Të njohim Kosovën, shtetin më të ri të botës

[Davius]

Prej dy ditësh Kosova është e pavarur, por jo të gjithë e njohin mirë shtetin më të ri të Evropës. Në këtë kuadër, "Tirana Observer" hap rubrikën me titull "Të njohim Kosovën". Në këtë rubrikë që do të vijojë në ditët në vazhdim do të njihemi me historinë dhe vlerat e popullit të Kosovës, me pozitën gjeografike, relievin, klimën me përbërjen e tokës, religjionet etj.

Një vështrim historik

Popullsia e Kosovës është autoktone shqiptare. 92 për qind e popullsisë së Republikës së Kosovës është shqiptare. Ajo ka qenë gjithnjë e rëndësishme për serbët në kuptimin gjeostrategjik dhe natyrisht për faktin se është treva më e pasur në rajon për resurset natyrore. Kështu, emri zyrtar i njësisë administrative të Kosovës pothuajse gjatë gjithë periudhës së Titos ka qenë "Kosova dhe Metohia", shpesh e shkurtuar në një fjalë të vetme si "Kosmet". Gjithashtu edhe fakti se pse u bë emri i një komponenti territorial është disi e paqartë. Ky emërtim nuk është përdorur kurrë si një emër territorial nga mbretërit e Serbisë Mesjetare, ku për herë të parë paraqitet në analizat e betejës së madhe të 1389-s zhvilluar në Fushë-Kosovë. Sipas burimeve, duhet se fjala "Kos" do të thotë Zog i Zi në serbisht dhe (ovo është prapashtesë). Kosova nuk është një emër vendi i pazakontë në Ballkan. Disa fshatra apo distriktë mbajnë emra Kosovë, por që nuk kanë fare lidhje me vetë Kosovën. Gjeografikisht Fushë-Kosova mund të përshkruhet jo vetëm fushë beteje, por si një rrafshnaltë e tërë që shtrihet në veri dhe në jug të territorit të Prishtinës.
Burime të hershme bëjnë të ditur se ka ekzistuar gjithashtu një qytet minatorësh i vogël i quajtur Kosovë diku në rajon, por vendndodhja e saktë e saj nuk është e përcaktuar. Gjithashtu ka pasur edhe ndarje të vogla administrative të quajtura Kosovë në fillimet e Perandorisë Osmane, pikërisht në veri të Prishtinës është një nënrajon i njohur si Kosova e vogël. Pavarësisht nga këto fakte me termin Kosovë, të gjitha dokumentet e shkruara i referohen gjithë rajonit gjeografik në përputhje me kufijtë e pas vitit 1945 (e ashtuquajtura Kosova dhe Metohia), me emrin Kosova. Kështu gjysma perëndimore e Kosovës quhet Kosova Perëndimore dhe gjysma tjetër quhet Kosova Lindore.

