Ç'është Ksenocentrizmi?

[J@mes]

C’ESHTE KSENOCENTRIZMI?

Ksenocentrizmi nenkupton parapelqimin e kulturave te huaja ne krahasim me kulturen vetjake.Duke qene ne thelb i kunderti i etnocentrizmit, ksenocentrizmi perfaqeson mentalitetin, bindjen se kultura, menyra e jeteses, produktet e ndryshme dhe idete e krijuara ne vend jane inferiore ndaj atyre te krijuara ne vende te tjera. Ksenocentrizmi perfaqeson edhe bindjen se e rralla, e huaja, e largeta, e panjohura krijojne magjepsje te vecante qe nuk e krijojne dukurite e komunitetit. Pothuajse te gjithe individet ne mendime apo ne qendrimet e tyre jane etnocentrike e ksenocentrike ne masa te caktuara. Keshtu per shembull, pergjithesisht amerikanet jane te bindur per perparesine e pothuajse gjithckaje amerikane dhe ato shpesh duket sikur neglizhojne alternativa te ndryshme te kulturave te tjera. Por ne jeten e perditshme mjaft amerikane paguajne me shume per mallra te importuara si veshje te modes franceze, birra gjermane, paisje elektronike japoneze etj, te cilat mendohet se jane me te mira se ato vendase. Te coroditur e te neveritur nga propaganda thellesisht etnocentrike e strukturave partiake e shteterore te regjimit totalitar, te tjetersuar nga varferia ekonomike mjaft shqiptar emigruan drejt vendeve te huaja. Muajt e pare te koheqendrimit ne vend te huaj, shumica e emigranteve shqiptare ishin te prirur te nenvleftesonin, te shperfillnin deri edhe te mohonin kulturen kombetare, se paku mjaft elemente kryesor te saj. Emigrantet shqiptar flisnin me admirim per arritjet teknologjike me te perparuara, ne Itali, sidomos ato qe kishin te benin me zgjidhjen e problemeve praktike kryesore te jetes se perditshme; me organizimin ne te mire te sherbimit te transportit urban, te nderlidhjes telefonike, ne mobilim te mjediseve shtepiake, me orendite shtepiake te kompletuara me paraqitje estetike terheqese, me shijen e holle ne menyren e veshjes etj.. Keto emigrantet shqiptar e cmonin si shume pozitive dhe arrinin te mohonin kulturen e tyre. Duke e mohuar kulturen e tyre njerezit e nxinin realitetin e kulturen shqiptare, ose te “shese” krenari kombetare me tepri. Pas kesaj me veshtiresite e shumellojshme i nxitnin emigrantet te shihnin ne menyre me kritike realitetin ekonomik,politik e socialkulturor italian. Mosmarreveshjet e kontradiktat socialkulturore qe tensionojne marredheniet ndermjet shtresave e grupimeve sociale. Tashme ato nisin te vetedijesohen serisht per origjinen e tyre. Shpirterisht jane nje pjese e botes shqiptare ne mes te Italise. Shumica e emigranteve shqiptare, realitetin italian nuk e shihnin me me “syze” ksenocentrike, por me “syze” etnocentrike.

[YaSmiN]

