë vend të dytë dikur kishte qenë fshehur një grup të rinjsh të drejtuar nga një grua, të cilët ishin akuzuar për mashtrime dhe vjedhje të disa dyqaneve dhe magazinave të njohura në atë kohë. Një grup që nuk kishte lidhje me Isuf Halucin. Duket Sigurimi mendonte se edhe në këtë vend të lumit mund të kishte ndonjë thesar”, shpjegon Krasniqi duke e përmbyllur me pohimin se vërtet ajo zonë më pas u vu në ruajtje dhe u shpall si ekonomi ndihmëse e Degës së Punëve të Brendshme të Tropojës.
fe. de.

panorama.

[Xhuxhumaku]

Themie Thomai: Si i rezistova Enver Hoxhës për 13 vjet ministre

» Dërguar më: 27/10/2009 - 14:29

Ilda Lumani

Ruan të njëjtin autoritet në pamje si të ishte ende pjesë e dikastereve të larta. Trupdrejtë, e kujdesshme me pamjen, fl okët e lyer, një truk i lehtë dhe një fjalor i zgjedhur dhe i rrjedhshëm. Themie Thomai, ministrja e Bujqësisë për 13 vjet, vjen në një rrëfi m të veçantë në “Bulevard VIP”. Mes historive të shumta që rrëfen nga ajo kohë, vë re dhe nostalgji,
por edhe një keqardhje për prishjen e gjithçkaje që u ndërtua nga ajo si ministre. Edhe pse e vëmendshme ndaj zhvillimit të ekonomisë dhe politikës, ajo tashmë i është përkushtuar tërësisht jetës familjare për të rikuperuar kohën
e humbur gjatë rinisë së saj, kur i duhej të merrte përgjegjësi të mëdha. Që në moshën 21-vjeçare u bë kryetare kooperative. 10 vjet më pas, kur ajo ishte 31 vjeç, u thirr në Komitetin Qendror për t’ju emëruar posti i ministres së Bujqësisë, të cilin e mbajti për 13 vjet. Por, si ishte kjo eksperiencë dhe cilat ishin përplasjet e saj me Byronë. Le të ndjekim këtë rrëfi m të veçantë, së bashku...
Rinia juaj i përket viteve ‘60- ’70. Si ishte atëherë rinia dhe si e kujtoni ju sot?
Do përpiqem të them diçka nga rinia ime, e cila ka qenë edhe e bukur siç është rinia vetë e bukur, por edhe me probleme. E them këtë, sepse në moshë fare të mitur mua më ka lënë babai, më ka vdekur dhe nënës i duhej të përballonte familjen. Dhe, ndonëse ajo ishte në moshë fare të re, ne ishim dy fëmijë, motër dhe vëlla, ndaj ajo
u përball me shumë sakrifi ca, prandaj them që rinia kishte edhe gjëra të bukura, por edhe peripeci, nga ana
ekonomike; nëna duhet të mbante familjen, fëmijët...
Unë gjatë gjithë kohës sime të rinisë kam qenë aktive, më ka pëlqyer kënga, muzika, fi lmi, sporti, mësimi po se po. Kam qenë vazhdimisht me rezultate të mira, dhe të gjitha këto e bënin jetën të bukur. Dhe, nëse kishe ndonjë gjë, e harroje. Që në moshë të re unë jam marrë edhe me rininë, kam punuar shumë me rininë. Unë jam bërë në një moshë fare të re, që 21 vjeçe kryetare kooperative në Këmishtaj, gjë e cila nuk ma la ta çoja rininë time deri në fund. Kjo atëherë ishte një detyrë e vështirë, sepse kishte të bënte me jetën e shumë kooperativistëve që ishin atëherë, që duhet të realizoje prodhimin, që ata të mund të merrnin paratë. Dhe, kjo natyrisht nuk të linte kohë të merreshe me problemet e mirëfillta të rinisë apo të kënaqësisë që të jep rinia, ndaj shpejt unë hyra në hallet e punës, të drejtimit, të realizimit të planit. Në fillim nuk kam dashur, e kam refuzuar këtë punë, për vetë moshën që kisha, përvojën që nuk e kisha fare, por siç ishte në atë kohë, të thoshin që këtë detyrë do ta bësh dhe do ta bëje.
