Avdi Ibrahimi

[biligoa]

KUSH E VRAU LAJMËTARIN

Novelë

Autori: Avdi Ibrahimi



Botues

VATRA



Redaktor

Rifat Kukaj



Recensent

Jonuz Fetahaj



Ballina

Eshref Qahilishulli i shpresës





AVDI IBRAHIMI



KUSH E VRAU LAJMËTARIN

Novelë



VATRA - Prishtinë 2000

I



Fshati Verona kish një natyrë poetike marramendëse. Atje dukej jeta më e përshtatshme për rikujtime skenash idilike. Një ditë, në fund vere, Hektori fillkat vendosi të dilte në natyrë për t’u çmallur me bjeshkët e këtyre anëve. Por, ja, që vetëm nuk do ta linte Vasha e ëndrrave të tij. Më tu takuar me Vashë Gurin, u morën veshë që të vazhdonin shetinë së bashku. Ajo ishte si hëna që shkëlqente dhe ndriste qiellin. Dhe, ajo Vashë me të vërtet ishte e bukur, tamam si një ëndërr poeti!

Hektorit ia kishte tërhequr vërejtjen Vasha.

Hektor a t’i marrim disa gjëra ushqimore me vete se,nuk i dihet udhëtimit, nuk thotë kot urtia popullore: “E di kur nisesh, por nuk e di se kur kthehesh”.

Atëherë, Hektori i vuri dorën mbi supe dhe i tha, paksa më të tallur: Mirë lë të bëhet ashtu siç thua ti.

Hektori e kishte dshuruar atë. Po e dashuronte ende.

Duke ecur u gjendën rrëzë pyellit.Të guri i Matoosit, që përshkonte rruga. Pyelli ishte i dendur, me lisa të gjatë, siç thoshte poeti dhe, i thellë. Aty valviteshin togje hije të zeza, kish sheshe drite dhe hije, re të murrme me ndërçelje drite që binte nga copat e kthjellta të qiellit të asaj fundvere.

Kish dhe shpella të thella, gropa errësirash e humnera të pista. Pastaj dëgjoheshin dridhje lisash, shushurim kafshësh, zhaurim ujërash, rrëshqitje zvarranikësh, përpëlitje zogjësh, krrokama korbash, vaje shtrigash, psherëtima zanash e përplot fshehtësi të tjera që ruante pyelli në fund të atyre fshehtësive të thella. Ndërkohë Lumi i Zi gjarpëronte rrugës së tij me mizëri insektesh që ngriheshin për të vështruar se ç’musafirë i vinin malit.Ata zhytëshin më në thellësi të pyellit dhe, pothuaja se ishin afruar Gurit të Matoosit, ku kishin për qëllim të kalonin piknikun në atë fund vere.

Po afronte nata. Ata kishin tendur shatorin dhe përgaditeshin të darkonin.Vasha kish ndezur zjarrin me shkarpa të thata. Era e mishit të pjekur përhapej në shkëmbin e Matoosit dhe arrinte deri atje thellë në pyell ku dëgjoheshin ulurimat e ujqve.

Hektori në heshtje shikonte zjarrin dhe seç murmuriste me vete: Zjarri! Zjarri…

Kjo fuqi e panjohur iu ngrit nga thellësia e shpirtit dhe ia shpërndau mendimet,andej nga koha e antikitetit, njëkohësisht kujtoi guximin e papeshuar të Prometheut që ia kishte rrëmbyer zjarrin zotërave dhe ua kishte sjellur njerëzve.

Pastaj kujtonte ngjarjet që lidheshin me luftën e zjarrit jetëdhënës për ulmarët, që e kishte lexuar qysh në bankat e shkollës në romanin e Zhozef Ronit. I kishin mbetur thellë në kujtesë Naoja dhe Hamla, simbol i dshurisë dhe vazhdimësisë së jetës njerëzore. Por, thirrja e Vashës për të darkuar e zgjoi nga këto mendime që e kishin dërguar të trokiste në dyert e parahistoriesë.

Pas disa çastesh darkuan dhe u ulën më pranë zjarrit që ndriste në errësirë. Dy buzë të përflakura u ngjitën mbi njëra tjetrën, pastaj një shtrëngim i fuqishëm i një marrëzie erotike siç do të thonin namuzqarët, i pushtoi mendjet e dy të dshuruarve, nga pasioni i zjarrtë epshor i tyre filluan t’i hedhin poshtë rrobat dhe, të lakuriquar mbetën për afro një orë të pushtuar për njëri tjetrin, tek dukeshin të ishte Naoja dhe Hamla.

Ndërsa flora e fauna shqiptare shikonin këtë skenë dashurie,këtë kryevepër të perëndisë, me atë natyrë të mrekulluar nga një madhështi përrallore e hyjnizuar prej artit dhe poezisë së poetit të vrarë në megrim.

Përposh tyre Lumi i Zi çante perms maleve të veshura ma bare e drurë, perms fushave pjellore, që kishin filluar të merrnin ngjyrën vjeshtake, duke vazhduar rrjedhës së vet u jepte jetë, pishave gjethe mbajtëse, lisave gjetherënës e degëshumtë, murrizave therrtarë, gështenjave të ëmbëla, arrave të forta, shkurreve, lajthive të egra, plepave të bardhë dhe shelgjeve lotuese, që në krahët e tyre përshkonin errësirën, bufi dhe hutni.

Ndërkohë u dëgjua një klithmë dreri që kish njëfarë blegërimi të zemëruar. Hingëlliu përzieshëm një at shale. Pastaj nata u mbush me ulurima të panjohura nëpër pyell.

Vasha më trimëri kundërshtoi sa mundi ndiesinë e çuditshme natore të pyellit që jepte mistere të llahtarshme.

Hektori, ja largoi asj mendimet nga kjo ndiesi baladike dhe filloi t’i tregoj legjendën për Gurin e Matoosit. Çdo pyell kish legjendën e vet. Edhe ky pyell kishte të tijën:

Legjenda ka një lashtësi të largët. Para shumë shekujsh në atë gur që ne të dy e pamë gjatë ditës, me atë lartësi perj dhjetra metrash, e gjërësi prej qindra metrash ky shkëmb i hyrë i tëri në barkun e malit Maja e Zezë, me ato shpella që disa prej tyre kishin formën e harqeve dhe siç i zumë në gojë emrat e tyre, ku njëri quhej furra, mëpastaj mulliri, oda e miqve, dhoma e fjetjes, shpella e bletëve, që ndodhej në lartësinë më të madhe të këtij shkëmbi kështjellë, si dhe nën të ndodhej dhoma e daullës, siç e quajnë barinjtë e fshatit Verona.

Mu në shpellat e këtij shkëmbi ka jetuar një njeri i quajtur Mato Osja, pra rronte këtu me shërbëtoren plakë, Vorbullën dhe me gruan e vetë Jetikën, si dhe me tridhjtë trimat e tij. Sa here që së largu dukej Zeshkani i përtej detit me ushtrinë e tij të zezë, ai do të kaloj këtej në token dardane, ashtu siç kalojnë meteorët e zjarrtë, që shkatërrojnë fushën, çrrënjosin drurët dhe përmbysin çdo gjë përpara vetes. Dhe, pakkush do të guxonte t’ua prente rrugën që sillnin këto furtuna të ushtrisë së zezë të Zeshkanit.

Pra,gjithçka dridhej përrethkëtij shkëmbi të shndërruar në një lloj kështjelle të tipit dardan, por që burrat trima e kreshniku i tyre Mato ishin përgaditur për mbrojtje nga kjo furtunë e stuhishme.

Matoja ishte një trim, si Gjeto Basho Muji, u gjasonte atyre kreshnikëve të rrallë të Jutbinës. Ishte shpatullgjërë, kishte duar të fuqishme, që po ta shtrydhte gurin, do ta bënte që nga ai të dilte uji, kish dy sy si dy grykë bucelash, hante një dele të vaktit, kish këmbën sa qafa e kalit, pinte verë me plloskë. Ishte i sprovuar në duele betejash dhe në çdo luftë dilte fitimtar, madje në rast nevoje dinte të përdorte edhe dinakërinë ndaj kundërshtarit.

Atij i ndihmonin zanat e orët e malit në momente më të vështira, pra, këto qenie i rrinin gati dhe i mësonin artin e luftës.

Vasha ngriti mbi hektorin një vështrim të thellë. Habitej se nga e dinte ai këtë legjendë.

Pas disa çastesh,hektori vijoi:

Legjenda thotë se Matoja sa here që kishte dalur nga kështjella, ai vetëm vriste e priste armikun, atëherë fillonin kërditë e mëdha. Me tridhjetë trimat e tij do ta shfaroste ushtrinë armike të Zeshkanit dhe së fundi merrte rrugën e folesë së tij, duke marrë më vete plaçkën e luftës. Dhe dukej tamam si ajo Shqiponja që fluturonte majave të larta për në çerdhën e vetë. Pastaj jehonte kënga e rapsodit popullor:



Për xhehnem i nise ushtarët e zi,

Kështu e pëson armiku që vjen në Dardani!



Porse edhe Zeshkani nuk tërhiqej përgjithnjë. Por, pas disa vjetësh ai do të sillte forca të reja, nga përtej detit, për t’i zëvëndësuar të vrarët, porse për aq sa do të shtohej kjo ushtri për aq edhe do të pakësohej nga Matoja dhe trimat e tij. Dhe kënga do të jehonte përsëri:



Ç’ta ka hije shpata,kreshnik vigan

Po kërkon Zeshkanin ,t’i del në mejdan!



Populli pas çdo beteje di t’i këndonte këngë për fitoren. Kushedi sa here armiku kishte mësyrë këtë kështjellë, por ai do të kthehej me disfatë e humbje të madhe si në njerëz po ashtu edhe në teknik luftarake. E assesi ky vend, nuk binte që nuk binte në duart e Zeshkanit.

Trim i legjendës kishte ndjenjën e krenarisë dhe në asnjë betejë nuk tërhiqej pa e thyer ushtrinë armike edhe pse pala kundërshtare me ushtarë dhe teknikë luftarake ishte ku e ku më e madhe. Pas shumë betejash e fitoresh të matos, Zeshkani me ushtrinë e tij të madhe bëri një plan strategjiko-ushtarak, për ta bërë një rrethim të hekurt të kështjellës pas një afati të shkurtër. Matoja me trimat e tij do të dorëzohej…

Mirpo kështjellarët i kishin marrë me kohë të gjitha masat e duhura për ta kaluar me sukses këtë rrethim. Ata kishin përgaditur ushqime e të mira tjera materiale për jetesë qoftë edhe për disa vite po të mbetëshin të ngujuar. Kishin mbushur fuqitë me verë, mishra të thatë nga bagëtia që e kishin therrur, elb, tërshërë, i kishin mbushur përplot hambarët. Brenda kishin ndërtuar mullirin me tre gurë për bluarje të drithit, që i sillte lumi nëntoksor Simeont, që kishte ujë të mjaftueshëm, ndërsa ujin për pije e siguronin nga Pus i Atit që gjendej Brenda Kështjellës. Ndërsa hall të madh do të kishin për drurët e zjarrit për ngrohje dhe pjekjen e bukës në furrë. Për sigurimin e drurëve më tepër kujdesej Vorbulla plakë dhe gruaja e matos, Jetika.

E, pas disa vitesh të mundimshme, një ditë vere në natyrë, përderisa po mbledhnin shkarpa, plaka dhe nusja, disa nga ushtarë të Zeshkanit që kishin qenë në vrojtim të kështjellës, mbi malin e saj kishin vërejtur dy njerëz dhe kishin vajtur e i kishin zënë këto dy fatkeqe robber dhe i kishin nisur drejt Majës së zezë,aty ku Zeshkani kishte njërën prej bazave kryesore.

Pas shumë torturave e shantazheve që i bëhen Jetikës, megjithatë, ajo as edhe një fjalë nuk do ta nxjerrë nga goja. Kështu armiqve nuk ua kishte dhënë qoftë edhe sekretin më të vogël. Dhe me t’iu dhënë rasti ajo hidhet nga shkrepi i lartë i majës së zezë, ku do të gremiset e tëra në atë humnerë të thellë. Edhe sot e kësaj dite ajo maje e lartë malore quhet guri i Jetikës.

Ndërsa shërbëtorja plakë Vorbulla, nxjerrë sekretin përpara torturave të armikut, duke u treguar atyre sesi Matoja dhe trimat e tij do të dorëzoheshin! Ajo në hollësi u kishte treguar se pushtimi i kështjellës do të bëhej, nëse e gjenin një Kali të fuqishëm, por të bardhë, ta dërgonin atë mbi malin që mbulonte Kështjellën. Aty, Atin ta ushqenin me taxhi për tri ditë e tri net dhe, assesi të mos i jepet ujë për të pirë. Atëherë, Atin do ta kaplonte një etje e tmerrshme sa të filloj të çukërmon me thundrat e para pa pushuar para vetës…

E ta ni ç’duhet të bëjmë ? - pyeti Zeshkani.

