Arrestimi dhe pushkatimi i Genci Lekës dhe Vilson Blloshmi-t

[RaPSouL]

Ne kete teme do te publikohen artikuj dhe intervista te bera reth dy poeteve te rrinj shqiptar te ndjekur nga shteti dhe te denuar rende.

Po e filloj me artikullin me posht.


“Armiqtë” Vilson Blloshmi dhe Genc Leka


Poetët / Nr.1

Grupi armiqësor i Bërzeshtës

Dy të PUSHKATUAR dhe 70 vite burgim

1-Genci Bardho (Feim) Leka, për krimin e sabotimit, në bazë të nenit 72 e 12 dhe 28 të Kodit Penal dhe për krimin e agjitacionit e propagandës kundër pushtetit popullor dhe në bazë të nenit 73/1, të Kodit Penal, dënohet me vdekje, me pushkatim, me konfiskimin e pasurisë, si dhe me humbjen e të drejtës elektorale për 5 vjet kohë.

2- Vilson Sami Blloshmi, për krimin e sabotimit, në bazë të nenit 72 e 12 dhe 28 të Kodit Penal dhe për krimin e agjitacionit e propagandës kundër pushtetit popullor dhe në bazë të nenit 73/1, të Kodit Penal, dënohet me vdekje, me pushkatim, me konfiskimin e pasurisë, si dhe me humbjen e të drejtës elektorale për 5 vjet kohë.

3- Bedri Sami Blloshmi, për krimin e sabotimit dhe në bazë të nenit 72 e 12 dhe 28 të Kodit Penal e dënon me 25 (njëzet e pesë) vjet të heqjes së lirisë dhe me konfiskimin e pasurisë, si dhe me humbjen e të drejtës elektorale për 5 vjet kohë.

4- Demir Marko Blloshmi, për krimin e sabotimit dhe në bazë të nenit 72 e 12 dhe 28 të Kodit Penal e dënon me 18 (tetëmbëdhjetë) vjet të heqjes së lirisë, me konfiskimin e pasurisë, si dhe me humbjen e të drejtës elektorale për 5 vjet kohë.

5- Rustem Ymer Çerri, për krimin e përvetësimit të pasurisë socialiste të kryer më shumë se një herë dhe në bazë të nenit 80/1 të Kodit Penal e dënon me 12 (dymbëdhjetë) vjet heqje lirie e konfiskimin e pasurisë.

Vuajtja e dënimit i fillon nga dita e paraburgimit 05.08.1976

6- Rustem Shaban Dashi, për krimin e përvetësimit të pasurisë socialiste të kryer më shumë se një herë dhe në bazë të nenit 80/1 të Kodit Penal e dënon me 10 (dhjetë) vjet heqje lirie e konfiskimin e pasurisë.

7- Rexhep Ali Sula, për krimin e përvetësimit të pasurisë socialiste të kryer më shumë se një herë dhe në bazë të nenit 80/1 të Kodit Penal dhe 44 të Kodit Penal e dënon me 3 (tre) vjet heqje lirie.

8- Ali Isuf Goçi, për krimin e përvetësimit të pasurisë socialiste në shumë të vogël dhe në bazë të nenit 81 e 42 germa “a” të Kodit Penal e dënon me 2 (dy) vjet heqje të lirisë.

Vendimi u shpall në Librazhd, më 13.06.1977

Vilsoni dhe Genci u pushkatuan mesnatën e 17 korrikut 1977

Arkivat. Arrestimi i poetëve



Vilson Blloshmi dhe Genc Leka, lindën në muajin Mars. Vilsoni, lindi më 18 mars të vitit 1948, ndërsa, Genci më 23 mars të vitit 1941. Që të dy ishin nga i njëjti fshat, nga Bërzeshta e Librazhdit, që të dy ishin poetë. Ashtu siç kishin lindur në të njëjtin muaj, ata patën të njëjtën vdekje dhe në të njëjtën natë. Vilson Blloshmi dhe Genc Leka u pushkatuan mesnatën e 17 korrikut të vitit 1977, për të vetmin “faj”, se kishin lindur poetë. Jeta e tyre u fik nga plumbat e xhelatëve, ndërsa trupat e njomë u flakën në të njëjtën gropë. Të dy poetët e kallur nën dhe` u lanë në harresë deri në shembjen e diktaturës, ndërsa poezitë e tyre u shpallën heretike. Diktatura i groposi, por të dy poetët kishin skalitur pavdekësinë me krijimtarinë e tyre, poezinë. Ata ishin poetë të lindur dhe i këndonin bukurisë, njeriut të thjeshtë.

Vilson Blloshmi dhe Genc Leka, ishin mësues dhe poetë të talentuar që aspironin për liri dhe demokraci, për një jetë më të mirë. Ndaj tyre u organizua një gjyq politik i inskenuar. Komiteti i Partisë së Librazhdit kishte bërë një plan masash për gjykimin dhe dënimin e Vilson Blloshmit dhe Genc Lekës. Pra, në Komitetin e Partisë merreshin vendime për pushkatimin e poetëve. Edhe diskutimet që do të bëheshin në gjyqin politik, ishin përgatitur në Komitetin e Partisë dhe aty ishin caktuar gjashtë vetë, për të diskutuar ato që ishin përgatitur në Komitetin e Partisë. Në planin e masave të Komitetit të Partisë, thuhej se: “Gjykatat Popullore punojnë për të realizuar vendimet e Kongresit të 7-të të PPSH”. Akuzat ishin të rënda për “krim, sabotim ekonomik, agjitacion dhe propagandë”.

Vilson Blloshmi rridhte nga një familje patriotike. Ai fliste frëngjisht dhe anglisht në mënyrë të shkëlqyer. Shkruante poezi, por edhe përkthente poetët më në zë perëndimorë, sidomos ata francezë. Akuza kryesore ndaj tij, ishte poezia “Saharaja”, ku ai e simbolizon Shqipërinë të shkretë dhe pa miq e pa shokë, por Vilsoni u akuza edhe pse kishte thënë se, “që të bëhesh njeri i afirmuar, duhet të dish edhe gjuhë të huaja”. Regjimi nuk i donte njerëzit që dinin gjuhë të huaja. Megjithëse dinte gjuhë të huaja, ai shikohej me sy të keq nga Partia e Punës dhe qeveria komuniste. Në aktakuzë thuhej se: “Vilson Blloshmi e ka filluar që në bankat e shkollës, në Normalen e Elbasanit, veprimtarinë armiqësore”. Ai i kishte thënë një shoku në shkollë se, “vendi nuk ka literaturë të bollshme dhe njerëzit nuk marrin dije”...

Genc Leka, ishte një mësues shembullor, por për probleme të biografisë e çuan në punë ndërtimi. Edhe pse punonte shumë, ai gjente kohë që të shkruante edhe poezi. Në aktakuzë ishte shkruajtur se ai ka bërë agjitacion, duke u shprehur se, “normat janë të larta dhe shpenzimet e ulëta sa mezi jetohet”. Ai u akuzua për poezi pesimiste dhe jo realiste, sipas prokurorit, “poezitë shprehnin dëshpërim”. Interpretimi i poezive e rëndoi akuzën. Edhe poezitë e natyrës cilësoheshin si politike.

Ekskluzive/Nga dosja origjinale gjyqësore e ajo hetimore e arrestimit dhe pushkatimit të poetëve të talentuar, Vilson Blloshmi e Genc Leka, nga sot e në vazhdim, do të japim detaje të panjohura e rrëqethëse rreth këtij krimi makabër, si u përgatit dhe u formulua akuza e “sabotimit ekonomik”, ajo e “agjitacionit e propagandës”, vendimi i Partisë për dënimin maksimal të “Grupit armiqësor të Bërzeshtës”, kush mori pjesë në këtë skenar, kush dhe si u përgatitën Akt-Ekspertizat e krijimtarisë artistike, tentativa e dështuar e Sigurimit të Shtetit për t’i bërë bashkëpunëtorë në këmbim të jetës, torturat fizike e psikologjike ndaj tyre, deri në pushkatimin në mesnatë në një pyll e gjetjen e varreve nga familjarët në vitet e demokracisë.

Si u përgatit arrestimi, gjykimi dhe

pushkatimi i poetëve Blloshmi e Leka

Nga Kujtim Boriçi

Është pranverë e vitit 1976. Kishte kohë që Partia dhe Sigurimi i Shtetit kishin vënë në shënjestër të ndëshkimit, dy poetët e rinj dhe të talentuar, Genci Lekën dhe Vilson Blloshmin. Referuar Dosjes “Blloshmi-Leka” (Nr.48) që ruhet në Arkivin e Ministrisë së Brendshme, pjesë të së cilës ne do botojmë në numrat në vazhdim të gazetës, gjithçka është kopsitur: Është përcaktuar grupi “armiqësor”, krerët e tij, si dhe akuzat që do i dënonin, agjitacioni e propaganda dhe sabotimi në ekonomi.

I pari në pranga, Bedri Blloshmi

Referuar dosjes “Blloshmi-Leka”, gjithçka ka funksionuar në sinkron të plotë për zbulimin e “grupit armiqësor të Bërzeshtës”, me synimin e ndëshkimit ekstrem të dy poetëve të rinj e të talentuar, Vilson Blloshmi e Genci Leka nga Librazhdi.

I pari vihet në pranga Bedri Blloshmi, 25-vjeç, vëllai i Vilsonit, poetit që do të pushkatohej më pas. Ajo ditë, 1 prill 1976, shënon vënien në pranga të Bedriut, i cili do të dënohej për akuzat e mësipërme, jo pak, por 25 vjet heqje lirie. Ato momente që nisën kalvarin e mundimshëm të “armiqve” të Bërzeshtës, dhënë dhe në faqet e librit të S.Bejkos, ruhen e riprodhohen të gjalla në kujtesën e Bedri Blloshmit, teksa rrëfen për gazetën “Shekulli”. ...Atë ditë, të dy vëllezërit kanë punuar te arat e kooperativës. Rrëmihnin anët e arave që mbeten pa u punuar; aty ku merr kthesën e rrotullohet traktori. Në një pushim, Bedriun e zë gjumi. Në ëndërr veten e ka parë në një pyll. Bie zjarri dhe i merr trupin, ia djeg njërin krah. Në tjetrin ka një fëmijë që e shpëton. Zgjohet keq e me të bërtitura. Vilsoni e qetëson. I thotë, do kesh zënë krahun poshtë trupit e të ka dhembur, ndaj pe atë ëndërr. Kur vijnë në shtëpi për të ngrënë drekë, xhaxha Hasani i thotë që të kërkojnë në Librazhd për zborin. Bedriu niset, në çast, për ta sqaruar. Zborin e kishte bërë. Ka dalë ndonjë ngatërresë. Xhaxha Hasani e kthen: “Prit të të jap ca lekë me vete”. Bedriu nuk i do. “Mbaji, t’i kesh lekët”. “Vajta-erdha, ngul këmbë Bedriu. Do t’i sqaroj dhe… kaq”. “Mbaji lekët, se m’i kthen prapë. Dëgjo, bir, shton Hasani, ti këta nuk i njeh mirë. Mua nuk më ngjan punë zbori kjo. Nuk më ndjell zemra për mirë. Sido që të jetë, bëhu burrë”. “Po të jetë ashtu, po ia mbath matanë. Të arratisem?”. “Tani nuk ke ku shkon. Në kanë ndër mend gjë të ligë, që këtë çast ata të janë vënë këmba-këmbës. Por… me mend në kokë, siç të thashë”.

Në Librazhd, Bedriut i thonë se mbase e ke bërë zborin, por këtë do ta sqarojmë nesër. Sot fli në hotel dhe duku prapë. Ktheu dhe një herë nga Dega e Punëve të Brendshme. Bedriu nuk arrin ta kuptojë ç’po ndodh. Nuk kam punë me Degën (Sigurimin e Shtetit), u thotë. Nesër do të paraqitesh këtu, në repartin ushtarak, që ta sqarojmë atë punën e zborit. Sonte fli në hotel se duhet të paraqitesh që në mëngjes. Në hotel i thonë se do të flejë në dhomën 11, kati i tretë. Iu duk se edhe këta sikur e dinin që ai do të vinte aty. Bedriu stepet. Diçka e keqe po i vjen rrotull, po prapë nuk do ta besojë. Ai i hotelit i thotë dil, pi ndonjë kafe, ha darkën, dhomën e ke tënden. Kishte pasur të drejtë xha Hasani, lekët duheshin me vete. Një polic që e priste te dera, e çon te Kryetari i Degës. Ai ia thotë copë: “Duhet të punosh me ne, për shtetin. Ti je nga fisi i Blloshmit dhe njerëzit kanë besim tek ju. Ne duam të dimë çfarë thonë njerëzit. Do të na japësh të dhëna për të gjithë njerëzit, veç njerëzve të familjes tënde. Ti je i ri. Ne do të mbajmë mirë. Shko me cilëndo vajzë që të të dojë qejfi në gjithë Librazhdin, veç të bësh këtë punë për ne. Shko fli në hotel, mendohu, nesër flasim prapë”. Bedriu nuk pranon që të bëhet spiun. Vijnë prapë natën në hotel dhe ia përsërisin kërkesën. Bedriu nuk do. E arrestojnë. Akuza: Ke djegur rrapin dhe Muzeun e fshatit. Ne nuk ta kishim vënë atje emrin e gjyshit tënd, Selman Blloshmi, dhe ti nga inati doje të digjje Muzeun.

