Tri parimet dhe argumentet e tyre
Muhamed ibėn Abdulvehab
Me emrin e Allahut,
i Gjithėmėshirshmi, Mėshirėploti
Dije, Allahu tė mėshiroftė, se ėshtė detyrė mbi ne qė t'i mėsojmė katėr ēėshtje:
E para: Dija.[3] Dhe ajo ėshtė njohja e Allahut tė Madhėruar, njohja e tė Dėrguarit tė Tij (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi tė!) si dhe njohja e fesė islame me argumenta.
E dyta: Tė punuarit me kėtė dije.
E treta: Thirrja pėr tek kjo dije.[4]
E katėrta: Durimi ndaj dėmeve qė mund tė ndodhin gjatė kėsaj thirrjeje.[5]
Argument pėr kėtė ėshtė Fjala e Allahut tė Madhėruar:
وَالْعَصْرِ إِنَّ الْإِنسَانَ لَفِي خُسْرٍإِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ
"(Betohem) pėr kohėn! Me tė vėrtetė qė njeriu ėshtė nė humbje tė plotė. Pėrveē atyre qė besojnė dhe punojnė mirėsi e drejtėsi, edhe qė e kėshillojnė njėri-tjetrin pėr tė vėrtetėn edhe tė jenė tė durueshėm." [El Asėr, 1-3].[6]
Imam Shafiu (Allahu e mėshiroftė!) ka thėnė: "Sikur Allahu i Madhėruar tė mos zbriste argument tjetėr pėr krijesat e Tij vetėm se kėtė sure, kjo do t'u mjaftonte atyre."
Buhariu ka thėnė: Kapitulli: "Dija para fjalės dhe punės". Argument pėr kėtė ėshtė Fjala e Allahut tė Lartėsuar:
فَاعْلَمْ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَاسْتَغْفِرْ لِذَنبِكَ
"Dije pra, se padyshim nuk ka tė adhuruar tjetėr tė merituar pos Allahut dhe kėrko falje pėr gjynahin tėnd." [Muhamed, 19].
Pra, Allahu i Madhėruar e nisi me dijen para fjalės dhe punės.[7]
Dije, Allahu tė mėshiroftė, se ėshtė obligim pėr ēdo musliman dhe muslimane qė t'i mėsojė tri ēėshtje si dhe tė punojė me to:
E para: Allahu i Madhėruar ėshtė Ai i Cili na ka krijuar, Ai ėshtė Furnizuesi ynė dhe nuk na ka lėnė nė shpėrkujdesje por na dėrgoi tė dėrguar[8]. Kush i binden (pėrgjigjet) thirrjes sė tij do tė hyj nė xhenet[9] dhe kush e kundėrshton atė (nuk i bindet) do tė hyj nė zjarr.[10] Argument pėr kėtė ėshtė Fjala e Allahut tė Madhėruar:
انَّا أَرْسَلْنَا إِلَيْكُمْ رَسُولاً شَاهِداً عَلَيْكُمْ كَمَا أَرْسَلْنَا إِلَى فِرْعَوْنَ رَسُولاً فَعَصَى فِرْعَوْنُ الرَّسُولَ فَأَخَذْنَاهُ أَخْذاً وَبِيلا
"Vėrtet qė Ne ju kemi ēuar juve tė dėrguar pėr tė dėshmuar mbi ju, ashtu siē ēuam tė dėrguar te Faraoni. Por Faraoni nuk iu bind tė dėrguarit, andaj Ne e mbėrthyem atė me ndėshkim tė ashpėr." [El Muzemil, 15-16].
E dyta: Allahu i Madhėruar nuk ėshtė i kėnaqur qė t'i shoqėrohet Atij shokė nė adhurim, qoftė ai engjėll i afėrt apo i dėrguar. Argument pėr kėtė ėshtė Fjala e Allahut tė Lartėsuar:
وَأَنَّ الْمَسَاجِدَ لِلَّهِ فَلَا تَدْعُوا مَعَ اللَّهِ أَحَداً
"Dhe vėrtet qė xhamitė janė pėr Allahun, kėshtu qė mos lutni asnjė tjetėr bashkė me Allahun." [El Xhinė, 18].
