A ekziston vërtet dita e gjykimit?

[BLACK_SOUL]

Tre mijë e pesëqind vjet më përpara Jobi pyeti: “Nëse një njeri vdes, a do të jetojë përsëri?” Kjo pyetje që është bërë gjatë mijëra vjetëve, bëhet edhe sot në mbarë botën, sepse prek një temë me interes parësor. Duket jo e drejtë—dhe, në fakt, nuk është e drejtë—që njerëzit që ne duam, të vdesin e të varrosen. Perëndia nuk e krijoi njeriun që të vdesë. Ai e krijoi që të jetonte dhe të kishte përbashkësi me Atë (Perëndinë), por mëkati solli vdekjen dhe varrin, kështu që erdhi edhe ndarja nga Perëndia.

Një poemë zgjat më shumë sesa poeti, zëri në kasetë mund të dëgjohet edhe mbasi këngëtari ka vdekur, fotografitë e njerëzve të dashur mbeten edhe pasi ata kanë vdekur.

Gjërat në këtë tokë nuk janë të barabarta. Të pasurit i kanë shtypur gjithmonë të varfrit, të poshtrit kanë triumfuar gjithmonë mbi të drejtët. Drejtësia njerëzore kërkon një barazim të gjitha gjërave në një jetë pas vdekjes. Ne po jetojmë në një botë që ndryshon. Gushëkuqet i ndërtojnë foletë e tyre, ashtu si i ndërtuan në Kopshtin e Edenit dhe kafshët zotërojnë të njëjtat karakteristika si në fillim. Megjithatë njeriu nuk jeton ashtu siç jetonte dikur, qoftë edhe njëzet e pesë vjet më parë. Megjithëse kjo është e vërtetë, përsëri mendja kërkuese e njeriut bën të njëjtën pyetje: “Nëse një njeri vdes, a do të jetojë përsëri?”

Ka një besim të përgjithshëm në një jetë pas vdekjes. Në qoftë se dikush shkon në pjesët më të errëta të Afrikës, ku nuk është predikuar kurrë Krishti, do të zbulojë që njerëzit atje besojnë në një jetë pas vdekjes. Pse disa paganë i djegin gratë e tyre? Pse disa varrosin ushqim me trupin? Ata besojnë se i larguari duhet të ketë një shoqërues dhe ushqim në udhëtimin e tij përtej varrit. Egjiptianët sillnin një statut, një libër për udhëtimin dhe e vendosnin me trupin. Pse fluturojnë zogjtë drejt jugut? Instikti në ta vërteton që ka një tokë jugore. Zemra e njeriut dhe instikti i tij i brendshëm janë prova që dëshmojnë që pas vdekjes fizike ka një jetë. Të dyja, fiziologjia dhe filozofia, shpallin që ka një jetë pas vdekjes.

Siç na thotë apostull Pavli “njerëzve u duhet njëherë të vdesin” , pra jeta jonë, kështu si një ëndërr apo si një fantazi, pa e kuptuar mirë do gjendemi përpara vdekjes dhe varrit. Dhe kështu do largohemi nga jeta prezente që të gjendemi në tjetrën. Do ikim që të prezantohemi përpara Perëndisë. Pra vdekja është një realitet që të gjithë do ta përjetojmë, na pëlqen apo jo.

