Avdi Ibrahimi

[biligoa]

X

Një mesditë qershori, Vasha po priste autobusin në qytezën e Derazanit. Me vete kishte edhe një valixhe me plaçka. Pas pak pa se si lëkundej autobusi në një shllung pluhuri tek hyri në stacionin e nisjes. Tamam ishte ai autobusi që po e priste Vasha, për të udhëtuar nga kjo qytezë për në Qytetin Therandë, ku nga këtu pastaj do të vazhdonte udhëtimin për në fshatin Verona…

Me të hyrë në autobus, pa udhëtarët që udhëtonin për në këtë relacion. Timonieri mbylli dyert dhe ndezi motorin. Nisi autobusin në drejtimn e caktuar. Aty nga mesi, Vasha u ul në ulësën, afër një nuseje që dukej e pashme si hëna pesmbdhjetë. Ajo ishte një bjonde me sy të kaltër si ujët e liqenit. Hundëdrejtë si qiriu i Naimit. Faqekuqe si lulja e trëndafilit, porse nga shikimi dukej paksa e pikëlluar. Pasi u morën veshë se do të udhëtonin sëbashku deri në stacionin e fundit, Vasha mendoi me vete: ”Ja pra, kur njeriu udhëton, me siguri se do të takoj njerëz të ndryshëm”. Në kasetofonin e Timonierit dëgjohej zëri i këngës:

- “Hej, hej me gojë hapur,o ka mbetë Serbia!

- Thonë kush është ai Selman Kadria!?...”



Ndërkohë, të dëgjuarit e kësaj kënge, ia ndërpreu Nusja, e cila e pyeti:

- Motër prej nga jeni?

- Jam nga Lumbardhi! – tha Vasha.

- Jeni e martuar?

- Po! – tha Vasha. – Jam e martuar në fshatin Veronë. – Dhe, u prezantua duke ia treguar edhe emrin.

- Po ju, prej nga jeni? – e pyeti Vasha.

- Jam nga fshati Bukëjonë. E martuar jam në fshatin Luginë afër Derazanit dhe më quajnë Lulëborë. Fshati im nuk është larg fshatit ku ju jeni e martuar.

Lulëbora po udhëtonte me atë plakun me size dhe me dy fëmijë të saj,djalë e vajzë. Ata dy fëmijë ishin të bukur dhe të shëndetshëm, të pastër e të veshur me shije. Vasha e kish kuptuar se ata ishin të Lulëborës. Edhe ata të hareshëm shkonin të dajallarët. Vasha Pyeti:

Ky plaku është prindi i yt, apo vjehrri?

Lulebora uskuq e tëra në fytyrë dhe paksa e turpëruar tha:

Jo motër, ky është bashkëshorti im!

Mos më çuditni! – tha Vasha.

S’po të çudis,po ashtu është!

Po, përse u martuat me këtë?!

Sepse që kur isha e mitur më dhunuan. Asgjë në botë s’është më e fortë se vuajtja – vazhdoi me plot dhembje, me një zë të ulët, të shpjegonte ngjarjen që i kishte ndodhur… - Ah, motër, motër. Atëbotë isha çupë paksa e egër, por tek unë kish marrë hov gufimi i trupit, ndërsa gjoksi kishte zënë të më fryhej dhe ,një ditë gushti të vitit 198…erdhi në shtëpinë tone teto Lumturia, e cila kërkoi nga prindërit e mi që të më lejojnë m’ua t’i ndihmoja atë ditë në punët e fushës. Me ne atë ditë të zezë qe edhe kusheriri i Teto, Lumturisë.

- Po atë ditë kishte kaluar dielli nga malet e Breznicës dhe vargmaleve të Sharrit, pra, kishte kaluar mesdita, kur papritmas unë dhe kusheriri i teto Lumturisë u ndodhëm afër njëri – tjetrit. Befas, ai far Sabiti më mbërtheu nga kyçi i dores dhe më tërë forcën që kish më tërhoqi pranë vetes.

- Të ka ardhur koha të shalohesh! – më tha.

- Siç dukej , ai tërë kohën më kishte përcjellë në misërishte ku punonim. E skuqur në fytyrë nga turpi u dridha e tëra, si ato fletët e plepit të egër që i dridh puhia. Gjithçka për mua ishte e papritur. Kur, ja, duart e tij më mbërthyen për beli, që m’u dukën si dy duar të ngrira dhe, të hekurta, si prej të vdekuri. E friksuar tej mase, brita aq sa munda; mos bre Sabit. Mos more, të lutem, se jemi edhe kusherinjë! Por gjithçka qe e kotë. Dora e tij ma mbylli gojën me atë forcën prej djalli që kishte. Frrika pastaj vetvetiu m’u largua dhe zura të dënesë pa zë. Me të gjitha forcat u përpoqa t’u ikja atyre duarve të gurta, po ama si e mitur që isha nuk ia dola t’u shpëtoja dot kthetrave të korbit mizor…

Në atë gjendje shpirtërore që ishte, nga çmenduria e epsheve të papërmbajtura djallëzore, me ata sy të fryer që të shponin si sytë e dreqit, e luta të më lëshonte. “Mos more se jemi kusherinj!” Por ai aspak s’më kurseu, por shpërtheu si shtaza në mua, më shau me fjalët më të ndyta. “ E imja tani je! E imja dhe, e askujt tjetër! Nuk ka aspak rendësi pse jemi kusherinj! Rëndësi ka që unë të kënaqem me ty”. Pastaj ra një heshtje varri! Futi në mua atë thikën prej kasapi, që përdhunisht shqeu virgjërinë time. O, Zot, unë nuk lëviza më, si të isha ndonjë kufomë e gjallë dhe, më kapluan afshet e etheve, e disa të dridhura, si të ishte ditë acari. Befasisht u dëgjua një zhurmë në misërishte. Dhunuesi e ndjeu atë zhurmë. U tërhoq pasi kishte shfry epshin. Një zë gruaje u dëgjua duke thirrur: “ Lule,Lule !” Ajo qe teto Lumturia, e cila më gjeti të shkallmuar dhe m’u afrua duke belbëzuar nga shqetësimi dhe pyeti: “ Ç’të ka ndodhur bija ime?...” Oh, bërtita sa munda. “ Ti je fajtore për gjithë këtë tragjedi ? E di se si më ka përdhunuar ky far biri i bushtrës !” Dhe, ashtu e shastisur siç isha thash nga thellësia e zemrës: “ Mallkimi im raftë mbi atë mizor !...” E mallkoi edhe teto Lumturia.

Një heshtje e rendë ra në misërishte. Poshtë në fushë derdhej një mjegull e bardhë, si të ishte ndonjë tufë delesh.

Teto, Lumturia dhe, e mitura Lule e dinin mire se nga ajo ngjarje që kishte ndodhur, do të kishte pasoja të rënda për të dyja palët. Do të flitej e përflitej andej- këndej, gjithçka…Gojët e njerëzve s’mund të ndaleshin më. Kjo ishte më se e sigurt. Dhe, teto Lumturia më bindi që të mos plaste sherri, duhej që të heshtnim këtë ngjarje të ndyrë e tepër të hidhur!?

Për këtë si e mitur që isha, edhe unë u binda. I duhej vënë kapaku kësaj pune. E fshehem krimin. Veprën e ligë të faqeziut. Pa një pa dy it hashë, shporrmuni sysh, do të përpiqëm të harroj këtë krim të shëmtuar tuajin. Ju jeni një hijenë kundër drenushës, ç’ambicie faqezezë. Më sa u pa ai as që u bë merak fare për këtë krim të shëmtuar. Përkundrazi, në fytyrën e tij u sajua një buzëqeshje e mjerë dhe, u largua. Nga ai çast tmerri kurrë më nuk e kam pare.

Jeta më rrodhi më ankthe, pa ditur kur do t’i çelej kapaku kësaj pune? Por, hë, për hë, e u bë ç’u bë, e mbyllëm nën dry këtë plagë të madhe zemre! Vendosa: më të mos dilja nga shtëpia. E binda disi familjen se jam e sëmurë dhe kaq! E dija veten se i ngjaja asaj nusës së turpshme dhe më dukej sikur jetoja në një shtëpi të huaj. Isha bërë tamam nuse në shtëpi të huaj. Isha egërsuar sin jë bishë e plagosur. Si një bishë e plagosur isha bërë. Çdo gjë për rreth më mbyste, sytë e tij, si ata sytë e qoftëlargut nuk më linin të qetë.

- Çfarë qoftëlargu se?

- Ma kishte helmuar jetën!

Jetoja ashu kot së koti, më dukej ndonjëherë se tërë kupa qiellore më binte mbi supe. Nga kjo zallahi më zihej fryma dhe çkopsitja pullat nga jaka e xhaketës. Kisha përshtypjen se unë duhej të mbytësha, ndërsa nga barku diçka shpejtonte të më dilte. Diçka po më shkrehej përbrenda. Nuk e di nëse i kasha kaluar shtatë apo tetë muaj nga ajo ditë e kobshme që qe për mua fatmjerën.

Hej botë e prishur! – shkrofitja.

Jam e humbur. Jam e mbytur nga një dorë krimineli, që më

Ka dënuar të rroj përjetësisht e mbyllur në një qoshe të dhomës duke punuar qëndisma, për t’i derdhur lotët e mi të helmta edhe pse në moshë kaq të re. Kisha përshtypjen se dikush po më tërheq me përdhunë nga fund i ferrit. Diçka në mua ishte e copëtuar në thela-thela, pas të cilave përplasej një hije makabre…Kisha menduar disa here që ta mbysja veten…Po, ama nga kjo më kishte shpëtuar një ndenjë që kisha për brenda se jeta është para meje dhe, ajo do të dijë që në të ardhmen të ma kthejë lumturinë e humbur. Diçka e tillë më kishte humbur nga thellësi e shpirtit. Nga kjo ëndërr e bukur mu qfaqën disa dhimbje të mëdha brenda barkut tim të fryer.

Nga dhembjet e padurueshme që më kapluan më çuan në spital. Mjeku kujdestar na kish drejtuar për në Repartin e Lehonave. Babai me Nëna ishin çuditur pse duhet të shkoja në atë Repart!? Unë ende si kasha mbushur të shtatëmbdhjetat!...- nuk isha ende as e fejuar, e lëre më të isha e martuar. Po, mjeku me zërin e tij të vendosur kishte urdhëruar që të shkonim për atje. Ai u tha prindërve të mi se çupa do të lind fëmijë…Pra, në fund, me tërë ato dhimbje që kasha përjetuar, unë u tregova atyre se çfarë më kishte ndodhur disa muaj më pare, në misërishten e teto Lumturisë!

Në spital pas disa ditësh kasha lindur një fëmijë që nga dhimbjet e mëdha që kisha pasur as që e dallova se çfarë gjinie ishte. Prindërit e mi ishin kujdesur me anë të mitos, që u kishin dhënë mjekëve të këtij reparti spitalor, unë kopilin e bërë të mos e shihja kurrë më. Pra, ky qe krimi edhe më i rendë se a i mëparshmi. Pas tri ditësh dola nga reparti i lindjeve duke i fshehur të gjitha gjurmët, sikur të mos kishte ndodhur asgjë. Por, fjala kishte marrë dhenë dhe dihej gjdo gjë; unë nuk isha vetëm një vajzë e përdhunuar, por kasha lindur edhe kopilin, kështu kisha turpëruar rendë nderin e familjes sime. Njëherit isha bërë edhe nënë tepër fatkeqe! Sabiti kishte marrë të gjitha masat e duhura që të mos dilte fare para gjyqit, pasi ai kishte shumë të njohur që kishin pozita të larta shtetërore. Kështu kishte kamufluar tërë ngjarjen e përdhunimit sikur ajo kishte qenë një rastësi që ne të dy kishim fajin e barabartë!? Ndërkaq për mua dihej se çfarë dënimi do të më priste…Në vend që të dënohej krimineli, u dënua pafajësia…Pra, u dënova unë. E, më martuan përdhunisht më këtë burrin plak, siç po e shihni zonja Vashë, është edhe qorr në një sy. Siç po e shihni pra, unë vendosa të jetoj kështu e nëpërkëmbur prej të tjerëve. Sepse, nuk isha unë që ia kasha prishur dikujt lumturinë për të jetuar. Ishin të tjerët ata që ma rrëmbyen përdhunisht lumturinë time sa që kisha ëndërruar se do të jetoja në harmoni të plotë. Por kjo kishte qenë vetëm ëndërr që më kishte mashtruar mua të mjerën…

Nuk jam as e para as e fundit që shohë se si krimi ngadhnjeu mbi drejtësinë! Një fat të tillë pati edhe ajo Erveheja.

Me këto fjalë përfundoi rrëfimin e hidhur dhe filloi të thellohej në mendime sikur i numëronte shekujt. I kujtoi me radhë Penelopën, Teutën mbretëreshën ilire, Ervehenë e Kyqyk Qamit, Desdemonën e “Othellos së Shekspirit, Norën e Kelmendasve, e sa të tjera…

Dikur tha:

- Të më falësh o motra Vashë, se ndoshta të kam mërzitur nga ky bashkëudhëtim. Po ama dije edhe këtë se bashkëshortin tënd Hektorin për tetë vite me radhë e ka m pasur shokë klase. Ishte nxënës i sjellshëm dhe i shkëlqyeshëm në mësime.Të mos harrosh se ngjarjen ta tregova në besim.

- A, sa më dhemb! Tha, Vasha.

Autobusi kishte arritur në qytetin Therandë. Ndërsa udhëtarët zbritnin nga autobusi. Nga dera e hapur dëgjohej kënga “Shqipëri mos thuaj mbarova”, të rapsodit Dervish Shaqja.

Vasha u përshëndet përzemërsisht e me lotë në sy me Luleborën, me premtimin e dhënë që do ta vizitonin njëra – tjetrën.

Ishte kjo një ngjarje e dhembshme e pashpjegueshme për Vashën. Sapo arriti në shtëpi Vasha, motra e Hektorit, Drita me gëzimin e papërmbajtur ia shtriu letrën të cilën ia kishte dërguar Hektori nga mërgimi. Në pliko gjeti dy letra. Njëra ishte për të dhe, tjetra ishte e adresuar për Lonin. Në shtëpi pastaj i terguan se Hektori kish dërguar edhe një shumë të mire devizash, nga ku kish porositur familjen t’i dërgoheshoin Lonit dhe, shokëve të tij…Njëkohësisht në pliko Vasha gjeti edhe billetë udhëtimin e paguar për aeroplan. I sugjeronte Vashës të nisej për në Gjermani të më i dashuri i saj, Hektori.

Ky lajm e gëzoi dhe mbeti e kënaqur. U përgjërua nga dhembja, për fatin e zi, që kishte Lulebora. Kujtoi pastaj virgjërinë e saj! Ç’virgjëreshë ore, kur ia kish marrë nderin ai?...Ai .Memfistofeli i përçudnuar! Oh! Ec e ndali tani fjalët e botës!...

Kushedi me ç’urrejtje e shikonin të njohurit e saj! Kush e di sa delinxhi i janë vardisur të gjorës? Duke e menduar atë për lavire e të pamoralshme, e çka jo tjetër. Ç’ti thoshte zemra Vashës për këto vuajtje të saj, që ua kalonin edhe vuajtjeve të nënës së Doruntinës e të Konstandinit. Ç’i kishte bërë ai shpirtkazmë, një Luleje kaq të bukur.

I mallkuari ia nxiu jetën. Ç’fatkeqësi se. Kush e di sa here ajo kishte menduar vetën për të vdekur. Iu kujtua vdekja e Fluturës…Ndërsa, Lulebora kishte gjetur forca për të mbetur gjallë. Nga gjithë ato vuajtje kishte mbetur e gjallë edhe ajo Erveheja. Por se ajo më në fund kishte përjetuar një fat të mire, ndërsa Lulebora jo. Jetonte ashtu e vuajtur, vetëm që ta nxirrte në shesh të vërtetën ehidhur.