Ksenocentrizmi nenkupton parapelqimin e kulturave të huja ne krahasim me kulturen vetjake.Duke qenë në thelb i kunderti i etnocentrizmit,ksenocentrizmi perfaqeson mentalitetin,bindjen se kultura,menyra e jetesës,produktet e ndryshme dhe idete e krijuara në vend janë inferiore ndaj atyre të krijuara ne vende te tjera. Ksenocentrizmi perfaqeson edhe bindjen se e rralla,e huaja,e largeta,e panjohura krijojne magjepsje të veqanta qe nuk e krijojnë dukuritë e komunitetit. Pothuajse të gjithë individet në mendime apo në qendrimet e tyre janë etnocentrikë e ksenocentrikë në masa të caktuara.Keshtu per shembull.pergjithesisht amerikanet jane te bindur per perparesine e pothuajse gjithëqka amerikane dhe ato shpesh duket sikur neglizhojnë alternativa të ndryshme të kulturave te tjera.Por në jeten e perditshme mjaft amerikan paguajnë më shumë për mallra të importuara si veshje të modes franceze,birra gjermane,paisje elektronike japoneze etj,të cilat mendohet se jane me te mira se ato vendase. Te qoroditur e të neveritur nga prapaganda thellesisht etnocentrike e strukturave partiake e shteterore të regjimit totalitar,te tjetersuar nga varferia ekonomike mjaft shqiptar emigruan drejt vendeve te huaja.Muajt e parë te koheqendrimit ne vend të huaj,shumica e emigrantëve shqiptarë ishin të prirur të nenvleftesonin,të shperfillnin deri edhe te mohonin kulturen kombetare,se paku mjaft elemente kryesor të saj.Emigrantet shqiptar flisnin me admirim per arritjet teknologjike me te perparuara,ne Evropë,sidomos ato qe kishin të benin me zgjidhjen e problemeve praktike kryesore të jetes së perditshme;me organizimin ne te mire te sherbimit te transportit urban,te nderlidhjes telefonike,ne mobilim te mjediseve shtepiake,me orendite shtepiake te kompletuara me paraqitje estetike terheqese,me shijen e holle, ne menyren e veshjes etj.. Keta emigrantet shqiptarë e qmonin si shume pozitive dhe arrinin te mohonin kulturen e tyre,qka ne fakt edhe sot ka të tillë. Duke e mohuar kulturen e tyre njerezit e nxinin realitetin e kulturen shqiptare,ose te “shesë” krenari kombëtare me tepri. Pas kesaj me veshtiresite e shumellojshme i nxitnin emigrantet te shihnin ne menyre me kritike realitetin ekonomik,politik e socialkulturor Evropjan. Mosmarreveshjet e kontradiktat socialkulturore qe tensionojne marredheniet ndermjet shtresave e grupimeve sociale.Tashme ato nisin te vetedijesohen serisht për origjinen e tyre. Shpirterisht janë nje pjese e botes shqiptare duke kaluar ne një tranzicion të tillë dhe duke mohuar shumë kulturen e tyre kombtare .Shumica e emigranteve shqiptare,të arriturat ne boten Perendimore, ose atë jashtë saj ne shtetet e zhvilluara, nuk i shihnin me me “syze” ksenocentrike, por me “syze” etnocentrike.
Ne studimet sociologjike eshte i mirepranuar percaktimi se etnocentrizmi Është vleresimi dhe gjykimi i kulturave të tjera sipas kritereve,standarteve të kulturave vetjake. Etnocentrizmi është një dukuri e pashmangshme e fazes konfrontuese të modeleve kulturore të shoqerive të ndryshme.Psikozat e prirjet etnocentrike e shnderrojnë kulturen vetjake në kriter krahasimor për të vlerësuar e gjykuar të gjitha kulturat e tjera si të mira ose të kqija, të larta ose të ulta,si të verteta ose të dyshimta duke u nisur nga shkalla e ngjashmërisë së tyre me kulturen vetjake. Për të karakterizuar popullin dhe kulturen e tyre njerëzit me psikoza etnocentrike përdorin pohime të tilla: “Populli i zgjedhur”,”populli i qyteteruar”,Besimtar te vertete etj. Ndërsa për popujt e tjerë përdorin karakterizimet: “Turma pa identitet”,”Race inferiore”,“Popull i prapambetur”etj. Psh: Sociologu Muriel Herbert ka shkruar se ekziston një fis eskimez ,mjaft i izoluar nga rrjedhat e zhvillimit të kulturave boterore me shtrirje të