Pranga dhe për Vilson Blloshmin

Ishte 5 gushti i vitit 1967. Arrestimet vazhdojnë. Është radha e Vilsonit. Vilsonin e thërrasin në Librazhd, për një punë te ferma. Me vete ka marrë një batanije, bukë dhe librin e Hygoit “Viti ‘93”. Pa hyrë në qytet, tek ura i hedhin hekurat. Ia mbulojnë kokë me batanije dhe menjëherë e nisin në Tiranë. Batanijen e shtëpisë, bukën dhe librin e Hygoit i lënë në burgun e Librazhdit. Ka ndenjur i lidhur duar e këmbë te biruca nr.20, birucat e Koçi Xoxes, siç i quanin. I thonë se je djalë inteligjent, di gjuhë të huaja. Duam bashkëpunimin tënd. Të shkosh jashtë, në Belgjikë te daja yt dhe të punosh për ne. E ka marrë në pyetje vetë Kadri Hazbiu, ministri i Brendshëm. Kjo torturë vazhdon dy muaj rresht. Nuk e torturojnë, por e masakrojnë. Kur vjen në Librazhd, krahun e majtë e ka të mpirë. Nuk e urdhëron dot. E merr me dorën tjetër që ta vërë mbi tavolinë.

25 ditë pas arrestimit të Vilsonit, te qendra e fermës shtetërore arrestojnë Gencin. Fillimisht i thonë se, kur ke shkruar parullat propagandistike në muret e godinave të fermës, emrin e Enver Hoxhës e ke bërë me bojë të zezë. Genci do të jetë te qelia nr.1. Pas tij, te 2-shi është Bedriu. I treti në radhë, është Vilsoni. Fillojnë që të merren vesh me goditje në mur. Alfabeti i të burgosurve.

Janë bërë ndërkohë dhe arrestime të tjera: Demir Blloshmi, Rustem Dashi, Rustem Çeni, Rexhep Sula dhe, i fundit, Ali Goci që arrestohet në gjendje të lirë. Më vonë, mbasi i japin aktakuzën, edhe këtë e kthejnë në burg. (Burimi, Dosja Gjyqësore)

(Vijon)

[Stendhal]

Pershendetje Rapsoul,

Do doja te dija kush ka informacion rreth familjes Blloshmi ? Me duket se jane familje shume e njohur por mungojne shume referenca rreth tyre.

[RaPSouL]

Pershendetje Rapsoul,

Do doja te dija kush ka informacion rreth familjes Blloshmi ? Me duket se jane familje shume e njohur por mungojne shume referenca rreth tyre.

Ne ditet ne vazhdim do te postoj ende artikuj te tjere, nder te cilet do te gjesh edhe pergjigje reth pyetjes tende.

Respekte.

[RaPSouL]

Kadri Hazbiu merr nen hetim "Poetin armik" Vilson Blloshmi

Ekskluzive / Nga dosja origjinale gjyqësore e ajo hetimore e arrestimit dhe pushkatimit të poetëve të talentuar, Vilson Blloshmi e Genc Leka, sot po japim fakte e dëshmi rreth torturave që iu bënë poetëve gjatë hetimit, formulimi i akuzave zyrtare për "Tradhti" dhe pjesë të dëshmisë së Bedri Blloshmit, dënuar me 25 vjet burg, si vëllai i poetit Vilson Blloshmi dhe pjesëtar i "Grupit armiqësor të Bërzeshtës".



Në dosjen gjyqësore (Nr.48) të poetëve të pushkatuar, Genc Leka e Vilson Blloshmi, del qartë fakti se ndaj tyre është ushtruar dhunë sistematike për afro një vit, për shkak se refuzohet pranimi i një faji të pabërë. Shkrimtari Sadik Bejko, në librin kushtuar poetëve martirë, jep detaje e dëshmi rreth këtyre torturave, por arkivat zyrtare kanë mbajtur e ende mbajnë të papublikuara dëshmi të tjera rrëqethëse. Del gjithashtu që poeti Blloshmi, i cilësuar si një nga krerët e "grupit armiqësor" së bashku me Genc Lekën, është thirrur në Hetuesi, në Tiranë, nga Kadri Hazbiu. Dokumentet që ruhen në arkivat zyrtare (AQSH dhe arkivin e Ministrisë së Brendshme, dosja hetimore e gjyqësore) konfirmojnë pak gjëra, përveç faktit të kësaj hetuesie speciale. Por mësohet se hetimi nga Kadri Hazbiu lidhet me ofertën që i bëhet Vilsonit për të pranuar të jetë bashkëpunëtor i Sigurimit të Shtetit, në këmbim të lirisë. Gjë e cila nuk është pranuar nga poeti. Më shumë ky fakt shtjellohet nga vëllai i Vilsonit, Bedriu, që ka komunikuar me të në momentin e kthimit të Vilsonit nga Tirana, me një kod që ata e kishin perfeksionuar mjaft mirë, nëpërmjet të goditurave me tokëzën e rripit në dyshemetë e qelive ngjitur.


Hetimi


Vilsonin e kthyer nga Tirana, e mbajnë nën trajtim të veçantë. Biruca e tij, mbyllet me çelës nga Kryetari i Degës. Vetëm ai ka të drejtë ta mbyllë dhe ta hapë tri herë në ditë. Për dy muaj rresht, biruca çelej e mbyllej me kyç, pastaj vulosej me dyllë. As policët e tjerë nuk kishin të drejtë ta shikonin. Kryetari i çonte dhe bukën. Mbase ishte presion. Mbase e kishin masakruar aq keq, sa nuk donin të dilte fjala.

Disa nga këto fletë-arrestime si ato për Vilsonin dhe Gencin, mendohet se janë firmosur nga Rrapi Mino, Prokurori i Përgjithshëm i Shtetit. Në vitin 1976, ka një vendim të Byrosë Politike që lejon të bëhen dënime kapitale për interesa të partisë dhe të shtetit. Terrori po shtohej. Vendimet për këto lloj dënimesh, do të dilnin drejtpërsëdrejti nga Prokuroria e Përgjithshme.


Ndërkohë vetë Dega e Brendshme e Librazhdit pëson ndryshime. Kryetari i mëparshëm i saj, zëvendësohet me një nga Tepelena, M.Hasa. S.Lera vjen nga Korça si Zëvendëskryetar Dege. Janë zgjedhur nga më të ashprit... Edhe ndër policët ka ndryshime. Largohen ata që janë vendas, për t'u zëvendësuar me të ardhur nga rrethe të tjera. Qëllimi është që "armiqtë" të mos kenë asnjë mundësi komunikimi me mjediset jashtë qelive.

Hetuesit janë, po ashtu, pa fijen e njerzillëkut. L.Kondili merret me Vilsonin, S.Caka, kryehetuesi, me Gencin. Hetuesia ballafaqon Gencin me Vilsonin. Pse nuk tregoni ç'keni biseduar bashkë? Pse dëgjonit radiot në gjuhë të huaja natën? A ka ardhur daja nga Belgjika për t'ju takuar dhe cilat qenë detyrat që u ka lënë? Pse lexoni poetë e shkrimtarë të ndaluar nga shteti? Cili është kuptimi i fshehtë i vjershave tuaja? Etj., etj. Dosjet përgatitore ishin të mbushura me shumë fashikuj kallëzimesh. Ndjekja ka qenë e gjatë dhe ata që i kanë kallëzuar, kanë qenë nga miqtë e të njohurit e tyre më të afërt. Midis hetuesve që vijnë nga Tirana, është dhe D.Beshiri, punonjës i Hetuesisë së Përgjithshme. Ai i merr në pyetje duke ngrënë copa mishi e duke rrëkëllyer raki drejt nga gryka e shishes. Pse keni shtyrë njerëzit që të mos punojnë, të vjedhin, të dëmtojnë drithërat? Që kur keni pasur ndër mend ta rrëzoni pushtetin popullor?


Në Librazhd, ato ditë duken Kleanthi Koçi dhe Eleni Selenica, që të dy Zëvendëskryetarë të Gjykatës së Lartë Tiranë.


Akuza zyrtare


Aktakuzën e parë ua japin më 17 shkurt 1977. Flitej për sabotim ideologjik. Genci dhe Vilsoni nuk e pranojnë. Ia thonë me trokitje në mur dhe Bedriut që mos ta pranojë. Një ditë Gencit i kishin ardhur ushqime nga familja. I thotë me alfabetin e murit Bedriut që do të lë diçka nga Gjiska, nëna e Gencit, në banjë. Ai ishte te qelia e parë. Pas tij, dilte për në banjë vetëm Bedriu. E gjeti. Një copë byrek. E gëlltiti menjëherë.

Aktakuza kish dy javë që rrinte e hedhur në dyshemenë e birucës. Bedriu as që e kishte lexuar. Polici i vë prangat dhe ia futi aktakuzën në gjoks. Hetuesi hyn, e merr dhe e gris copë-copë. Me këtë akuzë do hanit 10-12 vjet. Ç'do të bëhet tani me ju? Këtë as unë, as njeri tjetër nga ne këtu, nuk e di.


Vendimi ishte marrë diku lart. Prej andej, erdhi në Librazhd. Duhej bërë një gjyq model, duheshin dhënë dënime me vdekje në Librazhd.

Pas disa javësh, Kryetari i Degës, prokurori, Shefi i Krimeve dhe kryehetuesi S.C., hyjnë të gëzuar në korridoret e paraburgimit. Selim Caka shpërndan aktakuzën e re nëpër qelitë tek të burgosurit. Merreni, u thotë, u kemi prerë nga një kostum tjetër shumë më të mirë sesa ai i pari. Atë kostum, dashtë Zoti, ta veshësh për vete! Grushte dhe shkelma dhe mbyllje e dyerve me zhurmë. Bedriu, siç rrëfen, i ka ende të freskëta pasojat e asaj torture psikologjike e fizike të asaj kohe.


Banorë të burgut


Arrestimi dhe hetimi i këtij lloji, nuk ishin dëgjuar asnjëherë në qytetin e vogël të Librazhdit. Qyteti buzë lumit Shkumbin ishte më tepër një qendër administrative dhe ushtarake sesa një mjedis me tradita të ngulitura të jetës qytetare. Para vitit 1944, më të rëndësishme dhe më të dëgjuara kishin qenë krahinat si Bërzeshta sesa ky qytet i sajuar si qendër nënprefekture. Gryka dhe male, ngriheshin kërcënueshëm mbi këtë qytezë. Dhe asgjë tjetër.

Hapja e minierave të hekur-nikelit mbas viteve 1960 do të ndërrojë diçka në jetën e qytetit. Minierat do të jenë krenaria e shndërrimeve që solli socializmi, "jeta e re".


…Arrestimi i dy poetëve dhe i atyre që u quajtën grupi i "armiqve", vajtje-ardhjet e njerëzve nga Gjykata e Lartë dhe nga Prokuroria e Përgjithshme, ishin shenja se po ndodhte diçka e gjëmshme dhe veçanërisht e e frikshme. Kudo bisedohej nën zë, për tmerrin që u kishte rënë mbi kokë atyre ditëzinjve pas hekurave të burgut. U frikësuan dhe u mblodhën grusht, të gjithë ata që në një mënyrë apo në tjetrën kishin patur ndonjë lidhje me ta. Ndërrimet që u bënë në Degën e Punëve të Brendshme, u ndien si kërcënim dhe për të tjerët në qytet. Ata që thirreshin nga rrethi dhe nga ana e anës, si dëshmitarë të akuzës, flinin në hotelin e vogël të qytetit. Me çehre të ndërruar e të prishur, të nesërmen iknin qëmenatë nga hoteli, sikur të fshiheshin edhe nga vetvetja, për t'u ndërruar më pas me të tjerë. Qyteti të gjitha i shihte, të gjitha i ndiente. Ngjarje të tilla jo gjithmonë i bien në pjesë një qyteti të vogël.


Dëshmia e Bedri Blloshmit


Genci dhe Vilsoni, 1 vit tortura çnjerëzore në birucë


Komunikova me vëllanë nëpërmjet goditjeve të gishtit në mur. Ai më shpjegoi si e kishin arrestuar dhe më tha se kishte qenë 3 muaj në Hetuesi në Tiranë, tek "Mine Peza", dhe e kishte marrë në pyetje vetë Kadri Hazbiu. Më tha se në Hetuesinë e Tiranës, kur më çonin për të kryer nevojat dhe për të ngrënë bukë, më lidhnin kokën me një batanije dhe më mbanin dy civilë për dore. Dhe në banjë, kur kryente nevojat personale, policët civilë rrinin me të në banjë. Më tha se e kishin torturuar shumë dhe krahun e majtë e kishte të paralizuar nga hekurat. Ata e mbanin gjithë natën pa gjumë dhe në çdo dy orë civilët ndërroheshin. E mbanin në këmbë mbështetur pas murit, me duar të lidhura dhe qëndronte më një këmbë. Kur lodhej, binte në çimento dhe ata e çonin prapë në këmbë dhe i thoshin: "Fol, a do ta pranosh propozimin e ministrit për të bashkëpunuar me Sigurimin e Shtetit që të shkosh jashtë shtetit?".


Zoti Blloshmi, a mund të na thoni si nisi kalvari i vuajtjeve ndaj jush?