Gjeografia

Gjeografia dhe gjeologjia na japin arsye thelbësore për të kuptuar rëndësinë historike dhe vazhdimësinë e Kosovës veçanërisht për gjysmën Lindore të saj. Ajo përmban përqendrim të madh të mineraleve sa e gjithë Evropa Jug-Lindore. Miniera e Trepçes (pranë Mitrovicës, në veri të Prishtinës), e eksploruar dhe e zhvilluar nga një kompani britanike në vitin 1920, u bë pas periudhës së luftërave njëra nga furnizueset më të rëndësishme dhe më të mëdha të Evropës Jug-Lindore në zink dhe plumb. Kjo minierë u rihap në vitin 1960, duke siguruar 56 % të këtyre rezervave në Jugosllavi dhe 100 % të prodhimit të nikelit. Gjithashtu të rëndësishme në të dy pjesët e Kosovës kemi edhe minierat e mëdha të qymyrit dhe bakrit, si dhe ferritë e hekurit. Toka e pasur me shumë minerale e ka bërë Kosovën synim pushtimi për shumë ushtri, që nga romakët e deri tek nazistët. Por ndër pasuritë minerale të Kosovës, më të rëndësishmet gjatë gjithë historisë së saj të hershme kanë qenë pasuritë e saj në ar. Edhe për dy shekujt e fundit të sundimit otoman, nëntoka e pasur e Kosovës mbeti e pashfrytëzuar dhe jashtë vëmendjes së otomanëve. Të dhënat gjeografike gjithashtu shpjegojnë faktin se përse pasuritë e këtij territori kanë qenë gjithmonë të rëndësishme në aspektin strategjik. Pavarësisht nga vargmalet, Kosova gjithnjë ka qenë një vendkalim për karvanët e tregtarëve dhe të ushtrive të ndryshme. Kosova kishte dy rrugë shumë të rëndësishme: Rruga e parë e lidhte atë me Shkodrën, një qendër e madhe tregtare në veri të Shqipërisë (e lidhur nga një lumë i lundrueshëm me detin Adriatik). Çështja shqiptare nuk është shfaqur tani, por ky problem ka ekzistuar që në Mesjetë. Për shtetet ekspansioniste ka qenë e pamundur të zmbrapsë shqiptarët. Kjo është arritur vetëm me anë të kolonizimit gradual. Ky është i vetmi popull që arriti gjatë një mijëvjeçarit të fundit jo vetëm të mbijetojë, por edhe të krijojë bërthamën e një shteti me bazë shqiptare.

564 km janë kufijtë tokësorë të Kosovës, me Serbinë 265 km, me Maqedoninë 146 km, me Shqipërinë 101 km, me Malin e Zi 62 km

2.656 metra
është pika më e lartë e Kosovës. Kjo pikë quhet maja e Xherovicës në Bjeshkët e Namuna.

12 miliardë
tonë janë pasuritë minerale të qymyrit në Kosovë. Rezervat e plumb-zinkut mbi 50 milionë tonë, kurse rezervat e nikelit mbi 20 milionë tonë


850 km2 është fusha e Republikës së Kosovës. Kjo është edhe fusha më e madhe e shtetit.

152 mijë serbë jetojnë në Kosovë. Popullsia serbe përbën vetëm 6 për qind të popullsisë

4997 kilometraështë rrjeti i përgjithshëm i transportit automobilistik

8 Muze ka Republika e Kosovës. Gjithashtu ajo ka edhe 2 teatro profesioniste

250 mijë banorë ka Prishtina, kryeqyteti i Republikës së Kosovës

75 për qind e popullsisë së Kosovës janë myslimanë, katolikë 19 %, ortodoksë 6%

367 shkolla fillore ka Kosova, me 13.000 mësues e 274.000
nxënës

1 universitet me 890 mësues e 14.000 studentë ka Kosova. Ajo ka edhe 60 shkolla të mesme me 3.660 mësues e 63.400 nxënës

30.51 për 1.000 banorë është shkalla e lindjeve vjetore në Kosovë. Kurse vdekshmëria 5.2 për 1.000 banorë

TIRANA OBSERVER

[Davius]

Si funksionon Parlamenti dhe qeveria e shtetit më të ri

Kuvendi

Pozita dhe roli i Parlamentit është përcaktuar me Kreun 9 të Kornizës Kushtetuese për vetëqeverisje të përkohshme në Kosovë. Sipas dispozitave kushtetuese, Kuvendi i Kosovës është institucioni më i lartë përfaqësues dhe ligjvënës i vetëqeverisjes së përkohshme të Kosovës. Si i tillë, Kuvendi ka këto përgjegjësi: Miraton ligjet dhe rezolutat në fushat e përgjegjësisë së institucioneve të përkohshme; zgjedh Kryesinë e Kuvendit; zgjedh Kryetarin e Kuvendit; miraton kandidatin për Kryeministër së bashku me listën e ministrave të qeverisë, të propozuar nga kandidati për Kryeministër; shqyrton dhe miraton marrëveshje ndërkombëtare të propozuara, brenda fushës së përgjegjësive të veta; vendos për mocionet e votëbesimit ndaj qeverisë, etj.