“Kryesisht njerëzit quajnë vdekje ndarjen e shpirtit nga trupi, “fyerjen e furishme dhe brutale ndaj tërësisë së natyrës njerëzore, sepse njeriu në traditën ortodokse konsiderohet në terma holistik”. Kjo do të thotë se njeriu është një qënie e plotë që përmban trup edhe shpirt.” Etërit e Kishës, duke shpjeguar Shkrimin e Shenjtë, dallojnë një antropologji të vetme, sipas të cilës njeriu është një qënie e plotë që përfshin trupin edhe shpirtin bashkë. Na thotë shën Grigor Palamai se: “trupi vetëm apo shpirti vetëm nuk quhet njeri, por që të dyja bashkë. Për këtë njeri na fletë Shkrimi i Shenjtë, e krijoi Perëndia sipas ikonës së Trinisë së Shenjtë”. Ontologjikisht natyra njerëzore përbëhet nga shpirti dhe trupi.(Grigor Palamai P. G. 150, 1361 C.)
Ne mund të themi në mënyrë paradoksale, se vdekja është dhimbja më e madhe në jetën tonë. Por në të njëjtën kohë, është vdekja ajo që na shpëton nga dobësia në të cilën qënia njerëzore është shpesh në rrezik për tu zhytur. Është vdekja ajo që sjell një sens të misterit dhe dimension të thellë të jetës. Ateizmi paraqet një absurditet të dyfishtë: në një krah heq boshtin e jetës nga e mosqëna, nga mosekzistenca, dhe në krahun tjetër asgjëson personin e gjall në momentin e vdekjes. Por nuk është jetë ajo që është një element i mosqënies, vdekja është element i jetës. Problemi i vdekjes mund të kuptohet vetëm në kontekstin e jetës. “mosegkzistenca” dhe “ vdekja në vetvete” nuk mund të ekzistoj; ato janë por në aspektin e jetës, e të qënit, vetëm një fenomen sekondar, pikërisht mohimi vjen mbas afirmimit. Vdekja nuk mund të shihet si një dështim i Perëndisë, sepse vdekja nuk e shkatërron jetën. Ekuilibrimi i mardhënies sonë me Perëndinë u thye; dhe që atëherë fati vdekjeprurës ka qënë një konseguencë logjike e saj. Vdekja bëhet e natyrshme, duke qënë kundër natyrës, që shpjegon dhe ankthin e të vdekurit. Por Shenjtorët jetuan vdekjen e gëzuar, që nxit të qënit i lirë nga pesha e jetës në botë. Kur zemra ka parë një “bukuri tjetër që smund të flitet”(Shën Makari), “dashuria e pushton frikën”(Shën Andoni i madh).

Liturgjikisht, vdekja është quajtur “ të rënit në gjumë”(fjetje); ka një pjesë e qënies njerëzore që fle, dhe një pjesë që mbetet e vetdijshme. Kjo është ndarja ndërmjet shpirtit dhe trupit. Shpirti jo shumë gjatë fuqizon funksionin e gjallërimit të trupit; por si një organ i të qënit i informuar, mbetet në shpirtizim. Tashmë gjatë jetës në tokë, jeta në Krishtin prezanton komunitetin e botës qiellore(Joa 1:5), vdekja është një nismë e madhe për në shpirtëroren.

Me vdekjen kemi ndarjen e shpirtit nga trupi. Njeriu gjykohet pjesërisht dhe qëndron i ndarë deri ne ardhjen e dytë të Krishtit dhe në gjykimin përfundimtar. Në gjykimin përfundimtar njeriu do të shfaqet si personalitet i plotë para Krishtit me shpirt dhe trup. Që të behet e mundur kjo gjë duhet qe të ngjallet trupi dhe të bashkohet me shpirtin. Kjo do të bëhet menjeherë para gjykimit përfundimtar dhe këtë gjë na e siguron në mënyrë absolute Shkrimi i Shenjtë.
Liturgjikisht, vdekja është quajtur “ të rënit në gjumë”(fjetje); ka një pjesë e qënies njerëzore që fle, dhe një pjesë që mbetet e vetdijshme. Kjo është ndarja ndërmjet shpirtit dhe trupit. Shpirti jo shumë gjatë fuqizon funksionin e gjallërimit të trupit; por si një organ i të qënit i informuar, mbetet në shpirtizim. Tashmë gjatë jetës në tokë, jeta në Krishtin prezanton komunitetin e botës qiellore(Joa 1:5), vdekja është një nismë e madhe për në shpirtëroren.

Me vdekjen kemi ndarjen e shpirtit nga trupi. Njeriu gjykohet pjesërisht dhe qëndron i ndarë deri ne ardhjen e dytë të Krishtit dhe në gjykimin përfundimtar. Në gjykimin përfundimtar njeriu do të shfaqet si personalitet i plotë para Krishtit me shpirt dhe trup. Që të behet e mundur kjo gjë duhet qe të ngjallet trupi dhe të bashkohet me shpirtin. Kjo do të bëhet menjeherë para gjykimit përfundimtar dhe këtë gjë na e siguron në mënyrë absolute Shkrimi i Shenjtë.