Atëherë, Vorbulla u kishte thenë që ushtarët të merrnin kazma e lopata e të gërmojnë mu tek vendi që pak më pare Ati ka groposur me këmbët e para të tija. Pas disa ditësh gërmimi të ushtarëve pushtues, del vrulltas një gurrë e madhe uji sa që përfshin çdo gjë që gjeti pra vetës…

Po tani ?

Ç’duhet të bëjmë? - i kishte thenë Zeshkani, Vorbullës. Mos pandehni se me këtë që bëmë e arritëm qëllimin tone, për marrjen e Kështjellës, që më vite të tëra nuk kam mundur assesi ta pushtoj me as një mjet.

Vasha, tani e varur në buzët e tregimtarit, përpëlitej për të mësuar për tragjedinë. Priste e drithëruar.

Ndërsa, Hektori pas heshtjes së tij,vijoi:

Legjenda pastaj shpjegon, se si Vorbulla u kishte shpjeguar rendësinë e daljes së kësaj gurre mbi sipërfaqën e tokës.

Ja, thoshte ajo, ky ujë është që e ka mbajtur gjer më sot kështjellën e pa pushtuar nga ana juaj. Me ndeljen e këtij burimi jetësor, ata pas pakë ditësh do të dalin nga ngujimi i Kështjellës, sepse pa ujë assesi nuk mund të jetohet.

Dhe, vërtetë shpjegon legjenda që, pas disa ditësh Matoja dhe trimat e tij dalin nga ngujimi dhe fillojnë një luftë të rrebtë me ushtrin okupatore, sa që nga kjo luftë dridheshin mallet, u tmerruan diell e hënë. Toka kishte harruar të lëvizte rreth bushtit të vet, yjet ishin zbehur, ndërsa dielli ishte zënë nga retë e pisëruara.

Lumi u mbush me ushtarët e veshur me të zeza, të cilët u shndërruan në gurë të zi, prej nga duket se për këtë edhe quhet Lumi i Zi. Por, ja, që kjo ushtri ishte aq e madhe sa nuk kishte të sosur. Pas disa ditë luftimesh, të tridhjetë trimat vriten, ndërsa kreshniku i legjendës, Matoja plagoset për vdekje.

Atëherë, Zeshkani urdhëron ushtarët që kreshnikut t’i vihen prangat e qnit që ishin të trashë sa një lis pishe. Prangat ia vejnë në qafë, e përçmojnë deri në atë masë sa nga keqardhja edhe dielli për shtatë ditë me radhë nuk do t’i lëshojë dritën tokës. Po edhe në këtë përbuzje kreshniku ynë i kërkon që t’i del në dy luftim Zeshkani, por atij nuk do t’ia mbante për ta provuar mejdanin me të.

Atëherë, Matoja do të kërkonte prej tij, së paku t’i plotësonte një kusht para se të vritej, pra kërkonte nga ai dëshirën e fundit:

Ç’dëshirë keni?- e kishte pyetur Zeshkani.

Dëshiroj që ta shohë përpara këmbëve të mia Vorbullën plakë!

Kjo dëshirë do t’i plotësohej dhe ,Vorbullën do ja sillnin mu pranë tij. Ajo drithërohej e tëra sap o iu paraqit kryezotit të saj.

E, Matoja donte që më duar të tij të fuqishme ta shqyente si bretkosën, porse duart i kishte të lidhura me pranga.

E, Matoja dëshironte t’i jepte një shqelm vdekjeprurës, porse këmbët i kishte të pranguara.

Atëherë i afrohet dhe zë me dhëmbë kokën e saj dhe me një të lëvizur të shpejtë ia shkul nga trupi dhe ia gjuan kokën tutje. Legjenda pastaj shpjegon se koka i kishte fluturuar përtej gurit të Jetikës, në një vend paksa të zhveshur të pyellit dhe sot e kësaj dite fshatarët e Veronës e quajnë atë vend Vorbullzinë

[biligoa]

Tërë thesarët e kështjellës u grabitën nga kusarët e Zeshkanit. Ata hynë në të gjitha vendet ku kohë më pare kishte banuar Matoja me trimat e njerëzit e tij. Por u kishte mbetur e fundit për ta plaçkitur atë shpellën më të lartë në Kështjellë, ku Matoja kishte rritur bletët…Flitej pastaj se aty kishte pasur nëntë qypa mjalti. Udhëheqësi i ekspeditës plaçkitëse kishte urdhëruar ushtarin e tij Romin, që më anë të litarit të hynte në atë shpellë dhe t’i ngarkonte tetë qypa mjalti, ndërsa qypi i nëntë t’u lihej bletëve…Romi nuk e përfillë urdhërin dhe i ngarkon të nëntë qypat dhe, nga lart me anën e litarit ua lëshon në tokë. Më në fund edhe ai vetë fillon të lëshohet nëpër litar.

Por më të arritur nga mesi i kështjellës, befas i duket se litari i ishte shndërruar në gjarpër e ai nga frika i largon duart nga litari. Kështu bie në greminë i vdekur.

Po pastaj si thatë?

Thash: vijoi Hektori,se që nga ajo kohë kur kishte ikur Zeshkani me ushtrinë e tij famëkeqe e deri në ditët tona, asnjëri më nuk ka banuar a jetuar në këtë kështjellë prej guri!

E pse?

Sepse , kreshniku Mato Osja e kishte mallkuar!

E sheh se si Brenda atyre shpellave kanë mbetur gjurmët e një të kaluare të largët, po të hysh nëpër ato shpella do të dëgjosh do zëra që të ngjallin frikë. Ata zëra të tmerrshëm, ato gjëmë të llahtarshme që dalin nga gjiri i shkëmbit, nga ku hera-herës ngrihret një britmë e mprehtë dhe një dam-dume e dalur nga shpella e daullës. Atëherë të gjithë barinjtë e fshatit dhe fshatrave tjera, qoftë dhe njerëzit e rastit ikin të frikësuar, se nata është gati për t’u shfaqur dhe, kë e zë terri pranë këtij shkëmbi kështjelle do ta rrëmbejnë djajtë dhe ai njeri më pastaj do të jetoj i çmendur…



*



E tillë ishte legjenda e pyjeve, për Gurin e Mato Osit, që nëpër shtëpitë e fshatit Verona, fshatarët e tregojnë here pas here, jo pa frikë. Porse besimet e kota Vashë nuk kanë lënë rrënjë tek unë, ndërsa në kohërat e mëparshme dhe burrat me mendje të kthejlltë dronin dhe besonin në demonët, ëngjëjt, vampireët, lugetërit. E di fare mire, që vite më pare kur u shfaq në mendjet e njerëzve ai lugati që ishte ngritur nga varrezat e Rrezinës mbi xhaminë e fshatit. Pastaj kuçedrat, fantazmat e ndryshme ende tregohen tek vendasit.

A të kujtohet ai njeriu me kitarë?

Po. Më kujtohet e ke fjalën për atë poetin nga Dukagjini që vinte për pushim në fshatin tone.

E , pse më pyete për të?

Eh!...me siguri ai kishedi sa here i ka dëgjuar me vëmendje këto legjenda, nga fshatarët e Veronës. Ai, thonë fshatarët, i ka shëtitur pëllmbë për pëllëmbë këto bjeshkë të mrekulluara. Kush e di sa here ka hyrë për kurreshtje nëpër thellësitë e këtyre pyjeve. Andej, fishkëllimat e erës duken si vaje misterioze; klithma bishash; dhe nga legjenda aq here të dëgjuar, që fatalisht robëron tërë qenien.poeti me siguri ka mbajtur shënime për këto legjenda. Ka ndodhur disa here pas dëgjimit të këtyre legjendave, ta merrte në dorë kitarën dhe me shokun e tij të ushtrisë, i cili i binte mire fizharmonikës, së bashku krijonin një mini – orkestër, me ato jone të ëmbla, frymzuese dashurie. Shumë nga ato melodi qenë krijuar prej tij. Pastaj shpjegimi për lulet dhe thuarja e tyre në vargje ishin gjëra më të bukura për të.

Ata njerëz që gjendëshin pranë tij përjetonin çastet më të mrekullueshme të jetës, thoshin fshatarët, që kishin pasur rastin të rrinin më të në natyrë apo në dhoma miqësh. Ai do të lozte pastaj si të qe në teatër Halilin e Hajrinë, njëkohësisht luante tragjedinë e Hamletit nga Shekspiri. Do të lozte me një shkathtësi pasionante që i ngazëllente të pranishmit. Ai qe një artist i vërtetë dhe një shpirt poet i talentuar.

Vasha,ndjeu vetën të çlodhur e të lumtur që po kalonte piknikun me Hektorin.

[biligoa]

II



Natën e kaluar, me njëzet e tetë shtator, Hektorit i ndodhi një gjë e çuditshme. Kishte një parandjenjë të papërcaktuar edhe pse nuk ishte mistik i parandjenjave dhe magjive as që u besonte. Ishte duke lexuar “Kanunin”e Lekë Dukagjinit, po merrte njohurit e para nga kjo vepër shkencore e Shtjefën Gjeçovit, kur ndër të tjera në këto kodifikime shkruhej:

“Shtëpia e shqiptarit është e zotit dhe mikut”.

Plak mbi plak, kanuni s’njeh”.

“Lajmëtari nuk bie në faj, për fjalën e thenë, sepse flet në emër të atij që e dërgon”.

“Po e gjete thiun në dëm, bjeri pushkë”.

Ja, këto ligje të maleve, ç’njohuri e rrallë nga lëmi i të drejtës zakonore, ç’admirim sollën nëpërmjrt këtyre normave, të stërgjyshërve tanë, ç’thesar i shtrenjtë i kultuerës sonë kombëtare, ç’njohuri e rrallë ka dalur nga shpirti i një populli ndër më të lashtët në Ballkanin e trazuar.

Dikur vonë la librin e hapur e ra në gjumë…

Mirpo, gjumi i iku. Ç’të bënte?

Asgjë nuk pipëtinte. Trembej, Hektori, përse ishte aq qetësi.

Mendimet i vinin të shkapërderdhura dhe përbluante mëri në pushtuesin. Papritmas iu duk sikur në dhomën e fjetjes i hyri një e qeshur, krejtësisht e pnajohur. Iu shfaq befas një figure e ndritshme me pamje tërheqëse, me një fytyrë që shkrepëtiu midis territ! Kish hapur sytë dhe shikonte në hapsirrën e errët. I vijëzohej fytyra e poetit të vrarë në megrim…Shikimi i tij ngulmues e shigjetoi në zemër dhe diçka e ndrydhi përbrenda.i përflkaur në fytyrë i tha:

“Hektor vazhdo rrugën që ke nisur. Vazhdo të lexosh dhe të shkruash pa diktate! Vazhdo të jesh i tillë çfarë je, se nuk mbyllën jo, shtigjet e shpresës”.

Shtigjet e shpresës duan t’i mbyllin njerëzit e pa dinjitet e analfabetët. Edhe ata që janë të shitur tek i huaji. Ata janë si nata e trishtimit e të pashpresë. Të pashpresët janë si kali i Trojës, si krrokama e korbit, si vaji i shtrigave. Këto krijesa monstruoze trishtimi dhe tmerri të mbulojnë si terri…Pashpresa ka dalur nga kutia e Pandorës, porse në saje të Prometheut u mbyll kjo kuti e pashpresë dhe, në të kishte mbetur vetëm shpresa. Pashpresa, sollitëligën, xhelozinë, smirën, shpifjen, përtacinë, hipokrizinë dhe grykësinë ambicioze që shëmbëllejnë në Memfistofelin te Gëteja…Ndërkaq shpresa sjelljallërinë, mbarësinë, dashurinë, urtësinë, mençurinë, guximin dhe diturinë, që u shëmbëllejnë engjëjve të Fan Nolit…

Duke soditur në hapsirë dhe duke e përshkruar disi atë pikllim të paqartë, i dukej se Brenda hapësirës së errët endeshin shpirtëra të lig që vdekja u rrinte në përgjim, të ardhur nga zjarri skëterrë i Dantes për ta vrojtuar poetin e vrarë në megrim.

