Kushtetuta dhe kombi Amerikan

[ILovePejaa]

Kushtetuta e Shteteve te Bash-kuara paraqet ligjetthemelore te shtetit. Ajo vendos formen e qeverise kombetare dhe percakton te drejtat dhe lirite e popullit amerikan. Ne te renditen gjithashtu qellimet e qeverise dhe metodat e realizimit te tyre. Kushtetuta u hartua duke synuar krijimin e nje qeverie te fuqishme kombetare per shtetet amerikane. Me pare, udheheqesit e vendit e kishin ngritur qeverine kombetare ne baze te Neneve te Konfederates. For Nenet e Konfederates i njihnin pava-resine gdo shteti. Krahas ke'saj, ato nuk munden te realizonin bashkepunimin e shteteve perzgjidhjen e problemeve kombetare.
Pasi fituan pavaresine ne Luften Revolucionare (1775-1783), shtetet u balla-faquan me problemin e ngritjes se nje qeverie ne kohe paqeje. Shtetet duhet te vendosnin ligjin dhe rregullin, te mblidhnin taksat, te paguanin borxhet e me'dha shteterore dhe te organizonin mbi baza ligjore tregtine midis tyre. Ato duhet te merreshin gjithashtu edhe me fiset indiane dhe te hynin ne bisedime me qeveri te tjera. Udheheqesit kryesore si Xhorxh Uashingtoni dhe Alek-sander Hamiltoni, filluan te shqyrtonin krijimin e nje qeverie te fuqishme kombetare te dale nga nje kushtetute e re.
Hamiltoni dha ndihmesen e tij per thirrjen e nje kuvendi kombetar, qe u mbajt ne Filadelfia te Pensilvanise ne vitin 1787, per rishikimin e Neneve te Konfederates. For shumica e delegateve ne kuvend vendosi hartimin e nje programi te ri per qeverisjen e vendit, te Kushtetutes se Shteteve te Bash-kuara. Kushtetuta nuk krijoi thjesht nje bashkim shtetesh, por nje qeveri qe ushtroi pushtetin e saj drejtpersedrejti mbi te gjithe shtetasit. Kushtetuta percaktoi qarte gjithashtu kompetencat e qeverise kombetare. Krahas kesaj, ajo vendosi mbrojtjen e te drejtave te shteteve dhe te cdo individi.

LIGJI THEMELOR I SHTETIT

Kushtetuta perbehet nga hyrj'a, 7 nene dhe 27 amendamente. Ajo krijon nje sistem federativ duke i ndare kompetencat midis qeverise kombetare dhe qeverive shteterore. Ajo krijon gjithashtu nje qeveri te balancuar kombetare, duke e ndare pushtetin ne tri dege te pavarura: ekzekutive, legjislative dhe juridike. Dega ekzekutive zbaton ligjet, dega legjislative nxjerr ligjet, ndersa dega juridike i shpjegon ato. Dega ekzekutive e qeverise kombetare perfaqesohet zakonisht nga President!, dega legjislative nga Kongresi, ndersa dega juridike nga Gjykata e Larte.
Kompetencat federative te renditura ne Kushtetute perfshijne te drejten per te mbledhur taksat, per te shpallur lufte dhe per te kontrolluar tregtine. Krahas ketyre kompetencave te ngarkuara apo te shprehura (ato qe jane shprehur ne Kushtetute), qeveria kombetare ka edhe kompetenca te nenkuptuara (ato qe parakuptohen nga Kushtetuta). Kompetencat e nenkuptuara i japin mundesi qeverise t'u pergjigjet nevojave te ndryshme te vendit. Keshtu per shembull, nuk eshte ne kompetencen e ngarkuar te Kongresit qe te shtype kartemo-nedha. For nje kompetence e tide nenkupfohet ne kompetencat e ngarkuara per te huazuar dhe nxjerre ne qarkullim monedha.
Ka edhe disa kompetenca qe Kushtetuta nuk ia jep qeverise kombetare, por qe nuk ua ndalon as shteteve. Keto kompetenca te vepanta i perkasin popullit ose shteteve. Kompetencat e shteteve perfshijne te drejten per te nxjerre ligje mbi shkurorezimin, martesen dhe shkollat shteterore. Kompetencat qe i perkasin popullit perfshijne te drejten per te zoteruar pasuri dhe per t'u gjykuar nga nje juri. Ne disa raste, qeverite kombetare dhe shteterore kane kompetenca qe i ushtrojne njekohesisht bashke, d.m.th. mund te veprojne te dyja nivelet qeveritare. Ne rast mosmarreveshjesh qeveria kombetare ka pushtetin me te larte.
Gjykata e Larte ka pushtet te prere ne shpjegimin e Kushtetutes. Ajo mund te shfuqizoje 9faredolloj ligji, federativ, shteteror apo lokal, qe bie ne kundershtim me ndonje pjese te Kushtetutes.

vijon

[ILovePejaa]

NEVOJA PER KUSHTETUTEN

Qeveria e dale nga Nenet e Confederates nuk ishte plotesisht ne gjendje te qeveriste shtetin e ri. Keshtu per shembull, asaj i mungonte nje dege ekzekutive dhe nje sistem gjykatash kombetare. Ajo nuk mundi te drejtonte tregtine midis shteteve, as te tatonte shtetet apo shtetasit e tyre. Ajo nuk ishte vepse nje kuvend i perfaqesuesve te 13 shteteve te pavarura.
Ne vitin 1783, pas Luftes Revolucionare, vendi hyri ne nje periudhe rretha-nash te paqendrueshme tregtare e politike. Aleksander Hamiltoni me perkra-hesit e tij nuk do te kishin qene aq te suksesshem ne fushaten e tyre per nje kushtetute te re, sikur gjendja te kishte qene me e mire. Disa historiane i kane pershkruar me ngjyra shume' te erreta veshtiresite e republikes se re. Megji-thate pa dyshim qe pas vitit 1783, gjendja u keqesua panderprere. Qdo shtet vepronte pothuajse si vend i pavarur. Secili i drejtonte punet ashtu sip e shikonte te pershtatshme, pa treguar shume interes per nevojat e republikes. Shtetet qarkullonin nje sere monedhash te ndryshme, shumica e te cilave kishin vlere te ulet. Shtetet fqinje tatonin mallrat e njeri-tjetrit. Britania e Madhe nuk pranoi te rihapte kanalet e tregtise prej te cilave varej mbarevajtja ekono-mike e kolonive. Legjislaturat shteterore nuk pranonin te paguanin borxhet qe kishin marre gjate Luftes Revolucionare. Shume shtete nxorren ligje qe u dhane mundesi debitoreve f i shmangeshin pagimit te detyrimeve.
E keqja me e madhe ishte se pati edhe nga ata qe filluan te mendonin per zgjidhjen me arme te problemeve. Ne vitin 1786, ne perendim te shtetit Masepusets, qindra fshatare me ne krye kapitenin Denied Shejz u ngriten kunde'r qeverise shteterore ne Boston. Perfundimisht Rebelimi Shejz u shtyp nga forcat shteterore. Xhorxh Uashingtoni me disa udheheqesa te tjere dyshonin se mos kolonite kishin ngritur krye me kot kunder Britanise se Madhe. Ata e ndjene se kishte ardhur koha per t'i dhene fund trazirave te tilla dhe per te vendosur paqen e rregullin nepermjet krijimit te nje qeverie te re kombetare. Kesaj qeverie te re do t'i duhej te ishte teper e fuqishme qe te fitonte bindjen e popullit brenda vendit dhe respekt jashte tij.
Ne vitin 1786, perfaqesuesit e pese shteteve u mblodhen ne Enepolis te Merilendit. Ata propozuan qe shtetet te caktonin delegate! qe do te mblidhe-shin ne Filadelfia per te shqyrtuar rishikimin e Neneve te Konfederates. Kongresi e pranoi propozimin e bere dhe dha mendimin qe c’do shtet te zgjidhte delegate! per nje kuvend kushtetues.