Si zgjidhet Kuvendi

Gjithnjë sipas dispozitave të Kornizës Kushtetuese, Kuvendi i Kosovës, si institucioni më i lartë përfaqësues, përbëhet prej 120 deputetëve të zgjedhur me vota të fshehta. Megjithatë, jo të gjithë deputetët zgjidhen me votën e lirë të popullit, votim të fshehtë dhe demokratik. Njëzet prej këtyre vendeve të deputetëve janë të rezervuara për përfaqësim plotësues të komuniteteve të tjera joshqiptare të Kosovës dhe, prej tyre, dhjetë vende për komunitetin serb dhe dhjetë vende për komunitetin rom, (ashkali e egjiptian 4, boshnjak 3, turk 2 dhe goran 1). Mandati i përbërjes së legjislaturës së parë të Kuvendit të Kosovës, zgjat tri vjet, duke llogaritur nga dita e seancës së parë inauguruese. Në zgjedhjet e fundit të 17 nëntorit 2007 fitoi Partia Demokratike e Hashim Thaçit, i cili mori 37 deputetë, kurse në vend të dytë doli LDK-ja e Fatmir Sejdiut. Pikërisht këto dy parti janë në koalicionin udhëheqës të qeverisë së Kosovës.

Presidenti dhe kryeministri

Qeveria e Kosovës e cila udhëhiqet nga Hashim Thaçi ka 15 ministri. Pushteti i ekzekutiv i Kosovës është i gjithi në duart e Këshillit të Ministrave. Por edhe Presidenti i Kosovës ka një rol të dorës së parë në fatet e vendit.

TIRANA OBSERVER

[Davius]

Cila është ekonomia e shtetit më të ri të botës

Sot në pjesën e katërt të rubrikës "Të njohim Kosovën", do të njihemi me ekonominë e shtetit më të ri të Evropës. Kosova është cilësuar nga specialistët ekonomikë si "thesari" i Ballkanit. Kjo vjen për shkak të burimeve mjaft të mëdha të mineraleve në Kosovë. Një ndër shkaqet kryesore se pse Serbia ngulmonte me çdo kusht që mos ta lëshonte Kosovën, ishin pikërisht burimet e saj të mëdha ekonomike.

Mineralet

Kosova përbën një nga zonat më të pasura të Evropës për minerale. Kjo për shkak të ndërtimit gjeologo-tektonik të larmishëm dhe vullkanizmin e ri të terciarit. Xeherorët e plumbit dhe të zinkut janë shfrytëzuar nga ilirët (dardanët) që 2000 vjet më parë. Vendburimi i plumbit e zinkut në Trepçë pranë Mitrovicës është më i madhi skarnorhidrotermal në Evropë. Rreth 20 000 000 tonë janë rezervat e llogaritura gjer tani. Përmbajtja e pasur (7% plumb, 4% zink, 120 g/t argjend, 3g/ton ar, 120g/ton bismut, 2g/ton kadmium, germanium, galium, talium, selen, telur. Ky vendburim ka një përbërje mineralogjike shumë të pasur (sfalerit, galenit, pirit, pirotin, plumbozit, arsenopirit, hedenbergit, xhemsonit, kalkopirit, kuarc, kalcit, siderit, rodokrozit, dolomit, aktinolit, granate, magnetit, etj. Mineralizimet kanë në masën dërmuese kristalizim të përsosur dhe bukuri të rrallë, prandaj kampione të tyre ruhen në shumë muze të botës. Ka dhe vendburime të ngjashme në Tregun e Vjetër, Ajvali, Kishnicë, Badovc, Novobërdë, Cërnac, Zhuta perla, Koparic. Gjithsej llogariten 85 ml tonë rezerva. Xeherorët e nikelit silikat ndodhen në Golesh dhe Çikatovë. Ferroboksitet janë zbuluar në Grebnik të Drenicës që përmbajnë alumin, hekur, metale të rralla (vanadium,skandium, galium, zirkon, cerium). Magnezitet janë në Golesh, Strezovë dhe Dubovc. Ka bentonite (argjila) me cilësi të lartë, gurë zbukurimi (granitet e Kraçevës, kuacitet e Stezovcit dhe Koreticës, talku i Pejës). Brekçiet e mermerizuara pranë Deçanit njihen në tërë Evropën për pllaka zbukurimi. Gëlqerorët e Çervenikës njihen për pllaka veshjesh të brendshme. Perspektivë kanë xeherorët e hekurit, stibiumit, kallajit e veçanërisht të bakrit në malin e Sharrit, si dhe asbesti, bori, mërkuri, fluoriti, boriti. Qymyret linjite janë me bollëk, me trashësi 12-100 m fare pranë sipërfaqes.