Tërë natën u përpëlit me këto pamje të çuditshme. Krijesa ogurzezë po e përcillte edhe pas vdekjes poetin, i cili nuk mund t’i shpëtojë syrit të keq, veshit të hapur, duarve që prekin hiqin, hije që shkasin në errësirë, mendjes së krisur dhe klaneve plehra, mashtruesve të përkryer që gjithnji përsërisin të njejtën, rojeve të mjegullës që mbi ujin e turbullt gjëmojnë plogshëm kah Dardania…

Nga tërë ky ankth dhe fare i shkallmuar, hetoi, se mendimet i fluturonin te varri i poetit. Mbi atë varr që gjasonte në një lulishte, që terrin shqyente një flake pishe. Dhe, hëna atë natë ulej mbi tokë. Për t’i bërë homazh poetit shënjtor, i cili rrinte mes dritës së yjeve…Ndërsa fantazma e Hamletit sillej mbi varr, për ta hetuar çështjen mbi vrasjen e poetit!...

Ç’përbluante dhe ai ashtu nëpër tru…fantazma e Hamletir të çmendur, Princit të Danimarkës, të hetoj vrasjen e poetit. E pakuptueshme!...Çfare e shtyn këtë fantazmë të ngulmojë në zbulimin e vrasëve të një poeti ballkanas .Vrasësit e tij deri diku janë të njohur për opinionin.

Ç’do të thotë kjo?

Ç’madhështi e kësaj tragjike!

- Ç’do të thotë i tërë ky avaz? Shpejgohu të lutëm Hamlet se s,marr gjë vesh nga kjo punë!...

- Po si s’kuptoni, krimi ka ndodhur në një nga shtetet më të fuqishme të Evropës plakë…

Më shqetëson fakti,se kjo Evropë edhe më përpara nëpër konferencat e saja, tashmë të njohura nga historia botërore, kombit të poetit i kishin bërë krimet ndër më të mëdhatë që i njeh historia. Ata mund të zgjidhnin midis krimit dhe drejtësisë.

Por jo, mu ky shtet dhe shtetet e tjera të mëdha të kësaj evrope e shërbyen krimin. Prandaj dua që ta pastroj ndërgjegjen time si qytetar i Evropës dhe, ngriti zërin i drithëruar nga nervozizmi: - hidhni poshtë mëkatet! Tregojeni shpitrin lakuriq, zhvishuni nga ata tituj bombastik si tollumbace të fryra, kinse jeni për drejtësi. Ç’fjalë e tituj të zbarzur. Drejtësi për ligje, madje, madje, thoni se janë ligje demokratike…Lerëni këto gjepura, zëvëndësoni më mire tërë këto maska, me një fjalë të vetme, interese të ilustruara, nga kozmetika françeze e ajo e Bizmarkut…Interese të mjera! Ambicie të çmendura! Atëherë keni thenë të vërtetën…Kriminelët i janë të njohur drejtësisë botërore, por asaj i duhet tani pamëshirshëm të dënojë krimin dhe kriminelët. Nëse doni ta shfajsoni veten nga krimi!...

Në terrin e kësaj nate mbretëroi në Hektorin një heshtje magjistare, që mbushi hapsirën e zbrazët. Drithërohej nga këto figura fantazmogorike që i bënë ligjërime në trurin e tij, por që i dukej se fantazmat kishin dalur nga libri i hapur “Kanuni” i Lekë Dukagjinit, që me të mbyllur librin, iu kthyen ndjenjat e shkapërderdhura te nisma e shpirtit…

[biligoa]

III



Kish lënë dritaren hapur .Mendjen e kish te ajo nata kur u shfaq ajo fytyra e vijëzuar e poetit dhe, po mundohej, ah!...Sikur të më shfaqej përsëri e të bisedoja me të për shumë gjëra…Ai kishte besim tek forca e ndërdijes që do ta orientonte kah ai besim në vetvete. Për diç të tillë kish lexuar në librin e Xhozef Marfit, ku mes tjerash kish nënvizuar:”…Ndërdija është burim i idealeve, i synimeve dhe i veprave njerëzore. – Nëpërmjet saj Shekspiri i njohu të vërtetat e mëdha ,të fshehura me shekuj nga lloji njerëzor”.

Ashtu siç mendonte, po ashtu edhe do të ndodhte, pas pak çastesh u duk përsëri ajo figura paksa e njohur tani për Hektorin, porse me një formë tjetër nga nata e mëparshme. Poeti kësaj radhe u paraqit me kurorë mbi krye dhe në dorë mbante lapsin dhe një degë ulliri, që gjasonte në perëndinë e dijes dhe paqes.

Kjo figure madhështore që i paraqitej, i dukej si një lloj drite që is hpërndante tmerret e natës së errët.

Pastaj filloi bisedën Hektori. Me paraqitjen tuaj të pare që isha i befasuar dhe jashtëzakonisht i habitur asgjë nuk mësova për ju dhe, dua që të di:

Kush jeni ju?

Emrin tim doni ta mësoni?

Quhem, Lajmëtar Çlirimi!

E cili jeni?

Jam një nga të arratisurit nga Atdheu dhe i mërguar në Landin e Baden Vyrtenburgut në RF të Gjermanisë, i vendosur në Untergrupenbah. Jam arratisur nga atdheu im shumë i dashur për arsye politike. Me profesion jam gazetar. Letërsinë dhe muzikën i zotëroj mire…

Tjetër?

Çfarë t’u them tjetër?!

S’po kuptoj a vërtet ju jeni Lajmëtari!?

P, po për këtë të jeni më se të sigurt.

Kurse unë ju dija për të vrarë e ju më shfaqeni i gjallë.- Nga kjo e papritur një djersë e ftohtë filloi t’i dukej në ballë.

Jo! – tha, - Nga ana fizike vërtet tradhëtia më ka vrarë, porse nga ana shpirtërore jam i pavdekshëm. Njëkohësisht shpirti im kryengritës lëviz nga një skaj në skajin tjetër në Shqipërinë etnike…Kështu dua ta përmbush misionin e nisur…Nga forca e ndërdijes suaj u shfaqa edhe te ju!...

Urdhëroni, pra, ç’dëshironi tjetër të pyesni?

Dua t’ju pyes: Si dështoi atentati paraprak ndaj jush?...

Po,- vijoi Lajmëtari – një ditë janari kisha dalur në dritare dhe po shikoja rrugën përposh banesës sime. Nga dritat e elektrikut shikoja tek po sillej atje poshtë një njeri fill, i vetëm. Porse edhe shikimi i tij i përhumbur ishte ngulitur kah dritarja ime. I kishte ngulur sytë si dreqi…

Ti e njihje atë?

Nuk di në e kisha pare dikund. Nga sjelljet, e kuptova se ishte ndonjëri nga ata bashkëatdhetarët e mi…Zura të mendoja për këtë njeri, mos rastësisht e kishte zënë nata këtejpari dhe, me siguri nuk dinte nga t’ia mbante. Pas gjithë kësaj skene, vendosa të dilja e ta ftoja për konak atë të panjohur…

Me të dalur jashtë e thirra:

Hej,ti!

Ç’keni? - mu përgjigj i panjohuri.

Më duket se jeni andej nga Kosova?

Po! – u përgjigj i panjohuri. – Nga, Kosova jam! Duke përbluar në mendje se si më erdhi shansi që tani ta vras. Por, diçka nga thellësia e shpirtit më erdhi një si arsyetim tjetër ta lë për më vonë…

Ç’doni? - më pyeti i panjohuri.

Edhe unë nga andej jam! – thash,eja në banesën time, sonte po të pranoj për mik shtëpie…Eja!...Të panjohurit iu rënqeth tërë trupi nga të ftohtit. Pati njëfarë ndruajtje. Pastaj e ndoqi prapa.

Ky i fundit e udhëhoqi nëpërmjet kthinave të ndryshme të ndërtesës dhe e dërgoi drejt në dhomën e miqve. I kërkoi ndjesë se askend nga familja nuk e kishte aty, pos vëllait që ishte në dhomën tjetër dhe i nxënë me disa punë…

Dhoma ku i pritnin mysafirët ishte e mobiluar thjesht. Kish një minder të pastërt me qoshe, një tavolinë pune, mbi të një makinë elektrike shkrimi, e disa letra të shpërndara gjithandej, si dhe disa karrige, e nja dy kolltuqe e një vitrin të bukur. Në ballin e dhomës binte në sy portreti madheshtor i Hasan Prishtinës. Artisti gjenial kish pikturuar heroin. Sigurisht që nuk ishte takuar me Hasan Prishtinën, por e kish punuar në bazë të fotografisë dhe parafytyrimeve…Një bukuri që di ta bëjë vetëm artisti dhe jo kushdo…Ç’fuqi jete jepte vështrimi i patriotit të vrarë nga zagar të Ahmet Zogut në Selanik. Q’ëmbëlsirë shihej në buzëqeshjen e tij prej urtaku dhe, njëkohësisht prej trimi. Veshja e tij ishte bërë me një elegance. Po ajo çanta e mbërthyer nga dorë e majtë…Ah! Ç’pasuri! Epo,të lumtë piktor!

I ulur në minder i panjohuri në bisedë me Lajmëtarin i tregonte se ishte nga Rajoni i Rrafshit tëDukagjinit, afër maleve të Sharrit dhe se quhej Analfabet Fushta, që fliste si i përhumbur…Pastaj ra heshtja…Për atë kohë Analfabeti mbeti ëndërrtarë një cope here. Ai besonte në Muhamed Arabin duke e vizituar te Guri i Qabesë. Besonte edhe në Jezu Krishtin e kryqëzuar në Kalvar golgota, në Guatam Budën…Në Mahavirën, por nuk dinte nëse besonte në vetvetën. Ai i kishte shkapërderdhur mendimet në luftën për para si haxhiu i Qabesë së Përdrinës, në fuqin për të arritur në majat e larta të politikës analfabetiste, në prestigj për t’u dukur në skenë se edhe ai është njëfar *** – muti, ne reputacion dhe abuzim. Jeta e tij nuk ishte asgjë tjetër përpos fuqi e parapërgaditur për të hyrë në skenën e politikës. E politika nga filozofët njihet si një tirane që urdhëron çdo gjë kundër brendisë së shpirtit.

“ Sa mikpritës qenka ky njeri! Sa i zgjuar që më duket, sa i dashur e i afërt me njerëz! Sa i kulturuar e ç’talent që paska. Ndërsa unë nga Shefi im kam marrë urdhër ta vras. Ky nuk e di qëllimin tim…” – më dukej se fliste me vete Analfabeti.

Një vale gjaku e vërshoi nëpër kokë. Sytë e tij flakëritën.

Mik i nderuar…- thirri Lajmëtari. – Mos dëshironi të bini, për të fjetur. Ju shoh se jeni paksa të lodhur. Disi më dukeni si i përhumbur? Pse s’flisni zotëri? Mos keni nevoj për gjësend?

Analfabeti si i hipnotizuar shtrëngoi në dorën e tij dorëzën e revolës…Lajmëtari vërejti gjestin jo njerëzor të tij. I tha:

- Vini për të më vrarë? Keni marrë urdhër nga ata të UDB-së për të kryer atantat ndaj meje?!

- Po! – tha si i përhumbur Analfabeti.

- Pse?

- Kështu më kanë urdhëruar?

- Po kush të ka urdhëruar?

- Shefi im zotëri…- ai më ka thenë se duhet ta vrisni

Lajmëtarin, se është spiun i Jugosllavisë!...

- Keni argumente për një akuzë kaq të rendë kunder meje zotëri?!

- Unë personalisht nuk di asgjë, por Shefi më ka thenë se për këtë egzistojnë disa fakte?!...

- E keni menduar e peshuar mire këtë fare pune, se mos ju ka future shefi në lojra dinake? Mos është ky një gjykim tepër i gabuar për mua!...

- Eh! Sa jam lodhur nga këto thashetheme që fliten e përfliten kundër meje, pa kurrfarë argumenti. Kam bindjen time se këto thashetheme burojnë dhe gatuhen në kuzhinat e kryeqendrës jugosllave dhe, ndoshta edhe t’i Analfabet je bërë njëra nga veglat qorre të tyre. Mos edhe t’i je nga ajo pjella e Qoftëlargut? – mendoi Lajmëtari me vete dhe tha: “ I gjori, ndoshta vetëm di të zbatoj urdhërat e eprorëve të tij, pa i kuptuar fare”.

- Zotëri s’keni pse më ofendoni me fjalë të rënda. Nuk jam vegël e shkaut, por jam në luftë kundër tij, andaj largoni nga koka e juaj ato mendime të gabuara që i krijuat për mua, unë i takoj Lëvizjes…

- Oh! Jo zotëri.