KUVENDI KUSHTETUES

Kuvendi pritej te hapej me 14 maj 1787. For ate dite ne Filadelfia kishte ardhur vetem nje numer i vogel prej 55 delegateve. Perfundimisht Kuvendi u hap zyrtarisht ne 25 maj, ne Sallen e Pavaresise. Thirrjes per ne Kuvend i ishin pergjigjur vetem dymbe-dhjete shtete. Reud Ailendi nuk pranoi te dergonte delegate, pasi ishte kunder nderhyrjes se qeverise kombetare ne punet e tij.
Vetem 39 prej 55 delegateve e nenshkruan Kushtetuten e Shteteve te Bashkuara me 17 shtator 1787. Njeri prej nenshkruesve ishte edhe Xhon Dikinsoni nga shteti Deleuer, i cili ndonese e la Kuvendin, i tha delegatit Xhorxh Rid te nenshkruante ne emer te tij. Nenshkrimi i Kushtetutes u be ne pranine e sekretarit te Kuvendit, Uilliam Xhekson. Midis delegateve ishin disa prej njerezve me patriote dhe me me pervoje te republikes se re. Xhorxh Uashingtoni ishte kryetar i Kuvendit. Benxhe'min Frenklini perfaqesoi Pensilva-nine ne moshen 81 vjecare. I madherishmi Aleksander Hamilton perfaqesoi Nju-Jorkun. Me fjalimet, bisedimet dhe perpjekjet per kompromis, Xhejms Medisoni i shtetit Virxhinia mori titullin "Babai i Kushtetutes". Medisoni u tha delegateve se po shqyrtonin nje program qe "do te percaktonte pergjithmone fatin e qeverise republikane". Ai protokolloi diskutimet dhe vendimet e delegateve.
Nder ata qe u morem me shume me shkrimin e Kushtetutes se re ishin Xhon Dikinson, Guverne Moris, Edmund Rendellf, Roxher Shermen, Xhejmz Uillson dhe Xhorxh Uaidh. Morisi ishte ndoshta delegati me me influence pas Medisonit dhe Uashingtonit. Atij i ishte ngarkuar detyra per te formuluar sa me bukur rezolutat dhe vendimet e Kuvendit. Ne te vertete, Morisi e "shkruajti" Kushtetuten. Nje kopje origjinale e dokumentit ruhet ne ndertesen e Arkivit Kornbetar ne Uashington, D.C.
Ne Kongres nuk moren pjese disa prej figurave te rendesishme te kohes. Xhon Edemsi me Tomas Xhefersonin nuk ishin te pranishem, pasi ishin medetyra te tjera qeveritare. Semjuell Edemsi dhe Xhon Xhei nuk arriten te zgjidheshin delegate nga shtetet e tyre. Pas zgjedhjes se tij delegat, Petrik Henri nuk pranoi te shkonte, pasi ishte kunder zgjerimit te pushtetit te qeverise kombetare. Tre anetaret kryesore te Kongresit, Elbrixh Gerri, Xhorxh Mejson dhe Edmund Rendellf, nuk pranuan ta nenshkruanin Kushtetuten, pasi nuk pajtoheshin me disa pjese te saj.
SFONDII KUSHTETUTES. Gjate punes per nje rend te ri kushtetues, delegatet ne Kuvend u mbeshteten shume ne pervojen e se kaluares. Ata rikuj-tuan shume ngjarje te rendesishme qe kishin ndodhur gjate qeverisjes kush-tetuese te shteteve te ndryshme, si per shembull: nxjerrja e dokumentit kushtetues anglez Magna Carta ne vitin 1215 dhe mbledhja e Asamblese Perfaqesuese te Xhejmstaunit ne vitin 1619. Si shembuj formash kushtetuese te qeverisjes se vendit sherbyen gjithashtu edhe disa prej kolonive amerikane. Ato kishin te meta, megjithate kishin perparuar me shume se qeverite e tjera te kohes ne ndertimin e nje shoqerie te lire, ku vepronin ligjet.
Ne kohen e Luftes Revolucionare, disa shtete amerikane vendosen qeveri kushtetuese. Ne vitin 1777, Xhon Xhej nga Nju-Jorku kishte ndihmuar ne hartimin e nje kushtetute per shtetin e tij. Xhon Edemsi nga Masegusets kishte dhene ndihmesen e tij per hartimin e kushtetutes se Shtetit Masegusets te vitit 1780.
Delegate! e Kuvendit te Filadelfias permenden shume ide dhe shprehje nga kushtetutat e ketyre shteteve dhe te shteteve te tjera. Delegate! dhane edhe pervojen e tyre ne Kuvend. Keshtu, ne Kongresin e qytetit Ollbeni te vitit 1754, Benxhemin Frenklini kishte propozuar nje plan per bashkimin e kolonive nen nje qeveri qendrore. Uashingtoni permendi shqetesimet qe i kishin dale ne kohen e Luftes gjate bashkepunimit si komandant i pergjithshem me qeverine e dobet te Konfederates. Pothuajse te gjithe delegatet e Kuvendit kishin qene ushtarake apo drejtues te qeverise. Shpesh delegatet nuk pajtoheshin per hollesira, megjithate te gjithenjezeri kerkonin qe qeveria e re te ishte teper e fuqishme ne drejtimin e vendit. Ata kerkonin gjithashtu qe qeveria te respektonte lirite e shteteve dhe te popullit.
KOMPROMISET. Detyra per krijimin e nje qeverie te re nuk u krye me shume lehtesi. Kishte raste kur Kuvendi rrezikohej te mbyllej nga polemikat midis delegateve. Keshtu per shembull, pati mosmarreveshje midis delegateve te shteteve te medha dhe te vogla per numrin e perfaqesuesve ne legjislaturen kombetare. Shtetet e medha perkrahnin Planin Virxhinia, sipas te cilit numri i perfaqesuesve percaktohej nga numri i popullsise. Shtetet e vogla ishin per Planin Nju-Xhersi, sipas te cilit te gjithe shtetet duhet te kishin numer te njejte perfaqesuesish. Delegatet e shtetit Kenetiket bene nje propozim qe e zgjidhi problemin. Hani i tyre parashikonte qe numri i perfaqesuesve ne Senat te ishte i barabarte, ndersa ne Dhomen e Perfaqesuesve ky numer te percaktohej ne raport me numrin e popullsise. Ky propozim u njoh me emrin Kompromisi Kenetiket ose Komprom/si i Madh.
Kompromiset zgjidhen gjithashtu mosmarreveshjet per ceshtjen e skllave-rise. Delegatet e shteteve te Veriut kerkonin qe Kongresi te kishte te drejte te ndalonte tregtine e huaj te sklleverve. Ndersa shumica e delegateve te shteteve te Jugut nuk ishin per nje gje te tille. Me kompromis u vendos qe Kongresit t'i ndalohej kontrolli mbi tregtine e huaj te sklleverve deri ne vitin 1808. Nje kompromis tj'eter kishte te bente me problemin se si do te kryhej numerimi i sklleverve, prej nga ku do te percaktohej edhe numri i kongresi-steve per pdo shtet. Sklleverit nuk konsideroheshin shtetas, ndaj edhe Kuvendi ra dakord qe te numeroheshin vetem tre te pestat e tyre.
Delegatet rane dakord qe gdo shtet te mbante nje kuvend te vefante, ku te diskutohej dhe te votohej per Kushtetuten. Ata vendosen gjithashtu qe sapo Kushtetuta te ratifikohej (miratohej) nga nente shtete, do te hynte ne fuqi dhe do te fillohej pastaj me formimin e qeverise se re.

vijon

[ILovePejaa]

RATIFIKIMI I KUSHTETUTES

Nuk kishin kaluar ende tre muaj nga dita e nenshkrimit te Kushtetutes, kur me 7 dhjetor 1787 shteti Deleuer e ratifikoi ate. Nju-Hemsher ishte shteti i ne'nte qe beri qe Kushtetuta te hynte ne fuqi me 21 qershor 1788. Megjithate baballaret e Kushtetutes nuk ishin ende te sigurte nese Kushtetuta do te pranohej nga te gjithe, derisa ajo u ratifikua edhe nga shtetet e rendesishme te Nju-Jorkut dhe Virxhinias. Ne keto dy shtete, si dhe ne disa te tjera, kunder Kushtetutes ishte krijuar nje opozite e organizuar dhe e forte. Nder ata qe u shprehen kunder ratifikimit te saj ishin Elbrixh Gerri, Riqerd Henri Li dhe Xhorxh Mejsoni.
Kundershtaret kritikonin mosperfshirjen ne Kushtetute te nje karte te drej-tash, pavaresine teper te madhe te presidentit dhe natyren aristokratike te Senatit. Ata ishin gjithashtu te mendimit se Kushtetuta i jepte Kongresit dhe qeverise kombetare kompetenca te teperta. Ithtaret e Kushtetutes mblodhen rreth tyre perkrahes te ratifikimit. Ata u njohen me emrin Federalists, ndersa kundershtaret e tyre me emrin Antifederaliste. Te dyja grupet i mbeshteten idete e tyre ne gazeta, pamflete dhe ne diskutimet e bera ne kuvendet per ratifikimin e Kushtetutes. Prej ketyre grupeve linden partite e para politike amerikane.
Virxhinia e ratifikoi Kushtetuten me 25 qershor 1788, ndersa Nju-Jorku me 26 korrik. Ne janar te vitit 1789, te gjitha shtetet ratifikuese me perjashtim te Nju-Jorkut, i kishin zgjedhur deputetet ose ne legjislaturat e tyre, ose me votim te drejtperdrejte popullor. Me 4 shkurt, zgjedhesit caktuan Xhorxh Uashingtonin President te pare te Shteteve te Bashkuara. Kongresi i pare pas miratimit te Kushtetutes u mbajt ne 4 mars, ne Nju-Jork. Uashingtoni e beri betimin ne 30 prill. Karolina Veriore dhe Reud Ailendi nuk e miratuan Kushtetuten e nuk moren pjese ne qeverine e re, derisa Kongresi pranoi te shtonte nje karte te drejtash.

