Makao

[Brari]

Makao

Nga Fatos LUBONJA: Sa herë lexoj apo dëgjoj në mediat lajme si ai i para dy ditëve, se KRT-ja e Tiranës aprovoi leje të reja ndërtimi, të cilat nuk janë as një e dy, por 50 e lart, më kap një ndjenjë e keqe ankthi

--

Sa herë lexoj apo dëgjoj në mediat lajme si ai i para dy ditëve, se KRT-ja e Tiranës aprovoi leje të reja ndërtimi, të cilat nuk janë as një e dy, por 50 e lart, më kap një ndjenjë e keqe ankthi. Kur tentoj ta zbërthej këtë ndjenjë, dalloj qartë të paktën dy përbërës të shkrirë në të. Së pari, më duket sikur po më ngushtohet edhe më hapësira jetike dhe vizuale me këto kosheret gjigante prej çimentoje dhe betoni, shëmtia estetike e së cilave ma bën edhe më asfiksuese ndjesinë e mbytjes. Por më kap edhe një ndjenjë frike e akumuluar kahershëm në ndërgjegje: cilës shtëpi të vjetër tiranase apo cilës vilë italiane i ka ardhur radha tani? - them me vete. Është një frikë që tashmë shoqërohet me ndjenjën e resinjacionit, prandaj më ngjall edhe një trishtim që amplifikohet nga mungesa tashmë, e çdo rezistence intelektuale ndaj kësaj masakre të paparë të flamës së çimentos ndaj kujtesës sonë arkitektonike. Aq më tepër kur sheh se mazhoranca e opozita e kanë vendosur ta çojnë së bashku deri në fund këtë masakër.

Ky trishtim më kapi edhe para disa ditësh, kur “Top Channel” dha lajmin e djegies së radhës, pa dyshim të qëllimshme, të një shtëpie monument kulture, asaj të Vërlacit, që nuk e pashë të komentohet nga ndonjë e përditshme e shkruar. Edhe në lajmin e “Topit” u dhanë vetëm disa rrënoja në flakë, nuk u dha asnjë foto arkivi, ku të shihej sesi kishte qenë kjo shtëpi. Nuk pati as ndonjë reagim nga Ministria e Kulturës, Instituti i Monumenteve, intelektualë, artistë apo shkrimtarë. Kam përshtypjen se vetëm emri i njohur i Vërlacit e bëri të futej në lajme dhe se po të kishte qenë strehuar gjatë luftës Enver Hoxha apo Nexhmije Hoxha, do të komentohej ca më gjatë, siç u komentua djegia para ndoshta dy muajsh e shtëpisë së Mulletëve, por jo për humbjen e një monumenti kulture.

Sepse jemi në Makao.

Ç’lidhje ka me ne kjo ish-koloni portugeze e kthyer kinezëve më 1999, - do të pyesë lexuesi. Në fakt bëra një shoqërim idesh, ngase m’u kujtua një letër që i shkruan të bijës nga Makao udhëtari, gazetari e intelektuali i shquar italian me origjinë fiorentinase, Tiziano Terzani, mbi transformimin që ka gjetur atje në krahasim me si e kishte lënë në kohën kur nuk i kishte rënë flama e çimentos. Është një letër që tashmë e kujtoj sa herë dëgjoj për lajme të tilla lejesh të panumërta ndërtimi.

“Gjithçka në Makao është ribërë, riçimentuar. Nga asnjë anë nuk munda të ndjej atë erën e vdekjes, që në fakt ishte vetë jeta e saj. Do të kisha dashur që për një ditë të isha edhe i verbër, edhe i shurdhër dhe pa nuhatje, aq më vriste çdo gjë që shihja; ndjeja e nuhasja përreth […]

Avantazhi që kemi ne evropianët, është se kemi ende qytete tek të cilët gjejmë vetveten. Qytete ku nuk kanë ndryshuar të gjitha pikat e referimit, ku ende mund të marrësh një kthesë rruge dhe ta dish se do të ndodhesh përballë një kishe apo një kolone, një peme apo një portiku, një shtëpie të vjetër që është gjithnjë me të njëjtën ngjyrë. Në Makao nuk ishte më as deti për të ma dhënë këtë siguri me frymëmarrjen e tij monotone të valëve, që dikur ndesheshin me shkëmbinjtë e mëdhenj. Ata kanë shkulur vendit edhe detin”.