Sa çiltas i kishte folur.

Tragjedia e saj e gërryente në shpirt.Ky rrëfim që lidhej me Luleborën e bukur si Zana e malit. Kjo qe një aksiomë, që e la me ankth. E gjora ajo! Ç’paska përjetuar! Egërsira ç’i paska punuar! Bah, ç’pushta mban kjo tokë! Ç’fundrrinë, çfryu Vasha zemëratën e saj!...

[biligoa]

XI



Ajo kishte prishur zinë për motrën. Po bëhej gati të nisej për udhëtim në Gjermani…

Ç’pamje të bukur kishte marrë Vasha…Ajo ishte një grua e re, bardhoshe dhe e hijshme e belkëputur. Kish veshur fustan belor, në qafë kish vënë gjerdanin me gur të çmuar. Kish lyer flokët me brilantin, i shkelqente ajo fyturë e bukur si gur margaritari. Sytë e zezë ia shtonin bukurinë. Po ato duar të buta e punëtore, me ato buzëqershi, sa bukur i rrinte në dorë ai bylyzyk ari. Përtypte në gojë çamçakëzin e çuditërisht kishte marrë një pamje krejtësisht tjetër. Me sa kujdes kish përgaditur valixhen dhe kishte future aty edhe biralecët që i kishte gatuar për Hektorin. U bë koha për t’u nisur.

Jeni gati, kunata Vashë? – tha Mirushi.

- Po, po gati jam! – gjegji Vasha. Mori valixhen në dorë dhe doli me kujdes nga dhoma.

Kishin ardhur ta përcillnin të gjithë të afërmit e saj. Babi dhe, nëna u përshëndetën të fundit me Vashë duke i thënë:

- Udhë e mbarë bija jonë! Kush e di… A do të na shohësh më?

- Posi? – tha Vasha. – Do të shihemi patjetër. E unë do të ju shkruaj, do t’ju telefonoj. Oh! Kurrën e kurrës s’do t’ju harroj…O të afërmit e mi! O’ atdheu im!

- Të fala shumë, na i bënë Hektorit! – thane si në duet.

- Të fala paçi dhe mirë mbeçi! Hyri në makinë dhe u nis…Me një boshllëk në zemër.

Pas disa orësh udhëtimi,arritën më në fund te aeroporti i Shkupit. Aeroplani për në Shtutgart do të nisej në ora njëzet e tridhjetë minuta. Në kohën e duhur Vasha hypi në atë aeroplan udhëtarësh. Pas pak çastesh, pikërisht në orarin e caktuar aeroplani u çua nga pista aeroportuale, çau ajrin qiellor dhe u zhduk si xixëllonja në hapsirë. Ndërsa ,Vasha për një çast kujtoi vargjet e poetit:

Kush e di, kush e di

Përse gjysma e fytyrës më rri:

E vrantë e plotë vrerë

E gjysma plot diell e pranverë !



O përse përse

Si sot – si dje:

Në njërën - gëzimi më dritëron

E në tjetrën - loti më përvëlon !

Këto vargje ishin një lloj autoportreti për vetë Vashën, e cila lëshoi dis klithma në vete:

Oh, Flutura !

A, Luleborë.

Heu, Hektor, më batisi malli për ty.

Ora ishte tre kur stjuardesa i lajmëroi udhëtarët se kishin arritur në aeroportin e Shtutgartit. Aeroplani ra në pistë dhe u ndal. Ajo zbriti nga aeroplani “Lufthanza” dhe, po ecte drejt asaj rruge që të çonte përjashta ndërtesës aeroportuale. Po kërkonte me sy Hektorin në atë turmë të madhe njerëzish. Papritmas u gjend afër Hektorit. Me duar të afruara, pushtuan njëri – tjetrin. Nxorën disa fjalë belbëzake, ndërsa një re bredharake verore shkëlqeu si brilanti mbi qytet. “Bbubu sa më ka marrë malli për ty Hektor! Zhurma e automjeteve të shumta të shurdhonte. Sirenat buçisnin ndonjëherë. Në ato pallate gjigante, sigurisht që njerëzve ua prishnin paksa qetësinë e natës. Ata të dy njëkohësisht u puthën, si të ishin dashnorët e Venedikut.

Kështu u çmallën një çikëz me njeri – tjetrin dhe psherëtinë:

- Hektor!

- Vashë! Si je?...Si janë nga shtëpia? Si janë shokët?...

- Mirë, mire janë…- U përgjegj Vasha, fytyrçelur, e buzëqeshur.

Hektori u mallëngjye shumë, sepse në raste të tilla, njeriu mendon të afërmit. Ai kujtoi Ajshen, e cila e kishte rritur me vuajtje e në varfëri të madhe. Ajo ishte paksa e mbyllur, por fjalëëmbël. Edhe babanë e kish të përvuajtur. Me ata sy të zezë e flokëthinjur. Shpeshherë ia kishte pare atë plagën që kishte marrë në krahun e djathtë, gjatë luftës antifashiste-nacionalçlirimtare, në Tivarin e mallkuar. I kujtohej se si nëna Ajshe i rrinte me goten e mbushur qumësht,, kur babai Selani sëmurej. Po mendimet mallëngjyese iu davaritën nga sirena e makinës, e cila po i priste këta të dy bashkëshortë, për t’i dërguar në banesë.

Ah më erdhi ndërmend, po si është Loni?

- Është fare mire, të bënë shum të fala. Më ka dhënë edhe një letër për ty…

Vasha pa një banes dy dhomëshe, një koridor me banjo. Dhomat ishin mobiluar mire, çdo gjë shkëlqente nga pastërtia. Çdo gjë ishte e rregulluar mire e në vendin e vet. Ajo e dinte se Hektori nuk mund të rrinte aty ku nuk ka rregull e pastërti.

- Këtu do të banojmë ne të dy. A e di se sa të kam pritur?! Ai mbylli derën e dhomës. Ia hodhi krahët në qafë. E mbështeti kokën pranë gjirit të saj dhe ashtu të heshtur qëndruan pa thenë asnjë fjalë. Regëtinin vetëm të rrahurat e zemrës.

Pas pak Vasha u nda, duke e tërhequr si me naze për dore. U ulën në kanape. Duke hapur valixhen disa kopse të fustanit iu çkopsitën. Gjiri i saj i fryer me atë formën rrumbullake, me thithkën e ngritur si vezë e pulës së egër, e bëri të dridhej nga afshet e dashurisë Hektorin. Ajo e mbështeti kokën në prehërin e tij. Ai me kujdes ia perkëdheli flokët që lëshonin erë brilantini dhe i kapluan që të dy, disa dëshira të hazdisura. Njëkohësisht me dorën tjetër ia çveshi fustanin belor, e afroi pranë vetës duke e shtrënguar me një mallëngjim të paparë sa rrallë ndonjëherë. Aty këtu – këtu shkëmbenin ndonjë fjalë. Ajo ngriti duart, ia çveshi rrobat Hektorit duke e perkëdhelur ëmbël me ato duart e buta. Ajo që ndjeu ai nga ato duar të buta e kishte përjetuar edhe here të tjera, por jo ashtu si kësaj here. Ora kishte vajtur në pesë!

Më vonë Vasha u ngrit për t’i bërë kafetë, ndërsa Hektori nga këto çaste të lumtura, nuk çmallej dot. Pinë kafetë dhe hëngrën disa biralecë që i kishte sjellë nga Kosova. Pas pak Vasha ra në gjumë për t’u çlodhur.

I lumtur nga prania e saj shpalosi letrën për ta lexuar:

“Shoku Hektor! “

Këtë letër pot a dërgoj përmes bashkëshortës tënde…Ç’të kemi nevojë, t’i dhe shokët tanë na lajmëroni. E di se ku!...Të keni kujdes ju dhe shokët tjerë atdhetarë, se tek zotëri Brusha nga Kosova kanë ardhur dy njerëz të dyshimtë…Ne kemi mendimin se ata janë spiunë…Në letrën përcjellëse po jua dërgoj edhe këtë letër që e lexoi Drenusha Gaqo, në varrimin e shokut tone të shtrenjtë Dinit, në emër të Organizatës sonë politike…Letrën po ua dërgojmë me qëllim që ta botoni në gazetën “ Zëri i Atdheut”,gazette kjo që del tek ju në megrim…Ju mbase e dini se këtu në Kosovë mbretëron censura e rreptë e shtypit të lire. Një letër të tillë as që e botojnë fare. Ngushllime për Dinin. Shum të fala t’i bëni Shpëtimit…Përshëndetje të zjarrta atdhetare pranoni nga ana ime. Ju dhe shokët e tjerë…ju përqafoj me mall…Liri për Kosovën…”

“L O N I”

Pas tri ditësh. Në njërën nga faqet e gazettes “ Zëri i Atdheut”, Hektori lexoi këtë shkrim përkujtimor:

“… Të enjtën, më 12 nëntor të vitit 199…Nga revista televizive shqiptare, në ora tetëmbdhjetë e dyzet minuta, bubulloi një lajm i zi, mbi vdekjen e Din Barutit,këtij martiri të Kosovës dhe gjithë Shqipërisë…

Të premtën me 13 nëntor në ora katërmbdhjetë e tridhjetë minuta,në varrezat e Therandës legjendare, u varros me nderime të larta Dini, po aty ku u varros vite më pare edhe e ëma e tij, Qëndresa.

Vdekja e këtij martiri është një humbje që s’ka të matur. Vdiq njëri nga luftëtarët më të devotshëm që veproi kundër pushtuesve serbomdhenj…Ai ndoqi shembullin e gjithë atyre heronjëve e dëshmorëve që ranë për lirinë e shqiptarizmës. Ai eci gjurmëve të vëllait Meritonit dhe motrës Lindita,që sot prehen në altarin e lirisë,në varrezat e dëshmorëve të kombit në Kukës të Ri, mu afër varrit të të madhit Hasan Prishtina. Ai sa qe gjallë kurrë nuk u pajtua me këta kufij artificial që përdhunisht armiqtë e shumtë ia kishin ndarë pa të drejtë Shqipërisë. Ai për këtë u bë zëri më i dëgjuar kundër kësaj padrejtëse, që na sollën shekujt dhe vitet e mbrapshta. Ai me shpirtin e tij të zjarrtë për asnjë çast nuk u pajtua me zgjedhën e robërisë së gjysmës së kombit. Mu për këtë bishat armike, disa here e kishin mbyllur në qelitë e burgut, në ata hekura që ciasnin si veje shtrigash kur hapeshin e mbylleshin. Po ama, Ai i përballoi të gjitha dhe qëndroi stoikisht deri në frymën e fundit të jetës së tij, përplot peripeci. Mbeti i pathyeshëm në idealin e tij për liri,çlirim e bashkim kombëtar.

Vdekja e këtij martiri, ka ngjallur e do të ngjallë një pikëllim të madh tek të gjithë ata që kanë ditur ta kuptojnë mendimin e tij prej idealisti. Kjo vdekje do të ngjallë një pikëllim edhe më të madh ndër ata të cilët e kanë njohur më për së afërmi jetën etij të bujshme dhe,sidomos ndër ata që e kanë dashur si shok e mik.

Urrejtja që kish ndaj çdo armiku dhe kolaboracionisti, por njëherit dashuria që kishte ndaj atdheut e ndaj çdo atdhetari e miku, e bën edhe më të madh këtë shpirt prej atdhetari të zjarrtë.Merita e pavdekshme e tij qëndron në atë se ishte një veprimtar e luftëtar i palodhur i çështjes së shenjtë kombëtare. Ata që e njohën Dinin e shtrenjtë, do të dine ta shfaqin mirënjohjen dhe respektin e çmuar për të. Por,në vend që të dëshprohemi, le të veprojmë në frymën e drejtë për të cilën ai synonte.Kështu do të nderohej më mire kujtimi për Dinë Barutin.

Emri dhe vepra e tij do të rrojë me shekuj!

I shtrenjti Dinë, prehu i qetë në token atërore!

Sa të jetë bota shqiptare, Ju do të rroni…”



Therandë, 13 nëntor 199… Organizata politike

“ Për lirinë e dardanisë”



Çdo patriot ka edhe një histori më vete, mendoi Hektori, gjithnji burra ka rritur vendi, tha ai, i shkuan disa të ngjethura në trup. Shikoi diellin teksa ngritej me ngadalë midis atyre tre lapidaryëve të mermerta në varrezat e Bad Castatit. Brenda në dhomë dëgjoi zërin baritor të Vashës që këndonte më zë të ulët këngën:

Nga mërgimi vjen një fjalë,

Ja kanë vrarë shqipes një djalë.

Jo s’je vrarë poeti ynë!

Je bërë krah për shqiptarinë…

Kjo këngë e preku thellë në shpirt Hektorin, vetja i dukej si të qe në ëndërr, mendimet i përziheshin me këngën e Vashës, me thirrjen e Lajmëtarit për Bashkim…I dilte përpara Dini fytyrëqeshur…Po tani ku është Dini?...Jo, jo! Mirë e kishin thenë shokët, “Sa të jet bota shqiptare ju Dinë Baroti do të rroni!”...

Pse o Zot pa na pyetur neve e more Dinin?!...

Ah! Sikur të shkoja deri në atdhe, ta gjej atje Dinin dhe ta përqafoj…Siç më përqafoi ai mua atë ditë, kur u nisa për megrim! Oh! Dini…Shkove dhe t’i në botën e amshuar.

Kur më përcolle më fole, se dita agimprurëse është afër?! Dhe t’i këtë ditë nuk e prite fare! Ah, sa më lodhin këto mendime!

Hyri Brenda në dhomën e pushimit ku Vasha kishte lënë dritaren hapur. Përjashta dëgjohej freshëllima e erës…

[biligoa]

XII



Ecte rrugës Hektori për në punë, në restoranin “Liburnia”. Aroma e luleve verore ia guduliste hundën.Cicërimat e zogjve i zhbironin veshët.Dëgjonte edhe zukatjen e lehtë të insekteve që fluturonin ulët.

Dikush e preku në krah.

Ah! Ju jeni zotëri Brusha.

- Po të keni mirësinë të udhëtojmë së bashku deri në restoran,atje ndoshta do të gjejmë kohë që të flasim në qetësi.

Dhe për t’ju plotësuar kjo dëshirë në restoran ende nuk kishte asnjë mysafir.

- Urdhëro, ulu! - E ftoi Hektori.Dhe u ulën së bashku te ajo tavolina ku shpeshherë çlodhej Hektori.

- Zotëri,Hektor! – Ai e filloi i pari

- Si urdhëroni zotëri Brusha!?

- Po ja s’i t’jua them… - Dhe gëlltiti pështymën që i ishte mbështjellë në fyt.

- Po j‘ua them se mjeshtria ime është që t’i di të gjitha. Nuk mjaftohem të di se çka ka ndodhur, por edhe ç’mendojnë njerëzit,madje shumë here edhe ia kam qëlluar dhe ia kam arritur këtij qëllimi. Sepse kam mësuar shumë nga gabimet e të tjerëve. – Ngriti gotten e birrës me sy të gaculluar,me një të gëzuar e për të mire…

- Gëzuar qofshi! – ja ktheu Hektori. Duke mos i dhënë shenjë, pohimi a mohimi:

- Fol, pra,ç’deshe të bisedosh me mua?

- Po desha të them se më mire ta tregoj unë atë punën e Lajmëtarit, se sa të shpjegojnë të tjerët.

- Po ç’po më ngatërroni mua më këtë punë!...Unë shoh punën time, e jo punën e të tjerëve…Siç e shihni këtu kam ardhur të punoj, me qëllimin e vetëm që ta ndihmoj familjen sepse kemi halle…

- Si duket s’të vjen mire kjo bisedë, ë?...Mos u bëj sikur nuk ju intereson asgjë për vrasjen e Lajmëtarit. Çdo njeri që ka ardhur në këtë Qytet ka dëgjuar ngjarje nga më të ndryshme mbi vrasjen e Lajmëtarit. Mos u bëj ,pra,neri artificial, sikur nuk të vie aspak keq për këtë vrasje?!