KARTA E TE DREJTAVE

Ne disa shtete te rendesishme federalists mund te mos e kishin arritur kurre ratifikimin e Kushtetutes, po te mos kishin premtuar se do te mbeshtetnin amendamentet. Ke'to amenda-mente u hartuan per mbrojtjen e te drejtave te individit nga ndonje ligj i padrejte qe mund te nxirrej prej qeverise kombetare. Shumica e kushtetutave qe kishin vepruar gjate Revolucionit, kishin patur edhe nga nje deklarate te qarte per te drejtat e njeriut. Shumica e amerikaneve mendonin se nje kushte-tute nuk mund te quhej e plote pa nje deklarate te tille. Per hartimin e Dekla-rates se te Drejtave te vitit 1776 per shtetin Virxhinia, qe eshte karta e pare dhe me e famshme e te drejtave ne Shtetet e Bashkuara, ishte ngarkuar Xhorxh Mejsoni nga Virxhinia. Ai dhe Petrik Henri mund ta kishin penguar ratifikimin e Kushtetutes ne Virxhinia, ne qofte se federalists nuk do te pajtoheshin me kerkesat e tyre per amendamente.
Propozimin e amendamenteve ne Kongres e priu Xhejms Medisoni. Ai propozoi 15 amendamente, prej te cilave Kongresi pranoi 12, qe do t'i paraqi-teshin shteteve per miratim gjate procesit te shqyrtimit te amendamenteve, te percaktuar ne nenin V te Kushtetutes. Deri me 15 dhjetor 1791, mjaft shtete kishin miratuar dhjete prej dymbedhjete amendamenteve, per t'i perfshire ato pergjithmone ne Kushtetutute. Ke'to amendamente njihen si Karta e te Drejtave. Njeri prej dy amendamenteve te pamiratuara kishte te bente me numrin e anetareve te Dhomes se Perfaqesuesve. Ai do ta kishte ndryshuar numrin e perfaqesuesve nga jo me shume se nje perfaqesues per pdo 30000 banore, ne nje perfaqesues per gdo 50 000 banore. Amendamenti tjete'r i pamiratuar parashikonte qe Kongresi te mund te mos i ndryshonte pagat e anetareve te tij derisa te zhvilloheshin zgjedhjet e perfaqesuesve.

vijon

[ILovePejaa]

PERSOSJA E KUSHTETUTES

Per t'iu pergjigjur nevojave te ndryshme te Shteteve te Bashkuara, me kalimin e viteve Kushtetuta eshte zgjeruar dhe persosur me tej. Xhejms Medisoni ka deklaruar: "Ne ndertimin e nje sistemi qe do te deshironim te zgjaste ne shekuj, nuk duhet te harrojme ndryshimet qe do te sjellin keto shekuj." Kushtetuta u hartua per t'i sherbyer interesave te njerezve, qofshin te pasur apo te varfer, banoreve te Veriut apo te Jugut, fermereve, punetoreve dhe afaristeve.
Pasi hyri ne fuqi Kushtetuta, antifederalistet pranuan humbjen dhe filluan perpjekjet per ta marre pushtetin ne menyre kushtetuese. Veprimtaria e tyre krijoi ne politiken amerikane nje praktike qe nuk ka ndryshuar qysh atehere. Ka raste kur amerikanet jane te pakenaqur me politiken dhe praktikat qe ndjekin qeveritaret. Megjithate te pakte jane ata amerikane qe mund t'ia kene vene fajin sistemit kushtetues, apo te kene qene te mendimit se nje kuvend i dyte kushtetues mund te vendoste nje sistem me te mire.
Delegatet e Kuvendit Kushtetues kishin besim te forte ne sundimin e shumices, megjithate ata kerkonin te mbronin te drejtat e pakicave nga ndonje padrejtesi e shumices. Kete e arriten duke bere ndarjen dhe balan-cimin e kompetencave te qeverise. Nder synimet e tjera kushtetuese baze ishin: respektimi i te drejtave te individit dhe te shteteve, udheheqja nga vete populli, ndarja e kishes nga shteti dhe epersia e qeverise kombetare.
AMENDAMENTET jane shtojca qe i jane bere Kushtetutes. Deri ne vitin 1991, Kushtetutes i ishin shtuar 26 amendamente. Ato mund te propozohen nga dy te tretat e cdo dhome te Kongresit ose nga nje kuvend kombetar qe mund te therrase Kongresi. Nje amendament behet pjese e Kushtetutes pasi te jete ratifikuar nga legjislaturat e tre te katertave te shteteve ose nga kuvendet po ne tre te katertat e shteteve. Kongresi vendos formen e ratifikimit qe duhet perdorur dhe cakton kohen gjate se ciles shtetet duhet te shqyrtojne pdo amendament. Ne shume raste Kongresi ka caktuar nje periudhe shtate vjecare per nje shqyrtim te tille.
LIGJET i kane dhene kuptim te ri Kushtetutes. Delegatet e Kuvendit Kushtetues e kishin te qarte qe nuk do te mund te hartonin ligje per cdo rast te vegante. Per kete arsye, ata i njohen Kongresit te drejten per te nxjerre ato ligje qe ishin "te domosdoshem dhe te duhur" ne punen e president, Kongresit dhe gjykatave federative per plotesimin e kompetencave te garantuara ngaKushtetuta. Keshtu Kongresi ka nxjerre ligj'e per krijimin e organizatave te tilla administrative si: Administrata Federative e Aviacionit dhe Sherbimi Postar. Kongresi ka nxjerre gjithashtu ligje per rregullimin e tregtise midis shteteve, duke mundesuar keshtu kontrollin mbi shume aspekte te ekonomise amerikane.
VENDIMET GJYQESORE. Gjyqtaret federative dhe shteterore e zbatojne Kushtetuten ne shume ceshtje gjyqesore. Gjykata e Larte ka pushtet te prere ne shpjegimin e kuptimit te Kushtetutes per 9faredo rasti te vegante. Ajo ka te drejten e rishikimit juridik, d.m.th. ajo mund ta shpalle nje ligj si jokushtetues. Gjykata e Larte e gezon nje te drejte te tille kryesisht per shkak te vendimit te marre nga kryegjyqtari Xhon Marshell ne peshtjen e Marberit kunder Medi-sonit ne vitin 1803. Qysh atehere, gjykata ka gjykuar si jokushtetues me shume se 90 ligje federative dhe qindra ligje shteterore.
VEPRIMTARIA PRESIDENCIALE. Presidentet e forte kane ditur ta perdorin autoritetin e tyre duke nxjerre nga fjalet e thjeshta te nenit II te Kushtetutes pushtet te madh presidencial. Te tille kane qene presidentet Xhorxh Uashington, Tomas Xheferson, Endru Xhekson, Ebrehem Linkoln, Thiedor Ruzvelt, Udrou Uillson dhe Frenklin D. Ruzvelt. President! Uashington per shembull, u be figura kryesore ne punet e jashtme. Linkolni e perdori push-tetin e garantuar nga neni i lartpermendur per te cliruar sklleverit gjate Lufte's Civile (1861-1865).
TRADITA e ka bere Kushtetuten elastike dhe i ka shtuar kompetencat e qeverise kombetare. Keshtu per shembull, Keshilli Presidencial u formua ne baze te nenit II, i cili e lejon presidentin te "kerkoje me shkrim mendimin e zyrtarit me te larte te cdo dege ekzekutive, rreth pfaredo ceshtjeje qe ka te beje me detyrat e saj perkatese..."
VEPRIMTARIA SHTETERORE DHE PARTIAKE. Kushtetuta cakton nje menyre te pergjithshme per zgjedhjen e President!!. Ne te nuk permenden partite politike. Megjithate ligjet shteterore dhe praktikat politike te partive kane bere qe ne ditet tona sistemi kushtetues i votimit te zhvillohet ne fushata dhe zgjedhje shume te gjalla.
Kushtetuta e'shte persosur vazhdimisht nepermjet gjithe ketyre metodave, duke iu pergjigjur keshtu kerkesave te nje shoqerie ne zhvillim te pander-prere. Megjithate fryma dhe teksti i Kushtetutes nuk kane ndryshuar. Njerezit e cdo brezi e kane zbatuar ate ne rruge qe i jane dukur atyre te pershtatshme.
Shtetari anglez Uilliem E. Gledsteun e ka cilesuar Kushtetuten si "vepren me te shkelqyer qe mund te kete nxjerre ndonjehere mendja dhe vendosmeria njerezore." Ne nje bote ndryshimesh dhe trazirash, populli amerikan nuk ka asgje me te vyer se kete dokument te madh. Ne faqet qe vijojne, jepet teksti i plote i Kushtetutes se Shteteve te Bashkuara, me shenime sqaruese.

vijon

[Arb]

Jam kurioz te dij sa te lexueshem do te jene keta artikuj te postuar sipas rradhes, pasi qe duket se edhe persona te atille ekzistojne!

[drini_në_TR]

Ju lumtë dashurues i Pejës!
Nderime
drini.

[Kryeplaku]

perSHENDETje
O Peja , "kombi amerikan" ekziston vetem te fjalimet e Bushit.