Tani besoj se lexuesi e ka të qartë pse thashë Makao. Sepse edhe ne po shkulim vendit gjithçka, edhe detin, pa kuptuar se çfarë po humbasim në mënyrë të pakthyeshme.

Por, a mund të thuhet se po humbasim një gjë, kur nuk e dimë se e kemi, pasi nuk kemi ndërgjegjen e vlerës së saj? Kjo është një pyetje që duhet shtruar seriozisht, nëse duam të ruajmë atë çka nuk e kemi humbur ende. Tek e fundit, çdo gjë është çështje dijeje apo vetëdijeje dhe nuk thonë kot se padija është nëna e të gjitha të këqijave. Në fakt, ne kemi një ministri që është edhe e Kulturës, edhe e Turizmit, që duhet ta udhëhiqte këtë ndryshim vlerash në kokat e njerëzve në favor të dijes dhe të vetëdijes për të cilën flet Terzani. E kemi kopjuar modelin nga evropianët, kur e kemi bashkuar trashëgiminë kulturore me turizmin. Por evropianët e kanë konceptuar kështu, sepse shohin një lidhje të ngushtë midis trashëgimisë kulturore dhe turizmit, sepse monumentet e kulturës janë ata që tërheqin turistët. Kurse tek ne, Ministrat e Kulturës merren me ngritje fshatrash të rinj turistikë, që shkatërrojnë trashëgiminë e vjetër kulturore e natyrore, që hanë edhe detin. Tek ne, ministrat e Kulturës bëhen kryebashkiakë dhe qendrën e Tiranës nga monument kulture, e kthejnë në shesh ndërtimi pallatesh, që i lyejnë pastaj ngjyra-ngjyra dhe reklamojnë si turistike bash pallatet dhe ngjyrat e tyre fringo të reja.

Sepse ne nuk jemi në Evropë, jemi në Makao.

“Ku është ylli yt? Në cilat kujtime e gjen orientimin tënd? Ku e ke sigurinë tënde? Imazhit të cilit qyteti i drejtohesh kur do të dish se cili je? Ku do të gjesh forcën për t’u ndjerë i ndryshëm në momentin e baticës së të tjerëve?” Këto janë pyetje që shtron Terzani në letrën e tij. Dhe përgjigjen e gjen tek qyteti i tij i lindjes, Firence, dhe vlerat e ruajtura e të trashëguara në shekuj të këtij qytetit.

Por ne nuk jemi në Evropën e Firences, jemi në Makao. Në këtë “Makaon” tonë ku konsumizmi është në kufijtë e barbarisë, ku po të guxosh të thuash ndonjë fjalë në mbrojtje të shtëpive të vjetra, të lëshohen me taborët e zhgarrashkruesve: “Ti je kundër zhvillimit”, “Je për qerpiçin”, “Qyteti nuk është një muzeum”, “Qyteti nuk është një gjë e vdekur, ai është një gjë e gjallë që zhvillohet”. Në fakt, ashtu siç thotë Terzani për Makaon, “vdekja” e shumë prej qyteteve tona ishte jeta e tyre ose shpresa e rigjallërimit të tyre, kurse ky gjoja zhvillim, është vdekja e tyre e përditshme nën baticën akulturuese e mbytëse të flamës së çimentos që transformon çdo vlerë arkitektonike e natyrore të qytetit, në koshere gjigante betoni, në hojet e së cilave njerëzit mizërojnë në një jetë larg natyrës, kulturës, kujtesës, pa pasur fare nevojë të ndjehen të ndryshëm nga të tjerët.


Komente (20 vendosur):

Endrit Avdullari ne 29 February, 2008 01:28:08

Me duket sikur e ka marre kete artikull nga mendimet e mia, jam plotesisht dakord. E keqja me e madhe eshte qe jane gjera te cilat koha mund te doje shekuj per t`i korrigjuar.
Andrea ne 29 February, 2008 03:42:09

Bravo Lubonja! Nje shkrim qe te bene te mendohesh vertet gjate, dhe qe te trishton. Po si nuk e kam degjuar me Ramen te flas per keto probleme, ai qe e mbane veten si njeri me vizion. Sic duket parat e fushates se tij u moren ndertuesit e atyre pallateve qe do ngrihen te shtepia e Mulletit dhe Verlacit.
Mark ne 29 February, 2008 03:47:27