- Përkundrazi më vjen shumë keq dhe vrasja e Lajmëtarit e ka prekur thellë në zemër çdo shpirt shqiptari që ka pak gjak të sojit tëvet. Po ashtu më ka prekur edhe mua.

- Ti fole me fetishizëm për të! Po sikur ta mësonit të vërtetën për të! Atëherë do ta krijoni një opinion krejtësisht të kundërt për të.

- Opinioni për të është i njohur për të gjithë,me përjashtim të disave. Nëse ju keni një vlerësim tjetër, atëherë thueje hapur! E të mos flasësh si ajo ëma e Zeqos majë thanes.

Papndehur u ndëgjuan ecejaket e dy mysafirëve tek hyn në restoran. Hektori u ngrit në këmbë, u përshëndet me ta duke u dëshiruar mirëseardhje! Ata pastaj u përshëndetën me Brushën dhe, pastaj u ulën në tavolinë me të. Brusha më pastaj e njoftoi Hektorin duke i thënë se ai syfryri quhej Sabit Delenxhiu dhe ky tjetri faqezbehtë e hundëmadh, quhej Vejziu, që kishin ardhur prej Kosove pët ta vizituar Brushën.Për çudin e Brushës, Hektori i nifte mire që të dy. Madje me Vejziun ishin edhe baxhanak. U befasua prej nga këta dy njiheshin me Brushën?!

- Atëherë edhe aq më mire , ne u bëmë edhe miq me Hektorin! tha përsëri me një buzëqeshje dinake Brusha.

Për një cast ra heshtja. U dëgjua fëshfërima e krahëve të ciripupjes, tek përplasej xhamave të vitrinës së restoranit. U dëgjua edhe fërfërima e gjetheve të atij bliri që ndodhej më në qoshe të restoranit. Aroma e luleve në restoran, u ndie thellë në vrimat e hundës së Hektorit. Afshi i bërxollave të pjekura e të fërguara, sikur e solli në vete. Nuk e bëri të gjatë, i vuri përpara tri pjatat me bërxolla, që afshonin nga avulli, tri sallata të përziera me lakër.tranguj,domate, karrota të grira dhe tri gota lëngje pemësh.Që të tre filluan të hanin me shije.

Hektori qëndronte në këmbë, kredhur në mendime. Mërmëritime vete:“Nuk i zihet besë gjarpërit. Ja se si u bënë bashkë! A,jo,jo, nuk jam një mendje me ta. E cili nuk di se kush janë këta? Sot i bëjnë hunjët,nesër i djegin. E cil nuk di se çfarë është sabiti. Sot të bën për mik e nesër çmos të shpif. E cili nuyk e di për atë ngjarjen e Sabitit që e përdhunoi atë të miturën Luleborë!...Dhe, që tani të gjithë e thërrasin me nofkën Delenxhiu. E cili se di se kush është Brusha? Po a nuk është ai i biri i Rifatit që e preu babin e vetë me sopatë, për një rrip tokë që ia kishte dhënë më më shumë vëllait tij, Haradinit kur ishin ndarë.Cili nuk di se Brusha është i biri i asaj lavires që i kishte bërë harabat meshkujt dhe kishte qenë tepër e pangopshme në seks…Cili nuk di për Vejziun? Ai mbahet për muhamedan i devotshëmdhe, nganjëherë shkon deri në ekstrem dhe, apsurditete fetare. Po Vejziu a është i biri i Qerimit, i cili kur kishin ardhur nazistët gjerman në fshatin Diellon i kishin zënë tre veta robber teksa i ruanin bagëtin arave të fshatit, në atë kohë të fundvjeshtës sdë 194…Sepse barinjtë s’kishin pasur më vetet document-identifikimin.Dy i kishin liruar,sepse familjet e tyre kishin pranuar se ata janë të afërmit e tyre.Ndërsa kur shkuan te Qerimi, nazistët gjerman e kishin pyetur:

- A e njihni ju,këtë njeri?

Qerimi i kishte rrudhur krahët dhe, me një zë të përgjysmuar, ishte përgjigjur se fare nuk e njihte këtë njeri dhe,ja kishte qitur gjuhën përjashta vëllait të tij.Kishte mërmëritur me vete. “ Ja tani, etrë pasuria do të më mbetët mua se Hajrullahu ishte ende i pamartuar…”

Atëherë gjermanët e kishin pushkatuar përpara syve të Qerimit. Duke e detyruar atë ta varroste këtë partisan rrebel!...Po a nuk është ky Vejziu që e detyroi të helmohej e bukura Flutur?! Gur e dru ndjenë dhembje për atë Fluturën e mirë…Ja se, çfarë njerëz janë këta! Dhe, tani i përkasin të njetit grupim politik “Kreshnikët e Kosovës së Pavarur”, për një cast mbeti me acar në zemër.Kur papritmas zëri i Brushës ia ndërpreu mendimet.E pyeti:

Hektor ç’do të bësh nesër?

- Asgjë nesër e kam ditë pushimi dhe, do të çlodhem në banesë.

- Domëthënë qenke i lire!

- Po i lire jam. – Psherëtiu me gjysmë zëri Hektori.

- Atëherë të ftoj që nesër të urdhërosh për darkë, meqë edhe këta dy zotërinj, do të jenë aty. Do të vazhdojmë në banesën time atë bisedën e lënë për gjysmë?!



*

Sabiti dërdëlliste diçka e fliste me rrotulla asaj pasdreke. Djallëzitë e tij s’kishin të mbaruar.

Ndërkaq,Hektori vriste mendjen:

- Medet, medet, Sabit Delenxhiu, qenka bërë bilbil nga goja. Madje ,madje , ia kalonte edhe atij bilbil gjezarit. E fliste kodra pas bregut. E, fliste fjalë e hale, se kërkonte kallëza gruri në akullnaja të Sibirit. Më duket se ky e bënte atë punën e dreqit të Gëtes! E, paraqitej sikur të ishte kryeheroi i kombit shqiptar! Po, jo edhe atij botëror!

Që kur isha student në Universitetin e Prishtinës, jam marrë me politikë të fshehtë ilegale e patriotike…politikën enjoh në gishta…Jam vetë Aristoteli?!

- A s’është kështu zotëri Brusha?

- Po,po pohuan Brusha dhe Vejziu,njëzëri.

- Zotëri, Sabit mos e zgjat kaq shumë muhabetin. E di fare mire, që në çdo pikpamje jeni i ndershëm. Të njoh fare mire se nga i njeti fshat jemi, po ama politika nganjëherë të bën të pamëshirshëm ndaj kundërshtarit…

Në këtë rast Hektori, po përgaditej paksa me indiferentizëm dhe përbluante të përgaditej nga ndonjë e papritur që mund t’i vinte nga këta njerëz hipokrit.

Brusha vazhdoi:

- Hektorin e kam pasur nxënës, Ka qenë njëri nga nxënësit më të mire të shkollës fillore “Sali Shabani” të fshatit Veronë?!...Ky ish nxënës ii mi vërtet rrjedh nga një familje e varfër, por familja e tij disa here është treguar se është e ndershme dhe e padjallëzuar. Më kujtohet si sot kur fshatarët e mi,me në krye kryexhandarin e kralit Pashiq, të mëhallës së epërme, e në emër të gjithë mëhallës së rrezinës së fshatit Verona, varnë pabesisht Hoxhën e fshatit, Orhan kalanë . lëre që e kishin vrarë në emër të besës së dhanun, se ai duhet të dilte nga ngujimi i shtëpisë së tij për të biseduar me këta të mëhallës Rrezinë, ku vetë halite i kishte thenë se je në besë të fshatit dhe, ai kur kishte dale të porta e shtëpisë, halite dhe Hamza i Ramës kishin hapur zjarr nga pushkët e tyre dhe, e kishin lënë të vdekur në vend Hoxhën, pastaj kishin përhapur nëpër fshat fjalët se ajo familje a individ që do të shkontë për varrim të Hoxhës apo përkryeshëndoshë tek familja e Orhanit, do të leçitej nga fshati. Kështu familja e Hoxhës ishte leçitur me pa të drejtë dhe, ishte vrarë edhe në besë!…

Familja e Hektorit e kishte kuptuar me kohë se, fare lehtë është të jesh i mire…Po ama më vështirë është të jesh i drejtë. Kështu qe familja e Selman Dardanit vendosi të ndiqte udhën edrejtë e të arsyes. Kjo familje kishte marrë pjesë në varrimin E Hoxhës. Iu gjetë pranë në çdi nevojë kësaj familje të ardhur nga treva e LLapit heroik. Dhe, kështu dy familjet i kaluan peripecitë e shumta së bashku…”Ç’më dëgjojnë veshët?! – u habit Hektori. – Edhe ky njeri ditka ndonjëherë të flasë të vërtetën. Që kur kështu?!”

Familja e Hektorit ka edhe merita të tjera burrërore,fliste Brusha. Selmani kishte mbajtur në ilegalitet edhe kaçakët e malit që luftonin për lirin e vendit kundër pushtuesit shkja, e sidomos gjatë dimrit, kur ata kishin nevojë më së shumti dhe pikërisht në njërën nga shtëpitë e tyre ishte bërë edhe organizimi në fshehtësinë më të madhe për vrasjen e Spiro dellocit dhe Filës së Sahisë. Këta dy të fundit ishin të njohur për krimet dhe masakrat e tyre që kishin bërë ndaj kabashasve. E pastaj në atë mbledhe në baza vullnetare ishte paraqitur për t’i vrarë këta dy kriminelë kreshniku i kosovës Sali Shabani…

- Ty, hë dreq! – ofshani thellë Sabiti. Tërë këto merita ia përkujtonte familjes së Hektorit, Brusha. Këto të dhëna nuk i pëlqyen as Vejziut!...

- Aha, më erdhi ndërmend edhe kjo ngjarje për gjyshin e Hektorit. Pasi kishte mbaruar lufta nacionalçlirimtare, kur çetnikët serbë edhe kolaboracionistët tanë të veshur me uniforma partizane, vranë në qendër të fshatit Veronë, duarlidhur Jakupin e Azemit, me arsyetimin se kishte qenë ballist i Shaban Polluzhës. Vrastarët e uniformuar me dhunë i kishin mbledhur njerëzit e fshatit ta shihnin Jakupin e ngrirë, trupi i të cilit qëndronte mbi dheun e tokës mëmë. Dhe , i kishin detyruar pastaj fshatarët që të pështynin mbi kufomën e martirit. Pothuaja se të gjithë të pranishmit nga frika frika e rankoviçistëve e titistëve gjakatar,kishin pështyrë padashje në Jakupin e martirizuar… Por, i vetmi kishte qenë Selman dardani, që s’kishte pranuar ta bënte një poshtërsi të tillë. Atëherë kryeoficeri i milicisë e kishte rrahur para të gjithëve, për t’ua shti edhe më frikën në palcë shqiptarëve. E kishte kërcënuar pse oficeri serb pse nuk pranaoi ta pështyjë si të tjerët këtë reakcionar që njihej nga të gjithë?!...

Ai gjakftohtë dhe ashtu i larë në gjak, iu kishte përgjigjur oficerit të tërbuar serb.

- Sepse është shumë lehtë për ta pështyrë e poshtëruar të vdekurin…Po sikur të ishte bacë Jakupi gjallë, ta kishte ladruar nënën ty dhe të gjithë neve këtu!

Atëherë oficeri serb kishte mbetur gojëhapur.E kishin liruar Selmanin me gjithë të tjerët. Fshatarët kishin mbetur të habitur nga ky qëndrim tejet i derjtë dhe burrëror i Selmanit…

- Me sa did he kam njohuri unë, hektori po ecën gjurmëve të familjes. E, njëkohësisht me sa jam në dijeni ky nuk i takon ndonjë grupimi politik. A është kështu o’ish nxënësi im? – Ashtu është! – tha Hektori.

- Prandaj në emër të grupit politik “Kreshnikët e Kosovës”, të ftoj që t’i bashkangjitesh radhëve tona.

- Tani e kuptove pse më paskeni ftuar – tha me ironi Hektori.

- Ke të drejtë zotri Brusha, - gjëmoi zëri i sabitit, - Njeriu i pa organizuar është si peshku në zallë,apo më mire të them një hiç në mesin e njerëzve. I këtij mendimi ishte edhe Aristoteli, jam dakord me propozimin e shokut Brusha,se Hektori duhet të na bashkangjitet neve.

Edhe ,Vejziu me gjysmë zëri pranoi propozimet e të dy shokëve të Organizatës së njejtë politike.

Hektori si gjithmonë i qetë,foli me ton të ulët si ajo rrjedha e lumit të ngadalshëm që shkon qetas fushës:

- Mos m’u zemëro zotro Brusha as ju të dy… Se një vendim të tillë nuk mund ta marr tani për tani!...Për këtë më duhet paksa kohë…Pas një kohe ju do të merrni përgjigjrn time, se kështu më duket e ka kjo punë.

Atëherë t’i japim kohë që të mendoj! – Tha Brusha.

I japim! – thane të dy dhe e mbyllën këtë muhabet.

Pas një heshtje paksa më të gjatë, përsëri bisedën e hapi zotëri Brusha: - Ku e patëm lënë atë bisedën dje që folëm unë dhe ti për Lajmëtarin.Biseda për të janë bërë edhe herave të tjera në mes disa shokëve tanë të organizuar. Lajmëtari në të shumtën e rasteve e shikonte të ardhmen e Kosovës se ajo do të çlirohej nga okupatorët serbë vetëm me luftë dhe me armë në dorë dhe,në programet e tyre duhet ta kish çdo organizat politike ilegale,kështë do të pavarësohej dhe bashkohej Kosova me viset e saja me Shqipërinë. Dhe, shpesh e përsëriste mendimin e Marksit se jeta është luftë e pandërprerë.Ndërsa unë dhe bashkëmendimtarët e mi, i japim më shum rendësi mendimit paqësor,se vetëm kjo rrugë do të ishte fuqia udhëheqëse, ku do ta shpiente vendin e tokave të robëruara drejy pavarsisë,ku Kosova do të duhej tjetërsohej në komb Kosovar.Dhe, në asnjë mënyrë s’duhet të bashkohet me shtetin amë Shqipërinë e varfër dhe staliniste!?...Për një cast Hektori mendoi: “ Po pikërisht Rankoviçi,Tito,dhe,Gjillasi ishin ideatorët kryesorë për humbjen e identitetit shqiptar në Kosovë për t’i bërë shqi[ptarët me identitet të ri kombëtar kosovar,siç ua hodhën boshnjakëve në Bosnje dhe popujve në Maqedoni…”. Nga ky mendim e shkundi zëri i Brushës.Pra, siç e shuhni ne dhe Lajmëtari ishim të ndarë në mendime krejtësisht të kundërta në vijën politike. Kjo kundërshti nuk do të na kishte ndarë edhe aq shumë,me të dhe organizatën e tij politike “Çlirimi i Tokave Shqiptare dhe Bashkimi me Shqipërinë”, ku më dukej se vetë ai ishte njëri nga drejtuesit kryesor të kësaj Organizate. Sikur ne të mos kishim disa fakte se ai ishte spiun i sllavëve të jugut!? – dhe, ia lëshoi në prehër një dosje me disa shkresurina Hektorit… - Pa urdhëro e lexoi se çfarë shkruan për Lajmëtarin dhe, do të bindesh edhe vetë se kush ishte në të vërtetë ai fare patrioti. - Tha paksa me ironi brusha. – Ja këto dokumente i kemi zbuluar nga kutia postale e tij!?...

Ç’është ky provokim, zotëri brusha? Ç’do nga unë?