[amaro]

Ýlove peja nuk ma merrte kurre mendja por nga ajo qe lexova u manhita por po ashtu po filloj ti jap te "drejte" bushit sepse te jesh president i nje vendi qe i ka treguar botes cdo te thote kushtetute e "persosur" eshte normale qe te mendoje qe mund te sundoje boten!!

ne shqiptaret po mundohemi te mesohemi me ket sistemin amerikan te demokracise sic e quajne, por mendoj qe duam edhe disa dekada sepse nuk ka dale ai burre shteti qe te mendoje te ardhmen e ndritur te shqiperise, fatkeqsisht jane te gjithe drite shkurter, vizioni tyre nuk shkon me larg sesa mendimi batutes se rradhes qe mund te thone per te zene vend ne faqet e gazetave.

[ILovePejaa]

Ne faqet qe vijojne, jepet teksti i plote i Kushtetutes se Shteteve te Bashkuara, me shenime sqaruese. Me shkronja te nenvizuara dhe te pjerta jane sqarime rreth kushtetutes ndersa ne kllapa katrore eshte teksi i hequr nga Kushtetuta e Sh.B.A-ve.


---------------------------------------------------------
KUSHTETUTA E SHTETEVE TË BASHKUARA TËAMERIKËS

Ne, populli i Shteteve të Bashkuara, me qëllim që të krijojmë një bashkim më të përkryer, të vendosim drejtësinë, të sigurojmë qetësinë në vend, të sigurojmë mbrojtjen e vendit, të nxisim mirëqenien e përgjithshme dhe të sigurojmë të mirat e lirisë për veten tonë dhe brezat e ardhshëm, caktojmë dhe vendosim këtë Kushtetutë të Shteteve të Bashkuara të Amerikës.


NENI I

Paragrafi 1 I gjithë pushteti legjislativ që caktohet këtu, ushtrohet nga Kongresi i Shteteve të Bashkuara, i cili përbëhet nga Senati dhe Dhoma e Përfaqësuesve.
Paragrafi 2 Dhoma e Përfaqësuesve përbëhet nga anëtarë që zgjidhen çdo dy vjet nga populli i shteteve të veçanta. Zgjedhësit në çdo shtet duhet të plotësojnë kushtet që nevojiten për të qenë zgjedhës i degës më të madhe të legjislaturës shtetërore.

DEGA LEGJISLATIVE Tre nenet e para të Kushtetutës e ndajnë pushtetin e
qeverisë kombëtare të Shteteve të Bashkuara në tre degë të veçanta: (1) dega legji-
slative, e përfaqësuar nga Kongresi; (2) dega ekzekutive, e përfaqësuar nga Presi-
denti; (3) dega juridike, e përfaqësuar nga Gjykata e Lartë. Kjo ndarje, që quhet
ndarja e pushtetit, është bërë për të parandaluar ushtrimin e pushtetit të tepërt nga
cilado degë e qeverisë.
Në nenin I thuhet se vetëm Kongresi ka të drejtë të nxjerrë ligje. Me kalimin e viteve, Kongresi ka ngritur agjensi të ndryshme federative për të nxjerrë rregulla dhe për t'i vënë ato në zbatim. Agjensi të tilla janë për shembull: Komisioni Federativ Tregtar, Komisioni për Sigurimin e Mallrave të Konsumit dhe Komisioni i Tregtisë midis Shteteve.
Kongresi i përbërë nga dy dhoma ishte një ndër kompromiset më të rëndë-sishme që u arritën në Kuvendin Kushtetues. Shtetel e vogla në Kuvend ishin për Planin Nju-Xhërsi, sipas të cilit çdo shtet do të kishte numër të njëjtë përfaqësuesish. Ndërsa shtetet e mëdha përkrahnin Planin Virxhinia, sipas të cilit çdo shtet do të përfaqësohej në bazë të numrit të popullsisë. Sipas kompromisit të arritur, për çdo plan u zgjodh nga një dhomë përfaqësuesish.

DHOMA E PËRFAQËSUESVE Anëtarët e Dhomës së Përfaqësuesve zgjidhen
për një periudhë dyvjeçare. Në qoftë se një person gëzon të drejtën e votës në
zgjedhjet e "degës më të madhe" të legjislaturës së tij apo të saj shtetërore, atëherë
ai apo ajo gëzon gjithashtu të drejtën për të votuar për anëtarët e Kongresit. "Dega
më e madhe" quhet dhoma që ka numrin më të madh të anëtarëve. Të gjitha
shtetet me përjashtim të Nebraskës, kanë legjislatura të përbëra prej dy dhomash.
Përsa i përket problemit se kush do të votojë për ligjvënësit shtetërorë, kjo varet
plotësisht nga shteti, i cili i përmbahet kufizimeve të Kushtetutës dhe ligjit federativ,
siç është për shembull, Dekreti mbi të Drejtat e Votës i vilit 1965. Amendamentet XV,
XIX, XXIV dhe XXVI i ndalojnë shtetet të mohojnë apo të kufizojnë të drejtën e
shtetasve për të votuar për shkak të racës, seksit, mospagimit të ndonjë takse, apo
për arsye të moshës në qoftë se personi ka mbushur, të paktën 18 vjeç.

Përfaqësues nuk mund të jetë askush që nuk ka mbushur moshën 25 vjeç dhe që nuk ka qenë shtetas i Shteteve të Bashkuara për shtatë vjet, si dhe që pas zgjedhjes së tij, nuk banon më në shtetin ku është zgjedhur.

Përfaqësuesit dhe taksat e drejtpërdrejta do të shpërndahen midis shteteve të ve-çanta [të cilat mund të përfshihen në këtë Union, në përputhje me numrin përka-tës të popullsisë. Ky numër do të përcaktohet duke i shtuar numrit të përgjithshëm të qytetarëve të lirë, përfshirë këtu ata që kanë qenë të detyruar të shërbejnë për një periudhë vitesh dhe përjashtuar indianët që nuk janë taksuar, tre të pestat e numrit të përgjithshëm të banorëve të tjerë.] Numërimi do të bëhet brenda tre vjetëve pas mbledhjes së parë të Kongresit të Shteteve të Bashkuara, ndërsa pastaj brenda çdo pcriudhe dhjetëvjeçare, në përputhje me ligjet e nxjerra. Numri i përfaqësuesve nuk duhet të jetë më i madh se një për 30 000 banorë. Megjithatë çdo shtet duhet të ketë të pakten nga një përfaqësues; derisa të bëhet një numërim i tillë, shteti Nju-Hemshër ka të drejtë të zgjedhë tre, Masëçusets tetë, Rëud Ailënd dhe Providëns një, Kënetikati pesë, Nju-Jorku gjashtë, Nju-Xhërsi katër, Pensilvania tetë, Delëueri një, Merilendi gjashtë, Virxhinia dhjetë, Karolina Veriore pesë, Karolina Jugore pe-së dhe Xhorxha tre.

Në qoftë se në përfaqësinë e një shteti ka vende të lira, organi përfaqësues i push-tetit ekzekutiv të tij urdhëron zhvillimin e zgjedhjeve për plotësimin e këtyre vendeve.
Dhoma e Përfaqësuesve zgjedh kryetarin e vet dhe zyrtarët e tjerë. Vetëm asaj i nji-het e drejta të ngrejë padi.

Paragrafi 3 Senati i Shteteve të Bashkuara përbëhet nga dy senatorë për çdo shtet, [të cilët zgjidhen nga legjislatura përkatësej për një periudhë gjashtë vjeçare. Çdo senator ka të drejtën e një vote.

Secili shtet i përcakton vetë kushtet për vendbanim, duke iu përmbajlur kufizimeve të Kushtetutës. Shumica e përfaqësuesve banojnë jo vetëm në shtetin, por edhe në distriktin ku janë zgjedhur.

Kuptimin e këtij paragrafi e kanë ndryshuar shumë si amendamentet, ashtu edhe rrethanat e reja. Aktualisht ky paragraf parashikon: (1) caktimi i numrit të përfaqë-suesve për çdo shtet bëhet në bazë të numrit të popullsisë së po atij shteti; (2) Kongresi duhet të kujdeset që numërimi i popullsisë së Shteteve të Bashkuara të bëhet çdo dhjetë vjet; dhe (3) çdo shtet të ketë të paktën një përfaqësues.
Shprehja "taksat e drejtpërdrejta" nënkupton taksat për frymë dhe për pasurinë. Amendamenti XVI i jep Kongresit të drejtën për ta taksuar individin në bazë të të ardhurave të tij dhe jo në bazë të numrit të popullsisë së shtetit në të cilin ai ndodhet. Megjithatë shprehja e mësipërme ende e ndalon Kongresin të mbledhë çfarëdolloj taksash të drejtpërdrejta, me përjashtim të ndarjes së tyre midis shteteve në bazë të numrit të popullsisë.
Në pjesën "tre të pestat e numrit të përgjithshëm të banorëve të tjerë", shprehja "e banorëve të tjerë" nënkuptonte skllevërit zezakë. Duke qenë se skllavëria ka marrë fund, kjo pjesë e paragrafit nuk është më kuptimplote.
Kërkesa sipas së cilës për çdo 30000 banorë nuk duhet të ketë më shumë se një përfaqësues e ka humbur domethënien e saj, pasi sot ka një përfaqësues për rreth 519000 banorë. Në vitin 1929, Kongresi vendosi që numri i përgjithshëm i përfaqësuesve të ishte 435.