Pak histori

Fatkeqësisht ekonomia kosovare pas Luftës ë Dytë Botërore u profilizua në mënyrë jo rentabile (me akumulim të ulët dhe thithje të paktë të fuqisë punëtore). Rreth gjysma e energjisë shkonte jashtë Kosovës, duke mos sjellë fitim dhe duke ndotur ambientin. Në fund të viteve '80, bujqësia nuk siguronte dot as gjysmën e nevojave të brendshme. Pas viteve '90, kur u pushuan 150 000 punëtorë, papunësia arriti 90%. Gjatë periudhës 1913-1998 Kosova ka qenë rajoni më i prapambetur i ish-Jugosllavisë. Kjo sepse investimet në të kanë qenë jo më shumë se 50% e nivelit mesatar të investimeve në Jugosllavi. Industria më 1989 jepte 39 % të vlerës së produktit shoqëror të përgjithshëm. Rreth 1733 ndërmarrje shoqërore dhe shtetërore vepronin gjithsej.

Energjetika

Energjetika zë një ndër vendet e para të ekonominë kosovare. Dy grupet kryesore të rezervave të saj janë linjiti dhe ujërat. Në fund të viteve '80 u nxorën 7 milionë tonë qymyr. Hidrocentralet japin vetëm 1.5 % të energjisë, ndonëse potenciali hidrografik i hapësirës së Kosovës është i konsiderueshëm. Pas energjetikës (që u mbështet në shfrytëzimin e pellgjeve të pasura qymyrgurore në Obiliq, Bellaçevc etj) zhvillim të dukshëm pati xehtaria me ngjyra që shfrytëzonte pasuritë e begata nëntokësore të polimetaleve me bazë plumbin dhe zinkun. Qysh në fillim të viteve '80, prodhimi vjetor i xehes së plumb-zinkut kishte arritur në rreth 2 milionë tonë. Mbi këtë bazë, Kombinati Xehtar-Metalurgjik-Kimik me qendër në Zveçan pranë Mitrovicës, ka prodhuar dhjetëra mijëra tonë plumb të rafinuar, zink elektrolitik, argjend i rafinuar, ar, bismut elektrolitik, klorid zinku, koncentrat piriti, kadmium, akumulatorë plumbi etj. Industria e përpunimit të metaleve në Kosovë u orientua kryesisht në prodhimin e tubave me ngjitje (Ferizaj), të llamarinës së zinkuar (Vushtri), të amortizatorëve (Prishtinë), të pjesëve të ndërrimit për automjete (Pejë), të rimorkiove për traktorë( (Mitrovicë), të enëve të kuzhinës (Prizren) etj; elektroindustria në prodhimin e elektromotorëve (Gjakovë) dhe hekurave për hekurosje (Ferizaj). Në Mitrovicë prodhohej superfosfat dhe acid sulfurik, në Prizren fije sintetike, në Pejë medikamente. Industria e materialeve të ndërtimit prodhoi qeramika, çimento, gëlqere dhe parafabrikate në Gjakovë, Han të Elezit, në Kamenicë, Kaçanik etj. Industria e përpunimit të drurit prodhoi lëndë druri, kompensatë dhe mobilie në Pejë, Ferizaj, Prishtinë etj, ndërsa ajo e letrës karton në Lipjan, ajo e tekstileve dhe e konfeksioneve në Prishtinë, Gjakovë, Prizren , Gjilan etj. Industria e lëkurë-këpucëve në Pejë, Prizren, e gomës në Suharekë, ushqimore (bloje, konserva, pije alkoolike, sheqer, produkte mishi, qumështi, vaji vegjetal ) në Pejë, Prishtinë, Ferizaj etj.