Ka qenë 31 marsi i vitit 1976, kur më thirrën për në zborin ushtarak, por ky ishte një pretekst. Pasi u paraqita në Degën Ushtarake, u thashë se zborin e kisha kryer dhe u tregova fletën e zborit. Ata më thanë se fleta e zborit nuk ishte e rregullt dhe do më çonin në Degën e Brendshme për ta sqaruar. Pasi më çuan atje, më mori në pyetje nënkryetari i Degës së Brendshme, Beqir Quku. Ndërmjet të tjerash, ai më tha se ju jeni 21 vetë në familje dhe ne, 21 pushkë kundër Enver Hoxhës nuk i lëmë. Më bënë presion për t'u bërë bashkëpunëtor i Sigurimit, por unë nuk pranova. Nënkryetari i Degës së Brendshme, Beqir Quku, më tha se sonte do të flesh në hotel në Turizëm dhe do të mendohesh. Më çuan atje dhe në mesnatë erdhi dhe më mori policia, më çuan në zyrë tek nënkryetari. Ai më tha: "A u mendove dhe çfarë vendose?". Unë i thashë se ajo nuk ishte punë për mua dhe nuk e bëja dot. Atëherë, ai hapi sirtarin, nxori hekurat dhe pasi më lidhi, më tha se nuk kisha për ta parë më diellin kurrë me sy. Që nga nata që më thirrën për në zbor, mua më vunë prangat dhe më futën në birucë, dhe nuk kisha asnjë lidhje me botën përjashta qelisë. Gjatë gjithë kohës së hetuesisë në Librazhd vinte një i dërguar special nga Tirana, i cili quhej Dhimitër Beshiri. Ai nuk ndahej për asnjë çast nga shefi i Hetuesisë së Librazhdit, Selim Caka.


Po Vilsonin, vëllanë tuaj, si e arrestuan?


Pas 3-4 muajsh vura re se një nga qelitë mbahej e kyçur me dy çelësa dhe e vulosur me dyllë. Kjo birucë nuk hapej nga polici, siç hapeshin birucat e tjera, por largohej polici dhe hapej nga vetë Kryetari i Degës së Brendshme për të kryer veprimet. Pas ca kohësh, në një moment që polici i birucave ishte në banjë, dëgjova një zë nga një birucë tjetër: "O dyshi, o dyshi, mbaj qëndrimin që ke mbajtur, mos prano asgjë nga ato që të thonë". Unë isha në birucën nr.2 dhe e pyeta atë që më foli: "Kush jeni ju?". "Jam Vili, Vili,- më tha. "Përse të kanë arrestuar",- i them unë? Ai më tha: "Për librat, për poezitë, se m'i kanë marrë të gjitha, punë agjitacioni". Në këtë kohë, polici e kapi duke folur dhe e pyeti se me kë foli dhe pse. Menjëherë u alarmua e gjithë Dega e Brendshme, erdhi kryetari i Degës dhe Shefi i Hetuesisë, e morën vëllanë lart dhe i thanë pse foli. Ai u kishte thënë se nuk kishte folur me asnjë njeri. Pastaj më morën mua, më pyetën se me kë kisha folur në birucë. Unë u thashë se nuk kisha folur me asnjë njeri. Mbas ca kohësh, vëllai i binte murit të birucës, duke trokitur 36 herë me gisht. Kur unë i përgjigjesha po me goditje për t'i thënë se e kisha kuptuar sinjalin e tij, ai ma priste duke më thënë se nuk kisha kuptuar gjë. Një pasdite, Vilsoni po fliste me policin, duke i thënë se ti je me shkollë dhe i zgjuar, por po më numërove alfabetin që janë 36 germa, atëherë je me të vërtetë i zgjuar. Polici ia ktheu: "Ore, ç'më duhet mua alfabeti, unë kam çelësat në dorë!".


Atëherë, unë e kuptova që sinjali që më jepte vëllai, ishin 36 germat e alfabetit dhe kur iku polici, shkrova të gjitha germat në mur dhe vura numrat për t'i korresponduar. Pastaj komunikova me vëllanë nëpërmjet goditjeve të gishtit në mur. Ai më shpjegoi si e kishin arrestuar dhe më tha se kishte qenë 3 muaj në hetuesi në Tiranë, tek "Mine Peza", dhe e kishte marrë në pyetje vetë Kadri Hazbiu. Më tha se në Hetuesinë e Tiranës, kur më çonin për të kryer nevojat dhe për të ngrënë bukë, më lidhnin kokën me një batanije dhe më mbanin dy civilë për dore. Dhe në banjë, kur kryente nevojat personale, policët civilë rrinin me të në banjë. Më tha se e kishin torturuar shumë dhe krahun e majtë e kishte të paralizuar nga hekurat. Ata e mbanin gjithë natën pa gjumë dhe në çdo dy orë, civilët ndërroheshin. E mbanin në këmbë mbështetur pas murit, me duar të lidhura dhe qëndronte me një këmbë. Kur lodhej, binte në çimento dhe ata e çonin prapë në këmbë dhe i thoshin: "Fol, a do ta pranosh propozimin e ministrit për të bashkëpunuar me Sigurimin e Shtetit që të shkosh jashtë shtetit? Ne e dimë se ti këtë punë e bën, se je shumë i zgjuar, pasi di disa gjuhë të huaja, frëngjisht, anglisht, gjermanisht, italisht dhe turqisht". Ai nuk pranoi dhe ata fillonin nga e para torturat. Në birucë brenda, me kokë të lidhur me batanije, i sillnin njerëz të ndryshëm dhe i flisnin frëngjisht, anglisht, gjermanisht, italisht dhe turqisht dhe i thoshin: "Ku i ke mësuar këto gjuhë, sa mirë i ke mësuar!". Në birucat e Librazhdit u bë edhe një dhomë speciale e veshur me sfungjer, me karrige dhe tavolina të fiksuara, për të na hetuar vetëm neve...

(Vijon)

[bledikorcari]

krimet e komunisteve ne ate kohe nuk kane te shkrojtur dhe per to duhet te dale gjithe e verteta sepse vetem po doli e verteta shpirtrat e atyre qe vdiqen do prehen ne qetesi

[RaPSouL]

Si qëndruan poetët Blloshmi e Leka në qeli të lidhur këmbë e duar

Ishte mesi i vitit 1976 kur në qelitë e Librazhdit, përveç poetëve Genc Leka e Vilson Blloshmi, janë futur dhegjashtë të tjerë si pjesëtar të “Grupit armiqësor të Bërzeshtës”. Shumë të tjerë vinin e iknin në polici e hetuesi për të dhënë dëshmi e prova në funksion të akuzës. Me porosi nga lart, po përgatitej shpejt dhe dënimi i “armiqve”. Këtë situatë, në vazhdim, e sjellin dëshmitë e Bedri Blloshmit, të dënuarit me 25 vjet burg.

- Pas hetimit të gjatë vjen gjykimi. Ç'mund të na thoni rreth këtij gjyqi?

Pas dy-tre muajsh, pasi na ndërruan akt-akuzën,më datën 6 qershor 1977, më njoftoi përgjegjësi i birucave, duke më thënë se nesër do të dilnim në gjyq. Gjyqi u bë në sallën e kinemasë së Librazhdit. Pasi na çuan atje të lidhur me hekura dy e nga dy, pamë se salla ishte e mbushur plot me njerëz të zgjedhur nga sigurimi, disa prej të cilëve unë i njihja gjatë kohës së hetuesisë. Brenda në sallë ishin 26 policë, plus dy që rrinin tek dera me kallashnikovë në dorë. Pra jo vetëm salla, por dhe mjediset për rreth ishin të përforcuar me roje e punonjës civilë të sigurimit. Gjyqi filloi me dëgjimin e të ftuarve specialë që ndodheshin në sallë. Në sallë, para gjykatësve specialë, vinin dhe flisnin njerëz të panjohur, lexonin atë që u kishin përgatitur. Kishte nxënës nga shkollat e mesme, nga ushtria një oficer, një kryetar kooperative. Në trupin gjykues ishte edhe një civil i ardhur nga Tirana, i cili, gjatë seancave, shpesh konsultohej me kryetarin e trupit gjykues, S. Sulçe. Ishin edhe shumë të tjerë që diskutonin, por nuk ua mbaj mend emrat. Në të gjitha seancat, për gjashtë ditë rresht prokurori mbante në dorë të tri akt-ekspertizat që ishin firmosur nga shkrimtarët D. Çuli, K. Petriti e M.Xhaxhiu. Prokurori ndërpriste vazhdimisht seancën, drejtohej nga ne duke tundur në dorë tre akt-ekspertizat dhe thoshte: "Më fal, shoku gjyqtar, ja këto do t'ua hanë kokën këtyre se kanë vjellë vrer dhe vetëm vrer, por pas pak do t'u hanë kokën se do ta pinë vetë vrerin". Kjo gjendje vazhdoi pesëë ditë dhe ditën e pestë u dha pretenca. Kryetari i trupit gjykues tha se duke marrë për bazë mendimin e sallës, (këtu bëhet fjalë për njerëzit e ftuar specialë që ishin parapërgatitur)kërkuan dënimin tonë me vdekje. Pretenca ishte: Genc Leka me vdekje, me pushkatim, Vilson Blloshmi, vdekje, me pushkatim, Bedri Blloshmi, vdekje me pushkatim. Vlen të theksoj se familjarët tanë nuk morën pjesë në asnjë nga seancat tona gjyqësore, sepse nuk i kishin njoftuar. Lajmin për gjyqin dhe dënimin tonë me vdekje, ata e kishin marrë nga njerëz të ndryshëm në fshat.

- Në fakt, Vilsoni dhe Genci u pushkatuan, ndërsa ju u falët nga dënimi me vdekje. Si i shpëtuat plumbit?

Më 12 qershor të vitit '77, pasi u dha vendimi, Vilsonin, Gencin(të dy me pushkatim) dhe mua na çuan nëpër biruca dhe na lidhën kokë e këmbë. Pas 30 minutash, në birucën ku ndodhesha unë u fut përgjegjësi i birucave, A. D., i cili mbante në dorë një grumbull litarësh dhe zinxhirësh, ndërsa një polic tjetër kishte në dorë helmetën në të cilën ishte stampuar harta e Shqipërisë. Pasi më lidhi këmbët me një hekur në formë u-je, më lidhi edhe duart me hekura dhe më vendosi një litar tek këmbët dhe tek duart. Në kokë më vendosën helmetën. Atë natë unë nuk fjeta fare. As që e kuptova se kishte rënë dita. E kam gdhirë atë natë në kllapi. Vetëm kur hyri polici e më zgjidhi duart e këmbët, më hoqi helmetën nga koka, kuptova se kishte rënë dita. Papritur u hap dera dhe hyri brenda shefi i hetuesisë, kryetari i Degës së Brendshme dhe përgjegjësi i birucave, i cili më zgjidhi këmbët, më hoqi helmetën dhe m'i lidhi duart prapa dhe më drejtuan tek makina tip “Gaz”, i zbuluar. Aty pashë Vilsonin dhe Gencin që ishin vendosur kurriz më kurriz të lidhur ashtu si unë, dhe një grumbull policësh i mbanin për supesh. Ata qëndronin të ulur në makinë. Më ulën edhe mua pranë tyre në kurriz. Në mes na ndante një rresht me policë. Pasi në makinë hipën edhe disa policë të tjerë të armatosur gjer në dhëmbë, makina u nis si në kortezh. Gjatë rrugës, në të dyja anët kishte shumë njerëz që mbanin parulla në duar si "Rroftë shoku Enver", "Armiqtë në litar" etj.Na futën në sallën e gjyqit për të na dhënë vendimin e gjykatës. Pasi bënë një përmbledhje u dha vendimi: "I pandehuri Genc Feim Leka dënohet me vdekje, pushkatim. I pandehuri Vilson Sami Blloshmi, dënohet me vdekje, pushkatim. I pandehuri Bedri Sami Blloshmi, megjithëse të tre janë njerëz të pandreqshëm dhe janë dy vëllezër, ne vendosëm që t'i falet jeta dhe të dënohet me 25 vjet heqje lirie". Pas vendimit të gjykatës na çuan nëpër biruca. Përballë birucës së Gencit dhe Vilsonit, në korridor u vendos një polic i veçantë që kujdesej për ta, ndërsa brenda në birucë futën nga një të dënuar tjetër. Kjo gjendje zgjati plot 35 ditë që ata prisnin vdekjen me sy hapur, të lidhur kokë e këmbë. Më datën 17 korrik 1977, ishte ditë e diel dhe neve na erdhën familjet në takim. Erdhi polici dhe më nxori në takim. Pashë se kishte ardhur nëna me motrën. Nëna më shumë qante se sa fliste. Ajo mesa duket kishte kërkuar të takonte Vilsonin para meje, por ata i kishin thënë se do të takosh vetëm Bedriun. Nëna më pyeti: "Hë, mor bir, si u bë, ç'hata na gjeti kështu? Ku është Vili i nënës". Në takim merrte pjesë kryetari i Degës së Brendshme, M. Hasa, shefi i hetuesisë, S. Caka, nënkryetari i Degës së Brendshme, S. Lera, hetuesit L.Ymeri, L.Kondili e të tjerë që nuk i njihja. Nëna iu lutej atyre: "Ma nxirrni djalin që ta shoh"! Ata qëndronin në këmbë pa lëvizur dhe nuk flisnin. Takimi mbaroi. Më çuan në birucë. Mua, edhe pse m'u fal jeta, isha shumë i tronditur dhe nuk haja ushqim rregullisht. Sa herë që hapeshin birucat për të shkuar në banja, i pari dilte Genci me zinxhirë nëpër këmbë. Kur afrohej tek biruca ime që ishte përballë banjës, ai kollitej që ta dëgjoja unë edhe unë ia ktheja duke u kollitur nga brenda. Kur e çonin në banjë, policët ia zgjidhnin këmbët dhe me një litar të lidhur në duar, dy policë e merrnin për krahu dhe u fusnin në banja, ndërsa polici tjetër mbante cepin e litarit tek dera jashtë. Pasi dilte nga banja, e lidhnin prapë dhe e çonin në birucë. Të njëjtën gjë bënin edhe me Vilsonin. Ai kollitej gjatë gjithë korridorit, deri sa shkonte tek banja, të njëjtën gjë bëja edhe unë nga brenda. Një natë vjen shefi i hetuesisë, S. Caka, dhe hap derën e birucës time. Të gjithë të dënuarit u ngritën në këmbë, unë nuk u ngrita. Shefi i hetuesisë m'u drejtua: "Po ti, kulak, pse nuk ngrihesh në këmbë?". Ia ktheva: "Unë nuk kam as respekt, as frikë nga juve". Ai vazhdoi: "Atëherë dëgjomë, përgjigja nga Gjykata e Lartë erdhi. Ti e ke aq sa ta dhamë ne, pastaj më vonë të shohim". Unë e pyeta a ka ndonjë ndryshim në vendimin që u mor në Librazhd për dy të tjerët? Ai ma ktheu: "Do zbatohet vendimi i gjykatës së Librazhdit". Në atë çast mori një të dënuar nga biruca ku ndodhesha unë dhe e çoi në birucën nr.1 ku ishte Genci, dhe në birucë u dëgjua një zhurmë e madhe. Polici kërkoi me urgjencë mjekun. Mesa kuptova unë, Genci ishte njoftuar për mosndryshimin e vendimit për pushkatim. Po atë natë vjen përgjegjësi i birucës me disa policë dhe më dhanë ushqim me forcë. Unë, për gjithë natën, nuk ndjeva gjë fare se çfarë kishte ndodhur. Kur më nxorën në mëngjes për në banja, hodha sytë nga biruca e Gencit dhe e Vilsonit, dhe pashë se këpucët dhe polici nuk ishin. Atëherë më ra të fikët dhe kur u përmenda isha i shtrirë në birucë. Natën e dytë, personi që ishte në birucë me Vilsonin, një i quajtur R. Dashi, erdhi në birucën time. Ai më tha se në çastin që erdhën