Mire e tha po kujt ja tha LUBONJA
Dispecer ne 29 February, 2008 04:37:42

Po cfare te flase Rama, o Andrea, per keto probleme, ai eshte nje nga shkaktaret kryesore te tyre. Mafie ndertimi, krokodil, mire i kane thene keshtu. Lum ne qe jetojme ne metropolin e ketyre krokodileve.
ENEA ne 29 February, 2008 04:39:40

Kujt ia tha?! Ua tha atyre qe kane sy te shikojne, kane veshe te degjojne. Ua tha te gjithe qytetareve qe qendrojne pasive dhe lejojne pushtetaret te masakrojne qytetet e Shqiperise. Po te beheshin gardh shqiptaret dhe te mos lejonin askend qe te gllaberonte hapesirat publike nuk do t'jua mbante atyre.
evgjeni llambiri ne 29 February, 2008 04:44:25

ç'do vit vij ne Tirane se malli me djeg te shoh shtepine e lindjes prane "selvise" qe tashme eshte thare dhe,duket sikur lutet pa ze"me jepni pak uje se u mbyta"!
ah!che sarà che sarà
per chi non ha un'governo
ne mai ce l'avrà
per chi non ha giudizio
ne mai ce l'avrà.....
Joni ne 29 February, 2008 05:31:43

Kur para 10 vjeteve, Lubonja kritikonte Ramen, mendoja cka ky me Edin qe po punon dhe si une ka pasur shume, por Lubonja paska patur shume te drejte. Ne vitin 2000 kur shtrohej nje rruge dukej gje e madhe se ne ate gjendje ishte katandisur ky vend.
Edi eshte vetem fasade dhe reklame, jetojme ne vendin me te piste te Europes. Pse nuk i lan nje here rruget e trotuaret mor, nuk del dot rrugeve nga pluhuri dhe pislliku, eshte turp.
Behar ne 29 February, 2008 06:05:43

Rama dhe Berisha jane sot binomi perbindesh i krijuar nga amalgama "mosdashje dhe mosdije".Shqiptare, asgje nuk e ndal rendjen e tyre dhe taborreve te monstrave qe kane pas vetes me fjale!
E shoh me pesimizem te thelle daljen nga kthetrat e kesaj mafieje te pashembullt.
fjorent rrushi ne 29 February, 2008 06:58:56

Une besoj se Lubonja eshte si Indro Montanelli ne Itali. Kishte vite qe i madhi Montanelli perpiqej te hapte syte e italianeve dhe keta vazhdonin me koken e tyre. Derisa erdhen vitet 90 dhe pastaj filluan dhe e adhuruan. Shume vone..

E njejta gje eshte me ne shqiptaret. Lubonja shkruan po kujt ja shkruan!!!

Ne mbetemi ballkanas thelle ne mentalitetin tone duke u perpjekur tja hedhim tjetrit e te shikojme vetem brenda shtepise sone. Ne hedhim gurin me shpresen se do t'i bjeri tjetrit ne koke dhe te njejten gje ben edhe tjetri me ne. Perfundimi eshte nga nje gur ne koke per secilin. Kjo djallezi e jona qe shpeshhere ngaterrohet per zgjuarsi te tipit Nano, Berisha e te tjere na ka lene prapa. Na ka lene prapa edhe sepse fatkeqsisht kam arritur ne perfundimin se ne shoqerine shqiptare qenkemi shume nano, shume berishe e shume vete qe nuk dime te krijojme nje shoqeri.

Fillimisht besonim se demokracia krijohej thjesht me nje demonstrate ne rruge. Dje po ndiqja renien e bustit te Enverit ne TV KLAN dhe pata nje lloj nostalgjie per ata te rinj qe kerkonin demokracine e vertete. Pastaj kujtoj 18 vjet tranzicion dhe them se sa shume kohe dashka nje shoqeri per tu bere vertete demokratike. Por kur shoqeria eshte e shperbere si ajo shqiptare demokracia e vertete liberale rrezikon te mos vije kurre. Nuk mjafton hedhja e nje busti per tu bere demokrat, duhet qe edhe kultura demokratike e njerezve te avancoje.
Afrim ne 29 February, 2008 07:18:36

