Fizika dhe Dita e Gjykimit
Nga: Dr. Muhammed Khan
Dėshira jonė nuk ėshtė e paracaktuar e ekzistencės sonė e as vdekja nuk ėshtė njė cak i paralėnė nga vetė ne. Jeta na duket pothuajse e pasosshme e sidomos kur gjėrat shkojnė ashtu si neve na pėlqen. Pėrderisa ngutemi tė preokupuar me gjėrat e pėrditshmėrisė sonė shumė pak jemi tė vetėdijshėm pėr ironinė se e gjithė kjo njė ditė do tė marrė fund.
Shumica e religjioneve tė botės pajtueshėm me besimet e tyre parathonė jetėn pas vdekjes. Dita e gjykimit ėshtė njėra nga pjesėbesimit fundamentale tė muslimanėve, tė tė krishterėve dhe ēifutėve. Hindusėt poashtu e kanė idenė pėr reinkarnacionin e tyre tė stėrgjatė i cili megjithatė pėrfundon me ribashkimin final dhe ekzistencės supreme.
Nėse pėrfundimisht besojmė nė Ditėn e Gjykimit, atėhere ēdo vepėr e mirė qė e shton imanin tonė do tė ishte lehtė e pranueshme pėr ne. Tė pėrkujtojmė kalimthi rrėfimin e profetit Ibrahim (paqja e Allahut qoftė me tė) tė dhėnė nė Kuran kur flitet se si ai dėshiroi tė dinte nė ēmėnyrė Allahu i ringjalli tė vdekurit. Ai vėrtetoi besimin e tij nė faktin se njė fat i tillė pėr njeriun ėshtė i paikshėm mirėpo shprehu interesimin pėr njė dėshmi e cila do ta kishte shuar kureshtjen e tij. Atėhere Zoti ia mundėsoi atij tė jetė vėrtetė dėshmitar i njė mrekullie. Me mendimin se nje profet i madh siē ishte Ibrahimi (a.s.) nuk e fshehu kureshtjen e tij pėr dėshmi qetėsuese, natyrisht se ne njerėzit e thjeshtė ndjejnė nevojė pėr argumente edhe mė tė mėdha. Kjo veēanarisht kėrkohet nė botėn e sotme kur njė numėr i madh i besimeve kanė pėsuar rrėnim si pasojė e tė arriturave shkencore. Fatmirėsisht te muslimanėt progresi nė shkencė vetėm se solli sqarime dhe u dha kuptim tė ri disa ajeteve tė paqarta kuranore. Andaj Kurani mbetet tė qėndrojė edhe mė tutje mbi librat e tjerė religjioz me plotninė e autoritetit tė njė libri vėrtetėsisht tė shpallur nga Zoti.
Ekziston vetėm njė version i Kuranit. Madje qoftė kritikėt e Islamit detyrohen tė pranojnė se ėshtė i vetmi nga tė gjithė librat e shenjtė qė mbeti i pandryshuar qysh nga zbritja e parė tė dėrguarit tė fundit Muhamed (a.s.) para 14 shekujve. Eksiztojnė shumė ajete nė Kuran qė pėrshkruajnė fakte shkencore tė cilat janė arritur tė zbulohen vetėm nė njėqind vitet e fundit.
Nė kėto ajete gjendet njė ndėrlidhje pėrsoshmerisht e pakundėrshtueshme gjatė pėrshkrimit tė fenomeneve tė ndryshme. Aty me pricizitet tė plotė bėhet fjalė pėr ide qė nė mėnyrė mahnitėse pėrkojnė me rezultatet e hulumtimve mė bashėkohorė tė universit.
Hyrje ne Kozmologji
Tentimi i paramendimit tė asaj se si e ardhmja e gjithėsisė lidhet me Ditėn e Gjykimit shpie te domosdoja e njoftimit tė sadopakshėm me kosmologjinė. Nė pak faqet vijuese do tė bėjmė fjalė rreth krijimit tė gjithėsisė, gjendjes sė tanishme tė saj dhe versioneve tė sė ardhmes qė na pret.