- Ç’ka për t’u çuditur? Zotëri, Hektor, nuk është asfarë provokimi. Ky është vetëm një sqarim. Unë dhe shokët kemi mendimin se ku t’u bindesh këtyre fakteve, pastaj do të përhapni kudo këtë të vërtetë! Si njeri i paanshëm që jeni do t’ju besojnë më lehtë njerëzit. Kështu do të ndalej ai fare miti që është krijuar për të…

Mori dhe i lexoi me vemendje disa nga ato shkresurina, që ju duken se ishin që të gjitha të shpifura, prandaj pyeti:

Nga kush e morët çelsin e kutisë postale të Lajmëtarit?

- Këtu u zu ngushtë Brusha. Teksa e kapluan djersët. Foli disa fjalë, si përçartë e belbëzoi.

Atëherë hektori iu drejtua: - S’keni për se arsyetoheni,është krejtësisht e qartë. Dikush nga autoritet gjermane të korruptuar nga ndonjë diblomaci e jashtme ju ka ndihmuar ta merrni çelsin e kutisë postale të këtij të fundit. Edhe pse kjo gjë me ligj është rreptësisht e ndaluar. Me sa unë pashë e lexova nga këto shkresurina apo më mire ti quaj shkarravina, më dukën të gjitha të trillshme dhe të dala nga zyrat e ambasadës jugosllave. Kanë qëllimin e vetëm për ta komprometuar figureën e pastër të Lajmëtarit, që të fusin në përçarje në mes të shqiptarëve dhe më lehtë t’i bëhej atentati atij!...Nëse në tërë këtë lojë keni hyrë nga naiviteti ose mosdija, mendoj se ende keni kohë për t’u penduar. Për këtë duhet të kërkoni falje publike përpar opininonit shqiptar… Por, nëse ju këmëngulni ende se këto shkresurina të pshurrta janë argumente të mjaftueshme për t’i bindur njerëzit që s’marrin vesh nga këto punë, se Lajmëtari paska qenë agjent i jugosllavëve atëherë ju gënjeni vetën e jo të tjerët, sepse nuk keni aspak të drejtë. Me këto dër – dëre, vetëm sap o ju dalin gënjeshtrat sheshit. Mos harroni se po dilni qesharak, pra, kur s’keni ara në mal, pse bëni dava me çakejt? Ose çkalli bëri kërdinë e deleve, a ujkut i doli nami. Pra, të jeni i kujdesshëm në veprimet tuaja, se më këto që thoni ju po e ndihmoni fshehjen e krimit dhe kriminelët çakej. Bëje më mire atë që duhet, e mos u beso gënjeshtrave. ‘Nuk bëjnë mollat në bore”,thotë urtia popullore.

Kështu e shprehu Hektori mendimin e tij haptas, kurse Brusha dhe ata dy bukuroshat e kuptuan qartë se të gjitha përpjektet për ta bërë për vete kishin dështuar në çdo pikpamje.

Në këtë mënyrë iu shtua bindja edhe më se delja e zezë kurr nuk bëhet e bardh dhe,as e bardha e zezë…

Me kaq u ndërprenë debatet. Pa vonuar Hektori u ngrit duke u thenë natën e mire dhe doli…



*

- Ardhja e tij tek ne qe një paralajmërim i ëuditshëm,por shpresoj se do të më besoni se jam në gjendje ta kuptoj se sa i drejtë ishte gjesti i tij. Madje, madje tani po e di se më kë kam të bëjë, e nuhat se ai ishte një njeri i zgjuar dhe e dëgjuat edhe ju vetë se sa it hellë ishte në mendime edhe pse dukej se nuk merr gjë vesh nga politika. Siç e vërejtet edhe ju të dy, ai na la gojëhapur që të treve. Me zgjuarësin e tij na bindi se nuk është nga ata që mashtrohet prej frazave demagogjike…

Të gjitha këto fjalë Brusha i shqiptoi me mirësjellje, porse fuqishëm dhe me një fare ngulmimi,përpara Sabitit dhe, Vejziut.

- Uluni! – u tha Brusha,i cili ende nuk ish liruar nga hutimi e shqetësimi që e kishte kapluar.

Ata u përkulën lehtë dhe pastaj u ulën.

- E vërejtjet se sin a e tha hapur se nuk do të bëhej anëtar i yni. Një mospranim kaq të pabesueshëm as që e prisja nga Hektor Dardani. Si më duket ky gjest i tij ka qenë paksa i nxituar, kuptohet nga ato sqarimet tuaja të çuditshme. – Tha, Sabiti dhe vazhdoi duke iu drejtuar Brushës. – Ideja që po më imponohet vetvetiu është disi e frikshme, por që më pare ju lus, që të mos habiteni nga kjo ide që unë e kam planifikuar. Shpresoj se do të pajtoheni edhe ju…

Brusha çakërriti sytë,thuaja se shpejtonte që ta studjonte tërësisht atë ide kushedi se çfarë mendonte… - fol or, pse gëlltitesh?!

Atëherë mç dëgjoni. Unë atë njeri e njoh ngaherë edhe,pse dikur isha aq i padrejtë ndaj tij. Nuk i kam lënë dy gur bashkë duke i përgaditur lloj-lloj kurthash e intrigash që ai ndoshta s’i ka ditur se unë vetë isha autori i tyre. E,pse? Sepse i frikësohesha rivalitetit të tij në politikë. S’dua ta arsyetoj tani vetën, se mes meje dhe,atij ekzistojnë mospajtime të ngahershme. Këtu u pa qartë se mospajtimet me të do të thellohen edhe më, se ai s’i bën lajka askujt. Është këmbëngulës në qëllimet etij të drejta.Kam një tipar fatkeq dhe parim qe të njeriu të shoh gjithnji një rrezik se ka për të na denoncuar e demaskuar pamëshirshëm përpara ligjit të popullit…për ta bërë të dyshimt të vërtetën e tij përpara masave popullore është e dobishme që ne të trillojmë ndonjë gjë për të. Me këtë nuk dua të arsyetohem, por këto arsye nuk kam pse t’i fsheh prej jush.

- Po çfarë të shpifim kundër tij? – thanë Brusha e Vejziu me një ankth.

- Mendoj se duhet të përhapim fjalë,sikur Hektori është agjent i KOS-it a i UDB-së dhe, se ka ardhur në megrim për t’i përçarë grupimet tona politike e patriotike shqiptare. Këtë kulaç naivët e gëlltin lehtë, ndërsa ambasada jugosllave do t’i fryjë me dashamirësi këtij zjarri të ndezur prej nesh. Dhe, kështu kur të përflitet ndër njerëz e pavërteta, do të arrij qëllimin se ka diçka të vërtetë nga kjo, – shpjegoi kështu Sabit Delenxhiu.

- Po nga këto shpifje e trillime nuk u komprometua Lajmëtari,- tha si me dyshim Brusha.

- A. Lajmëtari ke qenë diçka tjetër, ai ka qenë i organizuar dhe efekti i kësaj propaganda nuk ka qenë në nivelin e duhur. Ndërsa për Hektorin është diçka tjetër, ky nuk është i organizuar në ndonjë nga grupet politike dhe, njëherit është in jë kategorie të ulët kundrejt Lajmëtarit dhe asnjë nga grupimet politike nuk do të interesoheshin për ta mbrojtur, por përkundrazi do të heshtin për këtë.

- Atëherë…foli Vejziu, - të përhapim fjalë se Hektori ka ardhur me detyrë të caktuar nga Kosova, për ta vrarë Brushën e ndonjë tjetër?!

Idetë e tij janë të çuditshme dhe, njëkohësisht tepër apsurde, po, ama kështu e do puna. Nuk thuhet kot se politika është kurvë e madhe. Pra, secili kundërshtar i yni, që s’do të pranoj të jetë nën ndikimet tona, di ti pret i njejti fat. Mendonte Brusha. Sabiti zgjodhi rrugën më të sigurt për të dalur nga kjo zallahi që na u krijua. Duhet të sigurohem se s’do të gënjehem kësaj radhe…

- Apo s/është kështu? – fërkoi duart i gëzuar Brusha. – Pra shokë fshehtësitë tona s’duhen treguar askujt.

Ashtu siç ishin ulur pranë njëri-tjetrit që të tre e rrahën këtë çështje në detaje të hollësishme. Më në fund vendosën të veprojnë së bashku për arritjen e qëllimit. Ata nuk i fshehën njëri-tjetrit se kanë ambicie të madhe për karrierë, për para, për femra, për autoritet të dhunshëm dhe, pozita të larta në pushtet.

Pa ne s’ka mundësi të jetoj a të ekzisoj asnjë shoqëri politike, - përfundoi Sabiti.



*

I tërhequr në vete, u tret në mendime bukur gjatë. Nga ato debate që pati me ata të tre, kish zënë ta kuptonte thelbin e vërtet të gjërave. Mirë e kishte thenë Sokrati: “ Njerëz të mire e të vërtetë dhe,njerëz të poshtër e të kqinj, ka pak, kurse mesatar ka me shumicë”. Kjo shumicë është si ajo vala e detit kur nga stuhia me vrull mbi valën tjetër bie dhe përplaset gjëmueshëm drejt bregut të gurëzuar, mbi të cilin shkuma e bardhë kreshtohet. Kështu ndodh edhe në politik; një pale përplaset, një tjetër ngritet. Sa të drejtë kishte Sokrati kur pas dëgjimit të ligjeratës për Homerin i kishte bërë pyetjen: “ Cili është më i mire, Akili a Odiseu”?. Ipia, i cili njihej si kozmopolit i pare në botë kishte menduar dhe kishte thenë se: “ Është më i mire Odiseu, sepse mashtron me dituri, e ai që bën mëkat me dituri është më i mire se ai që bën mëkat me padituri”. Pra ai që kërkon të vërtetën në politikë do të përndiqet deri në likuidim.

Kurse smira dhe shpifja qëndrojnë si përbindësh për t’i ndezur këto ura ogurzeza?!

Po sa kuptimplote është kënga e dalkë nga gjiri i popullit dhe jetësimi i saj në artë nga rapsodi:

Pyet Dardania,kjo nënëloke

Kush ja vret bijtë kësaj toke?

Kush iv ret e ja përgjakë?

Herdokur, do të marrim hak!



Pyet Dardania me zë trishtimi:

Kush të vrau Lajmëtar Çlirimi?!

Kush të vrau, hë, jut haftë dora?

Sa të pabesë qenë ata horra…

Ja, pra, vrasja, shpifja, smira, ja kalojnë edhe, përbinshave neveritës, shkatrrimtarët e jetës së njerëzve të ditur e të pastër kombtarisht, njerëzit e pabesë ja kalojnë edhe Luciferrit, dhe të tillët punojnë kundër shqiptarisë.

Ja si e kishte përshkruar Volteri nga një autor i frymës së ligjeve juridikisht drejtësinë:

“Drejtësia dhe e drejta ide të kota janë…

Të mos kursejnë asnjë të drejtë mbretërinë kanë”.

Këto vargje të neveritshme shpesh here do të dalin nga goja e panda e minstrave të drejtësisë.I tillë kishte qenë edhe Fatoni, minister i Ptolemeut të ri. Ja se si janë njerëzit e pushteteve! Ata duke qenë të vetëmashtruar,duke menduar se kanë të drejta të pakufizuara për t’i zbatuar ligjete e drejtësisë, kështu ndalojnë lirin e tjetrit. E duke e ndaluar lirin e tjetrit, ata humbasin e dhe lirin ndaj vetes. Kështu shkelin edhe vetë zbatimi e atyre ligjeve.}’hipokrizi ndodhin në botë, mendoi hektori. Ç’djaj ishin ata të tre, o Perëndi!...

Nga kush e ka marrë atë çelsin e kutisë postale të lajmëtarit ai far Brusha? Dhe u mundua një cope here si ata detektive kur janë përpara dilemave të mëdha e tepër delikate për ta zgjedhur enigmën. Mbase e ka marrë nga ai Fislara nga theranda ka pas urdhër të veproj ashtu?!Apo ia ka siguruar ai ndihmësi i ambasadës jugosllave, ai Balushani trashaman?! Por, më bindëse më duket t’ia ketë mundësuar ai far gazetar Lamani? Au! Ndoshta që të gjithë kanë qenë të vetëdijëshëm në këtë lojë të madhe të Shefit të Policisë të fshehtë jugosllave, Doleviçit të dhajamosur. Ndoshta ka pasur mundësi ndonjë i sigurimit shqiptar,meqë Lajmëtari i kishte dërguar letër Enver hoxhës se Mehmet shehu kishte qenë agjent i Titos,përkatësisht i jugosllavisë?! Këtu in gatërrohej lëmshi. Përsëri enigma rrinte pezull e pazgjidhur. Nuk e dallonte dot se cili sherbim i fshetë e kishte organizuar vrasjen. Sherbimi i fshehtë jugosllav,kjo i flente më tepët në mendje…ndërsa sigurimi shqiptar dhe ai gjerman nuk i dukeshin gjithaq të qëndrueshëm. Po ç’është në natyrën time që nuk më lejon t’i fshehë as edhe të metat e mia. Po sa intriga thurën rreth kësaj vrasjeje tragjike! Po mua ç’më duhen këto gjëra kur unë kurrë s’kam patur kontakte me këta njerëz, të asaj kohe?! Për të gjitha këto a jam i vetëdijëshëm se po shprehem paksa hapur para të tjerëve. Por, këtë here më duket se sinqeriteti ndaj tyre qe i domosdoshëm për rasti e Lajmëtarit. Më kujtohet dhe fjala e tij për sinqeritetin kur thoshte: “Sinqeriteti është burim i çdo gjeniu”,sigurisht këtë shpreheje e ka marrë nga Born. Bah! Po unë e di fare mire se s’jam asfarë gjeniu. Jam adhurues i sinqeritetit. Dhe një zë i dilte nga brendësia e shpirtit e i pëshpëriste pa rreshtur.

Vazhdo!...Vazhdo!...Hej mos u tremb e as mos u ndal nga rruga që ke nisur.Një rast i tillë nuk duhej humbur. Ky është një gjest fisnik.të gjitha këto janë nga ato që ju ndjeni për humbjen e bijëve më të mire të kombit…Ju kishte paraqitur fantazma e Hamletit…Dhe,e kishte qortuar se s’bën asesi të ndalesh nga kjo rrugë e shenjtë!...

[biligoa]

XIII



Frynte puhia e ngrohtë e verës. Ata të tre kishin ngjeshur altoparlantët në mendjet e tyre të zijosura si ajo bloza e oxhakut dhe kishin lëvizur, njëkohësisht kishin bërë disa takime me njerëzit e mërgatës, për ta përhapur lajmin se cili ishte Hektor Dardani. Me çfarë qëllimi kishte ardhur ai në Gjermani? Këtyre fare megafonëve të intrigave kish pranuar në baza vullnetare t’u baskangjitej edhe Shkeko Laska, i cili isht i njohur për kontrabandist armësh dhe mbante disa lidhje me kontrabandist drogash. Ky i fundit nuk i takonte ndonjë grupimi politik se ishte një analfabet që mezi shkruante emrin e vet. Përkrahja që u jepte këtyre të treve kunëdr Hektorit ishte vetëm një nga inatet personale të tij që kishte ndaj Hektorit, sepse ky i fundit kohë më pare e kishte qortuar për aventurat e rrezikshme që bënte Shkekoja. Më kot ishte përpjekur për ta bindur që të largohej nga kjo rrugë e fëlliqur dhe, në të ardhmen të punonte të fitonte nga djersa e ballit. Po ku di dhia ç’është taxhia, thotë urtia popullore. Dhe, Shkekoja kish filluar ta urrente Hektorin pse kish guxuar ta qortonte! Kështu, përshpëritja e trillimeve kishte zënë vend të një grup i vogël njerëzish që manipuloheshin lehtë nga qdo kush. Intriga këto të Brushë karrieristit, Sabit pallavraxhiut, Vejzi demagogut dhe, Shkeko batakçiut. Pjesa dërmuese e mergimtarëve as që ua kishin vënë veshin këtyre thashethemeve bajate. Madje në një rast të Ndërmarrja Ndërtimore “Rozenbergët” u kishte hasur sharra në gozhdë!...Aty punonte Shpëtimi, të cilit i qe afruar Sabiti duke i shushuritur si qyqe diçka të veshi, mirpo të tjerët, që ishin pranë tyre i dëgjuan fjalët e fundit! Vampiri e njeh Lugatin.

