Linux: Teknologji dhe filozofi

[init-6]

Pershendetje
Me kete tuto do te permbledh sadopak, disa "amanete" lol qe i duhen atij qe perdor linux,
Dhe do te flas pak per "boten e linuxit" normalisht shume pak.. sepse duhen libra per te folur per kete bot me vehte lolz
-----------------------------------------------------
intro
-----------------------------------------------------
Linux nuk eshte thjesht nji sistem operativ, por eshte nji FILOZOFi per te konceptuar programimin, eshte bota e OPEN SOURCE,
C'fare kuptojm me open source,
Open do te thote e hapur kurse source do te thote burim dhe ne kete rast eshte fjala per kodin e burimit, dhe ne tek linux (meqe programet jane tegjitha falas) pervec kesaj, ne mund te shikojm kodin e burimit te nji programi , pra ne mund te shikojm tek linux dhe MODIFIKOJM programin, pa ndonji problem, gje qe tek windows nuk "lejohet" sepse quhet cracking, dhe keshtu kan lindur warezat pikesrisht per fain e atyreqe bllokuan kodet e burimit (nji sqarim per kete, nuk eshte se i kan bllokuar pasi eshte e pamundur, por thjesht i kan kodifikuar dhe per ate qe di assembly dhe reversing nuk eshte e veshtir per tu marre edhe me kodet e burimeve te ketyre aplikacioneve qe gjenden ne windows).
Nje FAKT i open source eshte edhe licensa GPL, pra softwaret e botes linux kane licens GPL (Generic Public License) qe do te thote, se:
1.Softwari eshte FREE dhe mund ta perdori i gjijth publiku
2.Kodi i burimit eshte i hapur
3.Kodi i burimit mund te modifikohet dhe te behet sipas interesave te perodrusit
Sikur te besh nji nga keto, ne "windows shit world" te vendsoin prangat dhe te fusin ne BURG!!
-----------------------------------------------
Linux Distro
-----------------------------------------------
Linux eshte nji sistem operativ i bazuar posacerisht ne KERNEL (zemra e sistemit operativ) dhe NUK EGZISTON NJI SISTEM OPERATIV LINUX, por vetem distribucione te tij, pra te themi linux, e vertet, kemi thene nje sistem operativ, por nuk kemi thene se mund te instalosh nji sistem operativ linux ne pc, pra ne mund te instalojm vetem distribucione te ndryshme te "linux world" ne pc.
C'fare do te thote?
Do te thote qe ne instalojm vetem llojet e ndryshme te kernelave te linuxit, sepse ne baze te tyre ndryshon edhe sistemi operativ.
Akoma me qart?
LINUX == (Debian, Slackware , SuSE , Ubuntu, REDHAT, openlinux, etj)
Pra e kuptuat ate qe po them, nuk mund te thuash qe ke instaluar ne kompiuter nji SO linux por vetem Linux\suse apo Linux\slackware apo Linux\slackware\BAckTrack, e cila eshte nji nendistro e slackware, pra e shikoni se sa e zhvilluar eshte xD
------------------------------------------------
PAKETAT Instalimi Software
------------------------------------------------
Paketat jane "depozita" brenda te cilave gjendet nji software, dhe keto paketa mund te jene:
rpm (RedHat Packet Manager)
Aty e shikoni redhat packet manager por nuk do te thote qe funksionon vetem per redhat, psh funksionon edhe per suse dhe per distro te tjera lol
Kjo eshte edhe nji nga te mirat e linuxit.
Per te instaluar nji rpm
Sintaksa: rpm [opcion] paketa.rpm
opcioni -- opcion per paketen , dhe mund te vendosesh
rpm -i paketa.rpm per instalim; ose -U per axhornim , ose -e ben remove
Kemi paketa .deb
Te cilat gestohen nga nji program i quajtur dpkg
Kemi paketa ymp etj etj etj, dhe ne pergjithesi make/ make install lol
Per ti instaluar mjafton te ndjekesh udhezimet.
VETEM KJO ESHTE MENYRA ????
JOOOO !!!
Ne linux kemi edhe menyra te tjera per te instaluar software, eshte ajo e REPOSITORY,
C'fare eshte kjo??
Linux sic e thame eshte open source dhe edhe programet po ashtu, disa "njerez te mire" qe punojn per linux, kohe me pare vendosen qe te grumbullojn sofware dhe ti vendosin neper serverat e tyre, dhe keto software te vendosur neper servera quhen REPOSITORY, dhe keto instalohen automatikisht, ne c'do distro te linuxit.
Pra, linux ka edhe nji te vecant tjeter, ka nji software per menaxhimin e softwareve te tjera, dhe me ane te ketij ju mund te beni add repository,
Mjafton te kerkoni ne google "repoositroy" dhe keni per te gjetur plot lol dhe eshte shume i thjesht instalimi me ane te ketyre, thjesht zgjedh ate qe do te instalosh edhe mbaroi
--------------------------------------------------
SHELL\BASH
--------------------------------------------------
Kjo eshte gjuha qe flet linux, lol duhet ta dini te gjith nese doni te komunikoni me kete sistem operativ
Shikoni temen tjeter qe eshte postuar,
SHELL LINUX
-------------------------------------------------
Boot loader
-------------------------------------------------
Boot loader, nga vet fjala boot eshte nji program i vogel i cili ka nji funksion paksa te komplikuar, e rendesishme eshte te dime qe vihet ne pune nbas biosit dhe para sistemit operativ,
Per ata qe duan te kene ide pak me te qarta, po them dicka me shume.