Asnjëri nuk e di se si do të jetë jeta pas vdekjes. Asnjeriu nuk e di se si do ta kalojnë të drejtët dhe si mëkatarët. Apostull Pavli që u rrëmby në qiell dhe donte që të përshkruante ato që pa dhe dëgjoi shkruan se pa dhe dëgjoi “Ato gjëra që syri nuk i ka parë dhe nuk i ka dëgjuar dhe nuk kanë hyrë në zemër të njeriut janë ato që Perëndija ka përgatitur për ata që e duan atë.”

“Gjykim do të thotë dallim. Do të thotë se dikush gjykohet, përzgjidhet dhe vendoset në një kategori. Pikërisht një dallim i tillë, një përzgjedhje e tillë, një vendosje e tillë do gjej vend në Gjykimin e fundit.

Sigurisht gjykimi nuk është vetëm një fenomen eskatologjik. Gjykimi i nënshtrohet kohes dhe gjithë hapsirës së qëndrimit tonë në tokë. Dhe kur, me ndërgjegje ose pandërgjegje, zgjedhim jetën sipas Perëndisë, dashurinë dhe të mirën, hyjmë në jetën e përjetshme. Ndërsa kur zgjedhim të keqen, mëkatin dhe pasionet, marrim një parashijim të Ferrit”.

Shkrimet e Shenjta flasin shpeshë për “ditën gjykimin” , atë ditë kur të gjithë ne “do të dalim përpara gjykatës së Krishtit” “që të shpaguhet gjithë secili për ato punë që ka bërë me anë të trupit, qoftë mirë, qoftë keqë” . “Edhe engjëjt që nuk ruajtën gjendjen e tyre të parë, por lanë vendin e tyre, i ka ruajtur me pranga të përjetëshme në errësirë, për gjyqin e ditës së madhe” .

Edhe besimet e tjera e predikojnë ditën e fundit, ditën e gjykimit, ditën kur do të ndahet e mira nga e keqja: «Dita e fundit fillon me shkatërrimin e kësaj eksistence, me ç’rast do të vdesë çdo gjallesë, do të ndërrohet toka dhe do të merr pamje tjetër, e gjithashtu edhe qiejt. E pastaj All-llahu do t’i ringjallë të vdekurit nga varrezat dhe ua rikthen atyre jetën përsëri. Ndërsa ai që është keqëbërës në jetën e kësaj bote, punon vepra të këqia, nuk e kryen atë që ia ka obliguar All-llahu atij prej mirësive, ate e shpërblen All-llahu për veprat e tij të këqia me zjarrin e xhehennemit. Të besuarit në ditën e fundit është tejet i rëndësishëm, e rëndësia e tij shfaqet me një fotografi të qartë gjatë leximit të ajeteve Kur’anore të cilat u përmendën më parë.
"E atyre që iu është dhënë dija dhe besimi thonë: "Ju keni qëndruar aq sa u pat caktuar All-llahu deri në ditën e ringjalljes, e kjo pra, është dita e ringjalljes, por ju ishit që nuk e pranonit." (suretuerr-Rrum 56).

Ajo është "dita e ngritjes, kijametit", ditë kur njerëzit do të ngriten për të dhënë llogari para All-llahut, ashtu siç thotë Ai i Lartësuari:
"E ata që bënë gënjeshtër ndaj All-llahut, do t’i shohësh në ditën e kijametit, fytyrat e tyre të nxira. A nuk është në xhehennem vendi i arrogantëve." (suretu ez-Zumer 60).

Ajo është "çasti përfundimtar", ashtu siç thotë Zoti ynë i Lartësuar: "O ju njerëz, ruhuni dënimit nga Zoti i juaj, sepse dridhja pranë katastrofës së çastit përfundimtar është një llahtari e madhe." (suretu el-Haxh 1). Ajo është "dita e llogarisë", siç thotë All-llahu i Lartësuar: " Musai tha: "Unë iu kam mbështetur Zotit tim dhe Zotit tuaj që të më mbrojë prej çdo kryeneçi, që nuk i beson ditës së llogarisë." (suretu Gafir 27).
Vetëm Ai e di për katastrofën (për kijametin). (suretu Fussilet 47). Pasi që All-llahu i Lartësuar t’ua rikthejë jetën njerëzve përsëri, t’i nxjerrë ata prej varreve të tyre, i tubon dhe i mbledhë afër Vetit, që pastaj çdonjërin nga ata ta llogarisë për atë që ka vepruar.»