- Shpëtim, të më falësh, por nuk rrija dot pa të treguar se kush është në të vërtetë Hektori?! Ne njihemi ngaherë.

Shpëtimi kthen kokën kah shokët e punës. Mollzave të faqeve i kalonte një dridhje e lehtë inatçore që mezi e mbante. Shpëtimi po mendohej…Ai u mat ta merrte lopatën se i kishte humbur kufijtë e durimit nga kjo shpifje neveritëse, por për një çast u ndal duke menduar me vete: “ Pa dale-dale ta shohim se ku don të dalin këta horra e shpifarakë të ndyrë?!”. Më pas iu afrua Brusha, ndër të tjera i tha:

- Shpëtim, si ma ke shëndetin?

- Siç më shihni, jam fare mire, - foli paksa me ironi Shpëtimi.

- Po si ju shkon puna ore?



* Vampiri njeh lugatin. – Njeriu i keq e njeh shokun e tij, i ligu shkom me të ligen.



- Fort mire, qe besa ! – kur i ke shokët e vyeshëm, të mire dhe, kur shohin vetëm punën e vetë dhe jo të huajen, të duket dita një orë dhe, vazhdimisht ndjehem i disponuar me këta shokë.

Po të kini mirësinë të na vini prapa për një çast, - tha Brusha i skuqur nga fytyra e tij vezake.

- Ç’do të thuani me këtë? – pyeti Shpëtimi.

- Këtu na dëgjojnë punëtorët…Ejani pas nesh…

- Po ku doni që të shkojmë ?

- Kudo, mjafton që të flasim pa na dëgjuar të tjerët për disa minuta te ajo baraka e punëtorëve, për shembull!

- Shkojm, - tah Shpëtimi. – Arritën te vend i piketuar. – Flisni pra, ç’doni të tregoni?

- Zotëri, - filloi Sabiti pas një heshtje të shkurtër, - duhet t’ua bëj me dije një gjë; Hektor Dardani është spiun i Serbisë dhe se ka ardhur këtu në perëndim me detyrë të caktuar. Për këtë të jeni i sigurt. Ne jemi shumë mire të informuar dhe për gjithçka i kemi treguar edhe zotëri Brushes, unë dhe Vejziu.

- Unë nuk di, përse këto duhet të m’i tregoni edhe mua?!

- Zotëri, - tha befas, - ju duhet ta mësoni se nuk është e mjaftueshme ajo që treguam. Ne ju admirojmë dhe ndjejmë keqardhje që nuk dini për planet e Hektor Dardanit?!

- Ç’rëndësi kanë për mua planet e Hektorit? – Shpëtimi vështroi me habi këta njerëz.

- Atëherë dëgjoni! – tha Sabiti. – Ka madje një rendësi të vaçantë për ju, në planin e Hektorit. Ai është i dërguar nga ana e KOS-it që t’ju vrasë juve?!

- Ç’do të thuani me këtë?!

- Siç e dëgjuat, kjo është një e vërtetë!

Shpëtimi për pak çaste u mendua: “ Përherë ky far Brusha dhe këta fare horra sajojnë gjëra të tilla”, - njëkohësisht përtypi pështymën që kishte në gojë. U habit nga këto thënie të tyre. Hektori është burrë i mire, i pastër si loti. Çka i shtyn këto qelbësira që ta komprometojnë edhe këtë njeri shpirt njeriu? Ai kurrë s’ka vjedhur askend, kurrë nuk ka mashtruar njeri, s’ka bërë qoftë edhe më të voglën tradhti ndaj askujt. Kurrë nuk është gjetur në delengjillëqe. Është i drejtë në gjykime. Kurrë s’paragjykon. Më e rëndësishmja është se sinqeriteti i tij është në nivelin më të lartë!...Nuk duhet lejuar këta horra e hipokrit ta fyejnë Hektorin kështu para meje, mendoi më vete Shpëtimi. Mori lopatën në duar dhe ngriti zërin e tij kërcënues. – Si gënjeni ndër sy, zotërinjë? Ju në kohën e titizmit zullumqar, askund nuk na keni lënë të qetë duke e ngritur në qiell atë fare demagogu të pshurraftë, tani ju ka rënë ai sistem i fëlliqur i vetëqeverisjes jugosllave dhe, i jeni bashkangjitur pluralizmit falso, keni zënë përsëri ato pozita kyçe nëpër parti, kinse demokratike, mu tani në vend se të mirreni me vepra bujare, fisnike që kështu t’i pastroni sadopak ato biografi tuaja të turpshme e kolaboracioniste që i patët në të kaluarën jo fort të largët, përsëri po veproni në drejtimin e gabuar duke njollosur e shpifur njerëzit më të mire të shqiptarizmës, për ta shuar etjen e ambicieve tuaja faqezezë…ju pra, paskeni mbetur po ata ujq të vjetër, porse me gëzofin e ndërruar prej demokrati!... Pasi duhet ta dini se nuk ekziston dritare në Oqean, është në të mirën tuaj që të ndaheni përfundimisht nga kjo politikë dredharake, që gjason në ato dredha tymi që dalin mbi oxhaqe, se nuk njollosen, jo, yjet dritëbardhë. Nuk mbulohet dielli me duart tuaja të përlyera. Andaj, shporrmuni sysh, hë, të poshtrit e botës…se vetëm këto dër-dëre ju kanë mbetur o të mallkuar! Si nuk po e shihni veten se kush jeni ju?! Shporrmuni sysh, hë, minjtë në mur ua ladrofsha!...Dëgjoni mire se ç’po ju them…Ty Brushë krimineli, ty Sabit intriganti, ty Vejzi demagogu!...Dëgjo ti Shkeko dallaverexhiu, lërëni më këto pisllëqe, shpifje, intriga, horrllëqe të qelbura, se për flamur kam për t’ju vrarë si rrufeja që shkrep prej qielli me këtë dorën time.

Po dëgjova të flisni edhe dikund tjetër këso fare theshethënash?!...Tani nga thembrat t’i veni gishtat e këmbëve…

Punëtorët i kishin rrethuar që të katërtit, vetëm prisnin sinjalin e Shpëtimit për t’ua bërë më butë shpinën se barkun këtyre horrave. Por, Shpëtimi u tha t’i lenin të shkonin. Duke ju dhënë një të share, këtu shfryu zemëratën e tij. Nga tërë kjo ngjareje ju krijua bindja përfundimtare Shpëtimit për tu ndarë përfundimisht me këta njerëz hileqar…Ata ikën me bishtin ndër këmbë në rrugën e tyre të pistë…Zhurma e makinës ia dha me nxitim udhës, derisa Shpëtimi i humbi nga sytë. Para mërgimtarëve recitoi këto vargje të këngës kuptimplote:

“ Të lumtë dora trim Avni,

s’të harron nëna Shqipëri!”

Pas pak çastesh ra heshtja. Në ndërmarrje dëgjohej gumëzhitja e veglave të punës të shtrënguara nga duart e vyera.

[biligoa]

XIV



Atë ditë qielli ishte bilur. Buisnin njerëzit në atë fillim vere. Blirët ia shtonin edhe më bukurinë qytetit. Dëgjohej bubullima e kambanave të kishës ortodokse në Shatërvan, te qendra e qytetit, ato të kishës katolike në qafën e Pazarit, ndërsa minareja e xhamisë së Sinan pashës kishte prekur qiellin bilur të asaj dite.

Përgjat trotuarit që ndodhej në nënstacionin e autobusëve të Therandës, taksistët të bezdisnin duke thirur kalimtarët. “ A ju duhet Taxi”. Tregtarët reklamonin mallërat e tyre të gjithfarshme. Shiteshin duhan-cigare “LM”, ”HB”, ”President”, ”Durrës special”, Shiteshin shishe konjaku “Skënderbeu”, shishe me raki rrushi “Fernet”, e mallëra të tjera të ardhura nga tregu i Shqipërisë. Shkrepse të llojeve të ndryshme zvicerrane e koreane, kikiriki të fërguar. ”test” për larje enësh, veshëmbathje për të rritur e fëmijë. Pak më tutje në qarshin e “Shtrumfave”, nën autoparkingun e takxive, bëheshin kontrata kontrabandistësh në një fare gjysmë ilegaliteti, bëhej shitblerja e armëve të zjarrit. Shiteshin e bleheshin, revole “TT” ruse e kineze, pastaj “Zbrojevka” çekosllovake, që silleshin me një çmim mesatar deri në njëmijë e pesqind marka gjermane, për të gjitha llojet e pistoletave dhe, revolverëve. Armët automatike silleshin me një çmim prej dy mijë e pesqind deri në tre mijë marka gjermane. Pa arritur te shitorja “ Komuna e Parisit”, në thellësi të dyqaneve zejtare, ndeshi në fytyrën e hareshme të profesor Kalimashit .

- O, Loni! Po ç’na i ke tharë sytë ore mik i nderuar!?

- Si ia çoni në atë zyre gjenish ? – tha me të qeshur Loni. Anoppse e dinte se Profesori shumë rrallë shkonte në atë zyrë partiake sa për ta takuar ndonjëherë Dinë Barutin.

- Po tërë gjenitë e Kosovës , janë mbledhur në atë zyrë?! – qeshi më të madhe Profesori dhe, i dukej edhe më hunda e tij që i gjasonte sqepit të shqiponjës. U përqfuan me nejri-tjetrin e më këso batutash u nisën drejtë për në kafiterinë “Mulliri”, që ndodhej përballë atij rrapi qindvjeçar në Marash të Therandës. Atje e kishin lënë të takoheshin me mësuesen Dodonë Janina…Përgjatë rrugës, Kalimashi e pyeti Lonin:

- Më sa kam dëgjuar kohë më pare, kishe qenë në Shqipëri?!

- Ashtu është. Isha në Shqipëri dhe, keni shumë të fala nga Shkab Kreshtaku…

- Të fala paç! – po a kemi diçka të re nga andej?

- Më sa unë kuptova nga biseda që pat me Shkabën, duhet të përgatiteme për luftë se, tingujt e sa j janë afër…

- Ju besoni se vërtetë është afër kjo kryengritje e armatosur.

- Besoj si në dritën e diellit dhe, shyqyr Zotit që do të ndodhë diçka e tillë. Se pacifistët, e pushtuesi mjaft na kanë poshtëruar, përbuzur e shfrytëzuar. Këta të parët me politikën e tyre demagogjike dhe falso kanë mashtruar, kinse me paqe do të arrihet pavarësia.!... ky i dyti me dhunën e tij të paparë e me plaçkitje, burgosje të pashembullta në historinë e njerëzimit s’po ndalet së shkatërruari çdo gjë shqiptare, - tha Loni me zërin e tij të vendosur.

Nja njëzet minuta më vonë kishin arritur në kafiteri, ku uji i Lumbardhës po rrotullonte një gur mulliri që rrethohej nga disa plepa të gjatë. Përmbi kafiteri qëndronte Kalaja e ndërtuar qysh në kohën e sultan Muratit të pare. Ndërsa matanë lumit qëndronte stoike ndërtesa e vjetëruar e lidhjes Shqiptare. Pasi kishin zënë vend në tavolinë në kopshtin e kafiterisë të shtruar bukur nga ata gur të lumit të betonuar, në platonë përjashta. Kamarierja u solli dy raki rrushi dhe dy gota me uj mineral të Banjës së Kllokotit. Loni ia pa asj kemerierës gjirin që luhatej si ato fletët e Rrapit qindvjeçar, kur fryen puhia. Ndërsa profesor Kalimashi as që e kishte shikuar kamarieren me gjoksin e tetovuar me atë figureën e dragoit.

- Do të ketë luftë dhe këtë luftë do ta udhëheqë krahu i armatorsur që është formuar vite më pare në Drenicën heroike të Hasan Prishtinës, Azem Bejtës, Shotë Galicës, Shaban Polluzhës, e Tahir Mehës…Kështu thotë Shkaba o profesor Kalimashi, Hyri, Loni përsëri në temën që kishte biseduar gjatë rrugës…

Ndërsa profesori si më të tallur tha:

- Kujdes se po na dëgjon Paqësor Taratori, ai kryetari i partiesë, pastaj vaj halli për ne?!... – dhe, vazhdoi se do të përfshihet në të ardhmen jo fort të largët Kosova nga flakët e luftës, për këtë jam më se i bindur. Njëkohësisht mendoj se shkëndijat e para të saj do të jenë të qarta, organizimi fillestar do të jetë në nivelin e lartë. Porse pacifistët për t’i ruajtur kolltuqet e tyre do të orvaten të përhapin shumë të pavërteta, që këtë luftë të drejtë të krahut të armatosur drenicar ta trajtoj si vepër të shkijeve. Sepse , tani për tani, disponimi i pjesës më të madhe të popullit është kundër luftës së armatosur…Porse koha do ta bëjë të vetën. Orvatjet e tyre për ta etiketuar krahun e armatosur si vepër e armikut do të dështoj me turp. Çdo periudhë historike zhvillohet sipas ligjeve dialektike, se ndryshimet në jetën shoqërore bëhën pikërisht nga lufta e të kundërtave. Siç thoshte Gurakuqi : “Ndër kundërshtime s’ban me u ligshtue, mjer ai që nuk qëndron…” . Kjo luftë e të kundërtave në shoqërit njerëzore është një parapërcaktim se paqja e rreme për të pushtuarin do të thotë luftë. Por, ama edhe lufta ka artin e saj. Tani për tani ne nuk e dijmë se cilët do të jenë bartësit e kësaj lufte që do të pëlcasë. Nëse i prijnë njerëzit që kanë dije dhe guxim por që e njohin artin e luftës, njëherit janë bijë besnik të çështjes shqiptare, atëherë pasojat e kësaj lufte si në njerëz, po ashtu edhe në dëme materiale, do të jenë minimale për ne, e hë për hë, në masa katastrofale për armikun. Po kush garanton se me paqe zgjidhet problemi ynë i pazgjidhur? Për, këtë kohë të mjaftuesheme kanë pasur pacifistët, por deri më sot nuk bënë asgjë prej gjëje! Por siç e ceka më lartë se edhe lufta e ka artin e saj. Kësaj radhe po flas paksa me figura, për shembull, vjen një ushtarak apo komandant njësiti dhe, thotë: “Bëhu gati që të vish me ne që të luftosh për lirinë e Kosovës!”. Mirpo, në këtë rast unë do ta pyesja veten, së pari, a është tamam ky ushtaraku besnik i çështjes shqiptare dhe, a jam unë tamam Kalimashi?

Kush do ma zgjidhte këtë enigmë? Kush do të më dëshmonte se ky ushtarak dhe njësiti i tij vërtet i kanë rrokur armët me qëllimin e vetëm për ta çliruar token shqiptare nga zgjedha e të huajit dhe, nuk i kanë rrokur armët edhe për qëllime të tjera? Për shembull si akt patriotik, a sa për ta larë vetën e tyre nga të palarat që i kanë pasur gjatë periudhës së robërisë. Këtu e kam fjalën për ata individë që mund tu bashkangjiten luftëtarëve të vërtet të lirisë, për qëllimet e tyre karrieriste që përfitojnë nga raste të tilla.frikësohem nga këta tipa njerëzish që fshehin në veten e tyre interesa të ngushta individuale a patriotike. Këtë radhë cilin duhet dashur si vëllaun, luftëtarin apo interesin? Dobia e të pushtuarit është që ta dojë luftëtarin e jo pushtetarin, kurse dobia e hipokritit është që ta dojë interesin. Ju zotëri më thoni se duhet bindur njerëzit që t’i bashkangjiten krahut të armatosur. Po unë nuk di nëse kam këtë të drejtë i nderuar Loni, t’u them njerëzve, unë jam përcaktuar dhe, përkrahu me vendosmëri krahun e armatosur të Kosovës, prandaj o njerëz të Kosovës dhe, ju shqiptarë tjerë ju duhet të veproni siç veproj unë?... – dhe, më një buzëqeshje nën buzë e ndërpreu këtu bisedën. Për një çast ra heshtja.