policët për ta marrë, më tha: "Rustem kam parë një ëndërr", por nuk e mbaroi fjalën se në atë kohë u hap dera dhe hynë policët brenda, i zgjidhën këmbët dhe e morën me duar të lidhura prapa. Unë i hodha xhaketën mbi shpinë. Ai u kthye tek dera dhe më tha: "Rustem, ma bëj hallall, ti do dalësh shpejt nga burgu dhe do të të lë një amanet, se Bedriu është dënuar shumë. Kur të lirohesh, u thuaj në shtëpi se Vilsoni nuk u ka turpëruar dhe nuk ka pranuar asgjë. Lamtumirë. Ma bëj hallal!". Pas dy-tre javësh, mua më morën dhe më dërguan në Tiranë, në kaush, prej aty më degdisën në Spaç të Mirditës.

- Ju dy vëllezërit dhe kushëriri i parë të vënë në pranga e të dënuar nga gjykata, ishit të parët “armiq” të Partisë e shtetit apo..??

Jo. Persekutimi i familjes tonë ka filluar qysh më 26 tetor të vitit 1944, kur u pushkatua vëllai i babait tim, Azis Blloshmi, të cilit edhe sot e kësaj dite nuk i janë gjetur eshtrat. Në vitin '46 jemi shpronësuar nga pasuritë e patundshme dhe në tokën tonë pranë Shkumbinit u vendos një repart ushtarak që drejtohej nga Petrit Dumja. Në vitin '50 me arratisjen e Bardho Lekës, babai i Gencit, jashtë shtetit, u arrestua xhaxhai jonë Hasan Blloshmi me akuzën "strehim diversantësh" dhe u dënua 20 vjet heqje lirie dhe sekuestrim të gjithë pasurisë. Akoma pa dalë xhaxhai nga burgu, në vitin '63 u arrestua babai im, i cili u dënua për agjitacion dhe propagandë dhe qëndroi 7 vjet në burg. Dhe këtë radhë nuk do të mungonte sekuestrimi i pasurisë. Pas pak kohësh u dënua xhaxhai tjetër, Bukuroshi që punonte në Stravaj.

Në vitet '69-'76 ishte periudha që ne u bashkuam të gjithë në shtëpi, pasi ishin liruar të gjithë nga burgu. Në vitin '76 nisi një tjetër valë edhe më e egër arrestimesh dhe internimesh, duke filluar me arrestimin tim, të Vilsonit dhe Gencit. Më 27 korrik 1977, dhjetë ditë pas pushkatimit të Gencit dhe Vilsonit, u internua komplet familja ime. Sapo mbërritën në qendrën e internimit, sigurimi i shtetit thirri xhaxhanë tim, Hasanin për të bërë regjistrimin në vendbanimin e ri. Sapo ai futet në zyrë, i venë hekurat dhe e dënojnë me 10 vjet burg për agjitacion dhe propagandë, dhe e sollën në Burgun e Spaçit ku ndodhesha edhe unë. Në korrikun e vitit 1982 xhaxhai sëmuret dhe e çojnë në Spitalin e Burgut në Tiranë ku edhe vdes. Trupin e tij e kam gjetur mbas shumë kërkimesh në varrezat e Shish-Tufinës në Tiranë.

- Kalvari juaj në burgje deri në lirim?

Siç e thashë, Gjykata e Librazhdit më dënoi me 25 vjet burg. Në burg qëndrova që nga arrestimi më 1 prill 1976 dhe më 29 mars 1991 u lirova nga burgu i Burrelit. Gjatë gjithë kohës që kam qenë në burg, unë mendoja se në rast se do të dilja i gjallë nga burgu, puna e parë që do të bëja, do të kërkoja vendin ku ishin pushkatuar Vilsoni dhe Genci. Në zgjedhjet e 31 marsit të vitit 1991 shkova për të votuar. Komisioni i votimit më tha se ti nuk e ke emrin, megjithatë, unë votova. Prita rezultatin e zgjedhjeve, por prapë fitoi Ramiz Alia. Atëherë mora rrugën e arratisë dhe ika për në Greqi. Ishte koha kur ishte ndryshuar ligji i arratisjes me pushkatim ishte bërë në dënim me gjobë, por kallashi në kufi vazhdonte të merrte jetë njerëzish. Në Greqi, qëndrova 7 muaj. Atje u takova edhe me djalin e Gencit, Petrikën. Petrika komunikonte shpesh me familjen e tij në Korçë dhe edhe me familjen time në Bërzeshtë të Librazhdit. Pasi më mori dy-tre herë në telefon familja u detyrova të kthehesha, sidomos pas kërkesës së nënës, e cila më tha hajde se më mirë të jemi të varfër, por bashkë. Në atë kohë edhe familja ishte kthyer nga internimi dhe e gjeti shtëpinë krejt të shkatërruar.

-Vite të tëra pa varr. Si gjetët vendin ku ishin pushkatuar Vilsoni dhe Genci?

Pas 7-8 muajsh u ktheva nga Greqia në Shqipëri. Vendosa të kërkoj Gencin dhe Vilsonin. Me anë të një oficeri të sigurimit shkova në vendin e quajtur Përroi i Firarit, një zonë malore që është rreth 10 km larg qytetit të Librazhdit. Oficeri i sigurimit më shpjegoi përafërsisht vendndodhjen, por më tha se dokumentet mos m'i kërko se nuk t'i tregoj. Unë atëherë ika dhe qëndrova në Tiranë, por kam shkuar me dhjetëra herë tek Përroi i Firarit dhe punoja duke hapur me dhjetëra gropa për të gjetur Vilsonin dhe Gencin. Kaluan muaj e muaj dhe nuk gjeta asgjë. Atëherë fillova të interesohem në Librazhd. Një kushëriri im më tha se ishte interesuar dhe kishte gjetur njeriun që kishte hapur gropën e pushkatimit. Njoftova edhe Petrikën dhe lamë takimin në Librazhd. Takova personin që dinte vendin, nuk iu prezantova, por e gënjeva, duke i thënë se vij nga Ministria e Brendshme. I thashë se në vitin 1977 këtu në Librazhd është bërë një gjyq dhe janë pushkatuar dy veta dhe në bazë të dokumenteve keni qenë ju, ai që keni hapur gropën e pushkatimit. Ai nuk hezitoi, por më tha, po, unë e di ku është, por do të shkoj në shtëpi dhe pas 5 minutash takohemi tek lokal "Sopoti". Petrika më priste në lokal dhe kishte pirë ca gota me raki. Kur erdhi personi që bisedova unë, Petrika iu prezantua, duke i thënë, "unë jam djali i Gencit", edhe pse unë e kisha porositur të mos prezantohej.

Dolëm nga lokali dhe personi që do na çonte tek vendi më tha se do të dalim një nga një nga qyteti që të mos na shohë njeri. Pasi lamë rrugën nacionale, filluam të ngjiteshim në këmbë malit përpjetë. Petrika ishte më mbrapa me një kushëririn tim, kurse unë ecja përpara me personin në një distancë të afërt. Ai filloi të më pyeste, "Sa mirë, djali i Gencit po interesohet për babanë e vet, ndërsa ata të Blloshmit nuk ndjehen fare. Familjen e tyre unë e kam njohur në internim dhe ishin njerëz të mirë. Ata dy djem u pushkatuan kot". Unë mundohesha t'i shmangesha dhe ndonjëherë i përgjigjesha pyetjeve të tij. Më pas më tha se, "ata kanë pasur edhe një tjetër në burg dhe shumë të burgosur të tjerë janë liruar, por ai nuk është bërë i gjallë. Ka mundësi të jetë vrarë në burg". Unë përsëri nuk i tregova se kush isha.

Kur mbërritëm tek vendi që dinte ai, aty ai pa vendin që kisha gërmuar unë më përpara dhe u çudit. Pastaj pyeti kush mund të ketë gërmuar këtu. Unë iu përgjigja, kemi ardhur ne nga Ministria dhe kemi gërmuar disa herë këtu dhe nuk i kemi gjetur. Ai këmbënguli, vendi është vetëm ky. Këtu gërmoni se do t'i gjeni! Pasi qëndruam ca aty, u kthyem përsëri për në Librazhd. Prej andej unë ika për në Tiranë. Pas shumë kërkimesh përsëri nuk i gjetëm. Kaluan shumë muaj që shkonim e gërmonim tek vendi ku mendohej se ishin ekzekutuar Vilsoni e Genci; por më kot.

Një ditë, ndërsa ne vazhdonim kërkimet, një ish-nënoficer në një repart ushtarak në anë të rrugës nacionale tek rruga që të çon për në Zgarë, na tha rastësisht se, "e di unë vendin e pushkatimit". Ai i kishte treguar një kushëririt tim se ku ndodhej vendi i pushkatimit. Shkova menjëherë tek vendi, gërmova dhe gjeta të dy skeletet e Vilsonit dhe Gencit ngjitur me njeri-tjetrin në një gropë në luginën e Përroit të Firarit. Ditën që u bë zhvarrimi, në gropë kam gjetur edhe njërin nga plumbat që vranë poetët...

(Vijon)

[RaPSouL]

1977. Vendimi sekret i Partisë për dënimin e poetëve Blloshmi e Leka

Poetët Nr.4

28 prill 1987. Mbledhja "sekrete"

Vendimi partiak për dënimin e poetëve

Në qytetin e Librazhdit është mbledhur Komiteti i Partisë për të analizuar punën armiqësore në Bërzeshtë, për rreth 10 persona, të drejtuar nga poetët Vilson Blloshmi e Genci Leka, të vënë në pranga, të cilët prej kohësh kanë zhvilluar veprimtarinë armiqësore të sabotimit ekonomik e agjitacionit dhe propagandës kundër pushtetit popullor.

Referuar dokumenteve arkivore origjinale (AQSH dhe Arkiva e Ministrisë së Rendit, Dosja Blloshmi-Leka), nga lart (KQ e PPSH) është dhënë porosia që pas zbulimit të grupeve armiqësore në ekonomi e kulturë në Tiranë (Ministrinë e Kulturës dhe Ekonomi), zbulimi të vazhdonte dhe në rrethe. Në këtë mbledhje (28 prill1987), që e drejton kreu lokal i PPSH-së, marrin pjesë kryehetuesi, kryeprokurori, kreu i gjykatës dhe funksionarët më të lartë partiak që drejtojnë strukturat partiake në këto institucione dhe vetë këto institucione. Pas raportimit të specialistëve (origjinali: Protokoll, Nr.23, datë 28.04.1977) se "veprimtaria armiqësore e vërtetuar" e të arrestuarve, është individuale, drejtuesi më i lartë Partiak kërkon që veprimtaria të cilësohet "në grup" e si e tillë të gjykohet.

Referuar dokumenteve arkivore, ky vendim partiak zbatohet dhe për pasojë, pjesëtarët e "Grupit armiqësor të Bërzeshtës" jepet ndëshkimi i rëndë: Dy të pushkatuar (poetët Blloshmi e Leka), një (Bedri Blloshmi) i dënuar me 25 vjet burg, e 5 të tjerë me 70 vite burgim gjithsej.

Për koincidencë(!!), Partia në këtë mbledhje, në vend të 8 "armiqve", merr vendimin për pranimin në Partinë e Punës të tetë anëtarëve të rinj.

Ekskluzive / Nga dosja origjinale gjyqësore e ajo hetimore e arrestimit, si dhe pushkatimit të poetëve të talentuar, Vilson Blloshmi e Genc Leka, sot po japim të plotë vendimin "Sekret" të Komitetit të Partisë Librazhd ku diskutohet e vendoset që veprimtaria"armiqësore" e Bërzeshtës nuk është individuale, por në grup, e drejtuar nga poetët Vilson Blloshmi e Genci Leka.