Si ndiheshit kur u jepnit urdhra punëtorëve, që mund të ishin edhe prindërit tuaj në moshë?
E kisha vështirë, sepse kisha shumë nga ata që njihja që kur isha e vogël dhe më kishin mbajtur afër, por puna e donte që të jepje dhe urdhër, të jepja një detyrë që do ta bënin. Ajo që dua të vë në dukje është se, edhe pse kam qenë e re, për çudi ata njerëz më kanë kuptuar shumë mirë. Edhe unë u kam ndenjur afër, në mënyra të ndryshme jam përpjekur të njoh psikologjinë e tyre, të heq mendimet e tyre, që ishin të lidhura fort me traditën dhe nuk u pëlqente të bëje një kapërcim të menjëhershëm në mendime. Dhe, kur ti u thoshe diçka të re, ishte pak e vështirë. Duke ndërtuar një punë të tillë, edhe pse ishte shumë e vështirë, ne si kolektiv, specialistët, kolegët e me të gjithë atje, mendoj se bëmë më të mirën që mund të bëhej në atë kohë. Nuk mund të them që ishte e shkëlqyer gjithçka, por bëmë më të mirën e mundshme për kohën. Ekonomia, për të cilën unë kam drejtuar për 10 vjet si kryetare kooperative, arriti rezultate. Prodhimi bujqësor dhe blegtoral krahasohej në atë kohë edhe me rezultatet e Europës. Ekonomia u rrit, në rendimentin e grurit, të misrit, prodhimeve të tjera bujqësore që kishte drejtim kooperativa. Ne punonim si një ekip me specialistët që kishim. Madje, kishim ngritur laboratorë për prodhimin e farnave, për prodhimin e grurit, punimin e tokave, plehërimin e tyre, dhe këto lidhje ishin me institucione shkencore. Pothuaj këtë kooperativë ne e kishim kthyer në një institucion shkencor. Pse e thashë këtë? E vura në dukje, sepse pa shkencë pa dituri, pa punë, pa dashuri, bujqësia nuk mund të ecë. Dhe, ajo punë e vështirë, kur i shtohej kënaqësia e arritjeve, e lehtësonte peshën e vështirësisë. Kjo ka qenë një shkollë shumë e madhe për mua dhe kam mendimin që edhe sot, në zgjedhjen që i bëhet administratës duhet t'i vihet përparësi kësaj. Mendoj se punonjësi para se të kalojë në administratë duhet të ketë kaluar në një stazh prodhimi, a punë tjetër që të mund të jetë në gjendje të perceptojë rregullat me njerëzit në radhë të parë, teknikat, etika, teknologjitë, që sot janë shumë më lehtë për t'i përvetësuar, mjetet e informacionit nuk mund të krahasohen me atë kohë. Dhe, them se kjo do t'i shërbejë gjithsecilit, qoftë për karrierën e tij, por do t'i bëjë mirë edhe vetes. Praktika ka rëndësi të madhe.
Ndërsa keni qenë kryetare kooperative për 10 vjet, jeta juaj personale si ka shkuar?
Unë jam martuar me tim shoq në vitin 1967, kur isha 22 vjeç. Jemi njohur të rinj, isha e fejuar kur u bëra kryetare kooperative. Bashkëshorti im ka mbaruar për mjekësi, është mjek stomatolog, kemi dy fëmijë, një vajzë dhe një djalë, tani janë të rritur. Jeta familjare (duke pasur këto presione), përsa i përket argëtimit ka qenë e kufizuar. Të gjitha hapësirat ishin të pakta dhe duhet të them që ata kanë bërë sakrifica, burri dhe fëmijët, nëna ime dhe vëllai.
Bashkëshorti juaj, si e përballonte punën tuaj dhe faktin se impenjimet tuaja familjare ishin të kufizuara?