I ishte kujtuar Lonit dialogu për luftën që kishte pasur vite më pare, e që i dukej se atë dialog po e bënte sot me Din Barutin e ndjerë. Profesori po murmuriste të njejtat fjalë, ato që i kishte thenë atë vit më 199…kur pushtuesi kërkonte dorëzimibn e armëve nga ana e shqiptarëve… ai qe një vit si ai aksioni famëkeq i Rankoviçit në vitin 1956-57-tës. Por që hovin atij fare zullumquri komandantit të milicisë Shoshkiqit të tërbuar që rrihte me dajak burrat, grate dhe fëmijët shqiptar tek u kërkonte armët, ia kishte ndalur kreshniku i Kosovës Besim Ndreca, që populli e kishte përjetësuar në këngë:

E tërë Kosova në flake trishtimi,

Nga plaçkitja e torturimi,

Me re të zeza e mbuluar,

Nga zingjir tankësh pushtuar.



Si dikur në atë të ziun akcion,

Pushtuesi armët po i kërkon,

Dorzo armëm Besim Ndreca,

Se përndryshe t’u fik jeta!



Largo komandir ato hordhi,

Ma ken xënë diellin mbi krye,

S’e dorzoj armën sa të jam gjallë,

Kot po më sillesh këtu vërdallë!



Për atdhe jo s’më dhimbet jeta,

Për ju o dëshmorë që rate në beteja,

Si në Paris jehoi alltia,

Gjithmonë rroftë Shqipëria!



Kreshniku i Kosovës kurrë s’përkulet,

Lufton rrept e nuk përgjunjet,

Arma ime është drejtësia,

Derdhi plumbat nga alltia.



Suharekë seç po pyet,

Vallë në ç’kohë jemi?

A mos u ringjall,

Ai Avni Rrustemi!



Mos qe Selman Kadria

A Besimi nga Malësia e re?

Jo ore, ishin që të tre,

Tek derdhnin plumba për atdhe…

Ah, Dini, Besimi…ky ishte një mozaik përfytyrimesh. Dini posedonte dijen, Besimi guximin. Dini dhe Profesori të cilët gjithnji dinin të arsyetonin veprimet e tyre. Por, Avni Rrustemi, Selman Kadria e Besim Ndreca me vepra konkrete i realizonin ato. I dukej Lonit, se këta ishin si ato binarët e trenit të hekurudhës. Për ta vazhduar rrugën treni drejt cakut të tij duheshin të dy binaryët, kështu ai e tërhiqte këtë paralele të dijes dhe guximit. I kujtonte pastaj ato vështrime të Dinit ma ata sytë e tij ngjyrë kafeje, atë gojën që gjithnji i buzëqeshte, nga ajo gojë gjitnji nxirrte fjalë të arsyeshme me plot bindje , posa rrjedhshëm e çiltër fliste…

Po ato vijat e fytyrës që tregonin se kishte vuajtur shumë nga okupatori barbarë dhe, hafijet…Po atë ballin e gjërë e të rrudhosur, por që shkrehte krenari. Po ajo hunda e tij e shtypur krrutane që i dukej si të ishte hunda e boksierit Peci. Kush e di sa here ja kishin shtypur ata inspectorët e UDB-së, Vesel Krasniqi, Latif Dulla, Daut Morina, Isa Kastrati, Astrit Koshi, Zenel Celina, Musa Jorganxhiu, Xhemali Shasivari, Qerim Buzhala, Mustaf Maliqaj... E sa të tjerë emra të fëlliqur që ta qojnë krupën. Po atë konstruktin e trupit që e kishte të drejtë dhe tërë muskuj si të Mic Sokolit. Po Besimi me atë shtatin e tij prej kreshniku të legjendave, që mbante gjithnji veshur tesha të zeza dhe një republikë të zezë në kokë. Ndoshta ato i vishte si këngë zie për Kosovën. Kishte një vështrim të rrebtë kur të shikonte me ata sy të zezë e vetulltrashë e mustaqezi, por, përbrenda ishte një shpirtbardhë e zemërtrim. Atë ditë maji, në vendin e tij të punës vrau në lule të ballit atë komandantin famëkeq të stacionit të milicisë të Lejdinës afër qytetit të Therandës. Pastaj zhvilloi një betejë të rrebtë të Pus i atit, fill i vetëm kundra qindra milicëve të armatosur deri në dhëmbë, të cilët ishin të ndihmuar edhe nga artileria dhe, helikopterë ushtarak. Në atë betejë la për vdekje disa komandant policie e ushtarë të vrarë e të plagosur. Ra heroikisht në atë betejë të pabarabartë duke kënduar këngën e Tahir Mehës:

Jehojnë rreptë këto mallet tona,

Tahir Meha, hë më të lumtë dora.

Në çastët efundit të jetës së tij, i kishte vajtur mendja te gruaja, te fëmijët të prindërit e vëllezërit, por Kosova për të kishte qenë më e madhe se të gjithë. Për të fundit here kishte klithur: “ Më mire i vdekur se i nënshtruar! Lamtumirë Kosova ime e shtrenjtë! Lamtumirë nënëmadhja Shqipëri! Lamtumirë Suharekë se zullumqarin ua hoqa…”

Sa fatkeq që janë ata që po zgjohen, por më fatkeq janë ata që flenë, të tjerët që i grishin që ta vazhdojnë gjumin duke pare ëndërra për diell! Mendoi Loni me zemëratë.

Por mendimet ia prishi zëri i profesorit.

- Po ju Loni pse heshtni? – jepeni edhe ju mendimin tuaj, se ne asgjë nuk jemi duke vendosur, po ne thjeshtë po bëjmë një bisedë të lire.

- Ah! Po, profesor, - unë mendoj se lufta do t’i përfshijë të gjitha shtresat e afta të shoqërisë tone dhe asnjërit nuk do të mund t’i ndalohet e drejta për të luftuar për lirin e vendit. Pastaj lufta i ka ligjet e veta, çdo keqbërësi do t’i jepej denim i merituar. Mendoj se kryengritja do të jetë e përgjithshme, radhëve të saja do t’i bashkohen shumica e njerëzve. Këtë mendim kam zotëri profesor. Me që nuk erdhi gjer më tani Dodona ajo shoqja ime, atëherë më duhet të shkoj për ta takuar në një vend tjetër.

- Mirë, shko takohu me Dodonën, mbasi të keni mbaruar punën, sonte do të jeni mysafirët e mi.

- Nëse më premton koha do të vijmë patjetër, - tha Loni duke u përshëndetur me të. Njëkohësisht ca djersë ia pushtuan trupin, me nxitim u nis drejt shtëpisë së Din Barutit. Aty e kishte lënë të takohej me disa shokë të Lëvizjes dhe, me Dodonë Janinën.



*



- “Ah, sa mjerime me janë grumbulluar, sa dhembje e plagë zemre, sa katranosje më janë shtuar viteve të fundit, vetëm e vetëm pse s’pranoj të jem në lidhje me ndonjë klan!” – kjo e panjohur e përzier me një ankth të trisht ia ndrydhte shpirtin, si ai gurmulliri që e ndrydhë dhe, e bën pluhur kokrrën e grurit. “ Si shumë kam dërdëllisur me ato ara-marat e mia nëpër pajtime gjaqesh e në ndeja odash. Mos jam bërë ndonjëherë si ai njeriu çapaçul. Mos u lavdërova paksa para Lonit, për flakët e luftës që i kemi afër…Po sikur vërtet të ndodhi lufta!?...E professor Kalimashi të mos e rrokë në duar armën e lirisë, që aq shumë e pata trumpetuar vite më pare, se pushka është çështje jetë a vdekje…Ç’flasë unë çapraze e gagëritëm si bretkosat. Po në mos e rroksha pushkën në duar, unë do të di t’i nderoj ato roje vigjilente të trojeve tona, ato shpresa besnike të lirisë, që do të jenë tmerri i çanaklëpirësve e i pushtuesve gjakatar. Dhe, përsëri i shfaqej një amulli mendimi. Po, ama, zemra i anonte nga agimet e bardha, nga e mira, nga e drejta, nga e moralshmja, nga virtyti, kjo e ngushllonte. Dikur u kujtua dhe e pyeti gruan e tij Hënën.

- Po ç’kemi ori grua për darkë, se ndodh që të na vijnë mysfir sonte?

Hëna ngriti vetullat përpjetë tek po palonte disa çarçafë pambuku të porsa lara, njëkohësisht dëgjohej shushuritja e ujit të çezmës.

Mish me bizele. Do ta bëjë edhe një sallatë të përzier.

Dang- ding, bëri zilja. Profesori e hapi derën, ishin Loni me Dodonën.

- O, mire se vini!

- Mirë se ju gjejmë! – ia kthyen ata.

- Ejani de, ç’prisni!

Ata hynë brenda. Profesori ia prezantoi Hënës mysafirët e sapo ardhur.

- Si kaluat me shokët, a më falni edhe me shoqet? – tha profesor Kalimash Gjeloshi.

Mirë, mire! – thane që të dy.

Profesori e dinte se ata dy dashuroheshin prej kohësh. Ia pa pastaj flokët asaj ngjyrë gështënje, ata dy sy të blertë e vetullat fiskajë, ato buzë të holla e të kuqe si trëndafili. Ajo e shikonte me buzagaz Lonin. Profesori tek ata të dy shihte një dashuri të pastër bilur.

- A patët ndonjë debat politik me shokët e shoqet?

- Posi! – tha Loni. – Patëm dhe shumë madje. Profesor jam befasuar se ç’bibliotekë të pasur paskeni. Nuk priti përgjigjen e profesorit, por sërish vazhdoi:

- Unë me Dodonën që sot e tutje do të jemi lexuesit e pasionuar të kësaj biblioteke. U ngrit në këmbë e nisi të lexonte titujt e librave, autorët e tyre: Hegeli, Heminguej, Homeri, Kadare, Kamy, Qosja, Hoxha, Beketi, Markezi, Agolli, Gëte, Aligeri, Niçe, Kazanzaqi, Marksi, Pushkini, Miltoni, Naimi, Noli, dhe, ndeshi në veprat e Lajmëtarit, fap shfletoi dramën: “Procesi”. E në mes të tjerash deklamoi këta rreshta: “…Shoku im është gjithë ai shqiptar, punëtor, fshatar, zejtar, intelektual popullor i cili është ngritur deri në atë shkallë të ndershme sa çështjen e çlirimit e bashkimit kombëtar e shfrytëzon kundër shovenizmit jugosllav…Çështje e bashkimit me nënën Shqipëri, nuk e merr si punë, që mund të bëhet apo që mund të presë për më vonë”. Ndërsa profesori ishte ngritur në këmbë, kish kapur për dore Dodonën, e po i përsëritnin fjalë për fjalë atë që e lexonte Loni dhe, sikur të hynte ndonjë nga fqinjët e profesorit, do të mendonin se banesa e tij ishte shndërruar në teatër…! A mos ndoshta profesori dhe, mysafirët e tij kishin shkalluar?!

Ndërsa, Loni vazhdonte të lexonte: “…Por si luftëtar që duhet të marr zjarr me dhembje, me ngut,, me alarm…” Ky ishte një çast hareje në këtë banesë.

- Ç’agjitator i flakt i bashkimit shqiptar, paska qenë Lajmëtari, - tha me një zë të butë Loni dhe, lexoi titujt tjerë nga veprimtaria e tij letrare: “ Konjush e Verdhë”, “Fluturojnë e Bien”, Shenjat e Shenjta”, që të gjitha këto ishin përmbledhje poezish…

Ç’përkushtim të madh paska pasur në planin e tij shoqëror e politik. Albert Kamy në librin e tij “Guri i Sizifit”,thoshte:”…Koha do ti jap jetë kohës dhe, jeta do t’i sherbejë jetës…Ajo është e gatshme të paguaj…” Dhe, ja kjo mbrëmje te Kalimashi dhjetë fish mu pagua, - pëshpërti më vete Loni.

Ata biseduan për shumë gjëra deri vonë.Biseduan për letërsinë, artet, muzikën, bile edhe për politikën. Të nesërmen Loni së bashku me Dodonën, ishin bërë gati të shkonin secili në punë të vetën.

- Daleni, more, ku po shkoni? – të hamë njëherë mengjesin, pastaj shohim e bëjmë, - thane Kalimashi e Hëna.

Po ata të dy kërkuan lejen e tyre se më s’mund të rrinin, se ishin që të dy të zënë me punë. Kështu me lejen e profesorit morën ato librat e Lajmëtarit dhe, disa gazeta ilegale që dilnin jashtë atdheut si “Zëri i atdheut”, “Liria”, dhe “Shqipet e lirisë” e disa të tjera. U ndanë me një dëshirë të madhe për t’u takuar sa më shpesh që të jetë e mundur. Ndërsa,Dodona poi thoshte Lonit. – Sa mire që më njohe me profesorin, e pe sa njeri me shpirt të kulluar që ishte , sa zemërbardhë e i dashur dukej?

Dodona ishte ulur në minder dhe po lexonte ato gazetat ilegale që i kishin marrë të profesori. Ajo ia kishte hapur sytë dhe po lexonte, në mes të tjerash në gazetën, ”Shqipet e lirisë”, shkruante: “…Letërnjoftim për Lajmëtar Çlirimin…” përgjigje dhënë kësaj gazete në Lion të Francës, ku ai atë vit i kishte bërë një vizit kësaj gazete.

“…Dita dhe viti i lindjes: 1 tetor 1945 Dukagjin.

Profesioni: Gazetar, këngëtar, poet, dramaturg, nga pak edhe politikan.

Pesha e trupit dhe, gjatësia: 81 kg. me gjith krevat.

Ngjyra e syve dhe, e flokëve: E blertë, ngjyrë gështënje.

Shenja në horoskop: Peshorja.

Shkrimtari: Kadare, S.Beket.

Kompozitori: Bethoven, Bah, Hend.

Artisti figurative (piktor): Onufri, David Selanica, Van Gog, Odhise Paskali.

Kënga e juaj: Një lule që më ka çelë mbrëmë.

Shkencëtari: Anshtajni.

Aktori: Piter o’Tul, Mia Farou, Reshat Arbana.

Figura historike: Skënderbeu, Ali Pashë Tepelena, Hasan Prishtina, dhe, Avni Rrustemi.

Prirjet: Muzikë, pikture, poezi, dramë.

E meta: Gjërat i ndjej me gjith shpirt, i urrej demagogët dhe, kozmopolitët.

Virtyti: prirja për t’ua falur gabimet njerëzëve që ndjejnë pendesë.

Ç’ka ju bën të lumtur: Një letër nga Kosova, një fjaë e mire për Shqipërinë, një cikërrim njerëzie, mjafton ta përmbush me lumturi zemrën time.

Ç’ka ju nevrikos: Shpifja, hipokrizia, shija dhe, mendimi i huajtur për hir të modes.

Prej kujt turpëroheni: Prej gjeneratave që shkuan.

Tipi i femrës suaj: Femra e prajshne,me prirje të mira.

Libri: “Të mallkuarit e botës”, “Kush e solli Doruntinën” dhe, poema “Për nënën Shqipëri”.

Poezia: “Të birt e shekullit të ri”, “ Hymn i flamurit”,”Rroftë Shqipëria etnike”.