(Vijon nga numri i kaluar)


------------------------------------------------

Para se poetët Blloshmi e Leka, të vënë në pranga për nën akuzën se prej kohësh kanë zhvilluar veprimtarinë armiqësore të sabotimit ekonomik e agjitacionit, si dhe propagandës kundër pushtetit popullor, mblidhet Sekretariati i Komitetit të Partisë për kërkesë llogarie krerëve të drejtësisë (polici, gjykatë, prokurori) e për të përcaktuar detyra në mbarëvajtjen e hetimit e dënimit të "armiqve". Nga dosja gjyqësore "Blloshmi-Leka" po japim të plotë këtë vendim (Nr.23, datë 28.04.1977), që parapriu dënimin çnjerëzor të dy poetëve intelektualë.

Dokumenti: Mbledhja e Sekretariatit Librazhd:

"Sekret" Ekzemplar Nr.1

Partia e Punës së Shqipërisë

Komiteti i Partisë rrethit

Librazhd

Protokoll

Nr. 23 datë 28.04. 1977

I MBLEDHJES SË SEKRETARIATIT TË KOMITETIT TË PARTISË SË RRETHIT LIBRAZHD

Sekretariati i Komitetit të Partisë Librazhd, në mbledhjen e tij, datë 28.04.1977, mori në shqyrtim këto çështje:

1-Informim me gojë nga shokët e Gjykatës së Rrethit për procesin e grupit armiqësor të Bërzeshtës.

2- Raport mbi gjendjen moralo-politike dhe rritjen e vigjilencës revolucionare të popullit në zonën kufitare.

3- Disa konkluzione që dalin nga diskutimi masiv në ndërmarrjet bujqësore Librazhd, organizuar gjatë muajve shkurt-mars 1977.

4- Pranime në Parti.

5- Lëvizje komunistësh.

A- Marrin pjesë në mbledhjen e Sekretariatit shokët: Sotir Koçollari, Alush Çekrezi, Faik Hoxha, sekretarë të Komitetit të Partisë së Rrethit, Hekuran Rezhda, Merdar Hasa, sekretar i byrosë së Partisë Degës së Brendshme dhe kryetar i Degës.

B- Marrin pjesë në pikën e parë shokët: Hysen Faqolli, kryetar i Komitetit Ekzekutiv të KP të Rrethit, Qani Lavdari, prokuror i rrethit, Sybi Sulçe, gjyqtar, Nevrije Fistaj, kryetare e Gjykatës së Rrethit.

C- Për pikën e dytë marrin pjesë shokët: Andon Shkëmbi, sekretar i Komitetit të Rinisë së rrethit, Ismail Lila, instruktor në komitetin e Partisë së rrethit, Luan Gaba, komisar i repartit ushtarak Përrenjas, Bilbil Resuli, komandant i kufirit Librazhd, Hysen Karaj, sekretar o organizatës bazë të Partisë të fshatit Skënderbe, Petro Qiriazi, sekretar i organizatës së Partisë Rrajcë, Sami Çerri, sekretar i Organizatës Bazë të Partisë, i postës Qarrishtë.

D- Për pikën e tretë marrin pjesë të ftuar shokët: Fatmir Kodra, agronom në Ndërmarrjen Bujqësore, Skënder Poçi, sekretar i organizatës bazë të Partisë ndërmarrjes bujqësore.

Mbledhjen e drejton Sekretari i parë i Komitetit të Partisë së Rrethit, shoku Sotir Koçollari.

Zhvillim:

Informim me gojë nga shokët e Gjykatës së Rrethit për procesin e grupit armiqësor të Bërzeshtës.

Sh. Sotir: Na informoni mbi çështjen penale të sabotatorëve dhe përvetësuesve të Bërzeshtës.

Sybi Sulçe:- Në këtë çështje bëjnë pjesë 8 persona, të cilët i janë dërguar gjykatës për gjykim.

I pandehuri Genci Leka, i biri i Bardho Lekës, në moshën 36 vjeçe, me arsim të mesëm pedagogjik, i akuzuar për krimin e sabotimit në bashkëpunim me atë të agjitacionit e propagandës kundër pushtetit popullor, të parashikuar nga nenet 72 e 12 dhe 73/i i Kodit Penal.

Veprimtarinë armiqësore në formën e agjitacionit e propagandës kundër pushtetit popullor e ka filluar qysh në vitin 1968, ndërsa në formën e sabotimit në ekonomi për dobësimin e pushtetit popullor e ka filluar në qershor të vitit 1973, dhe ka vazhduar deri në momentin që u arrestua më 31.8.1976

Agjitacionin e propagandën e ka filluar në formën e bisedave të ndryshme që ka bërë kundër pushtetit popullor, në krijimet letrare, poezitë me përmbajtje armiqësore, ka mbajtur dhe mjaft libra në shtëpi, të ndaluar. Bisedat armiqësore i ka bërë me Vilson Blloshmin e me një person me banim në Lushnje që quhet Bilbil Cani e një person tjetër nga Cërriku, Nazmi Seitin me banim në Cërrik, si dhe me dëshmitarët Dilo Omeri dhe Emine Duka. Në bisedat armiqësore që ka zhvilluar është shprehur për trajtimin e keq që i bëhej atij e pjesëtarëve të tjerë të familjes nga Partia dhe pushteti popullor. I është kundërvënë masave për revolucionarizimin e shkollave, si dhe e ka folur kundër ideologjisë së partisë….

I pandehuri Vilson Blloshmi: Person me përbërje të keqe politike, kulak. Të pandehurin Bedri Blloshmi që akuzohet për krimin e sabotimit, e ka vëlla. Siç del nga material i dosjes, është person tepër i rrezikshëm. Ka zhvilluar agjitacion e propagandë kundër pushtetit popullor, krim i parashikuar nga neni 73/i i Kodit Penal. Veprimtarinë armiqësore e ka filluar që në banjat e shkollës së mesme pedagogjike në vitin 1965, kur ishte nxënës dhe e vazhdoi derisa e arrestuan në vitin 1976. Veprimtarinë armiqësore e ka zhvilluar në këto forma: Ka bërë biseda me përmbajtje armiqësore me dëshmitarët Sami Hyka, Haki Bardhoshi, Fetah Blloshmi, Emine Diko dhe Afërdita Lepenica, si dhe me të pandehurit Genc Leka e Demir Blloshmi.

Sh. Alush:- Si do të quhej grupi?

Sybi Sulçe:- Nga të dhënat, del se nuk janë të organizuar, sepse disa prej tyre kanë bërë edhe propagandë.

Sh. Sotir:- Forma e tyre e organizuar del plotësisht, pasi secili prej tyre, në mënyrë të vetëdijshme kanë dashur të rrëzojnë pushtetin popullor dhe të sabotojnë ekonominë e kooperativës bujqësore.

Sybi Sulçe:- Atëherë të 8-të të pandehurit do të futen në një nen.

Merdari:- Pse thua që Vilson Blloshmi nuk hyn në këtë grup. Ai hyn, dhe kjo vërtetohet nga thëniet e të tjerëve që ky ka përvetësuar.

Sh. Sotir:- Kush konsiderohet më kryesori?

Sybiu:- Genc Leka. Nga të dhënat e dosjes del se Vilson Blloshmi është për agjitacion e propagandë, me sa ka dosja. Prova nuk kemi për përvetësim, nuk ja vërtetojmë dot.

Sh. Sotir:- Unë kam mendimin se këta janë grup i organizuar, bile edhe në bazë të një platforme në bindjen e tyre. Zbulimi i këtij grupi është meritë e punës së organeve të punëve të brendshme, rritja e vigjilencës së tyre etj. Ky grup ka vepruar në mënyrë të tillë deri tani për mungesë të vigjilencës së kuadrove në kooperativë, në organizatën bazë të Partisë. Këta e kanë bërë këtë për prishjen e pushtetit popullor. Imagjinata se do të hidhej në erë Ura e Bushtricës ishte një dëshirë e të pandehurit Vilson Blloshmi dhe ky e dëshiron të ketë, dhe nuk e realizoi vetë, por kurdisi këtë plan imagjinar. Kreu i këtij grupi them se janë Genci Leka dhe Vilson Blloshmi, pjellë e armikut të klasës të cilët e kanë kurdisur të gjithë grupin. Këto jo vetëm i kanë mbajtur këto libra, por i kanë lexuar dhe frymëzuar prej tyre. Kanë pasur dhe shkrime të tyre për përmbysjen e pushtetit popullor dhe jo vepra e poezi. Vilsoni është më i zgjuar nga të tjerët dhe aktin nuk e pranon se e di që e pret pushkatimi. Ndërsa për Rexhep Sulën mund të bëhet shkallëzimi; këta pas një burgu, do të kthehen për ndërtimin e socializmit.

Ky grup të konsiderohet si grup sabotatorësh. Në krye të grupit Genci e Vilsoni, sepse këta kanë nxitur këta të tjerët, i kanë frymëzuar. Argumente për këtë ka dhe përmbajtja e problemit është e qartë se ky është nxitës, si dhe i sjell dëm diktaturës së proletariatit. Për shkallën e dënimit ju gjykojeni vetë dhe mos u nisni se aprovohet apo jo lart, por nga krimi që kanë kryer secili.

Jam dakord që gjyqi të bëhet këtu, të përgatitet mirë, të ngrihet me forcë lufta e klasave, të jetë një pretencë e fortë politike ideologjike dhe e përgatitur mirë. Gjykatat të ruajnë plotësisht ngjyrën e katit e qëllimit që kishin për minimin e pushtetit popullor. Megjithëse do e zhvillojmë këtu, masat e sigurimit nuk duhen nënvleftësuar.

Problemi i implikimit të mos dalë kaq apo aq veta. Edhe ata që do demaskohen, duhet kujdes të ngrihen të bëjnë autokritikë dhe të pranojnë gabimin. Në gjyq të vijnë njerëz që i shërbejnë gjyqit dhe jo kush të mundë.

Pranime në parti

Sekretariati i Komitetit të Partisë së rrethit, pasi shqyrtoi vendimet e paraqitura nga organizatat bazë të Partisë, mbi pranimet në kandidatë për anëtar Partie, vendosi t'i aprovojë ato si më poshtë:

1- Elverije Qyra, të pranohet kandidate partie.

2- Refije Balla të pranohet kandidate partie.

3- Faik Faik Bregu të pranohet kandidate partie.

4- Haziz Faqolli të pranohet kandidate partie.

5- Selime Çuku të pranohet kandidate partie.

6- Muhamet Mënalla të pranohet kandidate partie.

7- Aishe Gjurra të pranohet kandidate partie.

8- Sotir Atgjergji të pranohet kandidate partie.

Lëvizje komunistësh

Sekretariati i Komitetit të Partisë së rrethit, pasi shqyrtoi projektvendimin mbi lëvizje komunistësh, vendosi ta aprovojë atë sipas Vendimit Nr.130, datë 27.04.1977, që i bashkëngjitet këtij protokolli.

Mbajtëse e protokollit

M.Hysi (Firma)

Sekretar i Parë i Komitetit Partisë së rrethit, Sotir Koçollari. (Firma)

(Vijon)

[RaPSouL]

Hetimi i poetit Blloshmi në Tiranë Procesverbal: (Mbi pyetjen e të pandehurit).

Poetët Nr. 5

3 prill 1076. Akuza ndaj poetëve

Prokurori firmos nisjen e hetimit

Kundër të pandehurve:

- Genc Leka

- Bedri Blloshmi

- Vilson Blloshmi....

Më datë 3 prill 1976, Hetuesia e Degës së Punëve të Brendshme Librazhd, mbi bazën e kallëzimit të qytetarëve, filloi çështjen penale në ngarkim të të pandehurve:

1-I pandehuri Genc Leka, i biri i Bardhos dhe Nergjezes, me datëlindje 1943, lindur dhe banues në Bërzeshtë, pa parti, i pa dënuar, me arsim të mesëm pedagogjik, me përbërje të keqe politike, i arrestuar më 31.8.1976, akuzohet se ka kryer krimin e sabotimit të ekonomisë kooperativiste dhe të agjitacionit e propagandës kundër pushtetit popullor, parashikuar nga nenet 72-12 dhe 73/1 i Kodit Penal.

2-I pandehuri Vilson Blloshmi, i bri i Samiut dhe Nadires, me datëlindje 1946, lindur dhe banues në Bërzeshtë, me arsim të mesëm pedagogjik, shtresë e pasur(kulak), i arrestuar më datë 5.8.1976, akuzohet se ka kryer krimin e agjitacionit e propagandës kundër pushtetit popullor, parashikuar nga neni 73/1 i Kodit Penal.

3-I pandehuri Bedri Blloshmi, i bri i Samiut dhe Nadires, me datëlindje 1950, lindur dhe banues në Bërzeshtë, pa parti, me arsim 7 vjeçar, shtresë e pasur(kulak) me qëndrim të keq politik, i arrestuar më datë 3.4.1976 akuzohet se ka kryer krimin e sabotimit të ekonomisë kooperativiste, parashikuar nga nenet 72-12 i Kodit Penal.........

(Burimi: Dosja hetimore "Blloshmi-Leka". Arkiva e Ministrisë së Brendshme)

Ekskluzive / Nga dosja origjinale hetimore e arrestimit në këtë numër po japim ballafaqimin e poetit "armik" Vilson Blloshminë hetuesi, pyetjet e hetuesve, si dhe përgjigjet e tij lidhur me "veprimtarinë armiqësore", pakënaqësinë ndaj pushtetit popullor, poezitë revizioniste që kishte shkruar, si dhe mohimi i akuzës nga ana e tij.