Në qoftë se në Dhomën e Përfaqësuesve ka ndonjë vend të lirë, guvernatori i shtetit duhet të shpallë zgjedhje të posaçme për plotësimin e vendit. Megjithatë, në qoftë se koha deri në zhvillimin e zgjedhjeve të ardhshme të radhës është e shkurtër, guvernatori mund të lejojë që vendi të mbetet i lirë, pa patur nevojë për të shpallur zgjedhje të veçanta.

Dhoma e Përfaqësuesve zgjedh një zyrtar, që quhet kryetar, për të kryesuar mbledhjet. Vetëm kësaj dhome i njihet e drejta të ngrejë padi kundër një zyrtari. Rastet e padisë i shqyrton Senati.

SENATI Në fillim në Kushtetutë thuhej se dy senatorët i zgjedh legjislatura e çdo shteti të veçantë. Por amendamenti XVII e ndryshoi këtë ligj, duke i dhënë të drejtën zgjedhësve të çdo shteti për t'i zgjedhur vetë senatorët e tyre.

Menjëherë sapo të mblidhet pas zgjedhjeve të para, Senati duhet të ndahet sa më në mënyrë të barabartë, në tre grupe. Mandati i senatorëve të grapit të parë përfun-don pas një periudhe dyvjeçare, i senatorëve të grapit të dytë pas një periudhe ka-tërvjeçare, ndërsa i senatorëve të grupit të tretë pas një periudhe gjashtëvjeçare, me qëllim që një e treta e tyre të mund të zgjidhet pas çdo dy vjetësh. [Në qoftë se për shkak dprëheqjeje apo për ndonjë shkak tjetër, jashtë legjislaturës së ndonjë shteti krijohen vende të lira, qeveria e atij shteti mund të bëjë emërime të përkohshme de-ri në sesionin e ardhshëm të legjislaturës përkatëse, e cila bën plotësimin e tyre.]

Senator nuk mund të jetë askush që nuk ka mbushur moshën 30 vjeç dhe që nuk ka qenë shtetas i Shteteve të Bashkuara për nëntë vjet, dhe që pas zgjedhjes së tij, nuk banon më në shtetin për të cilin është zgjedhur.

Zëvendëspresidenti i Shteteve të Bashkuara është president i Senatit Ai ka të drejtë vote vetëm në ato raste kur votat ndahen në mënyrë të barabartë.

Senati zgjedh drejtuesit e tjerë si dhe një president pro tempore për ato raste kur nuk është i pranishëm zëvendëspresidenti, ose kur ai duhet të kryejë detyrën e pre-sidentit të Shteteve të Bashkuara.

Vetëm Senati ka të drejtë të shqyrtojë rastet e padisë. Kur mblidhen për një qëllim të tillë, senatorët bëjnë betimin ose premtimin solemn. Gjykimin e presidentit të Shteteve të Bashkuara e kryeson kryetari i Gjykatës së Lartë. Askush nuk mund të shpallet fajtor pa miratimin e dy të tretave të anëtarëve të pranishëm të Senatit.

Vendimi në rastet e padive nuk duhet të jetë më i rëndë se shkarkim nga detyra, apo heqje e të drejtës për të mbajtur dhe ushtraar një detyrë nderi, post të besuar, apo detyrë për të cilën paguhesh në shërbim të Shteteve të Bashkuara. Megjithatë, ai që gjykohet fajtor, përgjigjet dhe nënshtrohet përpara padisë, procesit gjyqësor, gjyki-mit dhe ndëshkimit sipas ligjit.

Zgjedhja e senatorëve bëhet për një periudhë gjashtëvjeçare. Një e treta e senato-rëve zgjidhet çdo dy vjet, ndërsa pjesa tjetër prej dy të tretash mbetet e pandry-shuar. Një organizim i tillë e ripërtërin Senatin, ndryshe nga Dhoma e Përfaqë-suesve, ku të gjithë anëtarët zgjidhen çdo dy vjel. Amendamenti XVII e ndryshoi mënyrën e plotësimit të vendeve të lira Zgjedhjen e senatorit e bën guvernatori, deri në zgjedhjen e tij nga populli.

Për të plotësuar një vencl të lirë, në vitin 1806, në Senat u emërua Henri Klej nga shteti Kentaki. Askush nuk e kundërshtoi këtë emërim, ndonëse ai ishte 29 vjeç, pra disa muaj më i vogël se mosha e caktuar. Ndërsa në vitin 1793, në Senat u zgjodh Elbërt Gellëtin nga Pensilvania. Ai nuk u lejua të fillonte nga detyra e re, pasi nuk kishte qenë shtetas amerikan për nëntë vjet.

Zëvendëspresidenti kryen funksionin e presidentit të Senatit. Ai mund të votojë vetëm në ato raste kur ka numër të barabartë votash nga të dyja palët. Pushteti i zëyendëspresidentit në të tilla raste luan rol vendimtar. Kështu për shembull, në vitin 1789, zëvendëspresidenti Xhon Edëms hodhi votën që vendosi se presidenti mund t'i heqë anëtarët e Këshillit pa miratimin e Senatit.

Senati zgjedh një drejtues që quhet president pro tempore (i përkohshëm) për të kryesuar punimet e Senatit kur zëvendëspresidenti nuk është i pranishëm.

Kushti sipas të cilit, gjatë gjykimit të presidentit, Senatin e kryeson kryetari i Gjykatës së Lartë dhe jo zëvendëspresidenti, mund të jetë vënë për faktin se dënimi i presidentit do ta ngrinte zëvendëspresidentin në postin e presidentit. Shprehja "bëjnë betimin ose premlimin solemn" do të thotë se gjatë gj'ykimit të rasteve të padive, senatorët bëjnë belimin, ashtu siç bëjnë gjyqtarët gjatë një procesi të rregullt gjyqësor.

Në qoftë se një person i paditur gjykohet fajtor, ai apo ajo mund të shkarkohet nga detyra dhe të mos lejohet të ushtrojë më detyra federative. Senati nuk mund të japë dënim tjetër. Megjithatë personi mund të gjykohet në një proces të rregullt gjyqësor. Senati ka dënuar vetëm pesë vetë, që të gjithë gjyqtarë. Ata u shkarkuan nga detyra dhe vetëm njëri prej tyre u gjykua në një proces gjyqësor.

Paragrafi 4 Koha, vendi dhe mënyra e zhvillimit të zgjedhjeve për anëtarët e Se-natit dhe të Dhomës së Përfaqësuesve caktohen nga legjislatura e çdo shteti të ve-çantë. Megjithatë Kongresi mund t'i caktojë apo ndryshojë ato me ligj në çfarëdo kohe, [me përjashtim të vendeve ku do të zgjidhen senatorët.]

Kongresi mblidhet të paktën një herë në vit, [dhe kjo mbledhje zhvillohet të hënën e parë të dhjetorit,] në qoftë se nuk caktohet me ligj një ditë tjetër.

Paragrafi 5 Secila dhomë i gjykon vetë zgjedhjet, rezultatet e votimit dhe kush-tet që duhet të përmbushin anëtarët e saj për t'u zgjedhur. Shumica e anëtarëve të çdo dhome përbën kuorumin, që mund të marrë vendime. Megjithatë edhe një numër më i vogël i të pranishëmve mund ta shtyjë mbledhjen nga njëra ditë në tje-trën dhe mund t'i jepet e drejta ta bëjë të detyrueshme praninë e anëtarëve të tjerc me ato lloj formash dhe ndëshkimesh që parashikon çdo dhomë përkatëse.

Secila dhomë mund të përcaktojë rregullat e zhvillimit të punimeve, të ndëshkojë anëtarët e saj për sjellje të parregullt dhe me miratimin e dy të tretave të anëtarëve të saj, të përjashtojë një anëtar.

Secila dhomë mban një procesverbal të punimeve dhe herë pas here e boton atë, duke hequrato pjesë që sipas gjykimit të anëtarëve të saj, përbëjnë sekret. Me kërke-sën e një të pestës së të pranishëmve, në të mund të përfshihen gjithashtu edhe vo-tat pro dhe kundër të anëtarëve.

Gjatë zhvillimit të punimeve të Kongresit, asnjëra prej dhomave nuk mund të shtyjë për më shumë se tre ditë kohën e mbledhjes dhe të ndryshojë vendin e zhvi-llimit të saj, pa pëlqimin e dhomës tjetër.

ORGANIZIMII KONGRESIT Përderisa senatorët zgjidhen nga legjislaturat
shtetërore, nuk do të ishte e arsyeshme që vendin e zgjedhjes ta caktonte Kongresi.
Kjo do të bënte që Kongresi të fitonte të drejtën për t'i caktuar shteteve edhe kryeqy-
tetet. Shprehja "me përjashtim të vendeve ku do të zgjidhen senatorët" u hoq nga
amendamenti XVII.