Ne fillim kur ndezim nje pc, gjeja e par qe vihet ne pune (software) eshte biosi, i cili mbasi eshte vene ne pune therret boot loaderin, i cili nga ana e tij gjeja e pare qe ben eshte te KARIKOJ KERNELIN dhe te ndaj "boot sectors" .
Edhe nji here, per ata qe nuk e kuptuan,
Boot loaderin e shikojm vetem tek linux,
nje boot loader shume i perdorur eshte LILO apo edhe GRUB i cili eshte me kompleks,
Pse linux ka nji bootloader dhe windows jo??
Sepse linux eshte bere per dual boot, (kompiuter qe te instaluar 2 sisteme operative ne te njejten kohe) dhe ja pra se c'fare ben ky program i vogel.
1.Direkt mbasi vihet ne pune BIOSI karikon Kernelin e sistemit operativ,
2.Mbasi karikon kernlin atehere Ndan BOOT SECTORS te sistemeve te tjera qe jane ne kompiuter, dhe kur ka mbaruar punen, neve na del nji skermat perpara ku ne mund te zgjedhim sistemin operativ qe preferojm per te startuar.
---------------------------------------------
DIREKTORIT NE LINUX
---------------------------------------------
Direktorit ne linux nuk kane te bejn fare me ato te windowsit, pra jane krejt direktori te tjera,
Ja po rendis ato me kryesoret
/bin direktori qe permban te gjith programet KRYESORE te sistemit qe perdoren nga root apo edhe nga userat e tjere te sistemit
/boot permban failet e esenciale per startimin e sistemit, ne brendesi te kesaj direktorije keni edhe Imazhin e KERNELIT i cili eshte i nevojshem gjate startimit te sistemit (boot)
/dev permban faile super te nevojshme te cilat njohin pjeset e makines pra hardwarin jane pikerisht keto faile qe i thone sistemit operative qe kompiuteri ka hardisk SATA, procesor Dual core 2 duo, skede grafike Nvidia gforce go 8800 lol etc
/lib permban librarit e sistemit, te tjerat futen nen /usr
/cdrom /floppy permban failet e nevojshme per te njohur cd\dvd\floopy qe futen ne kompiuter
/home eshte "shtepia" e userit normal te kompiuterit psh
/home/init-6/.....
/lost+found eshte e krijuar automatikisht nga sistemi, kete direktori duhet te shpresoni ta gjni BOSH pasi permban faile apo pjes failesh te sistemit
/tmp direktori ku mund te shkruaj c'do user i sistemit, permban failet temporan te cilet kancelohen automatikish me restart.
etc etc etc
-----------------------------------------------
BootSTRAP LOOOOOOL xD
-----------------------------------------------
Kur ju ndezni winshti lol edhe shikoni nji shirit me Microsoft posht qe po karikohet, ne linux e njejta gje ndodh por ju mund te shikoni se c'fare po ndodh me sistemin tuaj operativ dhe kete nuk mund ta beni ne windows lol, pra linux u jep mundesi per te pare se c'fare ndodh gjate startimit te sistemit oeprativ,
Lol, u duket si matrix
Mos kini frik, thjesht shikoini dhe kenquni, per ato qe nuk kuptoni email me,
Pra kuptoni qe ky eshte vetem nji tuto dhe jo liber keshtu qe po kursej shume rreshta te tjera lol
-----------------------------------------------
Runlevels
-----------------------------------------------
C'fare jane runlevels (init)
HHHMM; po sjell nji shembull shume te thjesht qe ka per tju futur direkt ne teme
Imagjinojeni kompiuterin si nji njeri pra nji qenje njerezore edhe pse eshte totalisht e gabuar ta imagjinoni te tille,
NJeriu sic e dim , ka gjendje te ndryshme ne te cilat mund te ndodhet, (behet fjal per trupin e njeriut),
Nje njeri mund te jete ne gjendje te fikti, mund te jete ne koma, mund te jet duke fjetur gjume, mund te jete edhe i vdekur lol
Keshtu i ka edhe kompiuteri gjendjet e tij, qe marrin zhvillim vetem ne linux, pasi tek windows kemi vetem ato kryesoret, (fikje ,ndezje, start with promt etc)
Kurse tek linux e kemi shume te zhvilluar me gjithsej 9 runlevels pra 9 gjenje te ndryshme nga te cilat perdoren vetem 6.
Po init??