Ne atëherë kemi pasur disa koncepte të qarta, dhe mendoj se gjëja më pozitive ka qenë që im shoq nuk ka ndërhyrë në punën time. Më ka lënë të punoj sipas rregullave të kohës, dhe kjo më ka ndihmuar të jem shumë e paanshme ndaj gjykimeve me njerëzit, me punën. E vlerësoj shumë këtë si një ndihmesë të madhe që më është ofruar nga bashkëshorti im gjatë gjithë kohës. Ai e ka pasur pak më të vështirë, sepse merrej më shumë me fëmijët dhe në atë kohë çdo gjë ishte e planifikuar, e diktuar, duhet ta realizoje. Unë çdo ditë kisha të bëja me marrëdhëniet me kooperativistët, me shtetin e kështu që nuk mund të ishe një familjare shembullore.
Por, ama në moshën 31-vjeçare ju u bëtë ministre. Si erdhi ky propozim?
Kjo ndodhi në vitin '75, kur ne arritëm rezultate shumë të mira në prodhim dhe nga ana shkencore, të cilat sapo ishin bërë të ditura në media. Madje u bë një qendër që vinin edhe për eksperiencë në kooperativë. Në vitin '76, krejt papritur (mua nuk më kishte shkuar kurrë mendja), më thanë që të kërkojnë në Komitetin Qendror. Mendova se do të bëhej ndonjë mbledhje për çështjen e detyrave, meqë rezultatet kishin qenë të mira dhe u nisa për në Tiranë. Në pritje ishin edhe tre shokë, që do të bëheshin zëvendësministra. Dhe, ata të thirrur si unë në Komitetin Qendror. Kur shkuam, na komunikoi vendimin Hysni Kapo dhe pastaj na thirri Enveri dhe tha: "Siç ua tha dhe Hysniu, ju jeni vendosur në këto detyra të reja". Përsëri unë shfaqa mendimin që kjo është një detyrë shumë e vështirë dhe vet natyra e bujqësisë është e vështirë, sepse ajo lidhet edhe me kushtet klimaterikë, është delikate, e kështu që nuk mundet t'i përgjigjem kësaj detyre. Por, ai më tha: "Kjo është vendosur dhe ju duhet ta kryeni këtë detyrë". Natyrisht u bisedua edhe për bujqësinë, si një degë e rëndësishme e ekonomisë. Unë u shqetësova shumë, se isha e papërgatitur për një gjë të tillë dhe isha mjaft e emocionuar. Nuk mund ta konceptoja si karrierë, për mua ishte detyrë dhe mendoja, a do jem e zonja ta bëj këtë apo jo. Unë si natyrë nuk marr përsipër një detyrë që nuk e bëj dot, të thoshin e ulëm në një karrige sepse ishte grua. Unë nuk luftoja për këto, unë duhet ta meritoja këtë punë. Duke u nisur nga kjo, pasi u bënë dorëzimet, fillova punën në Ministrinë e Bujqësisë.
Çfarë kujtoni nga dita e parë e punës si ministre?
Të them të drejtën, atë ditë kam qenë edhe paksa e hutuar, por më kujtohet kur erdha nga zyra, shkova për të ngrënë drekë tek restorant "Drini", pasi familjen e kisha ende në Lushnjë. Më parë shkoj të laj duart dhe një vajzë e re (si ju) më shihte dhe më pyeti, ju jeni filania, po i thashë. E ke të vështirë, - më pyeti? E vështirë është, - i thashë, - akoma nuk e kam provuar. - Unë e di që është e vështirë, por përderisa kam qenë 10 vjet kryetare kooperative e di që do ta bëj. Ajo më tha: "Ti mos e merr me frikë, se ke tërë gratë e Shqipërisë me vete". Më inkurajoi. Nuk ja mësova emrin, por u ndjeva e lumtur. Ishte e vështirë, sepse bujqësia ishte një institucion i rëndësishëm, mbahej një popullatë, fshat-qytet me të, punonte fuqia punëtore në industrinë e lehtë dhe ushqimore, kishte një pjesë të rëndësishme të eksportit tregtia e jashtme. Pra, ishte një detyrë me përgjegjësi që duhet ta ndiqje. Kjo, natyrisht mua më shqetësonte, më rriste përgjegjësinë më shumë, këmbënguljen, por edhe probleme shumë kishte.