I nderuari Zoti Lubonja,
e vleresoj perkushtimin tuaj ndaj vlerave tradicionale shqiptare - por gjithashtu nuk shikoj ndonje zgjidhje qe ofroni ju...
Njerezit nuk jetojne "me shtepi te vjetra" dhe as nuk hane "traditen". Ju do te kunderpergjigjeshit qe ky eshte nje kendveshtrim tejet pragmatist - edhe une do ta pranoj argumentin tuaj. Por nuk e kuptoj mire zgjidhjen tuaj per nje qytet si Tirana - ku njerezit kane nevoje te strehohen edhe te punojne - e jo te bejne sehir kullave te vjetra e te pavlere qe as pronaret e tyre nuk iu dalin dot per Zot...
Te kisha kohe per te soditur te kaluaren - do te kisha shkruar me shume, por kam ca pune per te mbaruar... diten e mire!
Jazzi ne 29 February, 2008 09:41:49

Ka qelluar ne shenje. Keto mendime Lubonja i ka shpalosur dhe me pare. Ndoshta s'mban me uje pilafi. Bukur ! I lumte pena .
eldi ne 29 February, 2008 10:32:34

Rrespekte Lubonja ! U be kaq kohe qe Tirona ska plan rregullimi ,dhe kjo gje shtyhet nga vet RAMA qe kur ka mar mandatin e 1. Per te nxjerr lejet 1 ktu 1 atje .E gjitha kjo per perfitime. Dhe nderkohe e shikojme tironen tone te dashur ne 1 pacavure .
lako ne 29 February, 2008 11:33:55

Terzani thot diku - "Sa me shume shikojme perreth, aq me shume kupton qe menyra jone e te jetuarit behet me e pakuptimte. Te gjithe nxitojne, po per ku...? Perse? Shume njerez ndjejne qe ky vrapim nuk na shkon dhe qe na ben te humbasim shume kenaqesi te vjetra. Po kush eshte ai qe ka guximin te thote: - Ndal! A ndryshojme rruge? - E megjithate nqse do te kishim humbur rrugen ne ndonje pyll do te kerkonim me ngulm, te gjenim nje rrugedalje! Perse te mos benim te njejten gje me kete progres te bekuar qe na zgjat jeten, na ben me te pasur, me te shendoshe, me te bukur, por ne thellesi na ben gjithnje e me pak te lumtur?"
E rendesishme z. Fatos, eshte qe kemi akoma ndjenja humane. Shkrimi juaj e deshmon kete. Vajhalli sikur nje dite te zhdukeshin dhe ato te uruara...
Edhe ne Firenzen e artit dhe Terzanit, per fat te keq ndodhin cudira si psh, trami qe do te kaloj buze Duomo-s se shpejti...
Sipas kokes dhe festja...
Rame Ahmetaj, MBA Universiteti i NY, ne NYC ne 29 February, 2008 01:20:02