Poeti Blloshmi-hetuesve: "Më mirë të mos kisha lindur, sesa të jetoj në këtë ferr!

Nga Kujtim Boriçi

(Vijon nga numri i kaluar)

Pas formulimit të akuzës në zyrat partiake, prokurori ka firmosur akt-akuzën zyrtare për dy poetët Vilson Blloshmi e Genci Leka, si dhe bashkëpunëtorët e tjerë në "Grupin armiqësor të Bërzeshtës". Referuar dosjes hetimore, pjesë të së cilës publikohen për herë të parë, paraprakisht janë përcaktuar akuzat (sabotim ekonomik dhe agjitacion e propogandë ndaj Partisë e pushtetit popullor), si dhe dy krerët e këtij grupi "armiqësor", poetët Vilson Blloshmi e Genci Leka. Tashmë fillojnë torturat fizike e shpirtërore për të zbardhur këtë veprimtari. Vilson Blloshmi, sipas dokumenteve arkivore, përballet me hetimin jo vetëm në hetuesinë lokale, por dhe në Tiranë.

Në Tiranë më 8.8.1976

Unë, M.Hasa, hetues i Degës së Punëve të Brendshme Librazhd, mora në pyetje të pandehurin Vilson Blloshmi, duke asistuar dhe S.Musaj)

(Hetimi filloi ora 16:00dhe mbaron në orën 20:00)

Hetuesi:- Na flisni i pandehur mbi aktivitetin tuaj armiqësor!

I pandehuri Blloshmi:- Lidhur me pyetjen e bërë, dua t'u shpjegoj si më poshtë: Në vitin 1976 unë mbarova shkollën e mesme Pedagogjike në Elbasan. Nuk e ushtrova profesionin tim për shkak të rrethanave familjare. Punoja në Stravaj si punëtor krahu. Merrja përgjigje negative nga arsimi; kjo zgjati deri kur ika ushtar. Në ushtri, një periudhë isha në NBU(repart pune, pa armë) më pas më çuan në një repart autonom bregdetar. Bëja Historinë e Partisë. Pikërisht këtu unë fillova të studioj Frëngjisht me metoda e fjalorë që disponoja në ato vite. Dalëngadalë unë arrita një bagazh të mirë fjalësh; në këtë bagazh më ndihmuan përkthimet tona, si revista etj.... Më vonë, kur unë doja të mësoja më mirë gjuhën, gjeta një "Larus" xhepi , ishte 38 lekë dhe fillova të lexoja e përktheja frëngjisht. I pari libër ishte "Një pushkë më shumë", tregime nga Naum Prifti., Vepra e II-të "Raporte e Fjalime", e treta, "Netë dimri" "Të Mjerët", "Pa familje" dhe "Tokat e djerrme". Kur veja në bibliotekë, kam lexuar disa tregime frëngjisht , këto i lexoja periodikisht. Para farmacisë Nr.2,(në vitin e ushtrisë) gjeta nga Zota "Të ndal..", Xhek London e nga Lamartini. Këto libra i bleva për ta perfeksionuar më mirë gjuhën. Një vëllim në poezi e kam gjetur nga Hygoi. Këto i kam studiuar gjatë periudhës së ushtrisë. Veç kohës së studimit individual veja dhe në bibliotekë për studim. Në bibliotekë shfletoja skedarët. Në fillim kam lexuar enciklopedi të vogla dhe revista. I ndjekur nga kurioziteti, lexoja çfarë shihja në "Larus", si psh. "Verharnin", Bodlerin, disa poetë të komunës dhe poetë të tjerë. Ndonjë poezi të tyre edhe e shënoja në fletë. Poezia e parë e shënuar nga Bodleri ka qenë "Ftesë në ushëtim". Tek kjo poezi, ajo që më shtyu ishte konstrukti i ndjeshëm i strofës dhe rima me ritmin. Nga Lamartini unë shënova një pjesë në disa strofa që ai i kishte marrë në fshatin Amalsi të Kalabrisë. Tek ky më shtyu letra që ky i kishte dërguar De Radës, i cili i thoshte se poezia atje lind dhe atje duhet të perëndojë....(Firma e hetuesit dhe e poetit Blloshmi)

Vazhdim i hetimeve

Datë 11.8.1978 në Librazhd. Hetimi fillon në ora 17.00 dhe mbaron në orën 03.00 datë 12.8.1976)

Hetuesi:- Na shpjegoni përmbajtjen e shënimeve në ditarin tuaj dhe shprehjet që keni shënuar në disa nënshkrime, çfarë doni të thoni për secilën nga këto shprehje?

Përgjigja e të akuzuarit Vilson Blloshmi- Unë Vilsoni, duke filluar nga viti 1971-1972 e në vazhdim kam mbajtur shënime në ditarin tim mbi jetën e përditshme, shprehje të nxjerra nga studimi i autorëve të ndryshëm të huaj, ngjarje dhe ndodhi në jetën time në shoqëri, të cilat po i shpjegoj në këtë proces. Për shprehjen se njerëzim.......................... mbajnë mbi vete ngandonjëherë emra malco, me këtë dua të them se njerëzit ndryshe hiqen e ndryshe janë. Unë e kam shkruar këtë për vlerë njohëse për njeriun, por ndonjë shembull konkret nuk mundem të jap; m këtë mund të tipizoj F.C e njerëz të tjerë që duhen të duken , L.G., shoku im i ushtrisë, nga përbërja nuk ishte i mirë. Me të kemi kaluar mirë në shkollë të mesme, punonte në ..... Pogradec, kemi pasur dhe korrespodencë. Lidhur me shprehjen time në ditar se 26 vjetorin nuk do e festoj, unë kam dashur të them se isha i shqetësuar, se vitet kalonin dhe në këto vite, tek unë nuk kishin sjellë ndonjë ndryshim, por përkundrazi, më gjenin ndryshe nga shokët e tjerë, është fjalandryshe nga shokët e mi të shkollës, të cilët kishin vite që ushtronin profesionin si arsimtarë, unë vazhdoja të isha në vend dhe të punoja në minierë. Ky trajtim mua nuk më pëlqente, më dukej se më bëhej një trajtim jo i drejtë. Edhe mua më pëlqente të isha si dhe shokët, pasi aftësitë profesionale i kisha, por pengesë më bëhej ana biografike. Ky trajtim më dukej i cunguar nga ana e pushtetit e për rrjedhim, edhe e kam shprehur me shkrim në ditar në kohën e datëlindjes; atëherë isha i mërzitur, punoja në tunel, me stomak të sëmurë, e shikoja perspektivën time të zymtë si i pafat në jetë dhe këto më dëshpëronin jashtë mase dhe shpesh i shtroja vetes time pyetjen : "Mirë prindërit që gabuan dhe u ndëshkuan, po unë ç'kam bërë, pse të shikohem me këtë sy; i ri jam dhe forcat s'më mungojnë!?". Asnjëherë nuk rrija i qetë, ndërgjegjja s'më linte. Disa herë kisha kërkuar takim me kuadro të pushtetit në fshat dhe në rreth, duke u sugjeruar për sistemimin tim në arsim dhe heqjen e titullit si kulak. Dhe këtë e kam bërë me shkrim dhe me gojë, por asnjëherë nuk m'u dha përgjigja, përgjigjet zvarriteshin dhe ishin në disfavorin tim. Këto ishin disa nga arsyet që unë isha bërë i pakënaqur, por shtigjet më mbylleshin, edhe pse kërkesat dhe interesimet ishin të shpeshta. Kulmi i dëshpërimit arrin atje ku unë them se këto janë ditë të tmerrshme, dhe këtë e shpjegoj në këtë mënyrë. Do të ishte më mirë që unë të mos kisha lindur në jetë, sepse përveç halleve e shqetësimeve të sëmundjes, siç ishte stomaku, akoma më shumë më brengosi trajtimi klasor dhe mossistemimi në punë. Përsëri e theksoj se edhe në shprehjen e cituar "Humnera të gëlltit" kam dashur të them se dua të harroj ditën e lindjes, se dita dhe koha që jetoj janë pa asnjë gëzim, pa asnjë ovacion në jetë, por thjeshtë punë dhe halle, këtu ishte reduktuar perspektiva ime....

Tani që më jepet rasti para organeve të hetimit si organe të Partisë e të diktaturës, tërheq konkluzionin tim bindës dhe premtues se mendimet e mia të atëhershme të shprehura në ditarin tim personal nuk kanë qenë të drejta, ato kanë qenë koncepte e pikëpamje fataliste për jetën. Unë jetën e kam parë ngushtë, jo me perspektivën e dinamikën, me transformimet e direktivën e Partisë, por thjeshtë në kuadrin tim personal. Pra, tani unë e mendoj se kam bërë gabim dhe se ky gabim është i lidhur me mungesën e besimit. Karakteristika ime ka qenë vetmia, por kjo s'do të thotë se kam qenë larg njerëzve, kam qenë në frikë e panik edhe nga provokimet, por këtë nuk e absolutizoj se s'kam biseduar me njerëz. Lidhur me mendimet sa shpjegova, do t'i shtjelloj më vonë, e sidomos atë për qëndrimin e trajtimin klasor...

Forca e arsyes nuk më mungon të kuptoj fenomenet, por në fakt, ngushtë i kam kuptuar, më gjerë i shikoj tani ato. Mundësitë në thellimin e shpjegimin e gjërave i kam dhe këtë do e bëj pa asnjë rezervë. Thash më lart se unë kam lexuar shumë libra, midis të tjerave edhe nga Bodleri, si dhe disa të tjerë të cilët janë reaksionarë e të ndaluar. Kam cituar nga ata dhe tani e kuptoj që kam bërë gabim që i kam cituar, duke e ditur se ai ka qenë reaksionar. Po kështu, unë kam cituar dhe nga Vërleni: "ata nuk më ndjekin veçse në ditët me diell". Me këtë kam dashur të them se kjo është një përgjithësim për njerëzit. Kam lexuar një proverb latine ku thuhej se po të jesh i lumtur numëron shumë miq e shokë, ndërsa në fatkeqësi nuk të ndjek kush prapa. Unë kam një natyrë të keqe, kjo është natyra e trishtimit, unë mërzitem shpesh në jetën e përditshme, e kam natyrë që të mos i bëj keq askujt, kjo është dobësia ime shpirtërore ; kam zemër të ndjeshme dhe bëhem shpesh pesimist për jetën .Unë meritë quaj atë që të bindem për gabimet e mia, të bëhem i ndërgjegjshëm. Në ditarin tim është dhe një shprehje "breg-plep, 23 qershor 1974, kemi pirë verë, diskutim e debat me shokun tim Genc Leka. Ne kemi qenë në zbor në Breg-Plep dhe kemi diskutuar me Gencin gjatë për jetën, hallet tona të përditshme, për librat, për poezinë dhe muzikën. Ne me Gencin kishim mendime të ndryshme. P.sh. unë flisja për muzikën klasike, për Bet'hovenin, kurse ai më dëgjonte. Pop nuk bëri ndonjë reagim të veçantë, megjithëse i vlerësonte. Unë e kuptoj edhe sqarimin e mirë dhe pyetjet e drejta që më bëhen në hetuesi, por unë e mendoj se mëshira është rezervuar për mua, sepse jam marrënga të privuarit , dhe jam sjellë si i privuar tek të privuarit. Unë shpesh herë kam dashur të shkruaj, bile kam pas përgatitur edhe një poezi për minatorin, por këtë unë nuk e dërgova për botim....

Përsa i përket shënimit të datës 28 maj të vitit 1974, dua të them se unë isha i sëmurë kur kam shkruar: "akoma sëmurë, ditë e bukur, boshllëk i madh, jetë për të jetuar". Me këtë shprehje kam dashur të shpjegoj gjendjen time shpirtërore, atë ditë mbi mbresën e sëmundjes, kam qenë i mërzitur nga sëmundja.

Në qershor të vitit 1974 unë kam qenë në Pogradec dhe kam shkruar në ditarin tim për Pogradecin dhe për liqenin, të cilët i pëlqeja shumë, bile për liqenin, thjeshtë nga ana romantike kam shkruar se liqeni më pëlqen për të qenë shtrati im i përjetshëm....

Më datën 2 dhjetor 1973 unë kam shkruar poezi, të cilën ia kushtoj vetes time. Në këtë poezi kam shprehur mërzitjen time, e quaj veten time si jetim, megjithëse prindërit i kam babë e nënë, por me këtë kam dashur të shpreh vetminë time, izolimin tim, atë që s'po gëzoja nga jeta, gjendjen gjithmonë me brengë. Unë gjithmonë mendoja, vrisja mendjen se ç'do të bëhej më vonë, bile duke qenë i mërzitur, arrija të bashkoja natën me mëngjesin, rrija i zgjuar, i mërzitur, i dëshpëruar. Në këtë poezi janë edhe shprehjet" ej botë faqebardhë, ej botë faqezezë". Me botë faqebardhë unë merrja shokët e mi, që u shkolluan, u stabilizuan me punë e në jetë, ndërsa me shprehjen "..botë faqezezë" i atribuohesha vetes sime, siç e kam përmendur edhe më lart. Shokët e mi ishin stabilizuar, kurse unë punoja në Stravaj si punëtor.

Këto poezi unë i bëja individualisht, nuk këshillohesh me shumë njerëz...

(Vijon)

[RaPSouL]

Blloshmi-hetuesit: Unë armik!? Jam fajtor pa faj. Bodleri, Hygoj, Ester janë korifenj!