Në Evropë, monarkët mund të mos i mblidhnin parlamentet, në disa raste për disa vjet, thjesht duke mos njoftuar kohën e mbledhjes. Për këtë arsye u kërkua që Kongresi i Shteteve të Bashkuara duhet të mblidhej të paktën nje herë në vit. Amen-damenti XX e ndryshoi ditën e hapjes së sesionit, duke caktuar si datë 3 janarin, në qoftë se Kongresi nuk cakton me ligj një ditë tjetër.

Secila dhomë vendos vetë nëse anëtarët e saj i përmbushin nga pikëpamja
ligjore kushtet për t'u zgjedhur dhe nëse janë zgjedhur sipas rregullave. Në gjykimin
e këtyre kushteve, çdo dhomë mund të marrë në shqyrtim vetëm moshën, shtetë-
sinë dhe kërkesat për vendbanimin, që parashtrohen në Kushtetutë. Megjithatë kur
është fjala për përjashtimin e nje anëtari, secila dhomë e Kongresit mund të shqyr-
tojë edhe probleme të tjera që lidhen me aftësinë e anëtarit për të kryer detyrën e
ngarkuar. Kuorumi përbën një numër anëtarësh të nevojshëm për të marrë vendime.
Sa kohë që anëtarët e kuorumit vijnë për votime, diskutimet dhe rrahja e mendi-
meve mund të vazhdojnë pavarësisht nëse ataj'anë apo nuk janë të pranishëm.

Çdo dhomë mund ta përjashtojë nj'ë anëtar të saj me miratimin e dy të tretave të anëtarëve të tjerë. Çdo dhomë i vendos vetë rregullat e saj. Kështu për shembull, për të shpejtuar punimet, Dhoma e Përfaqësuesve përcakton saktësisht kohën e zgjatjes së diskutimeve. Ndërsa në Senat është shumë më e vështirë për t'i dhënë fund diskutimeve. Një senator mund të diskutojë sa të dëshirojë, në qoftë se Senati nuk voton për mbylljen e diskutimeve. Në shumicën e rasteve, për të vendosur për mbylljen e diskutimeve nevojiten 60 vota ose tre të pestat e të gjithë anëtarëve të Senatit.

Procesverbali i Dhomës së Përfaqësuesve dhe ai i Senatit botohen në fund të çdo sesioni të Kongresit. Aty paraqiten të gjitha projektligjet dhe vendimet e shqyrtuara gjatë sesionit, bashkë me numrin e votave. Në të përfshihen gjithashtu të gjitha porositë e presidentit në Kongres. Sipas Kushtetutës, procesverbalet janë materialet e vetme që duhen botuar. Ato shërbejnë si dokumentet zyrtare të punimeve të Kongresit.

Paragrafi 6 Senatorët dhe përfaqësuesit marrin shpërblim për aktivitetin e tyre, që sigurohet me ligj dhe që paguhet prej arkës shtetërore të Shteteve të Bashkuara. Me përjashtim të rasteve të tradhtisë, kundërvajtjeve dhe prishjes së rendit publik, në të gjitha rastet e tjera, ata privohen nga arresti gjatë pjesëmarrjes në një sesion të dhomave të tyre përkatëse, gjatë rrugës për në sesion apo gjatë kthimit prej tij. Ata nuk mund të merren në pyetje diku tjetër për fjalime apo diskutime të mbajtura në dhomat ku bëjnë pjesë.

Asnjëri prej senatorëve dhe përfaqësuesve nuk mund të caktohet, gjatë kohës për të cilën është zgjedhur, në ndonjë detyrë civile në shërbim të Shteteve të Bashkuara, që mund të ketë lindur, apo që gjatë kësaj kohe, për të mund të jetë shtuar shpërbli-mi. Asnjëri prej personave që ka një detyrë në shërbim të Shteteve të Bashkuara, nuk mun të bëhet anëtar i asnjërës dhomë gjatë ushtrimit të detyrës së ngarkuar.

Paragrafi 7 Të gjitha projektligjet për vënien e taksave nxirren nga Dhoma e Për-faqësuesve. Megjithatë Senati mund të propozojë apo të bashkëpunojë për amen-damentet e këtyre projektligjeve si dhe të projektligjeve të tjera.

Çdo projektligj që nxirret nga Dhoma e Përfaqësuesve dhe Senati, përpara se të kthehet në ligj, i paraqitet presidentit të Shteteve të Bashkuara. Në qoftë se e pra-non, atëherë ai e nënshkruan atë. Përndryshe ia kthen atë, bashkë me vërejtjet e tij, Dhomës që e ka nxjerrë, e. cila i shënon vërejtjet me hollësi në protokollin e saj dhe bën rishikimin e tij. Në qoftë se pas një rishqyrtimi të tillë, dy tëtretat e asaj Dhome nuk kanë kundërshtime lidhur me miratimin e projektligjit, ai i dërgohet bashkë me vërejtjet e presidentit, Dhomës tjetër ku shqyrtohet në të njëjtën mënyrë dhe, me miratimin e dy të tretave të kësaj Dhome, kthehet në ligj. Por në të gjitha këto raste, votat e të dyja dhomave përcaktohen nga numërimi i votave pro dhe kundër. Emrat e personave që votojnë pro dhe kundër regjistrohen në protokollin përkatës të çdo dhome. Në qoftë së një projektligj nuk dorëzohet nga presidenti brenda

E drejta e imunitetit (e drejta për të mos u arrestuar) gjatë rrugës për në mble-
dhjen e Kongresit dhe kthimit prej saj, sot e ka humbur rëndësinë e saj. Anëtarët e
Kongresit, si gjithkush tjetër, mund të arrestohen për thyerjen e ligjit. Ata mund të
gjykohen, të dënohen dhe të burgosen.
Imuniteti ndaj akuzave për shpifje dhe përgojim e ruan akoma rëndësinë e tij. Shpifja është deklaratë e shkruar dhe e gënjeshtërt që i prish emrin e mirë dikujl. Përgojimi është deklaratë me gojë me të njëjtën pasojë. Imuniteti gjatë fjalimit apo diskutimit do të thotë se anëtarët e Kongresit mund të pohojnë çfarë të dëshi-rojnë gjatë punimeve të tij, pa patur frikë se mund të ngrihet padi kundër tyre. Ky imunitet nënkupton gjithçka të thënë nga anëtarët në diskutime, raporte zyrtare apo gjatë votimit.

Këto kushte nuk i lejojnë anëtarët e Kongresit që të hapin vende të reja pune, në të cilat mund të emërohen vetë më vonë, ose që gjatë punës në Kongres, të ngrejnë rrogat e atyre vendeve të punës që shpresojnë të zënë në të ardhmen, ose që të ushtrojnë ndonjë detyrë tjetër në degët e tjera të qeverisë.
Në vitin 1909, senatori Filendër C. Knoks dha dorëheqjen nga Senati për t'u bërë Sekretar i Shtetit. Por paga e Sekretarit të Shtetit ishte rritur gjatë funksionit të tij si senator. Që Knoksi të ngarkohej në detyrë, Kongresi zbriti shtesën e pagës që ishte bërë gjatë kësaj kohe.

Projektligjet mbi taksat duhet të nxirren nga Dhoma e Përfaqësuesve. Rregulli
sipas të cilit ligjet mbi taksat duhet të nxirren nga dhoma e ulët e legjislaturës, u mor
nga Anglia. Në Angli, dhoma e ulët, Dhoma e Komuneve, ka më shumë mundësi të
përfaqësojë dëshirat e popullit, pasi anëtarët e saj zgjidhen nga populli. Dhoma e
lartë, Dhoma e Lordëve, nuk zgjidhet nga populli. Me miratimin e amendamentit XVII,
ky ligj e humbi rëndësinë e tij në Shtetet e Bashkuara, pasi populli zgjedh si Senatin,
ashtu edhe Dhomën e Përfaqësueve. Krahas kësaj, Senati mund të paraqesë amen-
damente për një projektligj mbi taksat që shkojnë deri në rihartimin e tij të plotë.
Projektligji që nxjerr Kongresi, i paraqitet presidentit për nënshkrim. Në qoftë se presidenti nuk e miraton alë, ai i duhet kthyer Kongresit bashkë me vërejtjet brenda dhjetë ditëve, përjashtuar të dielat. Ky veprim quhet veto. Megjithatë Kongresi mund të nxjerrë një ligj pa marrë parasysh veton e presidentit, me dy të tretat e votave të anëtarëve të pranishëm të çdo dhome. Presidenti mund të lejojë që një projektligj të kthehet në ligj pa e nënshkruar atë, vetëm duke lënë të kalojnë dhjetë ditë. Ndërsa një projektligj që i paraqitet presidentit gjatë dhjetë ditëve të fundit të punimeve të Kongresit, nuk mund të bëhet ligj, nëse ai nuk nënshkruhet prej tij. Në qoftë se një projektligj që presidentit nuk i pëlqen, i paraqitet atij nga fundi i punimeve të Kongresit, ai mund ta lejë atë fare pa nënshkruar. Me shtyrjen e punimeve të Kongresit, projektligji bëhet i pavlefshëm. Një praktikë e tillë quhet veto xhepi

dhjetë ditëve (përjashtuar të djelat) nga dita që i është paraqitur atij, ai hyn në fuqi njëlloj sikur të ishte nënshkruarprej tij, me përjashtim të atyre rasteve kur me shtyr-jen e punimeve të tij, Kongresi e pengon dorëzimin e projektligjit duke bërë kësh-tu që ai të mos njihet si ligj.