Mendimi i z. Lubonja eshte plotesisht i drejte. Une, gjithashtu bashkohem me shumicen e komentuesve te mesiperm. Kujt te ja thuash keto mendime? Populli dalngadale e ka marr narkozen e mafias politike shqiptare. Ai popull qe ne vitin 1991 votonte mbi 95%, tani nuk voton as 35%. Zeri dhe reagimet e tij jane te mefshta, te topitura dhe pa jete. Ky konstatim eshte near fatal por fatkeqsisht eshte i vertete. Dhe nje popull me ndergjegje te verbuar ripet shume lehte. A ka cinizem me te madh se sa kur levizja ambjentaliste shqiptare drejtohet nga nje stalinist 70 vjecar? A ka mjerim me te madh se sa kur drejtuesit e levizjes rinore "mjaft" topiten akoma pa u ngritur ne kembe? Duket qarte se ofertat dhe tundimi i mafias se ulur kembekryq ne Tirane, qenkan te paperballueshme. Kjo mafia jo vetem na ka uzurpuar te ardhmen, por po na vjedh edhe te shkuaren...kujtimet e femijerise, rinise e dashurise. Nuk ekzistojne me shtepite, sheshet e as rruget. Cdo gje po betonohet me te njejtat kapacitete e cmenduri sic "punohej" dikur per bunkerizimin komunist te Shqiperise. Por cmenduria komuniste s'pakti bunkerizoi malet, kodrat, bregdetin e rrethinat e qyteteve. Ndersa Fidel Kastro i Tiranes (E. Rama) bunkerizon sheshet, rruget dhe shtepite.
I kam dashur aq shume rruget dhe rrugicat e Tiranes sa gjithmone kam preferuar te ec ne kembe neper to. Por tani eshte bere e pamundur. Pluhuri jo vetem te kercet ne dhembe por edhe te bllokon frymemarrjen. Altletiket(sneakers) duhet ti lash pas cdo dalje jashte, sepse ngjajne sikur ke udhetuar ne shkretetiren e Gobit. Makinat e nxjerrura nga varrezat e Europes enkas per Shqiperine duket sikur ne vend te karburantit djegin cizme te prodhuara nga NISH Goma, Durres. Ka ardhur koha qe populli ti thote Jo Edi Rames. Per kete ka pergjegjesi dhe qeveria aktuale. Nuk duhet te kishte bllokim te perkohshem, por te perhershem te cimentimit te zonave historike te Tiranes. Zona te reja ndertimi duhet te percaktohen atje ku nuk ka patur Tirane historike. Ndertime moderne duhet te behen. Por le te ndertohen lagje te reja te sistemuara, qe fillojne nga Lapraka deri ne Durres dhe Lac. Keshtu edhe infrastruktura shkatrraqe e Tiranes nuk do te rendohej me. Shteti duhet te veproje. Provojeni te prisni qofte edhe nje dru peme ne kopshtin tuaj ne NY pa leje te autoriteteve perkatese dhe shiheni nese mund te jua paguaj vlera e shtepise gjoben apo jo. Ketu mund ta rinovosh shume lehte shtepine tende nga brenda (kuptohet dhe kete me leje), por s'mund te besh asnje ndryshim qofte edhe te paperfillshem ne fasaden e saj pa lejen paraprake, te vecante te urbanistikes. Edhe pse me te gjitha lejet e duhura, nuk mund te hysh ne shtepine tende te re pa aprovimin e inspektoriatit te ndertimit, te cilet vijne per te verifikuar nese shtepia e re i ploteson kushtet per te jetuar ne te. (Uje, ngrohje, eletricitet, hyrje dalje te mjaftueshme per makinat e emergjences dhe zjarrfikset, etj). Ne ne Shqiperi jemi shume larg standardit normal. Mafia dhe korrupsioni jane instaluar ne vend te rregullit dhe ato po fosilizojne jeten tone. Nuk na mbetet gje tjeter vecse te brohorasim: "Rrofte fabrika e re e sapo inaguruar e cimentos ne Fushe-Kruje, qe do te ju bashkangjitet edhe tre te tjerave te ketilla te ndertuara vetem 20 km nga qendra e kryeqytetit shqiptar, Tirane!!!
aldo-ny ne 29 February, 2008 01:36:38

me vjen mire qe dikush si lubonja shkruan keshtu per qytetin, e jo si sahanlepirsit andrea stefani e mustafa nano qe i lepihen edi rames gjithe diten e flasin dokrra per demokracine kur ato jane bijte e njerezve te felliqur qe jetuan ne bllok e jetojne prape. kjo eshte politika e re e edi rames nderto e vjedh, e stefani,nano, veliaj mjaftist bejne iso e vallezojne bashke ne kete batardi.
Adi Toronto ne 29 February, 2008 04:00:12

Ti shume mire mendon dhe shkrun e Fatos, por mjerisht ne Shqiperi nuk ka me njerez qe te veprojne per ta shpetuar ate popull she ate vend. Ata qe ishin ndonese u perpoqen dhe luftuan per te bere bere ndonje gje per te miren e atij vendi, e pane veten te rrethuar nga injoranca politike e te gjitha niveleve dhe iken ose u detyruan te ikin dhe ne vend te tyre u kthyen bastardet e tipit Rama qe i kane hip kalaqaf atij mileti. Prandaj sa kohe qe shqiptaret do te vazhdojne te jetojne te droguar me drogat politike te te gjithe degjeneruesve politikane shqiptare, mjere ai vend. Dhe ndoshta ndryshimi do te fillonte sikur edhe ne Shqiperi te kishte ndonje nacionalist te tipit palestinez, iraken ose afgan.
Por ata burra ka kohe qe i mungojne Shqiperise dhe nuk dihet se kur do te gjenden, Deri atehere, ty te lumta goja dhe pena o Fatos por shihe nje here mundsine per te jetuar ne ndonje vend normal se boll vite burg ke bere dhe jeta nuk jetohet me shume se njehere.
lubonja1 ne 29 February, 2008 04:01:49

ore lubonja, po te gjitha komentet ti i ke shkrojtur o derezi.nje stil me shkrimin jane dhe komentet. :-)
Adi Toronto ne 29 February, 2008 04:07:50