Cila ka qenë dita më e vështirë si ministre?
Ka pasur shumë, po të ishte një do të ishte mirë. Sa fillova detyrën në ministri (unë fillova në datën 1 maj '76) në datën 5 qershor ka rënë një breshër i madh që ka rrafshuar gjithë fushën e Lushnjës dhe një pjesë të fushës së Fierit. Duheshin masa të jashtëzakonshme për ta rikuperuar, jo grurin se ai iku, por për ta mbjellë misër, etj. Ishte një ngarkesë, sepse përveç emocionit, se sa kisha filluar punë, u shtua edhe kjo. Ka pasur momente të vështira për të mbajtur edhe qëndrime. Për shembull, ka qenë një herë mes të tjerave, që diskutohej se fshatarët, kooperativistët kishin në dispozicion vetëm një dynym tokë që mund ta kultivonin për nevojat e tyre. Shtrohej problemi, këta kooperativistë do të kishin fëmijë, fëmijët do të rriteshin, ata do të martoheshin dhe do të largoheshin nga trungu i familjes. Problemi shtrohej se a do të ndahej ky dynym mes tyre, apo ai që martohej duhet të merrte tokë tjetër. Dhe, unë si ministre e Bujqësisë isha që duhej të merrnin një dynym tjetër dhe me këtë pikëpamje unë shkova në qeveri, të cilën qeveria nuk ma pranoi në atë kohë.
Kush e ka kundërshtuar më shumë këtë tezë tuajën?
Ka pasur shumë, por nuk dua të merrem me emra. Nuk u pranua dhe kemi vajtur tek Byroja Politike (sepse ajo vendoste) me dy mendime, mendimi i qeverisë përballë timit. Atje, pasi dhanë mendimet dhe se çfarë mendoja unë, më bënë shumë pyetje, edhe provokuese, që çfarë është kjo, në këtë mënyrë ndahet toka. Unë u përpoqa të jepja shpjegime, që toka nuk ndahet, ata që punojnë do marrin tokë dhe do të prodhojnë për veten e tyre, dhe kjo duhej bërë. Presioni ishte shumë i madh, ç'është e vërteta.
Keni pasur frikë?
Unë nuk para kam pasur frikë, por presioni ishte i madh. Kam qenë e hapur në mendimet e mia, aq sa më lejonte koha dhe hapësira, të kuptohemi. Ky ka qenë një moment i vështirë. Më kujtohet një herë tjetër, ka qenë problemi i shtimit të sipërfaqeve që mbilleshin me sojë, një bimë vajore, që diskutohet edhe sot. Ato i kërkonin për nënproduktet, por ama donte investime të mëdha. Apo, edhe shtimi i sipërfaqeve të duhanit. Unë në atë kohë i kam kundërshtuar me argumente. Presion shumë i madh më është bërë, pse e kundërshton, kjo është direktiva. Unë u thosha që kjo nuk bëhej, pasi kërkonte teknologji, etj. Dhe, natyrisht që nuk u bë. Gjithashtu ministria e Bujqësisë nuk ishte dakord që të bëhej, tufëzimi i bagëtive. Ky ishte një gabim i madh. Kjo pasi, e zhveshi fshatarin si prodhues dhe e bëri konsumator. Atëherë u bënë konsumatorë të gjithë. Unë në një formë ose në një tjetër e kam kundërshtuar, natyrisht kam marrë edhe risqe. Kjo e dëmtui shumë blegtorinë.
Po me Enver Hoxhën keni pasur përplasje?
Për çështjen e ndarjes së tokës, që u përmenda më lart, kam pasur në fakt. Vet me atë, madje. Ka qenë diku nga vitet '80. Unë isha për dhënien e tokës për çdo familje edhe kur ajo shtohej nga një dynym. Qeveria jo. Në mbledhje Enveri më tha: "Pse ty të ka lënë Partia që të mendosh për fshatarët". Jo, i thashë. Unë këtë mendim kam, meqë jam në këtë fushë, pastaj si vendoset është në dorën tuaj. Natyrisht, nuk ishte e lehtë, por nuk mund të veproja dhe të thosha ndryshe, se unë e dija çfarë donte fshatari.