Çdo urdhëresë, vendim, apo votim për të cilët kërkohet miratimi i Senatit dhe i Dhomës së Përfaqësuesve (me përjashtim të ndonjë rasti kur shtyhen punimet) i paraqitet presidentit të Shteteve të Bashkuara dhe përpara se të hyjë në fiiqi, mira-tohet prej tij; nëse nuk aprovohet prej tij, ai miratohet nga dy të tretat e anëtarëve të Senatit dhe Dhomës së Përfaqësueve, sipas rregullave dhe kufizimeve për rastet e projektligjeve.

Paragrafi 8 Kongresi ka të drejtë:
Të vejë dhe të mbledhë taksat, taksat doganore, tatimet dhe taksat e brendshme, të paguajë borxhet dhe të sigurojë mbrojtjen e vendit dhe mirëqenien e përgjith-shme të Shteteve të Bashkuara. Të gjitha taksat doganore, tatimet dhe taksat e brendshme janë të njëjta në të gjithë territorin e Shteteve të Bashkuara;

Të marrë kredi për llogari të Shteteve të Bashkuara;

Të rregullojë tregtinë me vendet e huaja, midis shteteve të ndryshme dhe me fiset indiane;
çështjen e falimentimit në të gjithë Shtetet e Bashkuara;

Të nxjerrë monedha, të caktojë vlerën e tyre dhe të valutës së huaj dhe të përcaktojë standardet e peshës dhe të gjatësisë;

(pocket veto). Këtë e përdorin presidentët kur nuk duan ta përdorin veton haptazi për projektligje që atyre nuk u pëlqejnë.

TË DREJTAT QËI NJIHEN KONGRESIT Taksat doganore janë taksa që vihen për mallrat që hyjnë në Shtetet e Bashkuara. Taksat e brendshme janë taksa për shitjen, përdorimin ose prodhimin dhe ndonjëherë edhe për veprime apo përfitime tregtare. Kështu për shembull, taksat për firmat, taksat për duhanin dhe ato për argëtimin janë taksa të brendshme.

Ky paragraf, që quhet paragrafipër tregtinë, i jep Kongresit disa prej kompetencave më të rëndësishme. Gjykata e Lartë e ka shpjeguar kuptimin e fjalës tregti duke përfshirë në të jo vetëm tregtinë e mirëfilltë, por të gjitha liojet e veprimtarisë treg-tare. "Tregtia midis shteteve" quhet zakonisht tregti ndërshtetërore. Gjykata e Lartë ka urdhëruar që në tregtinë ndërshtetërore të përfshihen jo vetëm veprimet përgjatë kufijve shtetërorë, por gjithashtu çdo lloj veprimtarie që ndikon mbi tregtinë e më shumë se një shteti. Gjykata e ka shpjeguar fjalën rregulloj në kuptimin nxis, përkrah, mbroj, ndaloj ose kufizoj. Rrjedhimisht, Kongresi mund të nxjerrë ligje dhe të caktojë fonde për meremetimin e kanaleve të lundrueshme, për vendosj'en e masave të sigurisë ajrore dhe për ndalimin e transportit midis shteteve për mallra të caktuara. Ai mund të kontrollojë transportin e njerëzve e të trenave, aksionet dhe obligacionet, madje edhe sinjalet televizive. Kongresi e ka cilësuar largimin përtej kufijve shtetërorë për t'i shpëtuar policisë shtetërore ose lokale si krim federativ. Ai ndalon gjithashtu punonjësit e transportit ndërshtetëror të udhëtarëve që gjatë shërbimit të bëjnë dallime midis udhëtarëve për shkak të racës.

Nga ky paragraf dhe nga paragrafi që e lejon Kongresin të rregullojë tregtinë dhe të marrë kredi, Kongresi ka të drejtë të autorizojë bankat kombëtare për veprime bankare dhe të vendosë Sistemin Federativ Rezervë.

Të marrë masa për ndëshkimin e atyre që fallsifikojnë letrat me vlerë dhe mone-dhat në Shtetet e Bashkuara;

Të vendosë zyrat postare dhe rrugët postare;

Të nxisë përparimin e shkencës dhe të artizanatit, duke i siguruar autorëve dhe shpikësve për një kohë të kufizuar të drejtën e veçantë për botimet dhe shpikjet e tyre përkatëse;

Të ngrejë gjykata më të ulëta se Gjykata e Lartë.

Të përcaktojë dhe të dënojë piratëritë dhe kundërvajtjet në ujërat ndërkombëtare dhe shkeljen e ligjeve të vendeve të tjera;

Të shpallë luftë, të lëshojë Letrat e Kundërsulmit dhe të nxjerrë urdhëresa për trajti-min e rasteve të zënies së kundërshtarëve në tokë apo në det;

Të ngrejë dhe të mbajë ushtri. Mjetet fmanciare për këtë qëllim nuk sigurohen për një periudhë më të gjatë kohe se dy vjet;

Të ngrejë dhe të mbajë Flotë Ushtarake Detare;

Të nxjerrë ligje për drejtimin dhe kontrollin e Forcave Ushtarake Detare e Tokëso

Të marrë masa për thirrjen e Forcave të Mbrojtjes Territoriale për të zbatuar li-gjet e Unionit, për të shtypur kryengritjet dhe zmbrapsur pushtuesit;

Të marrë masa për organizimin, armatosjen e stërvitjen e Forcave të Mbrojtjes Territoriale dhe për drejtimin e një pjese të tyre që mund të përdoret në shërbim të Shteteve të Bashkuara, duke i njohur shteteve të drejtën për të emëruar oficerët dhe stërvitur Forcat e Mbrojtjes Territoriale sipas rregullave të paracaktuara nga Kongresi;

Të zbatojë ekskluzivisht legjislacionin për distriktin (që nuk ka sipërfaqe më të madhe se dhjetë milje katror), që me lejen e shteteve të veçanta dhe me pranimin e Kongresit bëhet selia e qeverisë së Shteteve të Bashkuara dhe të ushtrojë të njëjtat

Letrat me vlerë janë obligacionet qeveritare.

Në bazë të këtij ligji sigurohet e drejta e autorit edhe në fushën e fotografisë dhe të kinematografisë.

Të tilla gjykata federative "më të ulëta se Gjykata e Lartë" janë për shembull gjykatat për distriktet e Shteteve të Bashkuara dhe gjykatat për shqyrtimin e ankesave.

Juridiksionin për krimet e kryera në ujërat ndërkombëtare e ushtron Kongresi dhe jo shtetet.

Luftë mund të shpallë vetëm Kongresi. Megjithatë ka patur raste kur presidenti, duke qenë komandant i përgjithshëm, i ka futur Shtetet e Bashkuara në luftra që nuk kanë qenë shpallur nga Kongresi. Luftra të pashpallura kanë qenë Lufta e Koresë (1950-1953) dhe Lufta e Vietnamit (1957-1975). Letrat e Kundërsulmit janë dokumente që autorizojnë anijet private të sulmojnë anijet armike.

Kongresi i ka dhënë të drejtë presidentit të vendosë për rastet e pushtimit ose të kryengritjes. Në të tilla raste, presidenti mund të mobilizojë Gardën Kombëtare.

Qeveria federative ndihmon shletet për të mbajtur Forcat e Mbrojtjes Territoriale, që njihen gjithashtu me emrin Garda Kombëtare. Deri në vitin 1916, Forcat e Mbrojtjes Territoriale ishin nën kontrollin e plotë të shtetit. Por atë vit, në bazë të Dekretit për Mbrojtjen Kombëtare, u krijua Garda Kombëtare dhe u bë mobilizimi i saj, duke e përfshirë atë në shërbim kombëtar në rrethana të caktuara.

Ky paragraf e bën Kongresin organin ligjvënës jo vetëm për distriktin Kolumbia, por për të gjitha territoret federative në të cilat ndodhen fortifikimet, bazat detare, arse-nalet dhe veprat apo ndërtesat e tjera federative.

kompetenca për të gjitha territoret e blera me pëlqimin e legjislaturës së shtetit për-katës ku do të ngrihen fortifikimet, depot, arsenalet, kantjeret detare dhe ndërtesat e tjera të nevojshme;

Të nxjerrë të gjitha ligjet e domosdoshme dhe të duhura për zbatimin e kompeten-cave të mësipërme dhe të të gjitha kompetencave të tjera që i janë dhënë qeverisë së Shteteve të Bashkuara apo departamenteve ose zyrtarëve të veçantë të saj nëpër-mjet kësaj Kushtetute.