Kush nje ti mor shke.rdhate qe fshihesh me lubonja 1 me mire quje veten Rama 1. Mos je ndonje ********** ndertimi qe po te preken interesat
geri ne 29 February, 2008 07:15:33

Eshte me mire te shkruash per artin se per problemet sociale nuk takon fare.
S. Dajti ne 29 February, 2008 07:48:55

Mafia e ndertimit dhe krokodili Rama eshte armiku dhe shkaterruesi i TIRANES.
AI E URREN KETE QYTET PER ARSYET QE AI I DIN DHE PERPIQET TA SHPERFYTYROJE ATE CDO DITE. DERI KUR QYTETETARET E KETIJ QYTETI FISNIK DO TA KENE ATE MBI KRYE?
Vendosni komentin tuaj

Emeri Juaj: Adresa juaj e E-mail: Vendosni komentin:



gazeta Korrieri

[Duaje Siveten]

SALIMANDRISTAN

Shekulli, 29 Shkurt 2008

AUTORITARIZËM
Nga Igli Totozani

A keni menduar ndonjëherë, të pyesni veten, ashtu shkarazi, pas çdo lajmi abuzimi të pushtetit, të autoritarizmit dhe agresivitetit të tij ndaj qytetarit, të cilat nuk janë të pakta në këtë vendin tonë, pra, a keni pyetur ndonjëherë se kush e kontrollon këtë pushtet? Një funksionar publik, që befas e gjen veten të pushuar nga ndonjë fletushkë poshtë derës, një qytetar apo biznes që rrënohet nga faturat afrofe të energjisë elektrike, një qytetar që deri dje i fshihej drejtësisë së këtij vendi dhe sot, emërohet në postet më të larta të shtetit, një deklaratë e “pastër” pasurie të ndershme, prej dhjetëra e dhjetëra apartamentesh e trojesh, ndërkohë, që pjesa dërrmuese e popullsisë jeton në nivelin e skamjes. Në të gjitha këto raste e shumë të tjerë, përveç të tjerave, a nuk ju ka shqetësuar pyetja; po pushtetin vetë, më saktë dhe sidomos, ekzekutivin tonë, kush e kontrollon?

Kush e kontrollon këtë qeveri, në politikat e saj që po varfërojnë dhe turpërojnë çdo ditë të shqiptarëve? Kush e kontrollon, kur miliona e miliona dollarë të rrugës “patriotike”, mungojnë në apel dhe askush nuk mban përgjegjësi, ndërkohë që akuzojmë gjithë të tjerët si të korruptuar? Kur inaugurohet një rrugë, gjithë zhurmë e fanfara, për të vazhduar të ecin në të, si qindra vjet më pare, veç dhi e keca? Kush e kontrollon, në luftën dhe më pas, në paqen “frytndjellëse” me mediat etj, etj, raste si këto? Në fakt, kjo pyetje, sidomos tani edhe kur bëhet, në ato raste të rralla kur të pllakos dëshpërimi, nuk gjen përgjigje…

Në fakt, kontrolli ndaj pushtetit, nuk është një fenomen që ngrihet vetëm në raste të tilla. Në përgjithësi, së bashku me konceptin e legjitimitetit të pushtetit, ai mbetet një nga institucionet më të rëndësishme të shtetit modern. “Prodhime” të konstitucionalizmit në shekuj, këta dy koncepte, apo më mirë, kërkesa jetike ndaj pushtetit, kanë shoqëruar këtë të fundit, vazhdimisht, gjatë gjithë evolucionit të tij, që nga lindja dhe afirmimi i shtetit modern, në Evropën e shekujve XV dhe XVII-të. Sot, mirëfunksionimi i tyre është shumë më tepër se kaq. Me konsolidimin e demokracive perëndimore, këto dy kërkesa, janë jo vetëm më, të tilla për mirëfunksionimin e shtetit, por më shumë se kaq. Me kohë, ato mund të konsiderohen si kërkesa bazilare të vetë funksionimit të demokracisë. Është e vërtetë, në një sistem demokratik, duket sikur, shqetësimi kryesor mbetet legjitimimi i pushtetit. Dhe në fakt, ai është i tillë.