Poetet Nr. 7

Ekskluzive / Nga dosja origjinale hetimore e arrestimitnë këtë numër po japim vazhdimin e ballafaqimit të poetit "armik" Vilson Blloshmi në hetuesi, pyetjet e hetuesve, si dhe përgjigjet e tij lidhur me "veprimtarinë armiqësore", pakënaqësinë ndaj pushtetit popullor, literaturën e huaj, personat që kanë bashkëpunuar në këtë veprimtari "armiqësore"



Pothuaj çdo ditë, herë-herë dhe deri vonë pas mesnate, poeti "armik" Vilson Blloshmi, i akuzuar për "agjitacion e propagandë kundër pushtetit popullor", është i detyruar t'u nënshtrohet seancave të pafund të hetimit. Nga dosja hetimore "Blloshmi-Leka", në vazhdim, shkëputur nga origjinali(Arkiva e Ministrisë së Brendshme), po japim seancën e radhës ku hetuesit i kërkojnë poetit të pandehur të japë shpjegime lidhur me literaturën e huaj që ka lexuar e ka konspektuar në bllokun e tij, shokët e tij, personat që kanë lexuar këtë literaturë. Kështu, poetët e shkrimtarët e njohur botërorë Stendal, Hygo, Myze, Zolan, Balzak, Bodler, të ndaluar në Shqipëri, bllokuar si "literaturë provë" në shtëpinë e poetit, bëhen shkas për kryqëzimin e tij...



Procesverbal : "Mbi pyetjen e të pandehurit). Datë 12.08.1976



Unë hetuesi i Degës së Punëve të Brendshme, M.Hasa, mora në pyetje të pandehurin Vilson Blloshmi.

Hetimi fillon ora 08:00 dhe mbaron në orën 14:00.



Hetuesi:- Vazhdoni të na flisni për aktivitetin tuaj armiqësor, të shprehur në ditarin tuaj, si dhe mbi lidhjet e tjera shoqërore që keni!.



I pandehuri Vilson Blloshmi:- Përveç shokëve të tjerë që unë kam pasur më parë dhe që bëjnë pjesë në rrethin tim shoqëror, është dhe M.Arolli në Elbasan, S.Këmpula nga katundi Skroskë dhe S. Cekrezi nga katundi Mjekës i Elbasanit. Me të parin jam njohur në ushtri, rrethanat biografike hollësisht nuk ia di, ndërsa me S.Këmpulën jam njohur në Përrenjas. Me të kam fjetur në një dhomë nja 2-3 muaj, në dhomë ishim 4 veta. Përveç nesh ishte dhe N.Muratinga Çermenika, si dhe Sh.Zemneli nga Qukësi. Marrëdhëniet me ta i kam pasur të mira , nuk jam futur në diskursione me ta, më afër kam qëndruar me S.Këmpulën, me të cilin kam pasur dhe korrespodencë.



Në një nga ditarët e mi kam shkruar dhe dy rreshta për njeriun, i kam shkruar në dimrin e vitit 1973 në Holtë. Kam shkruar se "Njeriu është bajga më e ndyrë që ka bërë b... e natyrës!". Këtë shprehje e kam marrë nga një libër, pasi unë, si zakonisht, lexoja shumë, por nuk më kujtohet se ku e kam gjetur një shprehje të tillë. E kuptoj se ditarin tim unë duhet ta pasuroja me shënime e mbresa të mira, nga jeta e puna, por ja që një shkrim të tillë tani që po e shoh më indinjon, më prek e më mërzit që pse unë ta lexoj e ta shkruaj në ditar. Një shprehje e tillë ul rolin e njeriut në shoqëri, e poshtëron atë, e tipizon me bajgën, ndërsa thuhet e dihet që njeriu është kapitali më i çmuar, sipas Stalinit. Mua tani më vret ndërgjegjja, pasi si i ri që isha mund të shkruaja për rolin pozitiv në jetë e në shoqëri të njeriut. Tani e kuptoj se sa gabim është të citosh kundërthënie të tilla që i kundërvihen realitetit objektiv tek ne. Unë nuk jam thelluar, dhe të gjykoja më drejt për këtë çështje, prandaj insistimin e hetuesit për këtë problem e quaj të drejtë....



Një poezi tjetër në ditarin tim është ajo "Lul Kuqet". Këtë e kam përkthyer nga frëngjishtja, nga Lamartini, në vitin 1973. Edhe kjo poezi, fund e krye përshkohet nga fryma e idealizmit dhe ajo e pesimizmit, sepse ai e redukton jetën. Tani e kuptoj, mund të mos i isha futur fare një studimi të tillë që përshkruhet nga pesimizmi, por diku, në një material, më duket tek "Nëntori"(revistë) kam parë se edhe De Rada shkruante për Lamartinin. Unë e kuptoj drejt se kam bërë gabim, dhe mund të quhet edhe faj, se reokupacioni dhe zelli për studimin e Lamartinit ka qenë jo i drejtë....



Në bibliotekën e Tiranës kam lexuar diçka dhe për Viktor Hygonë, bile dhe kam kopjuar një pjesë me titull "Ditën e nisjes sime". Këtu ai pranon lindjen e jetës nga zoti, pra del si idealist. Thjeshtë, konceptin e hedhjes në ditar të një përmbajtje të tillë, pavarësisht nga roli pozitiv që ka Hygoj tek të tjerat, unë e quaj gabim, e sidomos shprehjen në rreshtin e fundit...

Në muajin shkurt 1972, po në ditarin tim, kam shkruar 7 rreshta të cituara nga Racime Ester me titull: "Një nga izraelitet më të reja", ku thuhet: "Medet, përse, për ç'krim të heq tërë këtë brengë akoma kaq e re, jeta ime po çel dhe është në fillim, si një lule që do të bjerë përdhe që ka parë veç një agim. Medet, përse, për ç'krim, të heq këtë brengëakoma kaq të re". Në thëniet e Recine Ester unë kam ndjerë veten time, pse të vuaj kaq i ri, pse të brengosesha, ç'krim kisha bërë, unë isha fare i pafajshëm. Në fund të fundit unë nuk duhet të lexoja dhe ta citoja duke e shkruar dhe në ditar. Këtu më ka pëlqyer edhe ana teknike, konstrukti i strofës. Meqë është rasti, përsëri e theksoj se tek unë ishte kultivuar ndjenja e pesimizmit dhe e quaj veten fajtor pa faj, nuk isha unë fajtor, veç prindërit, babai e xhaxhai siç kam theksuar më lart. Por unë kështu e shikoja dhe e kuptoj atë...



Nga gjithë ky diskutim në hetuesi, tërheq konkluzionin se s'duhet t'i studioja dhe as t'i ruaja në ditar këto gjëra.



Në vitin 1966, në provimin e maturës në shkollën Pedagogjike në Elbasan, një shoqeje të klasës sonë i ra për të folur për diktaturën e proletariatit, se ç'është diktatura e proletariatit? Por ajo u nxitua dhe tha se "..diktatura e proletariatit është diktaturë fashiste". Të gjithë ne nxënësit u çuditëm me përgjigjen e saj. Unë, Vilsoni, isha duke dhënë provim me këtë vajzë dhe meqë ajo nuk e dinte, më pyetën dhe u përgjigja unë. Ka mundësi që këtë ta dijë dhe S. Hyka, i cili ishte në shkollën Pedagogjike. Tani unë nuk mbaj mend se me kë dhe kur mund ta kem biseduar. Me S. Hykën kemi biseduar për probleme librash pasi me të jam takuar herën e fundit kur ai erdhi në Bërzeshtë.



Procesverbali, pasi u lexua dhe pashë se thëniet e mia janë shkruar drejt, e firmos.



I pandehuri: Vilson Blloshmi

Asistuesi: N. Vila

Hetuesi: M. Hasa

Procesverbal : "Mbi pyetjen e të pandehurit). Datë 12.08.1976



Unë, hetuesi i Degës së Punëve të Brendshme, M.Hasa, mora në pyetje të pandehurin Vilson Blloshmi.

Hetimi fillon ora 17:00 dhe mbaron në orën 23:00.

Hetimi i dytë brenda ditës

Hetuesi:- Na shpjegoni se çfarë doni të thoni me shprehjen që keni shkruar në bllokun tuaj "Si të mos jesh? Duke qenë zjarr e duke pasur fqinj barutin!?". Çfarë doni të thoni me këtë?

I pandehuri Vilson Blloshmi:- Në këtë kohë që pyetem për këtë shprehje e pranoj se është shkruar me dorën time, nuk jam në gjendje të përgjigjem. Kjo është e lidhur me natyrën time pesimiste për jetën. Unë e kuptoj se kam shkruar dhe këto shkrime përbëjnë faj, por nuk di se si ta shpjegoj dhe e ndjej veten si një magazinë pa inventar...

Siç kam shpjeguar edhe në proceset e mia të mëparshme, këto janë të lidhura me ekzistencën time, me pesimizmin tim për jetën dhe për shoqërinë që më rrethon. Vetë natyra ime ka qenë pesimiste, i kam parë gjërat në regres dhe jo në progres; ashtu si kjo janë të gjitha rastet që kam cituar këtë kuptim kanë. Edhe se disa deponime të miat i përsëris, por prapë është vendi ta them se gjithmonë e ndjeja veten të vetmuar. Një nga arsyet kryesore është ana klasore, masat e marra ndaj familjes me burg, e pavarësisht se isha i liri, dalja e titullit kulak dhe mosushtrimi i profesionit si arsimtar kultivonin tek unëpesimizmin për jetën, që domethënë,jetën time e shikoja pa asnjë perspektivë për të ardhmen.

Duke u ballafaquar me literaturë të ndaluar reaksionare që më janë gjetur në shtëpinë time, shpjegoj se këto grumbullohen, ruhen dhe propagandohennga një njeri armik i pushtetit dhe i Partisë, për rrjedhim që kam bërë një veprimtari të tillë, unë jam armik...

Lidhur me qenien time me Genc Lekën në zbor në Breg-Plep, kemi biseduar lidhur me grindjen e gruas time me gruan e tij, Xhulin, si dhe si shoku im më i ngushtë në fshat, kam diskutuar lidhur me sa kam studiuar nga autorë të huaj si Bodler etj..., dhe kam marrë dhe mendimin e tij.

Procesverbalin, pasi e lexoj, thëniet e mia janë shkruar drejt dhe i vërtetoj me firmën time.

I pandehuri: Vilson Blloshmi(Firma)Hetuesi: M. Hasa(Firma).

Hetimi në vazhdim

Hetuesi:-...Po, vazhdorreth bisedës me Sami Hykën!!

I pandehuri Vilson Blloshmi:- ... Veç kësaj, në korrik 1976, me Hykën kam biseduar duke i treguarpër hallet e mia familjare dhe punën, duke e shoqëruar me një anekdotë si më poshtë: "Ishte një njeri që do takonte dhe zotin në mal. Një fukara i tha atij që ta pyeste perëndinë për të, dhe ai e pyeti. Perëndia ju përgjigj që të shkojë në filan shpellë, dhe sa ujë rrjedh atje, aq është fati i tij". Me këtë anekdotë, unë Vilsoni desha t'i tregoj S.Hykës se dhe fati im kaq është, as dhe një pikë më shumë...

Hetuesi:- Çfarë fati kërkoni ju i pandehur kur jeni lindur dhe rritur në pushtetin popullor që ndërton me sukses socializmin në Shqipëri?

I pandehuri Vilson Blloshmi:- Kjo ka lidhje që unë mbarova shkollën pedagogjike dhe nga 208 nxënës vetëm unë nuk u emërova si arsimtar. Shokët e mi punonin si arsimtar, unë jo. Kjo bënte të mendoja dhe ndjeja pakënaqësi ndaj pushtetit popullor që ma kishte privuar këtë të drejtë.

Hetuesi:- Çfarë doni të thoni me citatin që keni shkruar në ditarin tuaj këto fjalë: "Jeta është një humnerë e madhe, në të cilën zhytemi më thellë, duke pandehur se po dalim!!"?

I pandehuri Vilson Blloshmi:- Me këtë dua të them se sa më shumë të thellohesh në mendime mbi jetën, aq më në humnerë futesh...

Jeta në fakt nuk është një humnerë, por unë e paraqes kështu, sepse po të thellohesha shumë nuk arrin të përcaktosh dot mendimetë sakta për jetën...

Sot unë po e kuptoj se jeta nuk është humnerë, por për atë duhet të punosh për ta bërë të begatshme e të lumtur...

Hetuesi:- Çfarë doni të thoni me citatin që keni shkruar në ditarin tuaj(bllokun tuaj) ku shkruani: "Si të mos jesh, duke qenë zjarr e duke pasur fqinj barutin!"

I pandehuri Vilson Blloshmi:- Këtë citat që mua më kërkohet ta shpjegoj, se nuk më kujtohet, më vonë do të shpjegoj kuptimin e saj....

Hetuesi:- Ku i keni marrë librat me përmbajtje fetare, cilat janë "Dashuria e gruas", "Thelbi i qëllimit dhe udha e shpëtimit", "Muhamedi" etj., me përmbajtje dekadente e fetare. Pse i ruani në shtëpinë tuaj dhe kush është njohur me to?

I pandehuri Vilson Blloshmi:- Këto libra i mbaja si kujtim, të lëna nga gjyshi Selman Blloshmi. Këto janë lexuar nga çdokush që ka mundur në shtëpinë tonë, si dhe miq e të afërm që kanë ardhur...

