Rruga e Shallvares

[Brari]

Rruga e Shallvares përbri fushës

Nga Orhan Sakiqi

Për më shumë se 30 vjet, fusha sportive e Shallvares në qendër të Tiranës ka qenë fusha e vetme zyrtare. Siç kam shkruar edhe më parë, aty janë zhvilluar të gjitha aktivitetet sportive e kulturore të kohës, përfshirë edhe kremtimet e festave zyrtare deri edhe parada ushtarake. Para disa kohësh, gazetari i mirënjohur Besnik Dizdari kërkoi të dinte konturet e fushës. Si banor i hershëm aty, së bashku i shkelëm ato konture, duke përcaktuar afërsisht edhe se ku kanë qenë portat. Së fundi ai ka shkruar, nëpërmjet faqeve të kësaj gazete, që rrugës, përbri kafe “Tajvanit”, e cila është hapur më vonë në vitin 1956, t’i jepet emri i ndonjë sportisti që ka filluar aty aktivitetin dhe pastaj ka shkëlqyer në arenën ndërkombëtare si p.sh Riza Lushta. Deri këtu nuk ka asgjë të keqe, por unë do të thoja që më parë të kthehen emrat e vjetër që kanë qenë dhe janë hequr “mbas çlirimit”. E kjo është rruga në anën perëndimore të fushës, e cila fillonte mbas godinës së postës qendrore dhe përfundonte në katër pallatet e Lanës ose pallatet e bardha të italianëve, siç u emërtuan në kohën e ndërtimit. Kjo është quajtur rruga e Shallvares, sepse për të parë ndeshjet sportive, më të shumtit e pjesëmarrësve në ndodhitë kalonin aty.

Çdo rrugicë e Tiranës ka historinë e saj për njerëzit që kanë ndërtuar aty shtëpitë e para në fillim të shekullit XX. Disa prej këtyre shtëpive janë prishur, disa të tjera janë, por sidoqoftë ato dhe banorët e tyre të hershëm kanë lënë gjurmë në Tiranë. Ata i kanë shërbyer asaj me qytetarinë e tyre, me urtësinë e tyre, kështu që përmendja e tyre është një detyrë morale. Disa prej tyre kanë qenë të dëgjuar dhe kanë lënë gjurmë, të tjerët më pak, por, sidoqoftë, duke banuar në qendër të Tiranës dhe pranë fushës sportive-kulturore të Shallvares, ata i kanë dhënë shumë asaj, por edhe kanë marrë nga ajo.

Kur të shkruhet historia e tiranasve dhe shërbimet e tyre, mbase këto kujtime të miat modeste mund të hyjnë në punë.

Sigurisht, rrugica e Shallvares përmendet për sportistët dhe sportdashësit, por edhe për pastërtinë e saj. E shtruar me kalldrëm me gurë lumi, karakteristike kjo për rrugicat e Tiranës, kufizohej me mure rrethues të ulët, ku mbas tyre dalloheshin zambakët e bardhë dhe mëllagat shumëngjyrëshe. Po e përshkruaj rrugicën se si ka qenë: duke filluar nga veriu ishte shtëpia e Ali Topit. Me ndërtimin e ndërtesave pranë bankës, shtëpia e tyre u prish. Djemtë e tij, Gëzimi dhe Fatmiri, ishin dashamirës dhe përkrahës të sportit. Shpresa, e bija, ishte gruaja e futbollistit të Vllaznisë dhe Dinamos, Hamdi Bakallit, shënuesit të golit të artë kundër Spartakut të Moskës më 1951-shin. Afër saj ishte një godinë, ku ishte sistemuar Klubi Sportiv “Partizani”. Sigurisht, stërvitjet sportistët e klubit i bënin në fushën e Shallvares. Aty ‘stërviteshin’ disa herë nën syrin e tyre, kampionët e mëvonshëm si Ali dhe Osman Mema, Mario dhe Fredi Ruçi, Bytyçi ose Bixhi dhe shumë të tjerë. Afër shtëpisë së Topit ishte dhe është akoma shtëpia trikatëshe e Shijakut, që ma parë ka shërbyer edhe si shkollë. Ngjitur me të ka qenë shtypshkronja “Gutenberg”, mbase e para e atij lloji në Tiranë, pronë e vëllezërve Ndroqi. Mbas saj vinte një rrugicë ku banonin ndërmjet të tjerëve dhe i urti, inxhineri i bashkisë, Spiro Vinjau dhe familja e hershme tiranase Dashi. Lulet e kopshtit të tyre kundërmonin deri në hyrje të rrugës. Haxhi Hafiz Mahmud Dashi ka qenë imami i parë i xhamisë së re, ndërtuar në rrugën e Kavajës, me kontributin e banorëve të zonës në truallin e dhuruar nga Dine Hoxha. Muharrem Dashi, i biri i tij, ka qenë i burgosur i ndërgjegjes për 12 vjet. Ai ishte nga të parët që rimëkëmbi xhaminë nga atelie piktorësh që e kishte katandisur diktatura.