Me ane te init, e therret komanden e duhur per te ndryshuar gjendjen e kompiuterit, pra me ane te kesaj komande e kalon kompiuterin nga nji gjenje ne tjetren duke i mbajtur ne pune vetem pjese software qe te interesojn , (perdoret per instalimin e driverave per skeda grafike apo instalime hardware ne menyre qe proceset mos te bien ne konflikt me njeri tjetrin dhe instalimi te behet ne menyre sa me te mire)
init 0 eshte njilloj me shotdown pra ndalon sistemin operativ (fik)
init 1 single user mode, lejon vetem nji perdorues ne kompiuter
init 2-3-4-5 jane defoult ne varesi te sistemit qe perdorni, dhe ndryshojn nga distro ne distro,
Psh init 3 tek SuSE e fik grafiken e kompiuterit, dhe kalon direkt ne boot shell dhe duhet te fusesh login\pass dhe jep komandat direkt nga aty, per te startuar perseri pamjen grafike e jep startx
init-6 ben reboot ,
-------------------------------------------------------
Sherbimet
-------------------------------------------------------
Ne windows per te perdorur exploite ne perl te duhet per te instaluar active perl??
Ne linux nuk duhet, linuxi eshte ambjenti ideal per programtoret apo developers, apo edhe hackersat, pra eshte nje ambjent i pershtatshem per server apache, me programe programimi me editora me servera te dedikuar (rasti i redhat enterprise 5) me virtualizim ekstrem (si ne server ashtu edhe ne sisteme operative te huaja) e kuuu ta di un se c'fare tjeter,
Ai qe e ka instaluar linuxin (secilen distro) me beson tani se per c'fare po flas, pra mijra programe qe windows nuk ta jep mundesine dhe mijra sherbime qe nuk ta jep mundesin prap windows, Linux Flet:
JO VIRUSEVE
JO CRASH (BLU SCREEN OF DEATH)
JO BLLOKIMEVE TE APLIKACIONEVE APO SISTEMIT
JO WAREZ
JO NGADALSIS APO KEQPERDORIMIT TE PROCESORIT\RAMIT\SKEDES GRAFIKE SI TEK WINDOWS
Per me shume info e kam postuar nji teme "Linux Vs windows" ne forum
--------------------------------------------------------
SEKRETI DHE MAGJIA E LINUXIT
--- KERNELI---
--------------------------------------------------------
KERNELI ose Zemra e linuxit, eshte e vetmja pjese qe tek te gjitha distrot sic e kemi thene me lart mund ti themi LINUX pasi ne fillim ka qene kerneli pastaj ne baze te tij jan bere distrot e ndryshme te familjes LINUX
C'fare ben Kerneli????
Kerneli sherben per administrimin TOTAL te kompiuterit, ai administron burimet dhe reurset e kompiuterit (Cpu\ram\hardrives\etc) duke shmangur ne kete mnyre kontaktin direkt te softwarit me hardwarin
PSh, nese , po e zem , opera tek linux kerkon te egzekutohet , ky egzekutim shkon njihere ne kernel dhe kerneli i jep atij (cpu\ram\memorje\ etj) ne menyre qe te egzekutohet,pra eshte nji postobllok administrator, imagjinojeni si nje dogan lol
Dhe ne kete menyr eviton shperdorimin e resurseve sic ndodh tek windows qe ne laptopin tim edhe pse ka procesor T7200 dual core 2 duo, edhe pse ka 2 G ram edhe pse ka 898mb sked grafike , bllokohet edhe krijon probleme nga me te ndryshmet .. pse?
Sepse per mendimin tim windows nuk e ka nji kernel, edhe po e pati eshte shume i paorganizuar!!
Kernelat ndahen ne 2 familje
MONOLITIK (kernel i cili ndodhet i gjithi ne nji file duke bere te mundur, te gjith menaxhimin ne menyre lineare dhe shume efektive (ne te njejten kohe te thjesht)
MIKROKERNEL eshte nje lloj tjeter kerneli i cili perdoret me shume nga MAC OS pra kompiterat e APLE, i cili bazohet me shume ne kalimin e mezazheve ndermjet pjeseve te veta, pra e morem vesh mire, eshte i ndare ne bertham dhe ne miniadministrator te cilet merren me pjeset e tjera..
Ky lloj kerneli nuk eshte shume efektiv dhe kompakt,
Por me evolimin e koherave (sepse kemi shume lloje kernelash hibrid) teknologjit permirsohen, edhe sepse hackerat bejn punen e tyre ne zbulimin e bugeve
Kerneli i linuxit eshte SPECIAL pikerisht sepse , ne berthamen e tij (ESHTE MONOLITIK HIBRID) permban pra vetem 1 file i cili eshte shuuuuume kompakt dhe shuuuuume i mire dhe rreth berthames ka dege te cilatndihmojn ne menaxhimin e drejt dhe te papam lol te hardwarit dhe softwarit
Kjo e ka bere linuxin sot, sistemin operativ me te qendrueshem qe ka egzistuar te pakten deri ne sot lol
LINUX RULES xD
--------------------------------------------------------
Rikompilim i Kernelit (intro)
--------------------------------------------------------
Per ata qe jane te interesuar ne rikompilimin e kernelit, le ta thone kete ne postimet ne vazhdim, rikompilimi i kernelit ben pjese tek ato qe mesohen nga fundi tek linux lol
Prandaj...
----------------------------------------------------------DA END--------------------------------------------------------------