“Pres ngjalljen e të vdekurve dhe jetën e ardhshme të amëshuar”. E orientuar drejt së ardhmes, Besorja përfundon në një notë pritjeje. Por, megjithëse gjërat finale duhet të përbëjnë pikën e një referimi të vazhdueshëm gjatë gjithë jetës tokësore, nuk është e mundur për ne të flasim hollësisht për realitetin e Jetës së pasosur. “Të dashur, shkruan shën Joani, tani jemi fëmijë të Perëndisë. Se çfarë do të jemi nuk na është shfaqur ende” . Përmes besimit tek Krishti, fitojmë herë - herë një lidhje të gjallë, personale me Zotin; dhe dimë, jo si hipotezë, por si fakt të vërtetë eksperience, se kjo lidhje ka tashmë farën e përjetësisë. Por me se ngjet nëse dikush nuk jeton brenda rrjedhës së kohës por veçse brenda së tashmes së përjetshme, jo nën rrethanat e rënies por brenda gjithësisë ku Zoti është “të gjitha në të gjitha” - nga kjo kemi vetëm disa rreze drite por jo konceptim të qartë; dhe kështu duhet të flasim me kujdes, duke respektuar kërkesën e heshtjes.
Por ka të paktën tre gjëra që kemi të drejtë të pohojmë padyshim: se Krishti do të vijë me lavdi; se me ardhjen e tij do të ngjallemi nga të vdekurit dhe do të gjykohemi; dhe se “mbretëria e tij nuk do të ketë fund” .

Pra, së pari Shkrimi dhe Tradita e Shenjtë na flasin shumë herë për Ardhjen e dytë. Nuk na japin vend për të supozuar se përmes përparimit të vazhdueshëm drejt “qytetërimit” bota do të përmirësohet, gradualisht, deri kur gjinia njerëzore do të mund të vendosë mbretërinë e Zotit mbi dhé. Pikëpamja e krishterë mbi historinë e botës është krejtësisht e kundërt me këtë lloj optimizmi evolucionar. Ato që kemi mësuar të presim janë: katastrofa në botën natyrore, luftëra të vazhdueshme midis njerëzve, pështjellim dhe apostazi midis atyre që e quajnë veten të krishterë.
Disa heretikë besojnë se pas gjykimit përfundimtar mëkatarët do të zhduken. Do të shkatërrohen. Të tjerë heretikë akoma besojnë se mëkatarët pas gjykimit përfundimtar do të dënohen për një sasi kohe, do të pendohen dhe pastaj do të shpëtohen. As e para por as dhe e dyta nuk janë të sakta. Shkrimi i Shenjtë mëson më se qartë se të drejtët do të shijojnë jetën e përjetshme dhe gëzimin ndërsa mëkatarët do të shkojnë në ferr përjetësisht. Duke lexuar kapitullin 25 të Ungjillit sipas Mateut shohim se të gjithë, të vdekur dhe të gjallë do të paraqitemi përpara gjykatësit. Do të ndahemi në të drejtë dhe mëkatarë ashtu siç ndahen delet nga cjeptë dhe atëherë Krishti do tu thotë të drejtëve të cilët janë në të djathtën e Tij: “Ejani, të bekuar të Atit Tim; Merrni në trashëgim mbretërinë që u bë gati për ju që nga krijimi i botës.” (Mateu 25, 34 ). Dhe ata do të trashëgojnë mbretërinë e përjetshme të Perëndisë. Pastaj do të kthehet në të majtë të Tij nga mëkatarët dhe do tu thotë: “Largohuni nga Unë, të mallkuar, në zjarr të përjetshëm, të përgatitur për djallin dhe engjëjt e tij”. (Mateu 25, 41). Dhe ja përfundimi: “Dhe mëkatarët do të shkojnë në mundim të përjetshëm dhe të drejtët në jetën e përjetëshme.” (Mateu 25, 46). Ja pra ku duket se të drejtët do të jetojnë jetën e amëshuar dhe të gëzuar. Mëkatarët do të jetojnë në dënimin e përjetshëm dhe në fatkeqësi. Këto janë fjalët e vërteta të Krishtit. Ata që besojnë ndryshe dhe mësojnë ndryshe, nuk pohojnë të vërtetën. Nuk i paraqesin gjërat ashtu si i tha Krishti që është “ E vërteta, rruga dhe jeta”.