Vitet e Dritės
Hapėsira e pamatshme e gjithėsisė bėri tė nevojshme njėsimin e distancės (ndėrmjet trupave qiellorė) me vite drite. Viti i dritės paraqet distancėn tė cilėn e kalon drita brenda njė viti me shpejtėsi 300 000 km/s. Largėsia e diellit nga toka ėshtė tetė minuta me shpejtėsi drite. Pas diellit, ylli mė i afėrt me tokėn gjendet nė distancė prej katėr vjet drite. Kurse pėr tė kaluar nga njėri skaj i galaktikės sonė nė tjetrin, nevojiten 150 000 vjet dritė. Distanca mesatare ndėrmjet galaktikave ėshtė pėrreth dhjet milion vjet drite. Me qindra bilion galaktika tė tilla janė pjesė pėrbėrėse e kėsaj gjithėsie jashtėzakonisht tė paskaj.
Galaktikat shpėrhapėse
Nėse drita qė arrin nė tokė larg prej galaktikave tė tjera, analizohet nė spektroskop atėhere do tė arrihet njė pėrfundim i ēuditshėm se galaktikat janė duke u larguar nga ne me njė shpejtėsi tejet tė madhe. Sa mė e madhe tė jetė largėsia e njė galaktike prej asaj tonės aq mė e madhe do tė jetė shpejtėsia e largimit tė tyre. Njė lėvizje e tillė e galaktikave i detyrohet ekspansionit (zgjerimit) tė gjithėsisė. Gjithėsia thuhet se u krijua nga njė shpėrthim i hatashėm qė njihet si Eksplodimi i madh dhe gjendet nė zgjerim e sipėr qysh atėhere.
Gjithėsia nuk mund tė krahasohet vetėm si njė sferė e pėrbėrė prej galaktikave qė largohen vazhdimisht nga njėra tjetra nė bashkėsinė e pafund tė hapėsirės. Ajo ėshtė si njė ballon me shumė pika nė tė, ku secila prej tyre pėrfaqėson njė galaktikė. Sipėrfaqja dydimensionale e hapėsirės e kėtij balloni imagjinativisht pėrfaqėson tre dimensionet e hapėsirės e qė zgjerohet nė dimensione edhe mė tė larta, ēka faktikisht tejkalon kapacitetin tonė pėrceptues.
Ardhmėria e Gjithėsisė
Nuk dihet ende nėse gjithėsia do tė vazhdojė zgjerimin e saj tė pandalshėm apo nėse do tė vijė ēasti i kontraktimit (pėrmbledhjes) sė saj. Nė secilėn nga kėto dy raste ardhmėria e banorėve tė gjithėsisė do tė jetė jopremtuese nė zbrazėtinė e saj. Nėse mirret se ekspancioni edhe mė tej vazhdon atėhere pas disa biliona vjetėsh gjithė energjia e diellit dhe e yjeve do tė shpenzohet dhe ēdo gjė do tė pėrfundojė nė ftohtėsinė e vdekjes. Ndėrkohė mbetet boshsia e hapėsirės qė edhe mė tek ekspansionohet. Alternativa e ekzistimit tė mjaftueshėm tė materies dhe e ndalimit nė ēastin kritik tė zgjerimit tė mėtejshėm shpie deri te faza kontraktive e gjithėsisė. Kjo fazė ka si pėrfundim gjendjen e stėrngjeshur tė materies me njė temperaturė jashtėzakonisht tė lartė e qė njihet si Kolapsi i madh. Kjo do tė shkatėrronte tė gjitha format e mundshme tė njohura nga ne. Pėrveē kėtyreve dy versioneve tė lartcekura depresivedhe qė shpien nė paqėllimėsi, ekziston ehe versioni i tretė. Disa fizikantė besojnė se koha mund tė prapėsohet nė momentin kur gjithėsia do tė nisė kontraktimin e saj. Ky version ka ngjashmėri tė dukshme me pėrshkrimin kuranor tė Ditės sė Gjykimit.
Tani le ti kthehemi pėrsėri zhvillimit etapor tė gjithėsisė. Do tė mundohemi tė sqarojmė se si e tėrė kjo shpie deri te fundi i cili lidhet me njė fillim tjetėr e qė ėshtė Dita e Gjykimit. Pajtueshmėria ndėrmjet kozmologjisė dhe shpalljes kuranore do tė bėhet vetėvėrtetuese.