(Vijon)

[RaPSouL]

Bashkëpunëtorët e poetit “armik” Blloshmi në propagandën kundër regjimit komunist

Arkivat. Kryqëzimi i poetëve
Kush ishin Vilson Blloshmi dhe Genc Leka

Vilson Blloshmi dhe Genc Leka, lindën në muajin Mars. Vilsoni, lindi më 18 mars të vitit 1948, ndërsa Genci më 23 mars të vitit 1941. Që të dy ishin nga i njëjti fshat, nga Bërzeshta e Librazhdit, që të dy ishin poetë. Ashtu siç kishin lindur në të njëjtin muaj, ata patën të njëjtën vdekje dhe në të njëjtën natë. Vilson Blloshmi dhe Genc Leka u pushkatuan mesnatën e 17 korrikut të vitit 1977, për të vetmin "faj", se kishin lindur poetë. Jeta e tyre u fik nga plumbat e xhelatëve, ndërsa trupat e njomë u flakën në të njëjtën gropë. Të dy poetët e kallur nën dhe u lanë në harresë deri në shembjen e diktaturës, ndërsa poezitë e tyre u shpallën heretike...

Vilson Blloshmi dhe Genc Leka, ishin mësues dhe poetë të talentuar që aspironin për liri dhe demokraci, për një jetë më të mirë. Ndaj tyre u organizua një gjyq politik i inskenuar. Komiteti i Partisë së Librazhdit kishte bërë një plan masash për gjykimin dhe dënimin e Vilson Blloshmit, si dhe Genc Lekës. Edhe diskutimet që do të bëheshin në gjyqin politik ishin përgatitur në Komitetin e Partisë, dhe aty ishin caktuar gjashtë vetë për të diskutuar ato që ishin përgatitur në Komitetin e Partisë. Në planin e masave të Komitetit të Partisë, thuhej se: "Gjykatat Popullore punojnë për të realizuar vendimet e Kongresit të 7-të të PPSH". Akuzat ishin të rënda, për "krim, sabotim ekonomik, agjitacion dhe propagandë".

Ditë-netët në qeli, për poetët Blloshmi dhe Leka në, mesvitin 1976 ishin të mbushura me tensionin e hetimeve për akuzat në ngarkim, përkatësisht të agjitacionit e propagandës kundër pushtetit dhe sabotim ekonomik. Ndodhte që i merrnin në pyetje 2-3 herë në ditë, por dhe i "harronin" për një muaj apo më shumë. Presioni fizik e moralnga akuzat pa fund, ballafaqimi me dëshmitarët, i kishte ndërgjegjësuar ata për një ndëshkim të rëndëqë i priste..



Procesverbal : "Mbi pyetjen e të pandehurit). Datë 11.08.1976

Unë hetuesi i Degës së Punëve të Brendshme, M.Hasa, mora në pyetje të pandehurin Vilson Blloshmi.

Hetimi fillon ora 07:00 dhe mbaron në orën 11:30.

Hetuesi:- Na shpjegoni i pandehur çfarë literature tjetër të huaj keni lexuar vitet e fundit, si keni reflektuar ndaj përmbajtjes së tyre dhe me kë keni diskutuar me to?

I pandehuri Vilson Blloshmi:- Nga literatura e huaj kam lexuar Stendalin, Hygon, Myze, Zolan, Balzak, Bodler etj. Qëllimi që unë i kam studiuar këta autorë të huaj ka qenë për të rritur horizontintim kulturor, apo për të krahasuar në përkthime tekstin në shqip me origjinalin në gjuhën frënge, dhe nga ana tjetër për kuriozitet. Veç autorëve, unë u kam marrë gjërat pozitive dhe nuk kam marrë asgjë negative. Lidhur me sa kam mësuar nga studimi i këtyre shkrimtarëve të huaj, nuk kam diskutuar me njeri...

Hetuesi:- Na shpjegoni çfarë keni biseduar me persona të ndryshëm, duke krahasuar artin dhe letërsinë borgjezo-revizioniste me artin dhe letërsinë tonë?

I pandehuri Vilson Blloshmi:- Nuk kam biseduar me asnjë njeri, duke krahasuar nivelin e artit e të letërsisë borgjeze me artin dhe letërsinë tonë...

Hetuesi:- Pse dhe me çfarë qëllimi keni marrë disa pjesë nga Bodleri dhe i keni hedhur në bllokun tuaj, kur i keni marrë dhe nëse keni biseduar me njeri këto pjesë?

I pandehuri Vilson Blloshmi:- Një sonet nga Bodleri e kam marrëme qëllim krahasimi me përkthime të Nolit dhe të tjerat më tepër për kuriozitet. Aty kam marrë edhe poezi ku kam për qëllimisht anën konstruktive të strofës (anës teknike). Për këtë kam bërë para 2-3 vjetësh, d.m.th. nga viti 1972-1973. Këto pjesë nuk i kam diskutuar me asnjë njeri....

Hetuesi:- Kur shpjeguat rrethin tuaj shoqëror, veç të tjerave folët edhe për B.Canen nga rrethi i Lushnjes. Në çfarë kushtesh jeni njohur me këtë person dhe nëse keni zhvilluar ndonjë bisedë me karakter politik e letrar-artistik? Si enjihni ju këtë njeri, sidomos përbërjen politike të tij dhe qëndrimin e tij aktual?

I pandehuri Vilson Blloshmi:- Këtë e kam njohur kur vinte tek njerëzit e gruas së tij, të quajturit Genc Leka nga Bërzeshta dhe me prezantiminkëtij të fundit. Më kujtohet se për herë të parë e kam njohur para 3-4 vjetëshdhe me B.Canen jam takuar gjithsej 2-3 raste në katundin Bërzeshtë, dhe një rast kam qenë vizitë në shtëpinë e tij në Plug të Lushnjes. Veç bisedave miqësore e shoqërore, nuk kemi bërë ndonjë bisedë tjetër me karakterpolitik e letrar-artistik me B.Canen. Di se ka qenë deri më 1975 arsimtar në fshatin Hysgjokaj të Lushnjes, ka mbaruar universitetin për degën letërsi. Di gjithashtu se babai i tij ka qenë në burg, sepse ka qenë i dënuar, unë nuk e di. Ka disa njerëz të afërt në Jugosllavi dhe ka pasur korrespodencë me ta. Mbasi di dhe që i kanë ardhur dhe pako me mallra, si për shembull një orë dore e markës "Darvil", të cilën ma ka shitur mua, Vilsonit, me çmimin 1000 lekë. Këtë orë unë e kam marrë nëpërmjet N.Lekës, vjehrrës së tij...

Hetuesi:- Nëse e keni këtë orë aktualisht dhe dini se në çfarë rruge ka hyrë ajo brenda kufijve të RPSH?

I pandehuri Vilson Blloshmi:- Orëne markës "Darvil" e kam aktualisht unë, Vilsoni. Di vetëm që kjo orë i ka ardhur nga jashtë shtetit B.Canes, se në ç'rrugë, nuk e di.

Hetuesi:- Çfarë keni tjetër për të thënë i pandehur lidhur me sa u pyetët më sipër?

I pandehuri Vilson Blloshmi:- Përsa u pyeta më sipër dhe u dhashë shpjegime, ata janë ashtu siç u shpjegova dhe nuk kam asgjë për të shtuar ose sqaruar.

Procesverbalin pasi e lexova, vërtetoj se thëniet e mia janë shënuar drejt.

I pandehuri: Vilson Blloshmi(Firma)Hetuesi: Merdar Hasa(Firma).

Një seancë hetimore, vetëm një pyetje!

Procesverbal : "Mbi pyetjen e të pandehurit Vilson Blloshmi). Datë 9.9.1976

Unë hetuesi i Degës së Punëve të Brendshme, M.Hasa, rimarr në pyetje të pandehurin Vilson Blloshmi.

Hetimi fillon ora 21:00 dhe mbaron në orën 01:00

Hetuesi:- Çfarë keni për të thënë rreth akuzës që ju bëhet për agjitacion e propagandë kundër pushtetit popullor?

I pandehuri Vilson Blloshmi:- Unë nuk kam bërë agjitacion e propagandë kundër pushtetit popullor.

Procesverbalin pasi e lexoj, e nënshkruaj

I pandehuri: Vilson Blloshmi(Firma) ,Hetuesi: Ligor Kondili(Firma)

Të nesërmen, poeti "armik" përsëri në seancë hetimi

Procesverbal : "Mbi pyetjen e të pandehurit Vilson Blloshmi).

Librazhd, sot më datë10.9.1976 unë L.Kondili, hetues i Degës së P. Brendshme Librazhd, rimora në pyetje të pandehurin Vilson Blloshmi.

Pyetja filloinë orën 21:30 e mbaroi në orën 01:30

Hetuesi:- Na shpjegoni ju i pandehur mbi ................................përvetimet që keni bërë ju vetëm e në bashkëpunim me persona të tjerë.

I pandehuri Vilson Blloshmi:- Unë nuk kam vjedhur asgjë në pasuri të kooperativës, as vetëm dhe as në bashkëpunim me persona të tjerë. Në lidhje me librat që janë në shtëpinë time dhe janë me vulë, unë them se në kohën që i kam marrë dhe i kam lexuar më kanë ngelur pa i dorëzuar. Kështu që më kanë ngelur në shtëpi....

Hetuesi:- Na shpjegoni ju i pandehur se me cilët persona keni zhvilluar agjitacion e propagandë kundër pushtetit popullor?

I pandehuri Vilson Blloshmi:- Unë nuk kam zhvilluar agjitacion e propagandë. Tjetër gjë nuk kam ç'të them.

I lexoj dhe i nënshkruaj.

I pandehuri: Vilson Blloshmi(Firma)Hetuesi: Ligor Kondili(Firma)

Vazhdon hetimi....

(Hetimi i radhës 15.9.1976. Pyetja e Vilson Blloshmit fillon në orën 18:00 dhe mbaron në orën 20:00)

Hetuesi:-...Në procesin e datës 12.8.1976, ju i pandehur, keni thënë se meqenëse ju nuku është dhënë e drejta për të ushtruar profesionin e arsimtarit, kjo ju bën që të mendonitdhe të ndjenit pakënaqësi kundër pushtetit popullor, i cili ia u kishte privuar këtë të drejtë? Çfarë keni dashur të thoni me këtë? Dhe kur ju ka lindur kjo pakënaqësi?

I pandehuri Vilson Blloshmi:- Është e vërtetë se nuk më ka ardhur mirë që nuk më është dhënë e drejta për të ushtruar profesionin si arsimtar, pasi kam mbaruar shkollën e mesme pedagogjike. Kjo nuk më është dhënë se unë kisha përbërje të keqe politike. Kjo më ka lindur pasi unë mbarova shkollën e mesme në vitin 1966....

Hetuesi:- Në një nga blloqet tuaja është shkruar nga ju: "Kur e tanishmja është e tmerrshme, njeriu jeton me kujtesën e të kaluarës, por çengel për mua as e kaluara, as e tashmja nuk më qetëson aspak, por më hidhëron më tepër, brenda meje rritet dita-ditës". Çfarë keni dashur të thoni ju i pandehur me këtë?

I pandehuri Vilson Blloshmi:- Unë në vitin 1972 e shikoja veten time të mërzitur dhe jetën time e shikoja të tmerrshme, prandaj unë jetoja me kujtesën e të kaluarës, unë në këtë vit isha i sëmurë.

Hetuesi: - Këtë shënim ju i pandehur e keni bërë në vitin 1974, atëherë si është e mundur?

I pandehuri Vilson Blloshmi:- Unë jam me shkarje stomaku.

Hetuesi:- Çfarë të kaluar kujtoni ju i pandehur?

I pandehuri Vilson Blloshmi:- Unë kujtoja të kaluarën e jetës time.

Hetuesi: - Çfarë të kaluar kishit ju i pandehur, kur ju në kohën që jeni rritur, babai juaj ka qenë në burg për agjitacion e propagandë?

I pandehuri Vilson Blloshmi:- Këtëkujtesë me të kaluar të keqe kujtoja unë, atëherë unë isha bërë pesimist për jetën. Më poshtë themè se unë kam kaluar, se kur unë si të kaluarën dhe të tanishmen kisha të keqe; unë mërzitesha dita-ditës më tepër.

Hetuesi:- Përse ju i pandehur e shikonit të tanishmen të tmerrshme?

I pandehuri Vilson Blloshmi:- Kjo ishte një mërzitje e imja, prandaj unë kam shkruar kështu.

Për sa thashë më sipër, i lexoj dhe i nënshkruaj me firmën time.

I pandehuri: Vilson Blloshmi(Firma)Hetuesi: Ligor Kondili(Firma), Asistoi: Petrit Azemaj(Firma).

Tre dit më pas, poeti përsëri para hetuesve

(Hetimi i radhësdata 23.9.1976. Përballë hetuesit L.Kondioli, i akuzuari Vilson Blloshmi jep shpjegime. Pyetja filloi në orën 21:00 dhe mbaroi në orën 24:00)

Hetuesi:- Na shpjegoni ju i pandehur mbi veprimtarinë tuaj armiqësore?

I pandehuri Vilson Blloshmi:- Unë nuk kam ç'të them në lidhje me këtë.

Hetuesi:- Nëse ju i pandehur keni pasur ndonjë shok me emrin Kiçi?

I pandehuri Vilson Blloshmi:- Në vitin 1973 unë punoja në Stravaj. Aty jam njohur me H.Bardhoshin i cili ishte nga Qukësi dhe punonte shofer aty. Ai më ka dërguar edhe një letër, më kujtohet se ai më ka shkruar në letër që unë të mos mërzitem, pasi ishte koha që unë isha pushuar nga puna.

Procesverbalin pasi e lexoj, e nënshkruaj.

I pandehuri: Vilson Blloshmi(Firma)Hetuesi: Ligor Kondili(Firma). (Burimi. Dosja origjinale "Blloshmi-Leka" F. 233-235)

(Vijon)