Kjo periudhë fatkeqësie do të kulmohet me shfaqjen e “njeriut të mëkatit” ose Antikrishtit, që, sipas interpretimit tradicional në kishën ortodokse, nuk do të jetë vetë Satanai, por një njeri, një njeri i vërtetë, tek i cili do të përqëndrohen të gjitha fuqitë e së keqes dhe që për njëfarë kohe do të mbajë gjithë botën nën pushtetin e tij. Mbretërimi i shkurtër i Antikrishtit do të marrë fund papritur me ardhjen e dytë të Zotit, këtë herë jo me mënyrë të fshehtë, si me lindjen e tij në Betlehem, por “të ulur në të djathtë të fuqisë dhe duke ardhur mbi retë e qiellit” . Si rrjedhojë kursi i historisë do të arrijë në një fund të beftë dhe dramatik, me një ndërhyrje të drejtpërdrejtë nga sfera hyjnore.

Koha e saktë e Ardhjes së Dytë është e fshehtë për ne: “Nuk është puna juaj të njihni vitin e saktë; atë e mban Ati me pushtetin e tij ekskluziv” . Zoti do të vijë “si vjedhësi natën” . Kjo do të thotë se, duke lënë mënjanë hamendjet për datën e saktë, duhet të jemi gjithmonë të gatshëm dhe në gjendje pritjeje. “Këtë që ju them ua them të gjithëve: vigjiloni” . Sepse pavarësisht se fundi mund të vijë vonë a herët, në shkallën kohore të njeriut është gjithmonë i pashmangshëm, shpirtërisht gjithmonë shumë afër. Duhet të kemi në zemër një ndjenjë gatishmërie. Këto na thotë shkrimi i shenjtë por ne njerëzit mendje cekët sillemi si virgjëreshat e marra dhe në vendë të vigjilojmë dhe të jemi të kujdesemi për kandilin tonë që të mos shuhet harrojmë dhe ngelemi në errësirë.

Dhjata e Re është e mbushur plotë me citime për Ditën e Gjykimit “edhe kur të vijë biri i njeriut me lavdinë e tij, edhe gjithë engjëjt e shenjtë bashkë me të, atëhere do të rri mbi fronin e lavdisë së tij. Edhe do të mblidhen përpara tij gjithë kombet; dhe do ti ndajë ata njëri nga tjetri, siç ndan bariu dhentë nga kecat. Edhe do të vërë dhentë në të djathtë dhe kecat në të majtë. Atëherë mbreti do tu thotë atyre që rrinë në të djathtë të tij: ejani të bekuarit e tim eti, trashëgoni mbretërinë që është bërë gati për ju që kur se është themeluar bota. Atëherë do tu thotë edhe atyre që rrinë në të majtë: ikni prej meje të mallkuar, në zjarr të pasosur, që është bërë gati për djallin dhe për engjëjt e tij” . Këto na jepen edhe nëpërmjet parabolësë me peshkatarët që thotë: “ Përsëri mbretëria e qiejve ngjanë me një rrjetë që hodhën në detë dhe mblodhi çdo lloj peshku. (Kështu me rrjetën e predikimit hyjnor tërhiqen në Kishë të gjithë njerëzit). Edhe si u mbush e nxorën ata në buzë të detit dhe ndenjën e mblodhën të mirat në enë, edhe të këqijat i hodhën jashtë. Kështu do të bëhet edhe në fundin e botës. Do dalin engjëjtë dhe do ti ndajnë të ligjët dhe do ti marrin nga të drejtët me të cilët janë përzierë. Edhe do ti hedhin ata në furrën e zjartë; atje do të jetë të qarët dhe kërcëllitja e dhëmbëve” . Këto i lexojmë dhe për një moment habitemi për këtë ditë të pritëshme dhe në njëfarë mënyre jemi të ndërgjegjshëm për fajet tona dhe për gjyqin që na pretë, qellimi është ndërjgegjësimi por a mbaron me pendim ky ndërgjegjësim!?