Pėr disa njerėz shkenca nė shekullin XX i ka zėnė vendin mrekullive dhe feja nuk ėshtė asgjė mė shumė se njė kulturė interesante e trashėguar prej tė kaluarės. Fakti qė mė sė shpeshti anashkalohet ėshtė se Zoti caktoi ligjet e gjithėsisė mbi tė cilat bazohet shkenca dhe teknologjia sot. Fizikantėt dhe kozmologėt nga tė katėr anėt e botės janė duke punuar drejt njė botėkuptimi mė kuptimplotė tė strukturės sė universit. Meghithatė pėr jobesimtarėt ekzistenca e kėsaj gjithėsie ėshtė e paqėllim. Sipas tyre ky plan funksionues i universit ėshtė i rastėsishėm dhe ligjet e saj janė ta pacak. Ndėrkaq sipas pikpamjeve islame, universi ėshtė krijuar pėr njė qėllim kur edhe do tė pushojė sė qeni. Maurice Bucaille, autori i veprės Bibla, Kurani dhe shkenca thotė: Nuk ekziston as edhe njė gabim i vetėm shkencor nė Kuran. Nuk do tė duhej tė befasoheshim nėse sot kur bota ėshtė e dhėnė e tėra pas shkencės e vėrteta pėr Ditėn e Gjykimit tė dal nė shesh nė sajė tė dijenive shkencore ne Kuran.
Ne do tu bėjmė atyre tė mundshme qė tė shohin argumentet Tona nė horizonte dhe nė veten e tyre derisa tu bėhet e qartė se ai (Kurani) ėshtė i vėrtetė, A nuk mjafton qė Zoti yt ėshtė dėshmitar pėr ēdo gjė? (41:53)
Ringjallja krahasohet me pėrtritjen e tokės shterpė
Allahu ėshtė Ai qė i lėshon erėrat, e ato i lėkundin retė dhe Ne i derdhim ato nė njė vend tė thatė dhe me atė ujitje e ngjallim tokėn pas vdekjes sė saj. Ja kėshtu ėshtė ringjallja. (39:9)
Tė ngriturit e reve dhe rritja e bimėve pas shiut nuk janė mrekulli mirėpo i detyrohen ligjeve tė ndryshme fizike dhe biokimike. Ajetet kuranore pohojnė se ringjallja pas vdekjes poashtu bazohet nė disa ligje fizike pėr tė cilat ne ende nuk jemi vėnė nė dijeni. Pashmangshėm besojmė se Allahu ėshtė Krijues i tė gjitha ligjeve tė universit.
Eksplodimi i madh
Gjithėsia u krijua para biliona vjetėsh nga njė eksplodim i hatashėm i ashtuquajtur Eksplodimi i madh. Ky fakt pėrmendet nė Kuran nė ajetet vijuese:
A nuk e dinė ata, tė cilėt nuk besuan se qiejt e toka ishin tė ngjitura, e Ne i ndamė ato tė dyja dhe ujin e bėmė tė jetės sė ēdos sendi, a nuk besojnė? (21:30)
Konkluza pėr Eksplodimin e madh dhe origjinėn ujore tė jetės u bė nga ana e jomuslimanėve (ata qė nuk besuan). Nė fillim e tėrė materia dhe hapėsira (qiejt) ishin tė bashkangjitura nė unifikimin e njė pike (njė pjese) tė vetme. Pastaj ēdo gjė u nda e u shpėrnda. Tė dhėnat vėrtetuese tė Eksplodimit tė madh sot janė aq vėrshuese sa qė kjo mirret si njė fakt e jo vetėm njė teori.
Ekspansioni i Gjithėsisė
Gjithėsia ka pėsuar zgjerim tė vazhdueshėm qysh nga ēasti i krijimit tė saj. Ky zbulim epokal u bė nga njė astronom, Huble, nė fillimin e shekullit tonė. Mirėpo njė fenomen i tillė gjithashtu ėshtė paraparė nga Teoria e Pėrgjithshme e Relativitetit e Einsteinit.
Krijoni Kontakt