gjërë që e quan veten “inuit”,dmth njerez te vertetë. Etnocentrizmi është një reagim njerëzor universal,i pranishem dhe i zbuluar në mentalitetet e veprimtaritë e të gjitha shoqerive,të gjitha grupeve sociale dhe praktikisht te të gjithë individeve. Të gjitha grupimet sociale kultivojnë në forma të ndryshme prirjet etnocentrike,por jo të gjithë antaret e tyre nuk janë në të njejten masë.Në vepren “Personaliteti autoritar”,mendimtari i shquar T.Adormo ka argumentuar se më të prekur nga psikoza etnocentrike janë pergjithesisht njerëzit me pak të arsimuar,socialisht me të izoluar dhe nga pikpamja fetare me besimtarë.Etnocentrizmi eshte një dukuri komplekse me rrjedhoja të shumëanshme,shpesh kontradiktore në zhvillimet socialkulturore dh sidomos ne dinamiken e difuzimit të kulturave të ndryshme.Etnocentrizmi frenon në masa të caktuara procesin e difuzimit të kulturave ,ndryshimet e tyre. Ne rradhë të parë etnocentrizmi kultivon besnikërinë e antareve ndaj vlerave kulturore,morale te grupimit social qe i perkasin, perforcon unitetin ne rradhet e tyre.pervoja tregon se grupimet sociale me etnocentrike pergjithesisht mbijetojne më gjatë se grupimet e tjera.Etnocentrizmi nxit e justifikon sakrificat ,dhe shenjteron martirizmin në emerë të interesave apo te bindjeve,të vlerave të caktuara të grupit social.Mendësitë etnocentrike shprehen në menyrë lakonike në sentencen:“Une parapelqej vlerat e mia,traditat e mia kulturore megjithese e di qe ato mund te mos jene me te mira se të tjereve.”Psh.: Në mjaft shtete ku pesha specifike e njerezve me ngjyrë është me e madhe se ajo e të bardhve,organizatat e ndryshme qeveritare e joqeveritare perpiqen të lartesojnë krenarinë raciale, vetënderimin për grupimin etnik sipas parimit “E zeza eshte e mrekullueshme”.Mendesite e praktikat etnocentrike ndikojnë në perforcimin e frymes së atdhedashurise,të nacionalizmit. Mjaft sociologe mendojnë se është e pamundur të kultivohet një vetëdije e fuqishme,e konsoliduar kombetare pa praninë e dozave të theksuara të etnocentrizmit.Psikozat etnocetrike kultivohen nga diktaturat totalitare për të perligjuar politikat ekspansioniste ose rruget e veqanta të zhvillimit brenda vendit. psh. në historine e Evropes të shek.të 20 ndoshta dymijevjeqareve të fundit, një nga diktaturat më totalitare është ajo e instaluar në Gjermani nga nazistet Hitlerian. Përpjekjet e shumëanshme,intensive për të justifikuar një regjim e politikë të brendshme ultra totalitare dhe, sidomos për të përligjuar një politikë ekspansioniste ne shkallë të gjërë të imponuar me luftë nga më të pergjakshmet kunder shumë vendeve të tjera europiane,afrikane etj. Përvoja historike dëshmon se psikozat etnocentrike marrin trajta të skajshme në raportet ndërmjet kultures së imponuar nga pushtuesit dhe kultures se popujve të pushtuar,psh: Gjate periudhes se pushtimit turk deri në vitin 1912,ideologet dhe perfaqesuesit e kultures së pushtuesve i konsidëronin shqiptaret ”arnaut te eger,” , "popull parakulturor",barbar qe nuk lidhen,me popullë me patologji akulturative,popull kunderkulturor etj.Keto etiketime të kultures shqiptare përcaktoheshin nga rrugët e ndryshme dhe,në mjaft aspekte,nga kahja e kundërt e zhvillimit të kultures shqiptare në raport me proceset e kultures së pushtuesve turq.Shqiptaret që jetonin në zonat e pushtuara dhe sidomos ata që braktisen qytetet e fushat e pushtuara dhe u ngujuan në mallet e zeza të panenshtruara ose në mergim ,jo vetem që i perqmonin në forma të ndryshme shumë elemente kulturore të imponuara në struktura përkatëse të regjimit te pushtimit turk,por dhe zhvillonin mjaft elemente të kultures shqiptare sikuder kulturë në raport me elemente të tilla,duke e ruajtur edhe vleren e besimit fetar, kombtar dhe etnologjik.