“Pedagogu Sterjios Sakos sjell dhe një mendim tjetër mbi gjykimin. Ekzistojnë, na thotë, “tre gjykime” në jetën e njerëzve. Gjykimi i parë ka të bëjë me Shfaqjen e Parë të Zotit, i dyti me vdekjen tonë dhe i treti me Shfaqjen e Dytë të Zotit. I pari është kryesor dhe i dobishëm, i dyti përcaktues dhe vendor dhe i treti i përgjithshëm dhe vendimtar. Për të parin, i cili ka të bëjë me jetën tonë dhe Shfaqjen e Parë të Zotit, lidhet fenomeni i shpëtimit tonë. Në mënyrë analoge me qëndrimin që do mbajmë kundrejt Shpëtimtarit tonë Jisu Krishtit, do vendosim vetet tona tek të Tijët ose tek armiqtë e Tij. Gjykimi i dytë prek orën e vdekjes sonë, i quajtur gjykimi i pjesëshëm, dhe gjykimi i tretë është gjykimi i fundit, gjyqi i gjithë botës, Dita e Shfaqjes së Dytë”.

Gjykimi, siç thekson Ungjilli i Joanit, vazhdon gjithë kohën, përgjatë gjithë jetës sonë tokësore. Sa herë që zgjedhim të mirën, me ose pa vetëdije, hyjmë paraprakisht në jetën e amshuar; sa herë zgjedhim të keqen marrim një parashije nga skëterra. Gjykimi i Fundit kuptohet më mirë si momenti i së vërtetës, kur gjithçka del në dritë, kur të gjitha veprat e zgjedhjeve tona na zbulohen me të gjitha pasojat e tyre, kur konceptojmë në kthjelltësi të plotë se cilët jemi dhe cila është domethënia e thellë dhe qëllimi i jetës sonë. Dhe kështu, në pajtim të plotë me këtë sqarim përfundimtar, do të futemi - me shpirt dhe trup të ribashkuar - në qiell a në skëterrë, në jetën e amshuar a në vdekjen e përjetshme.
Por fatkeqësisht ne njerëzve na intereson më shumë ana e jashme e këtij gjykimi të fundit, dhe jo se çfarë do të thotë ky për ne, se ose do të vuajmë deri në pafundësi larg pranisë së Perëndisë, ose do të marrim pjesë në lavdinë e Tij deri në pafundësi. Ne interesohemi se kush do të na gjykojë duke mos marrë parasysh urtësinë dhe diturinë e pafund të Perëndisë i cili i di dhe i ka ditur të gjitha.

Vetë Krishti tha se Perëndia Atë nuk gjykon njeri “dhe gjithë gjykimin ia dha Birit” dhe Ap. Pavli na thotë se Perëndia Atë “caktoi një ditë, në të cilën do të gjykojë botën me drejtësi me anë të një njeriu, të cilin e caktoi për këtë, dhe këtë ua vërtetoi të gjithëve, duke e ngjallur atë prej së vdekurish” .
Pra Krishti është gjykatësi jonë sepse Ai është Arketipi ynë dhe Shpëtimtari ynë. Ai erdhi në tokë, “u bë njeri”, u kryqëzua, dhe u ngjall për ne. Jetoi si njëri, “u tundua”, dhe fitoi mëkatin dhe djallin.
«Atë Justin Popoviç thotë se “i gjithë gjykimi” iu dha Birit edhe për një arsye tjetër; “që të mos ankohet njeriu kryengritës për mëkatshmërinë e tij perëndiluftuse” dhe të mos thotë se “Perëndia, i Cili nuk jetoi në mishin njerëzor, nuk pësoi pësimet e njeriut, nuk erdhi në folenë tokësore të nëpërkave, nuk ka të drejtë të gjykoj njerëzit”.

Shën Kirilli i Jeruzalemit e lidh gjykimin edhe drejt Perëndisë Atë sepse siç thotë, “Perëndia Atë gjithë gjykimin ia dha Birit (Joani 5, 22) i Cili është hyjënjeri, nuk do të thotë se largohet nga pushteti i tij por gjykon me anë të Birit. Me pëlqimin e Atit pra gjykon edhe Biri. Dhe sigurisht gjykimi dhe vendimi i Birit është i njëjtë me gjykimin dhe vendimin e Atit, sepse Ati dhe Biri kanë një dhe të njëjtin mendim”.»