Sikur të ishe kështu si thoni, nuk do ta merrje përsipër një detyrë kaq budallaqe. Ti je njeri i lëkundur, lum miku. Ju s’jeni një krushk lirie, sado që e mbani veten për të tillë. Mendova njëherë se mos u ndodhët rastësisht pranë banesës time, se thotë urtia popullore: “Rasti është mbret i botës”. Dhe, kështu mendova mos rastësia na bëri edhe miq…

Por, ja që ju kishit ardhur me qëllim të caktuar. Sa po preket dorëzën e revolës mendoja se kishit shpirtin e një trimi, por edhe kjo s’qe asesi e vërtetë. Po të ishit trim do ta kryenit atentatin dhe kështu di ta kishit kryer porosinë e Shefit tuaj. Juve u mungoi guximi. Kështu i zbuluat qëllimet tuaja pa e bërë krimin…Atëherë thash, mos kishe shpirtin e një spiuni të paguar, por tani po kuptoj se ju jeni më i poshtër se një spiun jugosllav. Që tani po jepni proven se i takoni kategorisë së qyqarëve.

Derisa po flisja, rastësisht kryqëzova krahët.

Analfabeti zemërdridhur si ajo përralla e lepurit, çoi dorën në brez dhe jeta e Lajmëtarit qe në rrezik, por i priu fati,Lajmëtari e kërcënoi duke i thenë që të ulë dorën, se e dinte fare mire që nuk kishte guxim ta shkrepte armën.

Ju keni frikë, menduat se po të qëlloni në mua, vëllau im gjendet në dhomën tjetër, nuk do t’ju linte të gjallë të iknit. Ju nuk jeni aq naiv sa dukeni. Juve ju kanë dërguar për të më vrarë, më të vërtetë jeni nga soji i lapërdharëve e po prandaj keni frikë.

Po kjo do t’u kushtoj shtrenjtë. Njëherë tjetër nuk do t’i shpëtoni atentatit. Murmuriti analfabeti.

Shkoni, Analfabet, shkoni, as që do të çaj kokë për ju në të aedhmen, sikundër s’jam bërë merak as në të kaluarën. Juve nuk ju përcjell mëqë jeni qyqarë për të huajin, ndërsa trim për vëllaun…Shkoni ju lutem…Shkoni në rrotë të s’ëmës!...

Lajmëtari kish hapur derën.

Po vëllai i tij,Liri, kishte zënë derën, pasi nga dhoma e tij kish dëgjuar bisedën…

Lëre të shkoj kjo qelbësirë Liri, asgjë mos i bëj…Mos ia merr as revolën…Lëre të shkoj ky qyqar…Po e fal…Se s’ka ditur se ç’bën…Ndërkaq , Analfabeti u largua, s’pa se nga iku, i tramkosur nga turpi. Sytë iu kishin terratisur, kaq rendë i tronditur kish pyetur veten: “Oh…ndoshta vërtet jam bërë qyqar?...”

Fantazma e Lajmëtarit u zhduk njëkohësisht nga vegimet e tij ëndrrimtare. Shpirti i Ljmëtarit i shndërruar në fantazmë fluturoi drejt qiellit të hyjëshëm, me premtimin e dhënë se do t’i shfaqej Hektorit, në ndonjë nga netët tjera…Ndërsa gjumi po i qepej në sy duke i lënë çdo gjë të mjegulluar.

[biligoa]

IV



Ngjarja e asaj nate që kish ndodhur në banesën e Lajmëtarit, i dukej Brenda vetes si një zbrazëtirë e jetës që shpjente drejt në greminën e thellë që asgjë s’mund ta mbushte.

I prishur në fytyrë, i zbetë në dukje, udhëtonte duke menduar e shpresuar në Shtutgart do ta gjente Shefin.

Gjatë udhëtimit i dërmuar në shpirt e mundonte një tortur e tmerrshme. Kujtonte veten se mos ish vërtetë një vegël qorre në duart e Shefit, i cili me dinakërin prej Uliksi, dinte ta keqpërdorte. Në çast ndjeu një ndryshim të shlirshëm. I dukej se qielli dhe toka ishin gremina e jetës së tij, pasi që ato mbanin kaq padrejtësi, meqë deshi ta privonte nga jeta, një të pafajshëm, i shtyrë prej të tjerëve.

- Jo,jo! Oh! Mos isha i manipuluar prej të tjerëve! - pëshpëriti thellë.

- Me t’u ndalur autobusi në stacionin kryesor të Shtutgartit, me nxitim, Analfabeti u drejtua nga zyra e Shefit. Sapo hyri në zyrë, gjeti Shefin ulur në karrige tek punonte diçka në kompjuter.

- Ah,ju jeni zotëri?

- Po,unë… - tha me një zë paksa të ngjizur, me nervozizëm vijoi:

- Zotëri,Shef më jepni përgjigje të sinqertë nëse u ka mbetur diçka nga sinqeriteti…

- Po si! – i tha Shefi.

- Një natë më par, më thatë se Lajmëtar Çlirimi ishte një nga spiunët jugosllavë. Më patët thenë se për këtë posedoni edhe fakte!

- Po, po! – tha Shefi paksa i habitur.

- Atëherë që tani dua të mi tregoni ato fakte, ku i keni?

- Po ç’ju duhen faktet. Ju e vratë atë? – ia çakërriti sytë.

- Jo, jo! – tha Analfabeti.

- E pse?

- Sepse pata frikë!...

- Ah, qyqar! – bërtiti me një zë të lartë Shefi. – Pse?...Pse?...

- Sepse duhet të njihem me faktet, në është ai me të vërtetë spiun…Mua më është mbushur mendja se ai kurrë s’ka për të qenë spiun! Është e kundërta e asaj që thuhet. Ai është një patriot e shkuar patrioti. Dhe, ja kjo është ajo që më brengos, që më tmerron, që më çmend në këto vite të veprimtarisë. Prandaj, ndjej diçka të zezë në brendin e shpirtit tuaj, zotëri Brusha! Për here të par ia përmendi emrin Shefit të tij. Shpeshherë, në netët e gjata të pagjumë, dëshiroja që ta ndriçoj brendësin tuaj të errët. Shpeshherë fantazia ime rrokullisej në gjirin e dallgëve rrëmbyese.

Ishin ato dallgë që paralajmërojnë shtërgatën, që luftonin ashpërsisht në zemrën e tij pendestare.

Brusha u rrënqeth, pastaj stepi.

Ç’do të thuash me këtë?

- Ju jetoni nga një botë e errët pasionesh dhe ambiciesh të sëmura, që ju rrokullisin nëpër retë e ndotura të dëshirave tuaja të errata dhe lakmive të ulta.

Më kuptoni zotëri, ku i keni argumentet që thoshit?

Brusha fare i qetë iu përgjegj:

Zotëri, Zefi uluni të bisedojmë shtruar siç kemi biseduar dhe here të tjera!

Ishte hera e pare që ia përmendi emrin e vërtetë përpara sekretareshës së tij, ajo për here të pare dëgjoi e mrin e vërtetë! Pra emiri Analfabeti kishte qenë emri konspirativ i Zefit! – Rrini i qetë zotëri Zefi! Besomë mua. Se mendja jote agonizon, zemra jote vuan për gjëra të kota, dora jota qenka dridhur, por mendo se vetëm një dyshim sado i vogël qoftë, mund t’i tradhëtojë të gjitha. Prandaj qetësohuni dhe, kini besim në mua dhe shokët tu, duhet me çdo kusht të vazhdoni bashkëpunimin me ne, në atë mënyrë, thuase s’ka ndodhur asgjë e jashtëzakonshme.

Kështu e mori me të mire Zefin duke i premtuar që së shpejti do t’i mësonte të gjitha, mbasi së shpejti do të mbahej mbledhja e këshillit drejtues të Organizatës politike ku ata vepronin.

Pas pak çastesh Zefi u largua nga zyra. Hapëroi si i lodhur për në banesën e tij. Rrugës përhidhej në perden e imagjinatës. Pse kështu? Kundërshtonte me gjithë fuqinë, ndiesin e çudishme të marrëzisë. Në atë gjendje shpirtërore hyri në banesë. I dërrmuar ra në shtratin e tij.Kujtimet i fërfëllonin atje në vendlindjen e tij ku kishte punuar si kontrabandist kuajsh. Ajo për të ishte punë e lehtë dhe s’merakosej fare për problemet që i dilnin nga kjo kontrabandë prej xhambazllëku. Pas pak çastesh kish fluturuar në botën e lumtur të Morfeut…*



*Morfeu – Zoti i gjumit sipas mitologjisë.

[biligoa]

V

Pse disa njerëz i shohin gjërat me paragjykime? Pse më tepër i besohet rrenës së të vërtetës? Kush është fajtor për këto botëkuptime dhe kapricie tonat për të paragjykuer jo drejtë? Pse kaq shumë thashetheme në mjediset tona? A nuk do të ishte më mire sikur të ulemi e sheshit t’i shohim gjërat ashtu siç janë? Pse është e përhapur si një epidemi pseudovlera dhe pseudonjeriu? Pse jemi kaq shumë të ndarë e të përçarë deri në gërditje nëpër parti politike, shoqata e grupe të ndryshme klanesh, kur jemi nën thundrën e huaj?! Një popill i ndarë nga shteti amë, siç jemi ne shqiptarët e Kosovës së shumëvuajtur, nuk i duhet, urrejtja, paragjykimi, mostoleranca, mosmirëkuptimi, mosdurimi ndaj vëllaut, fyerja dhe nënçmimi! Ndoshta imponimi në hallkat e panumërta të vargojve të jetës sonë, ka ndikuar edhe në vetë mënyrën tone të te menduarit. Sigurisht që në trurin tone janë ngulitur ato pykat e të huajve, që na mbajtën, e po na mbajnë ende të robëruar në sa e sa shekuj. Ata lane shumë vrragë në ne, na lane pengesat e ngritura si hekurat e grilave, lane ato vese të mykura që ciasin si vaje shtrigash, lane atë thyerjen shpirtërore e mendore, një populli ndër më të vjetër e më të vyer të ballkanit e pse jo edhe të Evropës?! Lanë për ne fyerje të panumërta që nuk i bartin as karvanet e shkretëtirave arabe, as trenat e Japonisë së largët, as aeroplanët transportues amerikan, as edhe anijet e mallrave transportuese angleze. Në vargun e gjatë të rasteve të tilla, i barti mbi kurrizet e tij një popull i tërë, siç i quan një analist i ynë në “Tragjikët e Ballkanit”. Pse ? në tragjedinë tone kolektive të jetoj i huaji në lumturi!...}ç’përpjekje mbinjerëzore bëri ky popull për t’i mbijetuar shekujt e trazuar dhe, ende nuk arriti në fitorën e tij përfundimtare që të jetoj i lire dhe i bashkuar. Kush po e pengon këtë popull që vazhdimisht po has në mosukses?! A është për të gjitha këto fajtor gjithnjë vetëm i huaji, apo edhe vetvetja e tij? Cila është në të vërtetë, apo të dyja së bashku bashkëudhëtojnë me ne? Pse tërë kjo paaftësi?

Një gjendje e tillë edhe për sa kohë do të vazhdojë! – pyeti veten Hektori…O Zot, çfarë ironie! Po ejani t’i bashkojmë mendjet dhe zemrat e t’i luftojmë këto mbeturina të kohës së mbrapshtë që na u varën e na varen ende si “ishulli i gjarpërinjve” që pine gjakun tone të pastër shqiptar, që na i varën si googolët e maskenballëve të “Natës së Shtrigave”, si “Kufomat e gjalla” haitiane, si shpirtërat e parahatshëm”angleze, si Drakulla karpatiane dhe, si fakirët e Indisë, që levitojnë dhe ecin nëpër zjarr. Deri kur do të lozim rolin e një makine me ecje të rendë e më sy të pa ninëza…Ta heqim e zhdukim nga hapsira jonë shqiptare farën e këtyre barojave të këqia që po metamorfizohen në udhëkryqet tona! Nën petkun e mosnjohjes sa duhet dhe të mos interpretimit të drejtë, nga vetë doktrinat ideologjike e fetare të apostujve të shumtë.

Andaj, na vetë duhet t’i luftojmë me këmbëngulje në të drejtën e të jetuarit me dashurinë e forces dhe arsyes për të qenë të lire e të bashkuar…

Nga jasht u dëgjua zilja, njëkohësisht Hektori ktheu kokën. Derisa ishte hapur dera dhe të pragu u duk shoku i tij i idealeve, Loni. Pas një përqafimi , si shoku me shokun që e shtrëngojnë dorën, hynë në dhomën gjatoshe me dritare të kthyera nga perendimi e me mure të veshura me rrasa gurësh përjashta. Brenda muret ishin të veshura me dërrasa prej pishe që shkëlqenin nga pastërtia. Zunë vend në mindere, njeri pran tjetrit dhe ia nisen nga biseda. Biseda rridhte e qetë për ngjarjet e kaluara me peripeci të ndryshme e të dhimbshme, për ngjarjet e kohës që po jetonim e që janë të ngarkuara me ngjarjet e rënduar politike me plot të papritura. Biseduan më pastaj për letërsinë. Kishin pasur rastin që të dy të kishin lexuar “ Mbi Rrebelimin” e Osho Rajnesh, në mes të tjerash Loni shpjegoi disa mendime të Rajneshit.