Një femër në një dikaster të vështirë për mbi 12 vjet? Vetëm merita e punës?
Është e vërtetë që unë kam ndenjur për një kohë të gjatë në krye të dikasterit dhe fitova një përvojë shumë të mirë. Por, unë çdo punë që marr përsipër e çoj deri në fund. E dua punën, e dashuroj punën, jetoj me të. Dhe, nuk ishte se unë i bëja hyzmetin karriges që të rrija më gjatë, nuk më kishte shkuar mendja kurrë për këtë, unë i bëja hyzmet një pune të madhe që ishte e dobishme për vendin tim. E dija vërtetë atje ku njerëzit jetonin, punonin, dhe shihja njerëz që ushqeheshin mirë dhe njerëz që ushqeheshin jo mirë. Ministria e Bujqësisë më ka bërë që unë të njoh detajet e jetës shqiptare në fshat. Kam shkelur me këmbë gjithë Shqipërinë, mund të jenë të rralla fshatrat që nuk i kam shkelur, kam fjetur në shumë shtëpi familjarësh, nga Tropoja në Konispol, kam gjetur ngrohtësinë në ata njerëz, kam gjetur dashurinë; dashuri për punën, dhe kjo më ka bërë edhe më të motivuar për punën. Mendimet dhe idetë që më jepnin më kanë ndihmuar dhe me gjithë vështirësitë që kisha, thosha po jap një kontribut aq sa mund të jepja.
Si e kujtoni atë kohë?
E kujtoj edhe me dashuri, por edhe me dhimbje, sepse shumë gjëra të bukura që u bënë në bujqësi (që ishte mundi dhe djersa e gjithë shqiptarëve, sepse të gjithë punonin për bujqësinë), u shkatërruan. Përveç gjithë atyre agrumeve që u mbollën dhe u bë një kurorë që çdo stinë të kishte frutat e veta, me ç'kam parë gjithçka është shkatërruar. Dhe, e dyta ishte sistemi i vaditjes e kullimit. 63 për qind e tokave ishin nën ujë, mbi 2000 e ca ishin rezervuare, sistemi fushor ishte i vaditur, ky sistem u cungua dhe deri diku u prish. Dhe, e treta sipas meje, gabim është që toka të shpërdorohej në mënyrë të paparë nga erozioni, sepse pritat mbrojtëse nuk ekzistojnë. Ne jemi zonë kodrinore-malore dhe pritat që ndalojnë përmbytjet e reshjeve nuk ekzistojnë më. Gjithashtu, toka po zihet nga ndërtime pa kriter, po çimentohet dhe ajo nuk pjell më. Toka është copëzuar, dhe ti nuk mundesh të aplikosh një teknologji të lartë, që prodhimi ynë të mos ishte vetëm për vendin, por edhe për eksport. Kam dëgjuar që janë bërë investime, sepse unë jetën e kam të lidhur me bujqësinë, por ato janë të pamjaftueshme. Sa më parë të fillohet si duhet një punë e mirë në bujqësi, asnjëherë nuk është vonë. Duke zhvilluar bujqësinë, do të kishte shumë njerëz në punë dhe do të luftohej papunësia.
Si është e përditshmja juaj?
E përditshmja ime.... natyrisht nuk marr pjesë në ndonjë grupim politik, kam dalë në pension prej 4 vjetësh. I jam përkushtuar familjes, se kam shumë deficite nga e kaluara. E kam ndjerë këtë dhe tani jam më e përkushtuar për fëmijët. Ata janë rritur, por kam dëshirë të jem prezente pranë tyre. Kam një nip i cili është në gjimnaz, kam një mbesë 10 vjeç dhe një të vogël që është një vjeç. Më kënaqin, më çlodhin. Takoj dhe miqtë, shokët, diskutojmë për shumë gjëra. Dhe, kështu e mbush kohën. Ndërkaq ndjek zhvillimet në vend. Nuk jam indiferente, dhe sidomos diskutimet dhe investimet që bëhen për bujqësinë i ndjek me kërshëri. Nuk ngelen pas vëmendjes edhe zhvillimet politike.

gsh.