Por Zoti i tha nxënësve të Tij se mbas ngjalljes së të vdekurve, “do ulet Biri i njeriut në fronin e lavdisë së tij” dhe do ulen edhe nxënësit “në 12 fronet dhe do gjykojnë 12 fiset e Izraelit” . Pra do të na gjykojnë edhe shenjtorët:
Apostull Pavli thotë: “Shenjtorët do gjykojnë botën” . Zoti i referohet Apostujve dhe Ap. Pavli të “drejtëve”. Por ikona e gjykatës që shfaqet këtu, ka përmbajtje të veçantë. Nuk do ulen në fronet si gjykatës Apostujtë, por jeta e shenjtë e Apostujve dhe e të drejtëve do të na gjykojë të gjithë ne. Sepse edhe shën Joan Gojarti shpjegon fjalën “do të gjykojnë” si “sipas tyre do të gjykojnë ”. Të njëjtën gjë mbështet edhe shën Grigor Palamai duke thënë: “dhe të pabesët nuk do ti sjelli në gjykim Perëndia, as nuk do ti denjësojë të flasin. Sepse, siç është shkruar, nuk do ngjallen për gjykim, por që të tjerët të gjykohen sipas tyre”.

Pra, në një farë mënyre, do vetgjykojmë veten tonë, në momentin e Gjykimit, që do zbulohen të gjitha me shfaqjen e Diellit të Drejtësisë, me jetën e Apostujve të shenjtë, të të Drejtëve, të Martirëve dhe do gjykohemi vetë. Sipas jetës së papikëlyer dhe të pastër të Shenjtorëve do gjykohemi.

«Dhe shën Simeon Thelogu i Ri thotë se Perëndia do sjelli përpara nesh të njëjtët me ne, që të na gjykojnë me jetën e tyre dhe virtytet e tyre. Perëndia, thotë, “patriarkëve mëkatar do tu sjelli përball patriarkët e shenjtë, si Joan Gojartin, joan Përdëllimtarin, Grigor Theologun... mitropolitëve mëkatar do ti sjelli përball mitropolitët e shenjtë, Vasilin e Madh, Grigor çudibërësin, shën Ambosin... dhe do tu thotë: nuk u ulët në fronet e tyre? Pse nuk i imituat edhe veprat e tyre? ... Kështu do gjykohen Etërit nga Etërit; shërbëtorët dhe të lirët nga shërbëtorë dhe të lirë, të pamartuarit nga të pamartuarit, të martuarit nga të martuarit, dhe thjeshtë tha, çdo mëkatar në atë ditë të frikëshme të Gjykimit do ketë përballë të ngjashmin dhe do gjikohet sipas atij. »

Krishti është gjykatësi; dhe megjithatë nga një këndvështrim tjetër, ne shprehim gjykimin për veten tonë. Nëse dikush është në skëterrë, nuk është se Zoti e robëroi atje, por se atje është vendi që ai vetë e zgjodhi në jetë. Të humburit në skëterrë janë të vetëdënuar, të vetërobëruar; drejt është thënë, se dyert e skëterrës janë të kyçura nga brenda. Si mundet një Zot dashurie të pranojë se qoftë dhe vetëm një nga krijesat që ka bërë do të mund të mbetet përgjithmonë në skëterrë? Këtu ka një mister që nga këndvështrimi ynë në jetën e tanishme nuk mund të shpresojmë se do t’a nxjerrim në sipërfaqe. Më e mira që mund të bëjmë është të mbajmë në baraspeshë dy të vërteta të kundërta por jo kontradiktore. Së pari, Zoti i ka dhënë njeriut vullnet të lirë dhe kështu përjetësisht është në pushtetin e njeriut të refuzojë Zotin. Së dyti, se dashuri do të thotë dhembshuri, pjesëmarrje dhe kështu, nëse ka disa që janë përjetësisht në skëterrë, sipas njëfarë mënyre edhe Zoti ndodhet atje me ta. Është shkruar në Psalmet: “Nëse zbres në ferr, edhe atje je” ; dhe shën Isak Siriani thotë: “Është gabim të imagjinojmë se mëkatarët në skëterrë janë të ndarë nga dashuria e Zotit”. Dashuria hyjnore ndodhet kudo dhe nuk hedh poshtë askënd. Por ne, nga ana jonë, jemi të lirë të mos pranojmë dashurinë hyjnore: prapëseprapë nuk mundemi t’a bëjmë pa shkaktuar dhimbje në veten tonë, dhe sa më përfundimtar është mospranimi ynë, aq më e hidhur është vuajtja jonë.