Ndër të tjera tha:” Qetësi për rrebelin është drita e tij e vërtettë, harmonia e zemrës së tij, shkrirja e tij në rezistencë. Të gjitha konfliktet me mendjen janë vetëm për shkak të kujtimeve nga e kaluara. Te rrebeli mendja më nuk është e ndar, e copëtuar, shizofrenike”, - e plotësoi Hektori.”Mendja e tij është bërë një tërësi organike”.

Ashtu është, - tha Loni dhe vazhdoi:

“Njeriu thoshteRajneshi, me tërë forcën evet lufton kundër synimeve të veta për të vërtetën – sepse tradicionalistët e mësojnë se nuk duhet të kërkohet e vërteta. Të bindin se ajo tanimë është e gjetur, kështu që vetëm duhet të besohet në të. Ti vetëm beso!”.

Edhe për Lajmëtarin është thenë se e vrau UDB-ja jugosllave dhe, kaq. Çdo kërkim i mëtutjeshëm konsiderohet si revolt. Si diçka e padëshirueshme. Kurrë s’është thenë e vërteta e plotë për vrasjen e tij dhe atyre dy të tjerëve që u vranë së bashku me të. Nuk është e mjaftueshme e thëna se e vrau armiku dhe më kaq t’i vihet pika, sepse lind pyetja tjetër: Armiku kë ka angazhuar në këtë krim? Sa veta ishin? Cilët ishin?! A janë kapur kriminelët nga ana e drejtësisië për ta marrë dënimin e merituar? – Me sa kam njohuri unë – tha kësaj radhe Hektori, - deri sot nuk është dëgjuar publikisht të jetë dënuar ndonjeri nga kriminelët për këtë krim!...

Si rrjedhoj po na del se krimi është më i forte se drejtësia, përderisa rron krimi. Përderis krimi vazhdon si i tillë, ne jemi të detyruar t’i marrim masat dhe të përgaditemi për vetmbrojtje.

Loni kishte aftësi t’ia kuptonte mire tronditjen shpirtërore Hektorit. Kurrë ndonjëherë në jetën e tij nuk i kish qëlluar të ndeshej me një shfaqje të tillë si ajo fantazma e Lajmëtarit të Hamletit. Qfarë çudirash të befasishme po ndodhin te ky njeri kaq i edukuar, kaq modern, kaq i gjerë në mendime. Ky njeri është i rrahur i kalitur në përvojën e jetës, sa i mësuar e largpamës që është, sa nuk është goditur me të madhe nga armiku dhe ka mbetur i pazbuluar në veprimtarin patriotike kundër pushtuesit serb. U shkund nga këto mendime dhe vijoi :

- Hektor, - tha Loni. – kam dëgjuar që jeni mjaft kurreshtar të mësoni të vërtetën se kush e vrau Lajmëtarin!

- Po ! – tha Hektori. – Jam vërtet i interesuar dhe kur të ndriçohet kjo vrasje do ta ndjej veten të lehtësuar.

- Nëse kjo gjë u intereson ,me siguri se do ta mësoni.Unë kam mendimin se ju jeni mjaft mendjemprehtë. Jeni i zgjuar dhe i shkathtë. Ju lutem mos më keqkuptoni për këto lavdata. Ju jeni një njeri i zoti dhe, i gatshëm për çdo sakrifice për çështjen e atdheut tone të shenjtë…Jeni hokatar, zemërmirë, i drejtë në gjykime dhe kurrë nuk më ka rënë t’u dëgjoj të paragjykoni për ndokend. Jeni i zoti, në momente më kritike dini ta përmbani vetën. Jeni aq i forte sa për të mirën e atdheut edhe të sakrifikoheni. Keni forc dhe fantazi për të përballur të papriturat.Andaj, duhet punuar shumë për t’i përmbytur ato kohëra të të pasurit dhe influences, që drejtojnë fatet e njerëzimit. Mendoj se tani është koha e autoritetit dhe arsyeshmërisë. Kështu pra shoku Hektor së bashku me shokët e celules e kemi pleqëruar punën se ju jeni person i përshtatshëm, meqë milicia jugosllave nuk ka, pale, sa të dhëna për ju dhe nuk ju konsideron si të rrezikshëm për pushtetin në fjalë Pra,kjo të krijoi mundësi ty dhe neve, që legalisht me një detyrë të caktuar të shkoni në Gjermani…

- A jeni i gatshëm për një detyrë të tillë? A i pranoni udhëzimet që do t’i merrni një për një nga ana ime? – e pyeti Loni.

- Posi,pajtohem plotësisht dhe jam i gatshëm për çdo gjë, që më ngarkojnë shokët, sipas mundësive të mia. – U përgjegj Hektori.

- Ne kemi mbëledhur disa deviza për shpenzime të udhëtimit,q ë ju do t’i merrni më vete. Nëse dëshironi mund ta merrni më vete edhe shoqën tuaj të jetës…

- Pajtohem plotësisht dhe patjetër që do ta marr me vete edhe të dashurën Vashë!

- Do të shkoni në Gjermani në qytetin e Shtutgartit. Atje do ta takosh një njeri që është yni. Dhe, ai është i organizuar. Emrin e ka Shpëtim. Atë e kemi vënë në dijeni për çdo gjë. Pra, ai di të gjitha për ju! Për çdo gjë vetëm më të do të konsultohesh dhe pastaj të veprosh. Për gjërat e rendësishme të Organizatës sonë s’ke nevojë të kërkosh ndihmën e askujt tjetër.Qartë!?...

- Po, po,fare qartë.

- Atje, Shpëtimi do të ju gjejë banesën dhe punën. Do të ju jape udhëzimet ç’të është e nevojshme për veprim të mëtutjeshëm!

Fjalët e tij rridhnin zakonisht të qeta, si ujërat e një lumi që nuk rrjedh i rrëmbyeshëm. Të dukej që ky zë vinte nga varri i poetit të vrarë në megrim. Ky zë dukej sikur dilte edhe nga varri i poetit të vrarë në zyrat e UDB-së, pra atij poeti që quhej poet i flamurit të kombit…Dhe, vërtet ai ishte bërë një me flamurin që mbante atë shkabën e zezë në mes të fushës së kuqe…Gjaku i tij ia kishte shtuar edhe më shumë bukurinë dhe madhështinë këtij flamuari aq të mrekullueshëm të Skënderbeut…Ndërsa ata të dy po bisedonin, Vasha u solli dy gota çaji kamomili dhe mori me vete filxhanat e kafesë. Doli menjëherë nga dhoma e pritjes me një buzëqeshje diskrete, duke mos dashur t’i pengonte ata nga biseda që ishte në përfundim e sipër.

Loni pa humbur kohë vazhdoi bisedën nga aty ku e kishte lënë ende të pambaruar.

- Atje është me rendësi që ju të mbani të njejtin qëndrim, pra, pa anime me të gjitha grupet politike që veprojnë e punojnë në dobi të çlirimit kombëtar. Ta respektosh dhe t’i dalësh në krahë çdo qëllimi të mirë të tyre…Të jesh kundër çdo përçarje, thashethëmeve dhe, kundër grindjeve të grupeve politike që atje janë të shumta dhe të larmishme në spektret politike. Detyra jote prej intelektuali kërkon të gjesh shtigje e mënyra për të shpëtuar nga kthetrat e mafias dhe sherbimeve të huaja sekrete. Njerëzit tanë, ata patriotë të flaktë, t’i lidhish ndërkohë me vendlindjen e atdheun. Të sillesh me gjakëftohtësi ndaj arrogantëve të ndryshëm që mund t’u paraqiten në raste të ndryshme.Poashtu me gjakëftohtësi mendo në ato detyra që të presin, sepse të duhet përpjekje dhe mund i madh. Armiqtë nuk flenë, thotë urtia popullore, ata të godasin kur nuk i pret.Të ruhesh nga gjarpinjtë e gjakut e të zemërimit, i qetë e i relaksuar përgaditu nga çdo e papritur që mund të të vijë nga të pabesët dhe spiunët. Spiunët serbë dhe bashkëpunëtorët e tyre janë shumë të aftë për gënjeshtra e shpifje…Ata janë të kushtëzuar për t’i sajuar këto shpifje…Ata falsifikojnë dokumente e deklarata të rrejshme që ç’ke me ta…Ndaj autoriteteve gjermane sillu me korrektësi, nëse mundësh takoje ndonjëherë gazetarin gjerman Pllug, korrespondentin e gazettes “Die Aktelle Reportage”,se ai mund të di diçka mbi vrasjen e Lajmëtarit .

Ah! Gati harrova. Dua të ta jap edhe këtë këshillë: mos harro të lexosh literature që vjen nga Shqipëria, e sidomos të preferoj ta lexosh librin e shkrimtarit Nasho Jorgaqi ”Mërgata e Qyqeve”, se nga ai libër do të mësosh gjëra me vlerë për misionin tend. Pas një heshtje e pyeti sërish:

- Më kuptove më sa të thash?

- Posi!

- Mendo mire,shoku Hektor!...

- I kam parasysh të gjitha, ato që mi the shoku Loni.

- Keni diçka të shtoni?

- Jo, jo! – tha Hektori.

Atëherë këtu po e përfundojmë. Të uroj suksese në këtë rrugë! – dhe u përqafuan vëllazërisht.

Pa vonuar Loni doli drejt e në qendër të fshatit Verona. Zuri autobusin, i cili zuri të çante nëpër hapsirën e pafundme.

[biligoa]

VI



Vasha, me të marrë lajmin për vdekjen e motrës mori rrugën për në fshatin Diellon, aty ku kishte motrën e martruar. Sapo arriti në shtëpinë e Vejziut, pa në oborr nënën dhe motrat e saja, të cilat kishin ardhur paksa përpara.

Me të pare Vashën ia morën kujës. Ajo pa gjithë ato lot helmi.

Dhe rënkoi thellë.

Sa lot përvëlues që rrodhën nga sytë e saj. Ata lot ishin pika helmi që i pikonin nga zemra e lënduar.

Mezi qëndroi për pak kohë para trupit të së vdekurës. Pikasi atë trup të gjatë, të drejtë, që i dukej si të ishte një trup i fjetur. Pa ato flokë të dendura dhe të derdhura mbi supe si vale Drini. Fytyra i kish marrë në të bardhë, si ajo bora e Bjeshkëve të Sharrit, një e bardhë e pastër, që vinte dhe përzihej me një ngjyrë të verdhë si ai ari i minierës së Trepçës në Mitrovicë. Sytë i kishin mbetur të hapur që shikonin diku në horizontin e pafundë. Ishin ata sy të kaltër, si ngjyra e detit me bonakë .I bëhej që ata sy ishin ndër më të bukurit që kishte pare ndonjëherë. Pa ato buzë të bukura e të kthyera paksa përpjetë dhe të kuqrremta sikur dielli kur zë e perëndon. Ajo s’kish pritur kurrë që ajo të ishte bërë si nje lule e bukur që çel në stinën e pranverës. Dhe, në një çast u krrus, ngriti kokën e mbi ball i la një të puthur, paksa të gjatë, të shenjtë, mortore.

Me sy të përlotur tha:

O,Flutur,motra ime! Flutur, lule vetmohimi, mishërim i mirësisë, e mbarove më në fund ëndrrën, e pushove së vuajturi!...T’i nuk e deshe jetën me Vejziun që ktë fat ta caktuan të tjerët, sipas traditës së turkoshakëve të dikurshëm u martove. Pra, e përmbushe deri në fund fatthënën tënde të trishtuar, sepse me të vuajtur nuk jetohet…

Sa e sa here m’i ke besuar këto vuajtje dhe, ja që të vranë! Lamtumir, pra Flutur…Flej në paqën e përjtshme të ëndrrave engjëllore, se t’i vetë engjëlli ishe…Flej e qetë motra ime e dashur…Ndërsa unë sipas mundësive që kam, do të kujdesëm për kalamajt tu…

Gratë vajtonin në zë: oi…oi…oi…dhe nisën për t’ia veshur Fluturës rrobat e nusërisë, për ta përcjellë me ato rroba për në banesën e përjetshme…Duke ia hequr rroba që e kishte zënë vdekja, në gjyksoret e saja gjetën një letër që Flutura e kishte shkruar para se të bënte vetëvrasje. Në letër shkruante: ”Kjo letër i takon Vashës, motrës sime të dashur…”

Vasha mori letrën dhe nuk e hapi fare. E futi në gjirin e majtë të saj, me mendim se do ta lexoj më vonë.