Pasuria

Kosova përbën një nga zonat më të pasura të Evropës për minerale. Kjo për shkak të ndërtimit gjeologo-tektonik të larmishëm dhe vullkanizmin e ri të terciarit. Xeherorët e plumbit dhe të zinkut janë shfrytëzuar nga ilirët (dardanët) që 2000 vjet më parë.

Bujqësia

Gruri zë një të katërtën e sipërfaqes së mbjellë. Mbillet edhe misër dhe thekër. Ndër bimët industriale janë panxhari i sheqerit, lulja e diellit, duhani. Kultivohen mollët, kumbullat, dardhat, qershitë dhe rrushi. Perimet zënë 30 000 ha.

Trepça

Vendburimi i plumbit e zinkut në Trepçë pranë Mitrovicës është më i madhi skarnorhidrotermal në Evropë. Rreth 20 000 000 tonë janë rezervat e llogaritura gjer tani. Përmbajtja e pasur (7% plumb, 4 % zink, 120 g/t argjend, 3g/ton ar,120g/ton bismut, 2g/ton kadmium, germanium, galium, talium, selen, telur.

Blegtoria

Vendin kryesor në blegtorinë e shtetit të Kosovës e zë gjedhi. Numri i krerëve arrin 400 000. Dhentë janë pakësuar (më 1950 kishte 650 000). Por kohët e fundit është vënë një interes i madh i fermerëve kosovarë drejt blegtorisë.

/TIRANA OBSERVER/

[Hyj-Njeriu]

12 miliardë
tonë janë pasuritë minerale të qymyrit në Kosovë.

Në fund të viteve '80 u nxorën 7 milionë tonë qymyr

Kjo eshte pasuria e vertete e kosoves...Mund te nxirren rreth 50 milione tone ne vit po te shfrytezohen sic ben belgjika qe ka 10 miliard tone reserva....

Qymyrguri ka energji 1 ton nafte = 3 ton qymyr,pra aty eshte energjia e 4 miliard tone nafte...

Termocentrale moderne me baze qymyrguri i garantojne kosoves energji elektrike te pafundme....

[niktironci]

Davius nga je mer burr?
Faleminderit, sepse te dhenat jane mjafte interesante, dhe na jep disa te dhena qe ne (ose une )nuk i dija.
Eshte nje zgjerim njohurie, pra sa do te rrojme do mesojme.
Nik.

[KILI MERTURI]

Edhe pse Tirana Observer ka bërë një pun të mir për të mbledhur info në lidhje me Kosoven, ash disa mangësi që vlen të theksohen .

Tani po përmendi disa :
Emri Kosmet nuk është përdorur aq gjat , që nga 68 e këndej Kosova është quajtur kryesisht si Kosovë , e nga 74 vetëm Kosovë .
Shkijet kanë dashur (këtë e dëshirojn edhe sot e kësaj dite) që rajonin autokton shqiptarë ta ndajn në sa më shum nënrajone dhe të krijojn dallime sa më të mëdha ndaj njëri tjetrit , që të humb lidhshmëirn e shqiptarëve në mes veti . Kosovo i metohija shkurt kosmet , është përdorur që të bëhet Kosova dypjesëshe . Dukagjinin e kan quajtur metohi(toka e kieshës) vetëm e vetëm për të ngulitur në kokat shqiptare një topnim tjetër nga ai Dukagjin .

Mineralet
Një minier e rëndësishme me pasuri të bollshme e¨shtë në Volljakë , Komuna e Klinës . Xehrorja është e johur për pasuri mbi e nëntoksore me Boksit - që ka përbërjen më të madhe me alumin .

Kaq për tani

Kili

SHQIPËRIA ËSHTË GJAKU IM QË NUK FALET!