Por, pavarësisht se, ne e legjitimojmë atë, pikërisht nga nevoja për të pasur një “arbitër” në jetët tona të ndryshme, gjithsesi, kjo nuk mjafton. Edhe i legjitimuar nga ne, pushteti, jo rrallë, mund të kthehet, në një të tillë shtypës dhe arbitrar, duke humbur kështu, thelbin për të cilin ai ekziston dhe për të cilin legjitimohet. Pikërisht, për të përballuar një shndërrim të tillë të pushtetit, nga arbitër në djall, demokracia mbrohet nga disa instrumente, të cilët nuk janë gjë tjetër, veçse kufij juridik që garantojnë mosdaljen e “djallit” nga shishja. Gjithë “rrengu” i demokracisë qëndron pikërisht këtu. Këto kufij apo institucione, për ta bërë më të qartë, qëndrojnë përreth pushtetit, për ta mbajtur atë të “disiplinuar”, siç “mban” të “disiplinuar” Saturnin unaza që i vjen përqark. Në momentin që këto kufij bien, apo këto institucione udhëhiqen nga ekzekutivi, në formë të fshehtë dhe jo transparente, dhe ndonjëherë edhe pse legjitime (rasti më i rrezikshëm dhe vështirë për t’u kuruar) askush dhe asgjë nuk mund ta mbrojë më qytetarin, qoftë ai kushdo, nga kafshimet e pushtetit, si ato që përmendëm në fillim.

Me këtë qëllim, me kohë, pushteti u “rrethua” nga një sërë parimesh dhe institucionesh juridikë të cilat, në tërësinë e tyre, përbëjnë atë që shpesh quhet “shteti i të drejtës”. Nëpërmjet parimesh të tillë si, ai i ligjshmërisë, i ndarjes së pushteteve, lirive të ndryshme kushtetuese, u bë e mundur, përgjatë historisë së shtetit dhe demokracisë, “lidhja” dhe disiplinimi i pushtetit nga e drejta. Vetëm nëse, këto parime janë funksionalë, atëherë mund të flasim për shtet të së drejtës.

Në të njëjtin drejtim, pra, për të siguruar një kontroll sa më efikas ndaj ekzekutivit, (rregullat e mësipërme janë të pamjaftueshme) me kohë, ndodhi ndryshimi i madh. Që pushteti të jetë legjitim, nuk mjafton t’i nënshtrohet vetëm këtyre rregullave por, më shumë se kaq. Ai, duhej të legjitimohej, pra dhe të kontrollohej, nga një konsensus popullor. Dhe kështu, instrumenti i ri u bë ai i zgjedhjeve të lira e të ndershme.

Por edhe kjo, nuk mjafton. Konsensusi popullor edhe kur vjen si rezultat i një procesi elektoral të lirë e të ndershëm, prapë se prapë është i pamjaftueshëm të realizojë, përveç të tjerave, atë që pritet: kontrollin e pushtetit. Jo rrallë edhe në demokracitë e konsoliduara, ekziston rreziku që ai, në të kundërt të asaj çka pritet: të legjitimojë absolutizmin ose ndryshe, tiraninë e shumicës.

Ndaj, duhet më shumë akoma. Një sërë mekanizmash dhe institutesh të tjerë, synuan pikërisht, të zvogëlojnë këtë rrezik eminent të demokracisë; moskontrollueshmërinë e pushtetit. Ndër ta, më të rëndësishmit: rigiditeti i kushtetutës, gjykata kushtetuese, referendumet, pavarësia e gjyqësorit dhe institucioneve të pavarura. Në fund, instrumenti i mbetur është integrimi në struktura integruese dhe demokratike, sikurse janë Nato dhe BE-ja. Kondicionaliteti, që paraprin dhe shoqëron këto procese, mbetet një tjetër “pengesë” për absolutizmin e një pushteti.

Historia e demokracisë, përveç të tjerave është pikërisht, historia e marrëdhënies së pushtetit me këta parime dhe institute, më saktë akoma, mbrojtja me vetëmohim e “distancës” mes tyre. Pushteti, në përgjithësi, njësoj kudo, ka tendencën të zgjerohet, pra, ta bëjë sa më të vogël këtë distancë. Në demokracitë e konsoliduara, kjo është padyshim, një ndërmarrje e vështirë: këto institucione janë të konsoliduar dhe nga ana tjetër, politikanët e zgjedhur nga qytetar të ndërgjegjshëm, janë gjithashtu, në përgjithësi të ndërgjegjshëm.