Pa vonuar u bë ceremonia…Flutura po varrosej me nderime nga të pranishmit e shumtë. Fytyra e Lonit shkrepëtinte midis atyre njerëzve. Fytyra Vejziut ishte e zbehtë si ajo e hënës në të sosur.

Sapo mbuluan varrin e Fluturës, Lonit iu kujtua ajo kënga e dhembshme që kishte Brenda një dashuri të madhe, por se nuk i kujtohej nëse ajo këngë kishte autorin apo ishte e kënduar nga populli:

“ Do vete t’i zbuloj varrë

Ta shikoj se ç,nur ka marrë,

Nur të kuq a nur të bardhë,

Nur të kuq a trendëlinë

S’më kujton mua të zinë.



Të kujtoj e qaj me lot,

Po jam thellë e s’thërras dote!...”

Si e mban kjo këngë tërë atë dashuri të përzier me dhembje të madhe! Kjo perlë e poezisë gojore!

Me përfundimin e ceremoniesë së varrimit, njerëzit kokëulur u shpërndanë dhe shkun nëpër shtepit e tyre, përpos më të afërmëve të të vdekurës që kthyen në shtëpinë e Vejziut për t’i pritur njerëzit që vinin për ngushëllime sipas traditave që kemi.

Pas disa ditësh, Hektori po bëhej gati të nisej për në Perëndim. Do të udhëtonte pa Vashën, sepse s’ishte e mundur të udhëtonin bashkë…Vasha e përcolli me lot në sy, duke i uruar rrugë të mbarë dhe suksese në punë.

Asaj ju shtua edhe një brengë tjetër.largimi i Hektorit përkohësisht në Gjermani,do t’i gërvish edhe më plagën e së motrës. Sa mundej ajo përmbahej para të tjerëve. Në buzëmbrëmje hapi letrën e Fluturës.Duart i dridheshin dhe zuri ta lexonte me mallëngjim:

“ E shtrenjta motër Vashë!

Mos u habit gjatë leximit të kësaj letre e dashura ime.Më tej,nuk munda ta duroj skëterrën në shtëpinë e burrit.Jeta aty më ishte bërë e padurueshme dhe e kufizuar në rutinën e përditshme.Unë doja të bëja një jetë më aktive për ç’ështjen kombëtare.Prandaj edhe doja të jetoja sipas idealeve të mia.Por,ah! M’i kish ndaluar të gjitha ky far fetari i idealizmëz muhamedane,me nder me thenë…Ma kish ndaluar rrugën drejtë lirisë dhe lumturisë njerëzore.Sa shumë isha e zhgënjyer me këtë njeri që ma nxiu jetën…Po,ah!Motër,motër,zemra ime kish dashuruar gjithnjë Lonin.E do ta dua edhe në jetën e përjetshme.Atë njeri,shpirt njeriu.Lonin e bukur,Lonin e urtë,Lonin e ditur,për atë gjithnjë më rrahu zemra.Por?...Të tjerët ishin ata që vendosën për fatin tim të zi.Oh,aq barrë mjerimi e dhembje ran mbi mua,aq i zi qe fati im,vetëm e vetëm pse zemra ime dashuronte Lonin,e jo Vejziun që për çdo ditë në shtëpi m’i binte disa haxhillarë fanatik,që për nji grusht para të merrnin në qafë.Martesa me Vejziun qe ajo e panjohura që më ndrydhte shpirtin si errësira e trishtshme.Vjehrra ogurzezë,që falte pesë vaktet,më dukej se ia kalonte edhe shtrigës së përrallës…Si nëna dhe i biri…Tradita më bëri që t’i bindem dëshirës së prindërve.Nuk e pata guximin tend motër e nderuar .Ti e zgjodhe fatin tend me njeri shumë të mire,çfarë është Hektori.Por,më e keqja më ndodhi kur me katilin Linda edhe tre fëmijë…Ah! Sa më dhimbsen këto krijesa të pafajshme e, ndoshta edhe të pafat!?Këto krijesa të pafajshme,këto copa të zemrës sime më shtynin të jetoja sot për nesër.Një ditë ndodhi ajo që s’duhej të më ndodhte.Në shtëpinë e Vejziut u bë një rrëmujë.Vjehrra mi bëri fyerjet ndër më të poshtrat që mund t’i bëhen një qenies njerëzore…Unë për here të pare atë ditë s’mund durova më dhe ia ktheva fjalën vjehrrës.Vejziu i kishte dëgjuar të gjitha dhe më rrahu aq forte,sikur të isha ndonjë shtazë! Isha tërësisht e shkallmuar dhe e tronditur në shpirt.Atëherë shkova në bodrumin e shtëpisë,mora një shishe të vogël dhe futa në gji.Kjo levizje e imja nuk i shpëtoi vjehrrës.Ajo më përcolli.Dëgjova kur tha:”Ja kësaj i trembësha!”Plaka klithi:

Flutur,Flutur!Për here të pare që kur jetoj në këtë shtëpi të mallkuar,ma përmendi emrrin.

Flutur,pse e fshehe atë shishe në gji?

Unë iu përgjigja me një zë të egër,që aspak nuk përkonte në natyrën time…- Sepse t’i bushtra plakë dhe yt bir,po më detyroni…Prandaj kam vendosur që njëherë e përgjithmonë të ndahem nga kjo jetë që më është bërë aq e padurueshme…Sa më as që dua të jetoj fare.Më rrodhën dy pika loti nëpër faqet e mia të skuqura.Dy pika loti më rrodhën nga hidhërimi,nga helm i jetës.Më dukej se isha bërë si ai Gjon Zaveri i Spasses.Pastaj një mallengjim i fuqishëm ma shtrëngoi zemrën time të pikëlluar.Në ato caste kujtova babin dhe nënën,vëllezërit dhe motrat dhe në veçanti ty motra Vashë,që më së shumti më ndihmove në jetë.Ty dhe Lonit ua pata hapur zemrën time të pikëlluar si ai mal i Pikëllimës që është në afërsi të Kukësit.Njëkohësisht në këto çaste mendova njëherë se mos ky mallengjim do të bënte ndonjë ndryshim në shpirtin tim të vrerosur.Por,ah!Jo,jo!...Me kohë kisha vendosur të vdisja.Hija e vdekjes më kishte pushtuar që moti dhe isha e palëkundur.Do bëj vetëvrasje me kupën e mbushur me helm Sokrati…Të ikja nga burrëziu nuk bënte,se do të pësonte familja dhe,unë përherë do të jetoja si bija e mallkuar! Në fantazinë time për të fundit here e rikujtova skenën mallëngjyese për babain tim naiv që ish…Ç’nënë se,e cila vetëtinë nga mirësia…Ç’vëllezër që kurrë s’ia bëjnë fjalën dysh babait edhe pse ai në të shumtën e rasteve nuk ka të drejtë!...Mua fatmjerën aq shumë më deshtën…Ç’fëmijë do të bëhen këta jetimë fatmjerë?...}’jetë do të bëjnë pa nënën e tyre?...Ah,Loni!Ike përgjithmonë nga jeta ime.O Lon i dashur mos harro të më sjellësh lule mbi varrin tim që më padurim po më prêt!...

Derisa më ngulfatnin minutat mallëngjyese,kur shpirti më valvitej sin jë lule e këputur nga saksia dhe,po regëtinte,më dukej se zemra do të më pëlciste.

O motra ime!...Vuajta shpirtërisht nga këto dy krijesa ogurzeza që ma dërmuan zemrën…

Oh Vashë!Pse kaq shumë padrejtësi në këtë jetë? A s’më thua: pse,pse.pse?...

Do të vdes o motra ime! O Loni im! Dhe,mos mendoni se është lehtë vdekja e parakohshme të ndillet…Por,kur të kihet parasysh fati tragjik imi nga njerëz kriminelë atëherë…ndoshta edhe unë po futem në radhët e kriminelëve me që po vetëvritem,por ama ju lutem shumë të mos më qortoni se, mbase e dini se unë jam një kriminele e pafajshme!Mbase duhet ta dini…

Dua t’i kërkoj falje Perëndisë.Dhe ai ndoshta do të më qortojë pse s’durova sa duroi Erveheja…Po Erveheja kishte tjera halle…

Ndërsa unë dua të shpëtoj nga burri kurvar.Nga ky dhunues femrash…Dua të shpëtoj nga ky shpirtzi përgjithnjë.Dua të shpëtoj nga ky njeri me shpirt të djallit…Dua të shpëtoj dhe nga vjehrra zemërzezë,që plagos rendë zemrën njerëzore…

Dhe së fundi, ia dhashë një vaji të egër dëshprimi,kujtova atë Niobën nga mitika…Pastaj oh!Ah!Heu!...Pastaj lëshova drejt gurmazit tim helmin nga kupa e Sokratit të përvuajtur,për t’i kënaqur derrat…

Oh,Loni! Jam e shtyrë të vetëvritem për fajin e të tjerëve…O Loni!...Loni…O Vashë,motra ime e dashur. Ndihmomëni.Por, kjo ndihmë më është tepër e vonuar…O nënë…Vdiq…vdiqa…vdiqa nëna ime…Lamtumirë Loni që të kam dashur aq shumë…

Ju dua dhe ju përqafoj për herën e fundit…e fundit…e fu…n…it!”

“F L U T U R A”

E mbylli letrën e lagur me lotë pikëllimi dhe, padashur i doli përpara ajo me buzëqeshjen e ngrirë, me shikim kah fëmijët që i kish lënë jetimë.

Se si e solli ndër mend maksimën: ”Çdo lindje është vazhdimësi e të jetuarit, çdo jetë është përplot dhembje e të papritura. Që të ndalet dhembja duhet njohur procesin. Vetëdija është ajo që njeh thelbin e proceseve.Por proceset janë në thelbin e mosdijes…”

Më pastaj çdo gjë ra në heshtje atë ditë vjeshte me shi…

[biligoa]

VII

Ç’brengë e madhe me goditi mu në zemër. Kujtimi i Fluturës së vdekur s’po më lë të qetë! Kujtimet për të më janë ngulitur thellë në mendje.Deh! Kujtime…kujtime që gjurmojnë filozofinë e së kaluarës.Vetëm kujtime është jeta…Fatkeqësia dhe tragjedia pikëlluaka shpirtin rendë. Dashurinë time ndaj Fluturës të tjerët ma rrëmbyen, na rrëmbyen diçka që ishte tërësisht e jona, por që në fund ne të dyve na mbeti vetëm miqësia e sinqertë ndaj njëri-tjetrit…

Forca e ndërdijës shpirtërore të tërhiçka në mendime mbi jetën,vdekjen dhe pavdekësinë, është e qartë se ka shumë njerëz që veprojnë sipas prirjeve të zemrës. Katoni, deputet i patriakatit të Romës së vjetër veproi sipas prirjeve të zemrës, si ithtar i “zakoneve të mira”, të të parëve dhe, qe kundërshtari i luksit dhe shfrenimit moral. Në Francë femra i jep kuptim çdo shoqërie sipas prirjeve të zemrës. Francezi nuk pyet: A është zotëria në shtëpi? Por, a është zonja aty? Kurse Çajupi kish pasë shkruar sipas prirjes së zemrës për zvicëranin: Sa burrë i pa nderë! Ç’grua e pa vlerë. Edhe sot e kësja dite ruhet me fanatizëm besa shqiptare sipas prirjes së zemrës. Madje, për këtë ka edhe një legjendë që tregon se si Konstandini i kish dhënë besën motrës së tij Doruntinës që sa here që të mërzitej te burri, ai do të shkonte ta vizitonte motrën. Dhe, sipas rasteve do t’ia sillte edhe nënës në shtëpi. Por kishte ndodhur ajo e papritura se në luft me armikun vriten që të gjithë vëllezërit dhe kështu nuk ka mundur t’i shkojë në vizitë asnjëherë Doruntinës. Ajo e kishte kujtuar e zhgënjyer besën që ia kishte dhënë i vëllai. Dhe, vërtet ai e mban besën e dhënë, ngritet nga varri dhe e sjellë në shtëpi motrën Doruntinë. Pra, prirja e zemrës e kishte ringjallur Konstandinin për ta mbajtur besën e dhënë.