Filmi: “ Nusja dhe shtetërrethimi”,” Nëntori i dytë”, “ Udha e shkronjave” dhe, “Liri a Vdekje”.

Motoja: Suksesi në punë.

Dëshira: Bashkimi i tokave Shqiptare me Shqipërinë dhe, bashkimi i dy Gjermanive…

Lulja më e dashur: I dua lulet.

Ambienti më i dashur : Vendlindja.

Hobi: Të ndjell kohën e ardhshme që të vijë sa më shpejt…

Faji i juaj më i madh: Vështir është të jesh fajtor edhe gjykatës!

Vepra juaj më e madhe: Pa vepra të mëdha e të mesme.

Rob i cilave shprehje jeni: Duhanxhi i pasionuar.

Ambiciet: Të njerëzishme, të durueshme në ritmin e pandalshëm të punës produktive.

Fjala e urtë: Bashkojmë mendjet dhe armët.

Nga kanuni: Falja e gjakut. Plak mbi plak kanuni s’njeh.

Një mendim filozofik: I njejti ujë i ujit të gjitha bimët, por ato nuk janë të njejta.

Kë do më shumë: Prindërit dhe, atdheun.

Çka urreni tek njerèzit: Smiren, demagogjinë dhe, mendjemadhësinë.

Ç’ka çmoni tek njerëzit: Mirësjelljen, punën me vlerë, vlerën artistike, çiltërsinë dhe, pak më shumë sinqeritetin.

Porosia e juaj: “ Më pak fjalë, më shumë punë, që të jemi më të lumtur…”.

Ç’përgjigje të çiltra dhe, domëthënëse dhe, njëherit e dhëmçoi mollën me dhëmbët e saj të fildishtë, ndërsa në horizont po dukeshin ca re të katranosura. Ajo lexoi dhe artikuj të ndryshëm në ato gazeta, që të frymëzonin, të jepnin shpresa me ato mendime mjaft të thella, e me ndjenja të larta atdhedashurie…Ja edhe një tjetër shkrim i shkruar nga Lajmëtari po në atë gazetën që lexoi mbi letërnjoftimin e tij, ku ai ndër të tjera shkruante se: …Do të derdhim edhe pikën e fundit të gjakut tone dhe, do të ngadhnjejmë mbi armiqtë e mbi çanaklëpirësit e çdo ngjyre”. Dhe, vazhdonte më tutje: “…E sëmura e Ballkanit, Jugosllavia, këmba-këmbës po i afrohet shtratit të një vdekjeje të turpshme…Ç’kanë intelektualët në Kosovë që ta çajnë kokën dhe, t’i trazojnë të përbrendshmet duke dërdëllisur, duke mbajtur “ligjerata” të ethshme, se nuk po i dalin dot zot realizimit të të drejtave dhe, lirisë krijuese në kuadër të sistemit shovenist jugosllav…?!”. Në fund të artikullit ishte shënuar viti 1980 botuar në Lion.

Ç’mendime të parathëna dhe profetike! Po a s’janë këto: “Shenjat e shenjta”, të shenjëtorit tone?!

Shiko, pa shiko, ç’njeri paskemi pasur dhe unë deri më sot se kam ditur fare! Kush është Lajmëtari? Por mendje dhe zemra i rrihte atje se kush e vrau Lajmëtarin?! Hej ju thaftë dora, jut thaftë. Dhe, kishin zënë t’i digjnin faqet.Përjashta farfurinte dielli.

[biligoa]

XV



Kish dëgjuar nga të tjerët, për atë shpifje që kishin bërë ata, Xarnavelët dhe, kishin folur ngado xexerica edhe pse i njihte mire se kush ishin ata Xiberrakë. E ofshani thellë. Oh! Pse athua, nuk e dini, pse?! Këto maska i vini. Jo! jo! ju kurr s’bëtë hiçgjë. Ju gjithnji i shmangeshit shikimit tim, ktheheshit nga rruga e iknit me nxitim. Dhe, kujtoi atë thënien nga psikologjia e suksesit: “ Budallallëku del përpara që ta shohin, mençuria rri prapa që të shoh”. Andaj as që ua kishin vënë veshin atyre fjalëve të “xhevahirta”, që i kishin përhapur ata katër shpifarakët e xhindosur. Të pacipët ishin munduar kot të pshtjellonin ara-mara. Po ç’më hynë mua këta nëpër kokë…Dhe, mendoi më vete, yha, po këta cili nuk i di se kush janë?! Po t’i lë ore le të ngopën me lugë të zbrazur. Dhe, shikoi qiellin yjendezur, në atë natë dhjetori. Kështu ju zgjuan kujtimet, qysh në kohën e rinisë fillestare, kur ishte ende në atë moshën e papjekurisë. “Atëherë, më joshnin shumë gjëra, natyrisht gjëja më e pare ishte ajo e idesë materialiste e dalur nga shkencat e filozofisë marksiste, ku kundër kësaj ideje kishin dalur edhe disa ide të tjera fraksioniste. Për shembull siç ishin mazohistët për idenë e trockizmit, e për disa të tjerë që ndoshta për atë kohë mund të thuhej se ishin me çrregullime psikike si maoistët që duheshin shëruar të psikoanalisti Zigmond Frojdi. Që të gjithë këta ishin plotësisht të bindur se vetëm ata thonin të vërtetën dhe, idetë e tjera ishin të pabaza me fraza boshe e katërcipërisht rinore karshi filozofisë së tyre të bazuara gjoja në baza tërësisht shkencore”.

Në ndërkohë nga këto mendime e zgjoi Vasha duke e pyetur.

Hektor, pa më thuaj se çka ishe duke menduar?

- Po kujtimet më kishin dërgua te koha e rinisë. Dhe, i shpjegoi një për një ato që kishte menduar…!

- Sikur ta avzhdoni tani duke biseduar me mua rrjedhën e atyre mendimeve, se më duken tepër interesante dhe,sikur ju keni zënë të ndryshoni në konceptin e mendimeve tuaja në fazën e pjekurisë suaj, nëse mund ta quaj kështu?!

- Nuk është edhe aq i lehtë ndryshimi i të menduarit për idetë filozofike, siç mendoni ju e dashura Vashë. Por disi po përpiqem ta shoh edhe mendimin e kundërt meqë tani jetojmë në kohë pluralizmi. Për shembull kohë më pare kisha lexuar mendimet filozofike të “Demokratit”Rousseaut, këtij teoriticienti të demokracisë dhe sovranitetit të “Vullnetit të popullit”,dhe, nga gjithë këto mendime e fraza të paraqitura nga ai, bien në antagonizma me idetë e tjera filozofike, por që të gjithë disi shprehin mendimin e një të vërtete. Dhe, kur lexoni librin e Isaiha Berlinit “Katër ese mbi lirinë”, ka një argument krejt tjetër mbi lirin e pluralizmit. Berlini thot: “…Po shikoni, e gjithë kjo është një gjë e bukur, për këto që po proklamojnë dhe, që besojnë vetëm në një të vërtetë nuk është liri. Liri do të thotë që të të lënë vetëm. Liria është sferë e autonomis dhe, hapsirë e pacënuar politike të cilën nuk mund ta prekë asnjë autoritet apo grupim politik. Në të vërtetë thotë Berlini, “këto pseudo liri të larta” që na i shesin profetët e njëshit, janë paksa të rrezikshme. Ata proklamojnë se një vlerë e vërtetë është mbi të gjitha të tjerat. Kështu më në fund, individi me lirinë e tij shkelet. Kokat hiqen. Madje me miliona. Ndërsa shpirti i traditës liberale politike është besimi se askush nuk e di sekretin e qëllimit dhe, secila nga këto meriton të respektohet, mu nga ky “pluribus del edhe liria jonë”.

Këtu, Hektori e ndërpreu bisedën për një çast duke marrë frymë thellë, ajri i dhomës së vale i përshkoi nëpër mushkëri.

Ndërsa, Vasha e cila kishte studiuar në fakultetin filozofik dega: Gjuhë dhe letërsi shqipe, në kryeqytetin tone, i kishte parashtruar përsëri këtë pyetje:

- Atëherë cilën nga këto ide filozofike i parapelqen i dashur Hektor?

- Po si të them – unë për vetën time nga çdo filozofi apo ide ideologësh të ndryshëm, do ta kisha marrur zjarrin e do ta kisha lënë hirin. Pra, nga secili do ta merrja të dobishmen dhe, do ta hudhja të padobishmen, pëlqej të saktën dhe të jam kundër të paskatës. Për shembull vite më pare, një filozof yni, që dergjet edhe sot e kësaj dite burgjeve serbe kishte thenë në librin e tij “Filozofia politike e ç’ështjes shqiptare”; “Bukuria sublime e demokracisë duhej të ekzistonte vetëm për budallenjtë si unë. Politikën pushtetarët e kishin redaktuar për dallavere dhe për pazarllëk. Bënin tregti me opcionet politike si sot, si dje, dhe, nuk e ndejnin se fjala ishte për interesa fundamentale të një populli të tërë”.

Si rezultat i këtyre botëkuptimeve të rrotulluara mbi demokracinë, sot nuk ka vetëm ngecje, por edhe retradime të rënda dhe tragjike të proceseve politike. A nuk na ka mësuar historia gjer më tani…! Se frytet e fitoreve kurrë nuk i kan gëzuar ata që kanë bërë betejen, por ata që fare s’kanë marrë pjesë në ato beteja, ja një shëmbull të tillë ka edhe kjo poezi:



“ Ata që në beteja gjëmuan

Nuk janë as në lista

Ata që prapa grilave përgjuan

U gdhin ministra”.

Pse ndodh diçka e tillë në jetën tone shoqërore, politike e kulturor, nuk e di, për këtë rroposje jam shumë i shqetësuar…Në kohën e tanishme mendoj se na duhet një mbinjeri, që ta shpëtojë kombin nga kjo katandisje. Këtu i ndërpreu teptisjet e ndenjave, ju duk vetja se kishte thenë fjalë të tepërta.

Vasha dëshironte të bisedonte edhe më, por Hektorit nuk ju kishte dukur e arsyeshme që të bisedonin më për gjëra të tilla, ju drejtua Vashës me këto fjalë: E dashura Vashë, a e di se shtatmbdhjetë kallnori po afrohet, do t’ishte mire që ta përgaditësh një material me shkrim dhe, atë ta lexosh atë ditë kur edhe është dita e përkujtimit të Lajmëtar Çlirimit.

- Posi, Hektor do ta përgatis atë shkrim, që t’i thua. Dhe, aty për aty, ju kujtua thënia e atij shkrimtari – “ po e bëmë bashkimin nuk humbim! Po e vramë trdhtinë nuk humbim…” E ushqente shpresa se do të vijnë ditë më të mira edhe për popullin e arbërit…Kështu i zuri gjumi që të dy të përqafuar ashtu vishkull me njëri-tjetrin, në dhomën e tyre të vale. Mjegulla kishte zbritur mbi qytet.



*

Shpirtrat e çoroditur, të atyre njerëzve mizorë e më botëkuptime të thella prej Oktopadësh, iu dukën kur dëgjoi nga Loni nëpërmjet një shoku që kishte shkuar në Gjermani se Xhadiu, me të pabesë ja kishte punuar atij far Isakut që i kishte pasur të strehuara në shtëpinë e tij ato dokumente sekrete të Organizatës ilegael “Për lirinë e Dardanisë”. E kishte mashtruar si është më së miri atë fare qyqari të pabrumosur e që kishte qenë njeri lojal i disa njerëzve në Lëvizje që kishin ndikim tek ai.

Por në emër të kujt, i kishte rrëmbyer ato dokumente? Në emër të cilit moral? Kur dihet se Xhadiu ka qenë sipërfaqësor në organizatë politike?! Në shërbim të kujt ishte vënë ky faqezi, sa të shkoj aq larg në tradhtinë e tij që ia kishte bërë Organizatës që kish vepruar në ilegalitet të thellë…Kështu kishte filluar dekonspirimi i organizatorëve dhe, të organizuarve tjerë në kuadër të kësaj Organizate Çlirimtare anti Serbi.

Organizata Çlirimtare po jepte punë të çmuar në çështje atdhetarie. Pas këtij dekonspirimi kishin filluar të përndiqen anëtarët e dekonspiruar nga ana e okupatorit serb dhe, atij koleboracionist. Kush ishte lidhur me të pabesin. Si kishte dëpërtuar ky komplotist i pabesë në radhët e kësaj Organizate dhe, tani kishte kaluar në grupimin politik të Brushës dhe, Sabitit? Aha! Po nuk thuhet kot se i ligu njeh të ligun. Ah! Medet për atdheun po mbeti në duart e këtyre Oktapodëve. Kush ishte kjo Sfingë e përbindshave? Çfarë Sfinge ore, ajo ishte gremisur. Po ajo Sfinga nuk ishte asgjë përpara këtyr Oktapodëve çorroditës.

Koha e sotme bshkëkohore nuk duhet të bazohet nga ata që çdo kujt i imponohen me lajka e servilizëm prej pakurrizorësh që për një emër bajraktari, apo për një karrige pushteti që ende nuk e kemi, janë në gjendje që të pine edhe gjakun e nënës së vet, e lëre më, që mos t’i tradhtoj “shokët e vet të idealit”, siç kishte bërë Xhadiu.

Por tashmë duhet të punohet intensivisht e më mençuri për të nxjerrë nga mendja e shpirti i njeriut esencën e besueshmërisë dhe, të qëndresës stabile, të arsyeshmërisë. Pra të bëhet një lloj ndeshjeje e të arsyeshmës me të parasyeshmën…E vërteta të ndeshët ballë për ballë pa u frikësuar me të pavërtetën e shëmtuar…E moralshmja ta fundosë në Had të pamoralshmën Paniotike. Kështu mania e tërbimi e çmendurisë, të bëhen vetëtimë e mekur e kafshërisë e cila po jep shpirt në shekullin e ri që po vjen së shpejti. Njerëzit naiv të mos jenë viktima të kësaj marrëzie jonjerëzore. Këta fatkeq duhen shpëtuar nga këta shantazhist që në fshetësinë e tyre ruajnë krimin e mistershëm. Kështu i trokeste në kokë ideja: Kush e vrau Bajram Currin, nuk më duket se ai ka vrarë vetën?! Atë e ka vrarë tradhëtia. Kush e vrau Luigj Gurakuqin e ditur?! Avni Rrustemin shpresën djaloshare të shqiptarisë?! Kush e vrau diellorin Hasan Prishtinas?! Kush e vrau Papa Kristo Negovanin e shkolluar?! Kush e vrau Qemal Stafën…Kush e vrau Halim Spahiun, Emin Durakun, Meto Bajraktarin, Xhevdet Dodën…?! Kush e vrau Enver Hadrin…?! Kush i vrau Rexhep Malën e Nuhi Berishën…?! Kush i vrau Afrim Zhitinë e Fahri fazliun…?! Po si ndodhi që në ditën e vrasjes së Lajmëtarit të gjendej aty pranë ajo vetura”Citroen” me targë të Zvicrrës dhe ajo vetura të ishte e shokut më të ngusht të Kandilit, tani të fikur…?! Po pse, pikërisht në natën e krimit Kandili duhej t’i telefononte me çdo kusht Bules…?! Po ku mbeti ajo revolja që kishte qenë e destinuar për likuidimin e Lajmëtarit…?! Kuushsh i vrau…Kuuushshsh…Kuuuushshshsh…i vrau?! Hamlet të lutem ma zgjidh këtë enigmaë…Shqiptoi këto fjalë Hektori dhe, kështu kishte filluar për ta vënë në gjumë fyelli i Nolit që ju kishte dukur se ai tingull muzikor poi vinte nga varrezat e Bostonit.