Më tej ishte shtypshkronja e Qazim Kasharit, e cila shërbeu më vonë për shtypjen e bonove të thesarit. Aty më kujtohet që, në mungesë të fletoreve, merrnim mbeturinat e letrave për të shkruar. Po aty u magazinuan librat e ardhur nga UNRA. Ndërmjet tyre ishte broshura “Amerika”, ku përshkruhesh demokracia amerikane dhe roli i saj në Luftën e Dytë Botërore. Para bllokimit të saj, ne fëmijet mundëm të merrnim disa kopje, njërën prej të cilave e kam edhe sot. Aty kam mësuar për herë të parë se çfarë është demokracia dhe çfarë është Amerika.

Përkundrejt shtypshkronjës “Kashari”, për t’i dhënë një orientim lexuesit është shtëpia me ‘gjethe’, pronë e dr. Bashos.

Më pas ishte shtëpia ku banonte gjuhëtari dhe historiani Osman Myderizi. Ngjitur me të banonte sopranoja Tefta Tashko. Mund të ketë qenë viti 1946, e mua me kujtohet si sot vdekja dhe varrimi i saj nëpërmjet fushës së Shallvares, për të kaluar pastaj në drejtim të Bamit.

Përbri shtëpisë së Myderizit u hap rreth vitit 1964 rruga “M. Shyri”, e cila, në një farë mënyrë e ndau rrugicën e Shallvares në dy pjesë.

Pikërisht në atë pjesë fillonte një rrugicë që të çonte në parkun sportiv “Rinia”, ku janë zhvilluar të gjitha aktivetet kombëtare dhe ndërkombëtare të lodrave me dorë, deri në ndërtimin e parkut “Studenti” në rrugën e Elbasanit, në vitin 1955.

Ngjitur me të ishte dhe është akoma shtëpia e Hamdi Dizdarit (sot e dr. Kapshticës). Hamdiu, dikur tregtar, u kthye në karrocier që na sillte drutë. “Puna nuk është turp, - thoshte ai në konfidencë me dajën tim, Reshat Këlliçi, - por marrja e pasurisë është hajdutllëk.” Kur e nxorën nga shtëpia, ajo u kthye në burg, ku deri në mëngjes dëgjoheshin ngashërimet e të burgosurve…

Tani kemi hyrë në brendi të fushës, ku në vijën e mesit të saj ishin dy shtëpi dykatëshe. Shtëpia e patriotëve Zavalani-Ypi dhe shtëpia e gjyshit tim, Masar Këlliçi, deputet i Tiranës në parlamentin e parë shqiptar të vitit 1921. Shtëpitë u prishën me ndërtimin e shkollës “Dora Distria” në vitin 1963. Një rrugicë e vogël e ndante shtëpinë tonë nga baraka e familjes së muzikantëve të dëgjuar, vëllezërit Lela. Çobani, Rizai, Muslimi, Bilali, Ahmeti u bënë muzikantë të dëgjuar, sidomos Çobani i famshëm i gërnetës dhe Muslimi i violinës.

Sot, nga të gjitha këto që përshkrova më sipër ka mbetur shumë pak. Sigurisht, qyteti duhet të zhvillohet e kështu edhe do prishur, por diçka duhet të mbetet, për të treguar se ky qytet ka një histori, e cila do t’i vlejë së ardhmes, për të mos thënë që gjithçka e kemi filluar prej fillimi.

Nga shtëpitë e familjeve të vjetra tiranase Topi, Dashi, Nroqi, Kashari, Myderizi, Kashari e Këlliçi ka mbetur vetem ajo e Ndroqit. Së paku, rrugicave dhe rrugeve t’u kthejmë emrat e parë.

Tiranë, 22.02.2008

Tema


---