E kundërta ndodh, në demokracitë e brishta. Këtu edhe institucionet janë të brishta edhe pushteti nuk mendon veçse, si t’i kontrollojë ato. Dhe për fat të keq, në shumicën e rasteve, ia del. Dhe sidomos, kur ia del ta realizojë këtë “pastër”, nga pikëpamja ligjore, askush dhe asgjë nuk mund të ndalojë më pushtetin në turravrapin e tij, abuzues dhe autoritarist ndaj jetës së qytetarit.

Është rasti ynë. Sidomos, i Shqipërisë 2005-2008. Për këtë, mjafton të kujtojmë si nisi dhe vazhdoi mandati qeverisës i shumicës së sotme. Që në ditët e para, sulmi nisi pikërisht, në goditjen dhe neutralizimin e aktivitetit të këtyre institucioneve që përmendëm më lart. Vetëm ato, mund të ndalnin rrugën drejt “lirisë” për të pushtuar dhe kontrolluar gjithçka. Çdo gjë, sidomos kur e sheh nga sot, kuptohet që ka përbërë një objektiv, të përpunuar mirë që më parë. U synuan me radhë, zgjedhjet, mosnjohja e kushtetutës, institucionet e pavarura, gjyqësori, organet e tij drejtuese, prokurori i përgjithshëm, Komisioni Qendror i Zgjedhjeve, Kontrolli i Lartë i Shtetit, administrata publike.

Nën “tymin” e korrupsionit dhe reformave për goditjen e tij, të gjitha këto institucione, ose u arrit të kontrolloheshin plotësisht ose u intimiduan në atë masë, sa ranë vetë, ngadalë-ngadalë, nën prehrin e ekzekutivit. Me zgjedhjen e presidentit të Republikës dhe bashkë me të, të kurorëzimit të kontrollit të shtetit nga tre figurat qendrore të Partisë Demokratike u bë përfundimisht e mundur, kontrolli i plotë i të tre pushteteve në Shqipëri. Pas kësaj, në rrugë ligjore, u morën nën kontroll, KLD-ja, u ndryshuan raportet, me emërimet, në Gjykatën e Lartë, në Gjykatën Kushtetuese, në Prokurorinë e Përgjithshme. Si një ortek, brenda një muaji, shkarkohen apo transferohen me dhjetëra gjyqtar e prokurorë të Republikës. Pushtetet sot, janë të ndarë, aq sa janë të ndarë nga njëri-tjetri, tre figurat kryesore të shtetit.

Sot, në këtë vend, nuk funksionojnë më zgjedhjet, nuk ka më ndarje të pushtetit, qytetarëve iu shkelen çdo ditë liritë dhe të drejtat e tyre, ligjshmëria nuk është më kërkesë e pamposhtur edhe për vendimet e figurave kryesore të shtetit, të gjitha organet kryesore që përbëjnë sistemin gjyqësor, por edhe institucionet e pavarura u zotëruan nga “besimtarët” e dikurshëm.

Vetëm “kushtëzimi” i proceseve integruese, edhe ai vetë, i “kushtëzuar” nga ecuria e ngjarjeve në rajon, është mjaft pak, për të na ndaluar të mendojmë e të konkludojmë se, sot për sot, nuk ka mbetur asnjë parim apo institucion që të kontrollojë dhe kufizojë aktivitetin e pushtetit. Dhe më tej akoma: kthimi pas, do të jetë i vështirë.

[Brari]

qenka merzitur ki totozani i dujsivit pse kemi nje djal te mrekullushem si bamiri president e qe nuku kemi me sallakun.. bodygardin e altin arapit si prokuror e qe.. pse pd nuku do gjykatat me abdira qe din te varin ne litar poete..

kulmi..

kishim tjater teme ketu o dujsiv..

urbanistika kultura ajri njeriu.. perspektiva e muzealja.. e tiranes..

skishe gje fare per te thene ti..

[Duaje Siveten]

po thoka fahrimandri merbazisti,

urbanistika kultura ajri njeriu.. perspektiva e muzealja.. e tiranes..

per ju komuniste primitive, sali berish e fatos nano, gjinush e kurrkush, nuk paska lidhje kioskizimi, piramidalizmi, nepotizmi, dushkezimi ... me ate quhet ndraghetizim qe po i beni Shqiperise?

[micro-phobia]

A jeni shqiptar be ju?

[drague]

njeri eshte majtas+dhe tjetri djathtas+,por jane shqipetare 24karat