Paragrafi 9 Emigrimi ose importimi i atyre personave që secili prej shteteve ekzistuese i gjykon të përshtatshëm, nuk mund të ndalohet nga Kongresi përpara vitit 1808. Megjithatë për të tilla importime mund të vihen taksa që nuk e kalojnë shumën dhjetë dollarë për çdo person.

E drejta e urdhrit Habeas Corpus mund të mos merret parasysh vetëm në ato raste kur, për shkak kryengritjeje ose pushtimi, një gjë të tillë e kërkon sigurimi publik.

Ndalohet nxjerrja e projektligjeve për heqjen e të drejtave civile apo e ligjeve ex post facto.

Tatimi për frymë ose taksa [të tjera të drejtpërdrejta] mund të vihen vetëm në raport me të dhënat e regjistrimit ose numërimit të popullsisë përpara vendosjes së tatimit.

Ndalohet vënia e tatimeve apo e taksave doganore mbi mallrat që eksportohen nga cilido shtet i veçantë.

Ndalohet favorizimi nëpërmjet rregulloreve të tregtisë dhe të tatimeve, i portit të një shteti ndaj porteve të shteteve të tjera; ndalohet gjithashtu detyrimi i anijeve që shkojnë apo kthehen nga një shtet, për të hyrë, për të zhdoganuar ose për të paguar taksat doganore në një shtet tjetër.

Ky paragraf, që njihet gjerësisht si paragrafi "i ligjeve të domosdoshme dhe të duhura" e lejon Kongresin të trajtojë shumë çështje që në Kushtetutë nuk përmenden në mënyrë të veçantë. Duke iu përshtatur zhvillimeve të reja, Kongresi ka mundur të nxjerrë ligje të domosdoshme, duke i bërë Kushtetutës një numër të vogël shlojcash, Një përshtatshmëri e tillë shpjegon faktin pse kjo Kushtetutë është një ndër kushtetutat e shkruara më të vjetra.

TË DREJTAT QË NUKINJIHEN KONGRESIT Ky paragraf bën fjalë për tregtinë e skllevërve. Tregtarët e skllevërve dhe disa pronarë skllevërish kërkonin të siguro-heshin që Kongresi të mund të mos e ndalonte futjen në vend të skllevërve afrikanë deri në vitin 1808. Atë vit, Kongresi e ndaloi përfundimisht tregtinë e skllevërve.

Urdhri habeas corpus është urdhër i ligjshëm që i detyron personat që mbajnë dikë në gjendje arresti, ta nxjerrin atë në gjyq. Atje ata duhet ië shpjegojnë arsyet e ndalimit të tij. Në qoftë se arsyet e paraqitura nuk pranohen, gjyqtari jep urdhër për lirimin e të arrestuarit.

Projektligjet për heqj&n e të drejtave civile janë dekrete që nxirren nga një legjisla-turë për dënimin e një personi pa gjyq. Ligjet expost facto janë ligje për ndësh-kimin e një veprimi që në kohën e kryerjes së tij, nuk quhej i paligjshëm.

Tatlmi për frymë është taksë që i paguhet shtetit njëlloj nga të gjithë shtetasit. Sipas Gjykatës së Lartë ky paragraf e ndalonte mbledhjen e taksës mbi pasurinë. Megji-thatë amendamenti XVI e shfuqizoi vendimin e mësipërm të gjykatës.

Në fjalinë e mësipërme, fjala eksportohen do të thotë dërgohen në shtetet e tjera ose në vendet e tjera. Shtetet e Jugut kishin frikë se mos qeveria e re taksonte mallrat që ato eksportonin, duke rënduar kështu në ekonominë e tyre. Ky ligj e ndalon një taksim të tillë. Megjithatë Kongresi mund të ndalojë transportin e mallrave të veçantë ose të përcaktojë kushtet e transportimit të tyre.

Kongresi nuk mund të nxjerrë ligje për tregtinë, që favorizojnë një shtet përpara një shteti tjetër. Nuk është e nevojshme që anijet që udhëtojnë nga një shtet në një tjetër të paguajnë taksa për të mundësuar një gjë të tillë.

Tërheqja e parave nga arka e shtetit mund të bëhet vetëm në rastet e parashikuara me ligj. Herë pas here botohet një pasqyrë dhe llogari e rregullt e të ardhurave dhe e shpenzimeve të buxhetit të shtetit.

Shtetet e Bashkuara nuk japin tituj fisnikërie. Asnjë person që ka një post të besuar apo detyrë për të cilën paguhet në shërbim të Shteteve të Bashkuara, nuk mund të marrë asnjë lloj dhurate, shpërblimi, detyre ose titulli prej cilido mbreti, princi apo shteti tjetër, pa pëlqimin e Kongresit.

Paragrafi 10 Asnjë shtet nuk lejohet të hyjë në një traktat, aleancë apo konfedera-të; të lëshojë Letra Kundërsulmi; të presë monedha; të emetojë kartëmonedha; ta bëjë shlyerjen e borxheve me mjete të tjera përveç monedhave prej ari dhe argjen-di; të nxjerrë ndonjë projektligj për heqjen e të drejtave civile, ligj expost facto, apo ligj për heqjen e detyrimeve që rrjedhin nga kontratat; ose të japë tituj fisnikërie.

Asnjë shtet nuk lejohet të vejë kurrfarë tatimesh apo taksash doganore për mall-rat e importit dhe të eksportit pa pëlqimin e Kongresit, me përjashtim të atyre ras-teve kur një gjë e tillë është tepër e domosdoshme për zbatimin e rregullave të kon-trollit. Fitimi neto i të gjitha tatimeve dhe taksave doganore të vëna nga një shtet për mallrat e importit dhe të eksportit administrohet nga arka e shtetit e Shteteve të Bashkuara. Të gjitha rregullat e këtij lloji i nënshtrohen rishikimit dhe kontrollit të Kongresit.

Asnjë shtet nuk lejohet që pa pëlqimin e Kongresit, të vejë ndonjë lloj takse doga-nore për tonazhin e një mjeti transporti, të mbajë trapa ose anije luftarake në kohë paqeje, të hyjë në ndonjë marrëveshje ose pakt me një shtet tjetër ose fuqi të huaj, ose të futet në luftë, përveç atyre rasteve kur mund të jetë pushtuar vetë ose kur mund të kërcënohet nga një rrezik i tillë i pashmangshëm, për të cilin nuk duhet humbur kohë.


Fondet shtetërore nuk mund të shpenzohen pa pëlqimin e Kongresit. Për këtë Kongresi herë pas here duhet të nxjerrë bilancin. Caktimin e fondeve për shumicën e programeve qeveritare, Kongresi e bën në shuma të përgjithshme, pasi për caktimin e fondeve të veçanta do të duhej shumë kohë.

Kongresi nuk mund t'i japë askujt titull fisnikërie, si për shembull konteshë apo dukë, Zyrtarët qeveritarë nuk mund të pranojnë dhurata, detyra, shpërblime apo tituj prej vendeve të tjera pa pëlqimin e Kongresit.


TË DREJTAT QË NUKI NJIHEN SHTETEVE

Asnjë shtet nuk mund të taksojë mallrat që hyjnë apo dalin nga ai shtet, pa pëlqimin e Kongresit. Shteti mund të caktojë tarifa të ulëta për mbulimin e shpenzimeve të kontrollit. Fitimet e nxjerra nga taksat për tregtinë midis shteteve i kalojnë qeverisë federative.

Vetëm qeveria federative ka të drejtë të nënshkruajë traktate dhe të zbatojë masat për mbrojtjen e vendit.

[ILovePejaa]

Pershendetje!

Arb, jam duke e postuar ne kete menyer pasi qe lexuesi nuk do te merzitete nga shkrimi i gjate, keshtu po ta postoj gjithe Kushtetuten menjehere sot, mendimi ime eshte qe askush nuk do te kete durim ta lexoj deri ne fund edhe pse e gjitha me sqarime eshte rreth 50 faqe.

Khalid . Pergjigja e juaj me larte eshte vetem mendimi i juaj dhe asgje tjeter. Une mendoj qe mendimi i juaj eshte i kot. Nuk jeni i pari as i fundit qe thuani kete.

amaroAmerika nuk bene perpjekje ta sundon boten, Bush eshte president sot dhe nuk ka vizione ta sundoj boten. Amerika nuk merr fund me largimin e Bushit. Ishte Amerika qe perdori bomben atomike ne Japoni, por ishte ajo Amerika qe e ndertoj Japonin deri ne kete shkalle qe eshte sot me teknologjine me te zhvilluar ne bote. Kujtoje Normandin, 2500 ushtar Amerike vdiqen per nje dite per te filluar clirimin e Evropes nga nazismi gjermane. Fal Amerikes Franca, Gjermania etj nuk jane rebulika te ish-Bashkimit Sovjetik, kujtoje Stalinin dhe fuqin e Armates se Kuqe ne ate kohe.

REALITETI ESHTE I ASHPER.