F U N D

1995 – 1998 , Suharekë

[biligoa]

Recension



PËR FATIN E NJERIUT NË KOHË DHE HAPËSIRË



(Duke e lexuar novelën e Avdi Ibrahimit

“ KUSH E VRAU LAJMËTARIN”)





Shkruan: Jonuz Fetahu - Shkrimtar,në gazetën ditore “Kosova Sot”e premte 19 maj 2000 dhe e premte 7 korrik viti 2000.



Emri i Avdi Ibrahimit,për një pjeës të lexuesve tanë,viteve të fundit është i johur,sepse ai u prezentua në dekadën më të vështirë të krijimtarisë letrare dhe artistike tek ne.Ai botoi dy vëllime me poezi:SFIDË PËR MËMËDHENË (1994) dhe GJËMIMI I DARDANISË (1997),mirpo,sprovën e tij prej krijuesi, ky krijues i letrave tona shqipe e bëri edhe në zhanrin e prozës duke bërë përpjekje që të spikasë tema të përditshmërisë sonë,të njeriut të vogël në hapsirë dhe kohë,jo vetëm për të,por edhe të njeriut që me veprën,perpjekjet dhe angazhimin e vet arriti të vë gurëthemelin e forte të ç’shtjes kombëtare shqiptare,jo vetëm në Kosovë,por edhe më gjërë.E këtillë është edhe novela e këtij krijuesi “KUSH E VRAU LAJMËTARIN” që,pa dyshim shënon një kualitet të ri në prozën shqipe,e para,sepse Brenda dhjetë viteve të fundit lexuesi nuk ka pasur rast të lexojë një novelë,e cila do të joshë,përkatësisht do ta bëjë për vete,e dyta,lënda apo më mire të themi brumi për të ndërtuar këtë maket artistik është i nxjerrë dhe i sendërtuar duke marrë atë qënësoren që e ka hetuar,e ka prekur,e ka ndijuar,e ka përjetuar me gjitha krajatat,me gjitha baticat dhe zbaticat që ia krijon vetë jeta nëpër horizonte dhe labirinthe të kohës.Pse e ka zgjedhur këtë temë autori të tillë për shqyrtim ? Duke e lexuar këtë prozë,dashur e padashur ne mësojmë për një periudhë kohore të gjysëmshekullit të njëzetë,kur vetëdija e njeriut tone u brymos me ndjenja patriotike dhe atdhetare,që bëri përpjekje për t’u çliruar njëherë e përgjithmonë nga zgjedha e tutorial e huaj,por edhe të ndajë -shapin prej sheqerit e njerëzve tanë që ishin kolaboracionist bashkëpunëtorë dhe sahanlëpirës për një kocëkë premtimi dhe jete komode,duke pasur syzet e errësirës e kurrë nuk e shohin dritësinë që e ndjejnë së pari në shpirt e zemër atdhetarët dhe revolucionarët,bijët dhe bijat më të shtrenjta të Gjysmës së Atdheut tone.E këtillë,pra është novela KUSH E VRAU LAJMËTARIN,që heroi kryesor,strumbullari i tërë novelës është atdhetari ynë Jusuf Gërvalla që ra fli për idealet e veta për një ardhmëri më të mire e të lumtur të popullit tone në përgjithësi,por duke mos lënë anash edhe galerin tjetër të përsonazheveqë nëpër kaptina të novelës,secila veç e veç luan një rol të rendësishëm,sepse thyhen botëkuptimet,zhvillohet një luftë psiko-filozofike e personazheve siç janë: Brusha një njeri servile në shërbim të të huajit,Hektori një personazh i pa epur dhe që ka piksynim shembëlltyrën e Lajmëtarit shkon gjurmëve të tij për ta çuar amanetin e tij në vend,Lulëborën,Vejziun,Vashën,Profesor Kalimashin e shumë të tjerë që secili është gdhendur në mënyrë të veçantë dhe është pikëshënuar,është vijëzuar me virtytet,karakterët e forta dhe të liga,me bagazhin e jetës duke e bartur të mirën dhe të keqen me vete,por që kurrë duke mos harruar se në këtë ndërdyzash kohore njëra pale bie në provim e tjetra,ajo që është brymosur me atdhetarizëm e me edukate shqiptare arrinë të dale në syprinë duke përkujtuar gjithëherë se vetëm në shembujt e dale nga filozofia dhe psikologjia e jetës,e veprave të mëdha të atdhetarëve tanë që nga periudha e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit e deri në ditët e sotme,arritën që të notojnë përherë në ëndrrallën e tyre deri të realiteti i ditëve të sotit,pra deri te liria që,siç vërehet në novelë,paralajmërohet se do të ndodhë kur perms dialogjeve dhe monologjeve që i hasim në këtë prozë aq të lehtë,por që ka një rrjedhë autori, sepse fitohet përshtypja se ai duke bërë jetë më libra e për libra,arrinë,pra,ta sendërtojë pikëqëllimin e vetë që ta jape një prozë të nivelit të lartë artistik.Sepseerms dialogut të zgjedhur, perms figurshmërisë, perms nëntekstit të dhënë në këtë novelë,pa dyshim se mund të thuhet edhe më tepër,por mendojmë se për analiza më të thella,për shkoqitje më të gjërë,do të thuhet paksa më gjërësisht në shqyrtimet dhe trajtesat letrare.Mirpo, të themi në fund se për lexuesin tone kjo prozë është një sihariq dhe një mirëkëndje që ndjehet dhe lexohet nga një penë çfarë është ajo e Avdi Ibrahimit,i cili më një përkushtueshmëri e zell,por edhe më një përvojë të nxjerrë nga të tjerët,porse kurrë duke qenë i ndikuar,por duke e ruajtur origjinalitetin dhe stilin e të rrëfyerit arriti të na dhurojë një prozë që do të lexohet më ëndje dhe do të mbahet mend gjatë e do të gjej vend në bibliotekat tona.Urojmë që autori të na befasojë edhe më vëllime të tjera.Urojmë…



Kritika letrare



Shkruan:Ali Jasiqi në Revistën”KOSOVARJA”faqe 36, Qershor Viti 2000.



Vrasja e pandriçuar



Kush e vrau Lajmëtarin - është titulli i novelës së Avdi Ibrahimit,të kësaj vepre që qëndron në mes të novelës dhe romanit.Sipas përshkrimeve të personazhit,ngjarjeve që shtjellohen në vepër nuk është vështirë që të dëshmohet se Lajmëtar Çlirimi në të vërtetë është atdhetari,patrioti,poeti e muzikanti Jusuf Gërvalla,që u vra pabesisht bashkë më të vëllanë e një tjetër,vrasje që edhe sot e kësaj dite ka mbetur e pandriçuar.Veprimtaria e tij e nxit autorin që të gjurmoj fakte,të imagjinojë ngjarje e personazhe në mënyrë që vepra e tij të hedhë një fije drite në ndriçimin e kësaj ngjarjeje tragjike.Në të vërtetë në qendër të vëmendjes së lexuesit dhe të ngjarjeve të novelës nuk është Lajmëtari,por Hektori,një personazh ky i paepur që gjurmon fakte e të dhëna për të ndihmuar në zbulimin e nxitësve të kësaj vrasje dhe arsyet e shkaqet që e kanë nxitur kryerjen e saj.Hektori që ka pikësynim shembëlltyrën e Lajmëtarit për të shkuar gjurmëve të tij që do t’i mundësojë ta çojë në vend amanetin e tij në vend,vështirë mund të lirohet nga dilemat se kush në të vërtetë është nxitës i likuidimit fizik të idolit të tij.Mos,vallë këtu ka gisht sigurimi shtetëror i Shqipërisë apo edhe ai gjerman ? Megjithatë,në bazë të të dhënave dhe fakteve vjen në përfundim se vrasjen e ka nxitur dhe e ka organizuar Shërbimi Sekret Jugosllav,kundërshtari i të cilit ishte Jusuf Gërvalla.Dorasi gjithsesi vjen në plan të dytë në krahasim me nxitësit dhe organizatorët.Autori në fund të veprës shtron dilemma para lexuesit dhe para organizatorëve.

Autori, në fund të veprës,shtron dilemma para lexuesit se kush mund të ishin vrasësit e shumë figurave të shquara shqiptare,në mesin e të cilëve e numëron edhe këtë të fundit.

Avdi Ibrahimi në këtë vepër ka vijëzuar disa personazhe,që këtu janë dhënë sipas metodës”bardh e zi”.Në një anë kemi Hektorin,Lonin,Profesor Kalimashin,Vashën,Lulëborën e ndonjë tjetër që simbolizojnë njerëzit e mirë,idealë e patriotë,e në anën tjetër Brushën,Vejziun,Sabit,Dilinxhiunetj. përfaqësues, tësë, keqës,imoralit, antinjerëzorës,që zhytën gjithnji e më shumë në ujëra të turbullta me veprimet e ndyra,e mbi të gjitha,çka është edhe më e keqe,janë antikombëtarë.Kjo mënyrë e trajtimit ia ul vlerën veprës,që megjithate do të pritet mire nga lexuesi.





Fragment nga novella ”KUSH E VRAU LAJMËTARIN”në Revistën “Kosovarja” qershor 2000.faqe 36. veçoi këtë fragment Ali Jasiqi



Avdi Ibrahimi



Pjella e qoftëlargut

Lajmëtari vërejti gjestin jonjerëzor të tij. I tha:

Vini për të më vrarë ? Keni marrë urdhër nga ata të UDB-së për të kryer atentat ndaj meje ?

Po tha si i përhumbur Analfabeti.

Pse ?

Kështu më kanë urdhëruar !

Po kush të ka urdhëruar ?

Shefi im,zotëri…Ai më ka thenë se duhet ta vrasësh Lajmëtarin, se është spiun i Jugosllavisë !...

Keni argumente për një akuzë kaq të rendë kundër meje zotëri ?

Unë personalisht nuk d’i asgjë,por Shefi më ka thenë se për këtë ekzistojnë disa fakte ?!

E keni menduar e peshuar mire këtë fare pune,se mos ju ka future Shefi në lojëra dinake ? Mos është ky një gjykim tepër i gabuar për mua !...

Eh ! Sa jam lodhur nga këto thashetheme që fliten e përfliten kundër meje,pa kurrfarë argumenti.Kam bindjen time se këto thashetheme burojnë dhe gatuhen në kuzhinat e kryeqendrës jugosllave dhe ndoshta edhe t’i Analfabet je bërë njëra nga veglat qorre të tyre.Mos edhe t’i je nga ajo pjella e Qoftëlargut ?-mendoi Lajmëtari me vete dhe tha: “ I gjori,ndoshta vetëm d’i të zbatoj urdhëra të eprorëve të tij,pa i kuptuar fare”. Zotëri s’keni pse më ofendoni me fjalë të rënda.Nuk jamë vegël e shkaut, por jamë në luftë kundër tij andaj largoni nga koka juaj ato mendime të gabuara që i krijuat për mua,unë i takoj Lëvizjes…

Oh ! Jo zotëri.Sikur të ishit kështu si thoni nuk do ta merrje për sipër një detyrë kaq budallaqe.Ti je njeri i lëkundur,lum miku.Ju s’jeni më askë,pra ju nuk jeni një krushk lirie,sado që e mbani veten për të tillë.Mendova njëherë se mos u ndodhët rastësisht pranë banesës sime,,se thotë urtia popullore:”Rasti është mbret i botës”.Dhe,kështu mendova mos rastësia na bëri edhe miq…







U PROMOVUA NOVELA“KUSH E VRAU LAJMËTARIN”



Në sallën e madhe të shtëpisë së kulturës”Xhemajli Berisha”në Prizren mbrëmë klubi letrar F.S NOLI e promovoi novelën “Kush e vrau Lajmëtarin”të autorit Avdi Ibrahimi.



Mbrëmja promovuese filloi me leximin e një fragmenti të novelës nga Alma Berisha,ndërkaq recensenti z. Jonuz Fetahaj ndër të tjera tha:Novela”Kush e vrau Lajmëtarin”pa dyshim shënon një kualitet të ri në prozë,sepse Brenda dhjetë vjetëve të fundit lexuesi nuk ka pasur rast të lexojë një novelë që të josh për ta lexuar me një frymë.Duke lexuar këtë prozë,dashur e padashur mësojmë për një periudhë kohore të gjysëmshekullit të njëzet kur vetëdija e njeriut tone brymoset me ndenja atdhetare.Strumbullari kryesor i veprës është atdhetari ynë Jusuf Gërvalla që ra fli për idealet e larta,kurse edhe galeria tjetër e personazheve është realizuar artistikisht.Secili personazh është i gdhendur në mënyrë të veçantë dhe është pikëshënuar me virtytet e forta e të liga duke e bartur të mirën dhe të keqen.Liria në këtë novelë paralajmërohet se do të ndodhë,ku nëpërmjet dialogjeve dhe monologjëve shpaloset niveli i lartë artistik.Avdi Ibrahimi na ka dhuruar një prozë që do të lexohet me endje dhe do të gjejë vend në biblotekat tona,tha në fund.J.Fetahaj.Ndërkaq Sabahudin Cena professor në SHP tha se këtë novelë e çmoj sin jë hap të guximshëm,sepse novela ndër ne është deficit.Për nga burimi prozaik kjo është novelë e shkuar novelës,kurse për kah strukturimi i tablove del novel e kuptimit poetik…Hektori i patrembur e krenar është personazh i një realiteti të pakapshëm,por të mundur,prandaj të autori i kësaj novele e çmoj guximin që t’i hyjë kësaj teme,vendosmërinë e tij për të hyrë në thyerjet tona politike dhe stilin narrative që të pushtojë që novela të lexohet pandërprerë…Shefqet Canhasi professor tha se tema e vrasjes së bijëve tanë në megrim është një brum i shëndoshë prandaj shkrimtarët tanë kanë nevojë dhe duhet ta shfrytëzojnë imagjinatën dhe fantazinë për të krijuar art,sepse jeta e tyre ka qenë një ngjarje e pasur.Ndërkaq Yrjet Berisha e shtroi dilemën në është roman ose novelë vepra “Kush e vrau Lajmëtarin”.Temat historike janë të rrezikshme,por kështu ka filluar edhe Kadare.



Shkruar nga: Rami Berisha në gazetën ditore “Bota Sot” 18 qeshor 2000. faqe 8.



E shtunë 27 maj 2000.në Gazetën “DITA”në faqen për Kulturë



B o t i m e t ë r e j a



AVDI IBRAHIMI “KUSH E VRAU LAJMËTARIN”



Shkrimtari Avdi Ibrahimi,vjen para lexuesit me një vepër të vaçantë në prozë të titulluar”Kush e vrau Lajmëtarin”.Sipas përshkrimeve të personazhit,ngjarjeve që shtjellohen në vepër,nuk është e vështirë të dëshmohet se Lajmëtar Çlirimi është në të vërtetë muzikanti,poeti, dhe patrioti Jusuf Gërvalla,që u vra në vitin 1981 në rrethana ende enigmatike.Veprimtaria e tij e shtyri autorin të gjurmojë fakte,ngjarje dhe personazhe në mënyrë që të hedh dritë në ndriçimin e kësaj ngjarje tragjike.Megjithatë,në bazë të të dhënave dhe fakteve vjen në përfundim se vrasjen e Jusuf Gërvallës e ka nxitur dhe organizuar Sherbimi Sekret Jugosllav.Vrasësi vjen çdo here në plan të dytë në krahasim me nxitësin dhe organizatorët.Autori në fund të veprës së tij shtron dilemma para lexuesit dhe para organizatorit.kush mund të ishin vrasësit e shum figurave të shquara shqiptare,në mesin e të cilëve edhe kjo figure që po përmendim.Autori Avdi Ibrahimi në këtë vepër ka vijëzuar disa personazhe që këtu janë të dhëna sipas metodës “bardh e zi”,vepër kjo që ka një karakter të vaçantë për krijimtarinë tone letrare.Libri është botim i Shtëpisë Botuese “Faik Konica”Prishtinë.



Shkruar nga: S.Haxhiaj