Tendenca filozofike e cila konsiston për të risjellur qdo ekzistencë tek mendimi, në kuptimin e mirëfilltë të fjalës mendim. Idealizmi i kundërvihet realizmit ontologjik, ose me një fjalë ontologjisë (studim i qenies si qenie, i qenies në përgjithësi), e cila pranon një ekzistencë të pavarur nga mendimi.

Dallojmë dy forma :
1 Ajo që përpiqet për ta risjellur ekzistencën tek mendimi individual (subjektivizmi).
2° Ajo që përpiqet për ta reduktuar ekzistencën tek mendimi, në përgjithësi.
Kuptime të veqanta :
1. Në kuptimin formalizëm, (Platoni dhe Aristoteli), që e shohin thelbin e gjërave në formën.
2. Berkeley përdor termin imaterializëm.
3. Kant quan idealizëm empirik doktrinën qe e deklaron ekzistencën e objekteve në hapësirë, jashtë nesh, ose te dyshimtë dhe te pavërtetueshme, ose te rremë dhe të pamundshme. Forma e parë këtu është idealizmi problematik i Descartes, i cili pranon për të pamohueshme vetëm një pohim empirik, "unë jam". Forma e dytë është idealizmi dogmatik i Berkeley "i cili e sheh hapësirën, me gjithqka ku ajo është kushti, si diqka të pamundshme, dhe që, për rrjedhojë, hedhë poshtë ekzistencën e gjërave materiale që janë aty të përmbajtura".
Kant kundërvë ndaj " idealizmit empirik " doktrinën e tij te vet nen emrin idealizëm transhendantal te fenomeneve. Kant shkruan : " Quaj idealizëm transhendantal te te gjitha fenomeneve doktrinën sipas se cilës ne i konsiderojmë ato si përfytyrime të thjeshta, dhe jo si gjëra në vete ; dhe sipas se cilës kohë dhe hapësirë janë veqse forma të ndjeshme të intuitës sonë, dhe jo përcaktime të dhëna në vetvete apo kushte të objekteve të tilla si gjëra në vete."
E kundërta e kësaj është realizmi transhendantal, sipas të cilit koha, hapësira dhe objektet materiale në to, do të ishin gjëra në vete. Dhe Kant thotë : qe ky realizëm transhendantal pjell idealizmin empirik, ndërsa idealizmi transhendantal lejon një realizëm empirik, pra njëfarë shkalle dualiteti ndërmjet lëndës dhe vetes sonë si qenie menduese. Këto dy forma të fundit quhen zakonisht idealizëm material.
4. Kemi gjithashtu idealizmin subjektiv (Fichte), idealizmin objektiv (Schelling), idealizmin absolut (Hegel).
Disa përkufizime :
A). Idealizmi kritik; Imazhet janë vetëm të paraqitura ndaj subjektit, por jo të krijuara nga ai. Mbi shkakun e këtyre imazheve, njeriu nuk di asgjë. Ky është konceptimi kantian.
B). Idealizmi dogmatik; Bota e jashtme është e krijuar nga subjekti i konsideruar ose i vetëdijshëm, ose në përzgjatjen e tij të pavetëdijshme.
a- Idealizmi psikologjik; Bota e imazheve është e krijuar nga aktiviteti i subjekteve individuale, njerëzore apo tjetër, apo i natyrës, e parë si një subjekt unik dhe universal. (Schopenhauer, Taine, Bergson).
b- Idealizmi racional. Bota e jashtme rezulton nga zhvillimi ose i subjekteve menduese, i arsyeve individuale, ose i një arsye të ndërgjegjshme universale, ose i një sistemi Iidesh të pavarur nga ndërgjegjet, i pavetëdijshëm sidoqoftë për ndërgjegjet njerëzore, dhe që është si një objekt në raport me këto ndërgjegje. (Fichte, Schelling, Hegel)
Jo të gjithë njerëzit e shohin të ardhmen dhe jeten në të njejten mënyrë.?!