Të këtilla janë ligjet e natyrës ato jetojnë në kundërshti me njëra – tjetrën.Prandaj, shpirti kundërshton materien, vdekja qëndruaka në farën e lindjes, lindja qëndruaka në forcën e krijimit dhe krijimi qëndruaka në farën e përkushtimit.Vetmia dhe heshtja e kishin dërguar Lonin në këto mendime të padukura filozofike. Në çast iu duk se një fuqi e padukshme e kapi dhe e shpuri në zbrazëtinë e pafundme të gjithësisë. Disi para vetës pa pafundësinë e pamatshme të errësirës së tmerrshme që qëndronte si një varr i pafund.. Në atë pafundësi kish ngritur krye krimi me një shpatë të madhe të flakëruar. A e sheh? Kjo shpatë ka shkatërruar Trojën dhe Trojanët. Për t’ua marrë pastaj atyre ato thesare aq shumë të dëgjuara nga Homeri. Kjo shpatë e krimit ka sjellë këtu edhe Laokontin e mençur. Kjo shpatë ka sjellë edhe Sokratin, Cezarin, Lajmëtarin dhe atë Fluturën që shkëlqeu nga nuri i bukurisë…Po kushedi edhe të tjerë kanë për të ardhur këtu…

Nga kjo kllapi dikur u zgjua dhe prirja e zemrës i dha fuqinë për ta kundërshtuar krimin…Dhe, vazhdoi me këto mendime filozofike:

Vërtet krimi qëndruaka në farën e padrejtësisë. Ndërs padrejtësia qëndruaka në farën e drejtësisë. Drejtësia qëndruaka në thelbin e forces dhe forca e drejtësisë është në farën e mire të dritës.

S’ka fat më të mire se sa të jesh në farën e mire të dritës. Ja, kjo është ajo jeta që të shpie në pavdekësi. Dhe, mendimet iu ndërprenë kur futi dorën në xhepin e xhaketës, ku nga aty nxori atë faculetën që ia kishte dhuruar dikur Flutura. E kujtoi atë miqësi të pastër që kish pasur me të e që në dashurinë rinore ia kishin rrëmbyer të tjerët!...

[biligoa]

VIII



Hektori kishte kaluar rrugës fare mire dhe nuk i kishte ndodhur diçka e vacantë për ta shënuar në ditarin e tij. Me të arritur në cakun e duhur, pra, në banesën që më kohë ia kishte siguruar Shpëtim Drinasi, meqë ky ka qenë i njoftuar me kohë për ardhjen e Hektorit nga ana e Lonit. Kish pushuar nja dy ditë të mira në banesë. Natën e tretë kish vendosur të dilte në shëti për t’u njohur me qytetin e Shtutgartit.Për here të pare po shkilte mbi atë udhë copash betoni që shndërrisnin nga dritat e neonit.Përgjat atyre rrugëve henore në të katër drejtimet, për të vendosur nga cili drejtim t’ia mbante. Edhe pse nuk kishte asfarë rendësie se kah t’ia mbante atë natë kishte dalur sa për ta humbur kohën. Erdhi te udhëkryqi atje ku të dy autostradat kryesore kryqëzonin qytetin. Gjatë ditës aty do të bubullonin makinat, porse në mbrëmje prej ores njëzet e tridhjetë minuta, nga rregullat e komunikacionit ish i ndaluar qarkullimi i automjeteve. Dhe, tani këto autostrada ishin fare të qeta nga ai gumzhim monoton i atyre makinave. Ato rrugë ngjanin në rrjedhën e lumit në stinën e thatë që u mbetën vetëm gurët në shtratin e tyre dhe rrezatimi hënor.

Zgjodhi të ecte nëpër rrugën që të shpie nga teatrot e qytetit, se vet ky qytet ishte një teatër i tragjedive të mëdha njerëzore, sidomos për të huajt.

Udha ishte e gjatë dhe pa se hija e tij po i qëndronte besnike dhe, po e ndiqte prapa në çdo lëvizje. Përgjatë rrugës ai pa vila luksoze, me një komoditet të lartë perëndimor, ndërtesa të bukura e të larta që zbukuronin hapsirën për rreth, ku me vështirësi depërtonin gjatë ditës rrezet e diellit dhe, natën ato të hënës. Ai dëgjoi me kënaqësi trakullimën e lehtë të këpucëve nëpër ato copa betoni.

Më tutje dëgjoi një murmurimë të qeshurash në kopshtin e një shtëpie të përhënë? Nga dritat reflektuese të neonit shihej një mbishkrim te kopshti ku shkruante: “Well come in guten liebe!” Eci edhe pakëz mbi një pjesë trotuari të pasheshtë. Aty nga lule dhe bar i shpeshtë, kishin humbur copat prej betoni. Padshur hyri në atë kopsht që të dukej se ishte kopshti më i bukur në botë apo njëra nga shtatë mrekullitë e botës, ku turma njerëzish ishin tubuar aty.

Për një çast qëndroi pa lëvizur,u befasua kur pa në kopshtin e bukur të asaj shtëpie një grup të rinjësh të pa përmbajtur nga pasionet e shpërthyera erotike. Po tani kjo? Pyeste veten: ç’teatër! Ata ishin vetë turpi i botës. Nguroi paksa, por vazhdoi më tej të shikonte Hektor Dardani, një lloj mjegulle ia terratisi sytë. Iu duk se ata të rinjë e në mes tyre ishte edhe një grua paksa më e moshuar nga vetë ata, që të gjithë ishin të lakuriqësuar e të shfrenuar. Mos qe një ëndërr që ja kishte mjegulluar mendjen, meqë ishte tani larg Vashës, por, jo, ajo nuk qe ëndërr.

Çuditej përherë e më shumë se si instikti s’po e lëshonte të largohej nga ajo skenë, me ata djem e vajza të lakuriqësuar. Pa aty argëtimet e tyre epshandjellëse ,që Erosi, Zoti i dashurisë, i kishte ngjitur pranë njër-tjetrit dhe shkërdheheshin si lepujt. Pa madje Panin e maskuar me kokën e Cjapit tek i fuste kobrën e tij në mes këmbëve asaj gruaje bjondinë e cila ndjente një knaqësi të madhe. Pastaj i shikoi tërë ata djem me muskuj të fryer e të forte, shikoi tërë ato vajza që i mbanin gjinjtë si vezët e gjelit të egër dhe u dukej kërthiza si të ishte mu aty mesi i botës. Ajo çfarë të çudiste më tepër ishte trupi i tyre rinor me lëkurë të sedeftë që shkëlqente si ngjyra e argjendit të përpunuar.

Pikasi djem e vasha së bashku me atë gruan bjonde, tek shëtisnin nëpër kopsht mes për mes dritave të neonit, të ekstazuar, të palodhur me orë të tëra. Ishin krijesa të përmbushura me ekztazë, i ushqente me zjarrin e dashurisë së tërbuar Erosi dhe Pani, këta zotër që mbisundonin dashurinë, ndonjëherë këto krijesa të përçudnuara mund t’i shoqëronin edhe me kafshët që i kalëronin. Pra, ata me siguri kërkonin edhe vetë këtë lumturi të pistë tokësore. Edhe pse për Hektorin ishte tepër e hidhur, më në fund ju kujtua edhe ajo deputetja italiane Çiçolina, që kish hyrë në parlamenti e Italisë tërësisht e lakuriqësuar dhe të gjithë deputet italian ishin ngritur në këmbë duke duartrokitur për këtë amazone…

Nga këto skena të turpshme që kish pare, nisi nga Brenda të revoltohej dhe fillo të murmuriste vetmevete:

Ky rrezik po rritet çdo ditë e më shumë në ato vende të botës ku njerëzit jetojnë të shthurur e në anarki, mos diçka e tillë mund t’i ndodhë edhe Shqipërisë Zonjë të Naim Frashërit, e asaj Lukes së Migjenit, a Trashës të roman i Qosjes?!...

Kjo shthurje morale e orgjive duhet t’i trondisë autoritetet e larta dhe më forcën e ligjeve t’u japin fund këtyre njerëzve të shthurur e të përçudnuar.

Satirat, nimfat, faunet, tribadat, Danjolli i Sherkës, Sabiti, Lukja, iu duk se ishin rikthyer përsëri tokës së plasaritur…Dhe, ja për çudi Ai pa se tërë kjo pamje kishte qenë një premierë e shfaqur në teatër…në regjinë e Weirit…

Atëherë,Hektori kish kuptuar se ajo shtëpi me atë kopshtin e mrekullueshëm, kishte qenë një nga ato shtëpitë që bëjnë gjirime filmike.

Vetja iu duk se kish humbur në një ishull të mjegullt. Kujtoi, Vashën që e kish lënë në shtëpi të pikëlluar për humbjen e motrës. Sigurisht kjo përzierje e mjegullt ia solli nëpër tru kuptimin se përse kishte ardhur në këtë ishull të mjegulluar nga tymtoret e fabrikave me oxhaqe të lartadhe, u përmbajt. U kthye në banesë. Gjeti drekën e paprekur.

Botës nuk poi shkon ndërmend se njeriut poi shtrihet një rrjet merimange që po i vie erë qelbi dhe mjerë ato krijesa që ngatërrohen në fillin e kësaj rrjete misterioze. Sa të kuptimta janë vargjet e poetit në megrim kur thotë:

Njeri ku je

Të lënduan rendë me poezi

E arte apstrakte,

Të kanë mbërthy

N’regjistra e akte,

Se je njeri

S’u shkon ndërmend.

Sa larg atdheut iu dik vetja nga ato tri ditë në megrim. I dukej si të ishin tre shekuj të rendë jete!...I dukej se kish ardhur nga larg, nga atje ku lind dielli. Pra, prej andej ku fillonte bota dhe që ish degdisur atje ku perëndin dielli saç i kuq, ku përfundonte bota!

Për dis çaste deshi të bindte veten se ishte në ëndërr dhe se do të lirohej prej kësaj ëndrre,që i dukej se kishte zgjatur shumë, gati tre shekuj. E pushtoi një ndenjë e thellë nga qetësia, nga ajo heshtje, nga ajo errësirë ferri që po vazhdonte ta rrethonte.

[biligoa]

IX



Të nesërmen,Hektori filloi nga puna në restoranin “Liburnia”, që ishte jo larg varrezave të Bad Castatatit, në qytetin e Shtutgartit. Pronari i restoranit ishte një shqiptar nga Tetova. Hektori do t’u sherbente musafirëve me ushqim dhe pije. Në ndërkohë aty erdhën disa mysafir. Ai i disponuar dëshironte të kishte sa më shumë punë, se kështu i thoshte ndërgjegjja, pra, u shpreh me mirësjellje ndaj mysafirëve duke i afruar sherbimin e duhur. Atë çast u foli me çehre: ”Mirë se keni ardhur!”. ”Mirë se u gjetëm!”, ia kthyen ata. ”Dëshironi gjë për të ngrënë a për të pirë?!” Secili nga ata zgjodhën gjellërat për shijen e vetë, pastaj kërkuan për pije verë, birra të ftohta, ndonjë gotë shampanjë. U solli ç’ishte për t’u sjellë. Dhe, duke u thenë: ”Ju bëftë mire!”.

Kështu Hektori lëvizte nga një tavolinë në tjetrën, ndërsa mysafirët disa vinin e disa largoheshin nga restorani. Në një nga tavolinat dy çifte se çfarë po çuçurisin njëri me tjetrin dhe hanin e pinin me shije. Pra, puna në restoran ishte që më së shumti përdoreshin fjalët me pale të ndryshme, dikush fliste me një mirëseardhje! Të tjerët me një mirësejugjetëm apo mirëardhëshi e mirëmbetëshi, e kështu me radhë sipas rastit. Dikur vonë pas ores njëzet e dy, paksa zbrazej lokali dhe, kjo i mundësonte njëfarë pushimi Hektorit. Por befas në lokal hyri Shpëtimi.

A,kush qnka?!

Ja! – tha nga gëzimi Hektori.

Ç’e mire të solli këtej?

U përqafuan si dy miq e shokë të ngushtë që ishin dhe zunë vend te ajo tavolina afër banakut, tryezë kjo që ishte e rezervuar për punëtorët që punonin në këtë restoran.

Për ,Hektorin ky ishte një cast gëzimi.Morën nga një birrë për ta pirë,se për të ngrënë mendonin ta linin për më vonë.Paksa i hutuar,Shpëtimi pyeti:

Hë? Si të duket puna në restoran?

Po, tani për tani, mire më duket!

Hektori i tha Shpëtimit, mbasi të rrallohen mysafirët mund të

Darkonin e natyrisht gjatë darkës mund edhe të bisedonin.

- Jo! – tha Shpëtimi. – Darkë nuk mun të ha. Por për të biseduar mund të bisedojmë!...



- Mirë,le të bëhet ashtu siç thua!

Shpëtimi ia nisi i pari bisedës, i bindur se Hektori do ta dëgjonte me ëndje:

- E sheh atë njeri që ka flokë, vetulla dhe qerpikë të verdhë në të bardhë? Atë njeriun abrash, që rri me ata tre të tjerët në tavolinën afër qoshës, në të djathtë të lokalit?

- Po, tha nga hutia Hektori. – Përse!?