[YaSmiN]

Greqia e njef Kosoven sic degjoj neper televizore nga gazetaret si vend i Prositutave dhe te Droges.Kjo e ben qe mos ta njofin si shtet i Pavarur.Mendoj se edhe Emri i Maqedonise kane shume raciste edhe keq punen.Por Greqia e di shume mire qe emri i Maqedonise ashtu do rri edhe ashtu e quan gjithe Bota.

[kiniku]

Bujqësia

Gruri zë një të katërtën e sipërfaqes së mbjellë.

Davius he burre bote, sa rrin e poston ne FSH, pse nuk pyet tregtaret se prej nga vjen MIELLI, VAJI e SHEQERI? E pastaj eja "tento" te na tregosh dicka te re per Kosoven. Barkun e kemi plot kopalla. Cfare 1/4 bre!!! As 1/20!!!

1/4 e Kosoves jane pompa te benzines te Thaqit e tjerve.

I ke ngatrruar o Davius.

Pyt. Njihe Kosoven me mire. Ne internet ka vetem te dhena siperfaqsore qe mund te na shpiejne ne perfundime te gabuara. Pyt o Davius se nga vjen buka qe prodhohet ne Kosove. Shko te njerzit e shiqo se made in where konzumojne produkte.

Pyt nga vjen RRYMA.

Ose mos pyt fare se pastaj duhesh te shlyesh keto brockulla qe ke rendisur.

Tregoju njerzve detaje te verteta te jetes se Kosoves, e jo shkrime monotone.

Pyete ate djalin dy vjeqar qe ka vetem edhe tre muaj jete e Qeveria nuk ka te holla t'a dergoj per sherim, por, paska grur e xehe.

O Davius he burre, (me vjen te qesh nga merzia a), Kosova nuk ka as Spital e as Mjek.

Rreth gjysma e energjisë shkonte jashtë Kosovës

haha. E tash ku po shkojka o Davius??? na prape te lire e pavarur e pa Serbi nuk kemi rryme? Apo tani UNMIK-u po eksploaton pamershire resurset me te pasura ne bote te Kosoves??


Ne maje te k**** me keto shkrime ne superlativ per Kosoven.


Kend po e genjejme?

[Davius]

Sa trima janë shqiptarët e tipit tënd. Nuk bëjnë asgjë për këtë Kosovë, nuk mundohen asgjë të ndërtojnë, por vetëm të kritikojnë. Shkrimet më poshtë janë të gazetës nga Tirana, TIRANA OBSERVER, nuk janë të miat. Asnjë gazetë kosovare nuk morri mundimin të nxjerr në pah asnjë informacion për gjeografinë e Kosovës, gjeologjinë, xehetarinë etj, etj, por kur e bëri këtë një gazetë e Shqipërisë, buuuu buuuu, ta akuzojmë se paska bë disa gabime. Gazetat kosovare në vend se të promovojnë turizmin e vendit, natyrën kosovare, gjeografinë e bukur, ato merren me atë se 'A BËN FLAMURI APO JO', 'U KRY APO S'U KRY'. Kjo është natyra jote e një kosovari, kur mundohesh ta luash rolin e të mençurit. Ti, ne vend që të shprehësh faleminderim për atë gazetë, që sado kudo ka sjellë ndonjë informacion të dobishëm për shtetin më të ri të botës, Kosovën, ti kritikon duke aluduar se paska gabime. Hë ore ore burrë, bëje ti një shkrim të mire, demantoje këtë që kam postuar me lartë dhe mos më shkruaj këtu pallavra duke treguar mendjemadhësi. Nuk mërzitem nga njerëz të tipit tënd, sepse për nga natyra shqiptari është specie destruktive, andaj të jap të drejtë, sepse edhe ti ndoshta je shqiptar, kështu që nuk mund të jesh tjetër!

[kiniku]

Nuk mërzitem

As nuk ke nevoje te merzitesh kur 20.000 milja nen toke ke minerale sa te duash.

Ate qe kemi mbi toke e shohim por duhet t'a demantojme. Jemi ne terr e kerkojme te na bind dikush se nuk kemi drite.