Ekzistojnë p.sh,përsona që kanë tendencë të shohin jeten me ankth dhe shqetësim,duke u përqendruar më shumë të veshtiresitë që ndeshin gjatë dites,më shumë se sa të gezimet që duhet të shijohen dhe sukseset e arritura.
Anasjelltas ka njerëz që marrin jeten me qetësi dhe entuziasem dhe dinë të përballojnë vështirësitë me shpirt "luftarak" , si qaste rritje dhe mundësie dhe jo si pengesa të pakalueshme.
Këta te fundit në veqanti, dinë të jenë kostant, të ndjekin objektivat, pavarësisht nga pengesat që hasin ose nga gabimet që bejnë,dhe udhehiqen më shumë nga shpresa për sukses se sa nga frika e falimentimit.
Zakonisht personat e parë quhen Pesimistë ndersa te fundit Optimiste.
Studime të ndryshme kan vënë në dukje se pesimistet dorëzohen më shpejt para veshtirësive, kan më pak sukses në punë,bien në depresion më shpejt,dhe sëmurën më shpejt.
Sipas Martin Seligman, i cili i ka dedikuar shumë kohë studimit të ketyre qeshtjeve,në mënyren se si gjithkush shikon jeten ka dy elemente : nga njëra anë ndjesia qe ngjarjet mund të kontrollohen,
nga ana tjeter eshtë shpjegimi që i japim atyre që na ndodhin.
Në këtë mënyrë njerëzit që jetojnë si të paaftë,ose personat që janë të bindur se qfarëdo që të bëjnë nuk do të arrijnë atë që duan,janë më me shumë probabilitet me pesimistë se personat që në të kundertë, kanë besim se mund të modifikojne rrëthanat dhe ngjarjet në mënyrë që të arrijnë objektivat dhe sukseset e paramenduara.
Megjithatë, ndjesia e të ndjerit si i paafte ose jo për të kontrolluar atë se qka na ndodhë, nuk del nga hiqi,por ndertohet me anë te menyrës qe secili i shpjegon vetes ngjarjet negative apo pozitive me të cilat ka të bëjë në jetë.
Seligman, i permbahet tezes sipas të ciles,qdo njeri ka një stil sqarues,d.m.th një mënyrë të veten për të interpretuar arsyet e ngjarjeve.kjo mënyrë,sipas tij, vjen nga një vizion që njeriu ka për vendin e vetë ne botë, apo per veten e vetë si njeri i aftë dhe me merita apo i paaftë dhe i pavlerë.
Në rastin e parë do të kishim një optimist, në te dytin nje pesimist.
Optimistet janë ata te cilet kanë rendiment më të lartë në studime,në punë dhe në sport.Gjithashtu,më sa duket optimistet janë më të aftë në testet për aftesitë dhe janë më të zgjedhur sesa pesimistet në pozicione politike ose drejtuese.Personat optimistë gjithashtu gëzojnë shendet shume të mirë,mesa është vënë re sistemi i tyre imunitar është më efikas prandaj sëmuren më pak, plaken më mirë,sepse nuk paraqesin semundjet e moshes së thyer dhe jetojnë rrjedhimisht më shumë.Nga të gjitha këto duket sikur është më mirë të jesh optimist,për prezencen e avantazheve që sjellë.
Pse athua shume njerez jane pesimiste?dhe akoma më teper:
Optimistet kanë besim se mund të modifikojnë rrëthanat dhe ngjarjet në mënyrë që të arrijnë objektivat dhe sukseset e paramenduara.
Megjithatë, ndjesia e të ndjerit i paaftë ose jo për të kontrolluar atë qka na ndodhë, nuk del nga hiqi,por ndertohet me anë të mënyres qe secili i shpjegon vetes ngjarjet negative apo pozitive me të cilat ka të bëjë në jetë.

Marre nga "FLOART" (shkrim i Flori Bruqi)

Qe ne te vertete s'qenka autor por si shume te tjere nje kopjac diletant.
Per te treguar kete gje mjafton ky "trekendesh" ky shembull se si nje shkrim i yti mund te kopjohet dhe serisht te kopjohet per te ardhur me pas ne ballafaqimin e turpshem me origjinalin.

Tema C'eshte Ksenocetrizmi eshte shkruajtur nga une me: 01-03-2005, 12:58 kopjuar nga Flori Bruqi me qershor 18, 2006 dhe ne fund mberrin nga nje anetare i joni me 11-03-2008