- E pra, ai njeri është Brusha Sejfiu, për të cilin keni dëgjuar të flitet shumë rreth vrasjes së Lajmëtarit…

- Në atë çast Hektori u rënqeth dhe mbajti veshë më mire.

- E sheh atë burrin çeherengrysur e leshrazi që është ulur me ato dy të tjerët pranë dritarës te ajo lulja që ka formën e shqiponjës. Ai këtë çast që është duke ju dhënë shenjë, që të shkoni për t’ia bërë llogarin e pagesës…- dhe, këtu ndërprenë bisedën për pak çaste. Hektori vajti dhe ua bëri lloagarinë. Ata paguan dhe u përshëndetën. S’vonoi e u largua edhe zotëri Brusha me të tjerët. Në restoran kishin mbetur dy çifte bashkëshortesh vendas, tek mbushnin të disponuar gotat me shampanjë franceze.

Shpëtimi e dinte se Hektori ishte besnik dhe nuk ruhej prej tij.

Hektori ktheu ku qe më pare dhe biseda vazhdoi:

- Të thash për atë individin që desha të flas, emrin e ka Këndim dhe është një burrë trim. Pra, Brushën siç e pa edhe vetë, ai ecën si këndez. Brusha dhe Këndimi dikur ishin miq dhe, tani mes vete janë armiq!

- Përse?

- Përse pra…Kjo ndodhi pas dështimit të atentatit në Lajmëtarin, nga ana e Zefit, atentat ky që kurrë nuk iu sqarua Zefit të penduar, por e tëra mbeti ashtu e mjegulluar!

- Kjo çështje pse mbeti e pasqaruar?

- Si ka qenë, ashtu edhe ka mbetur. Po ama këtë që do ta them tani mbesin mes nesh!

- Të mbetëm besnik patjetër.

- Ai, Brusha assesi nuk kish hqur dorë nga qëllimet e tija apsurde dhe, nga abstraktësia e arsyetimeve se, gjoja Lajmëtar Çlirimi ishte agjent jugosllav. Pra, Brusha nuk kishte pasqyrim adekuat të realitetit. Andaj, përpiqej që më çdo kusht t’i jepte fund kësaj çështje dhe, t’i fshinte gjurmët e atentatit të dështuar. Për atë ai e mbante një qëndrim opskurantist ndaj Lajmëtarit.

Hektori lëshoi një ofshamë, me një oh të dhimbshme. – Sa keq më vjen. Oh, sa më çuditni…Vazhdoni, vazhdoni rrëfimin. – Ai pastaj vazhdoi: - posa më kujtohet, në fillim të javës së dytë të nëntorit të vitit 198…Brusha kish vajtur në banesën e mikut të tij, zotëri Këndimit, banesa e tij ndodhet më në thellësi të asaj rruge teatrore te “Kopshti i dashurisë” siç e quajnë gjermanët. Pallati nr.90.kati i shtatë, apartamenti i II-të.

Me tu takuar me Këndimin në banesë, Brusha me atë gjykimin e tij të humbur, i vardiset Këndimit që ta bind, se gjoja duhej t’ia bënte një shërbim të madh atij dhe atdheut, po ta vriste një njeri. Për këtë sherbim do ta shpërblente me një shumë të madhe parash. Deh! Harrova të tregoj edhe këtë, se Këndimi si trim që është ka edhe një ves të keq. I kish ndodhur ndonjëherë të vriste njerëz me para, për sherbimet sekrete të huaja. Pra, ish një trim dhe njëkohësisht edhe një vrasës, që kish vepruar në fshehtësinë më të madhe.

Brusha dhe Këndimi ishin marrë vesh, më në fund dhe kishin caktuar çmimin për vrasjen e viktimës…por, me të përfunduar marrëveshjen, Këndimi kish pyetur për emrin e njeriut…

- Oi, edhe ti më kto gjëra? - kish murmuritur me nervozizëm Brusha.

- Ç’te duhet emri i njeriut?!

- Po dua të di se kë do qërojë nga kjo botë.

- Oi, sa më merzite! Një dy dhe po ato fjalë! Kë do ta vrasë? Përse jeni kaq këmbëngulës për ta mësuar emrin.

- Domosdoshmërisht dua të di atë emër, përndryshe s’e vras dot kushdoqoftë ai njeri.

- Do ta mësoni…Kësaj radhe Brusha s’pati nga t’ja mbajë dhe, me një zë të dridhur kish folur:

- Po është fjala për një njeri tepër të rrezikshëm, sepse të gjitha grupimet politike në diasporën shqiptare kanë një simpati të vaçantë për të. Dhe grupi im politik ka mbetur disi nën hije, përpara tij. Ky njeri po bën punë të mëdha. Këtij njeriu kam filluar t’i trembem, - tha zotëri Brusha. – Unë që s’i trembësha kurrkujt në jetën time.

- Më intereson vetëm emri i tij dhe asgjë më shumë. - Tha, Këndimi kësaj here me nerva të tensionuara.

- Lajmëtar Çlirimi, thatë?!

E kaploi një heshtje e rëndë ogurzezë. Bëri oh!

Sa njeri i keq që jeni.Ohu, është shum e vështirë kjo çështje. Ohu, kush ia hyn kësaj pune!

Lerëni , mos bëni ojna me mua!

- Po ju flas pa ojna zotëri, këtë kurrë s’mund ta bëj edhe, sikur të ma jepni floririn e mbarë botës!

- Pse? Pse? – U hakërrua Brusha. Dhe lëshoi një psherëtimë të thellë dëshprimi, duke e ripërsëritur psenë.

- Sepse ky njeri për mua është i shenjtë. Apo më mire t’u them një Shenjëtor! A më kupton? Ju qenkeni një opium për mua dhe shoqërin shqiptare. Dhe, që nga ky moment Unë jam në opozitë me ju… - Mbase duhet tadini, se kam për t’ua thane edhe këtë. Vërtet kam vrarë…Po, kam vrarë armiqtë e vatanit tim, mbase kam vrarë edhe njerëz të tjerë për interes të Shtetit gjerman, jam zhytur ndoshta edhe në ato grupet mafioze, që kontrabandojnë armë, drogë e gjithçka tjetër, vërtet kam qenë orëprerë e orëshar, është e vërtetë se orëziut nuk i qesh kurrë buza. Vërtet e meritoja që të mos më përfillte askush që nuk të pyet as për osh,as për balosh.Vërtet mua më interesonte vetëm ajo thënia popullore: “Tymi të shkojë drejtë, pa le të jetë oxhaku i shtrembër”. Këtu pushoi pakëz, mori frymë dhe vazhdoi: - Këtu dua ta bëj një përjashtim për vetën time. Po hiqem me një anë vetë. Por, mbase e dini, ka në atdheun tim të robëruar dhe në Shqipërinë e përgjysmuar dhe, ngriti dorën në drejtim të Kosovës plagemadhe, që jetojnë në të mijëra njerëz, burra, gra që s’kanë vjedhur kurrë, që s’kanë vrarë asnjeri. Që punojnë me zell të madh dhe fitojnë të ardhurat e tyre materiale me djersën e ballit, e ç’të punuar se…Po si nuk ditkeni se ç’punë të madhe bëjnë minatorët, po si nuk ditkeni se ç’punë të rendë bëjnë ndërtimtarët në ndërtimin e vendit dhe jashtë tij. Po si nuk ditkeni për gjithë ata mësues, profesorë, inxhinier, eckonomistë, mërgimtarë, e çka tjetër…Pa ç’harrova?!...Pra, janë ata njerëz që fitojnë me mjeshtrinë e tyre në arte të ndryshme që dhanë kontributin e tyre dhe bënë emrin Shqipërisë të nderohej kudo dhe ngado nëpër botë, siç ishte Onufri me pikturat e tij gjeniale, që mund të radhitën në njërat nga shtatë mrekullit e botës, po si s’ditkeni për atë arkitektin e madh Sinanin, për arkitekt Isain nga Skrapari që ndërtoi tempullin e dashurisë së Taxh Mahallit, për atë dijetarin e madh që kish shkruar enciklopedin turke”Kamus al alam”, për Shën Jeronimin që i pari ua përktheu evropianëve Biblën, po si nuk ditkeni për atë poetin e madh të romantizmit që të zbutë me poezinë e tij zemrën e ngurosur, po si nuk ditkeni për shkrimtarin e madh në kohë të sotme që shkroi një kryevepër, “Kush e solli Doruntinën”, po për atë mjekërr bardhin nga malësia, që shkroi atë librin e famshëm, “Vdekja më vjen prej syve të tillë”, pra pikërisht nga këta njerëz atdheu është i përparuar, dhe tek këta njerëz varet shpresa për një të ardhme të lumtur për atdheun e shumëvuiajtur dhe të ndarë ngado në kufij shqiptaro-shqiptar. Nga këta njerëz dhe shumë të tjerë si këta, atdheu ynë në botë është i respektuar.

Pra,tërë kjo armatë njerëzish të vyeshëm e punëtorë janë e ardhmja e atdheut. Ju mbase këto duhet t’i dini, zotri, Brusha! Lërini ato ambicie të sëmura që ua kanë mbështjellur trurin tuaj të ndryshkur. Qëllimet tuaja lideriste, po ju fusin në atë batakun e madh dhe, zor se mund të dilni pastaj nga aty…

Tej ju zotëri Brusha shoh njeriun e pabrymosur. Te ju e vërej atë Don Kishotin shqiptar. Ju bëni atë punën e pacipë dhe kështu po e katandisni veten dhe grupin tuaj, kinse politik, drejt greminave të pafundme, apo drejt një skëterreje danteske. Ju thjeshtë abuzoni shoqërin tuaj. Dhe, vërtet ju e teproni me atë të drejtë që shoqëria juve u ka besuar! Ju çudit kjo? Megjithatë unë po flas vetëm për ata që kanë të drejtë dhe janë në rrugën e vërtetë. Dhe mu këta njerëz që përmenda më parë, shpresojnë shumë në Lajmëtarin. Hë!? Ç’më shikoni ashtu? Mu ky njeri flet me bindje të thellë për një kryengritje që do të ndodhë në të ardhmen, si mjeti më i domosdoshëm në Kosovën e lidhur me prangat e barbarëve sllavë.E, pot a vrisja, sipas teje, këtë njeri, do t’u prishja ëndrrat çlirimtare bashkëatdhetarëve të mi. Dhe si t’u ngrija shpresat aq njerëzve që s’më kanë bërë asnjë të ligë!

Oh! Zoti im, pastaj do të shtrëngohesha të vetëvritësha, sepse tepër e poshtër do të më dukej jeta dhe vetvetja.

Ja se çfarë kisha për të thenë.

Brusha rrinte si i përhumbur, përgjithmonë i firuan shpresat te Këndimi. Të gjitha këto i kisha dëgjuar e pare vetë. Kisha hyrë në banesën e Këndimit pa më diktuar Brusha e Këndimi. Mëqë ata nuk më kishin vërejtur kur hyra, po ashtu pa më hetuar ika nga aty. Por kjo ishte krej një rastësi e imja.

Pra, Brusha e kishte pritur krejt ndryshe përgjigjen. E folura e Këndimit e kishte dërmuar dhe, ishte bërë si një i përhënur, i kishte mëshuar më në fund drës së banesës dhe, u arratis.

Kështu kishte folur trimi, Hektor i tha Shpëtimi.

Pra, ky fare Këndimi kishte qenë jashtë çdo morali dhe të njerëzishmës ,i gatshëm për veprime të prapshta dhe i shkëputur nga shoqëria. Ky ishte ishul i mjegullt, që kish mpreh kunja kot, ky keqbërës i rrezikshëm e mposhti të keqën. Pra, po e përcjell atë epokë të keqe, të prishur dhe të helmatisur. Tani po i afrohet faqezdritur epokës së njerëzishme dhe, për këtë kish ndikuar me forcën e bindjes Lajmëtari. Po ky njeri sot Hektor, mund të të them se është ndër më të mirët në këtë qytet. Pikërisht për këtë e ka prishur miqësinë me zotri, Brushën – përfundoi këtu rrëfimin Shpëtimi.

Ja se çfarë na tregoi. Dreq o pun! – tha Hektori. – Vallë krimi dhe kriminelët janë pjestarët edhe të kësaj ndërtese…- tha paksa më të qeshur!

Ta marrim edhe nga një kafe zotëri Shpëtim? Në shoqëri me ju ndjej vetën për mrekulli dhe, kjo mirësi e juaja më shpie deri në sentimentalizëm, kështu që nuk do të isha vetëm i lumtur. Do doja që sonte të jeni mysafir i’mi që së bashku ta ndajmë gëzimin dhe hidhërimin, pse jo edhe harenë edhe lotët…