E treta: Me tė vėrtetė kush i bindet tė Dėrguarit dhe e njėson Allahun e Madhėruar, nuk i lejohet atij qė t'i dojė ata tė cilėt e kundėrshtojnė Allahun dhe tė Dėrguarin e Tij, edhe nėse (ai kundėrshtuesi) ėshtė prej njerėzve mė tė afėrm. Argument ėshtė Fjala e Allahut tė Madhėruar:
لَا تَجِدُ قَوْماً يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ يُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَوْ كَانُوا آبَاءهُمْ أَوْ أَبْنَاءهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ أَوْ عَشِيرَتَهُمْ أُوْلَئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الْإِيمَانَ وَأَيَّدَهُم بِرُوحٍ مِّنْهُ وَيُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ أُوْلَئِكَ حِزْبُ اللَّهِ أَلَا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ
"Nuk gjen popull qė e beson Allahun dhe ditėn e gjykimit, e ta dojė atė qė e kundėrshton Allahun dhe tė dėrguarin e Tij, edhe sikur tė jenė ata prindėrit e tyre, ose fėmijėt e tyre, ose vėllezėrit e tyre, ose farefisi i tyre. Ata janė qė nė zemrat e tyre (Ai) ka skalitur besimin dhe e ka forcuar me shpirt nga ana e Tij dhe ata do t’i shpjerrė nė xhenete, nėpėr tė cilėt rrjedhin lumenj. Aty janė, pėrgjithmonė. Allahu ua ka pėlqyer punėn e tyre dhe ata janė tė kėnaqur me shpėrblimin e Tij. Tė tillėt janė palė e Allahut, ta dini pra, se pala e Allahut janė ata tė shpėtuarit." [El Muxhadileh, 22].
Parimi i parė
Dije, Allahu tė udhėzoftė nė bindjen ndaj Tij! Me tė vėrtetė El Hanifijjete[11] ėshtė feja e Ibrahimit (alejhi selam): tė adhurosh Allahun Njė e tė vetėm duke ia pėrkushtuar fenė vetėm Atij. Me kėtė gjė (besimin e pastėr Islam nė Njė Zot tė vetėm) Allahu i Madhėruar i urdhėroi tė gjithė njerėzit, e pėr kėtė arsye i krijoi ata. Siē thotė Allahu i Lartėsuar:
وَمَا خَلَقْتُ الجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ
"Dhe Unė nuk i kam krijuar xhinėt dhe njerėzit vetėm qė tė mė adhurojnė Mua" [Edh Dharijat, 56]. "Tė mė adhurojnė Mua" d.m.th. tė mė njėsojnė.
Ēėshtja mė madhore pėr zbatimin e secilės Allahu i Lartėsuar ka urdhėruar ėshtė Teuhidi: dhe ai ėshtė tė veēuarit e Allahut nė adhurim. Ndėrsa ēėshtja mė tė mėdhore prej secilės Allahu i Madhėruar na ka ndaluar ėshtė Shirku: dhe ai ėshtė tė lutėsh dikė tjetėr bashkė me Allahun.
Argument pėr kėtė ėshtė Fjala e Allahut, Njė e tė vetėm:
وَاعْبُدُواْ اللّهَ وَلاَ تُشْرِكُواْ بِهِ شَيْئاً
"Adhuroni Allahun dhe mos i shoqėroni Atij asgjė." [En Nisa, 36].
Nėse tė thuhet ty: Kush janė tri parimet, njohjen e tė cilave ēdo njeri e ka obligim?
Thuaj: Njohja nga ana e robit (njeriut) Zotin e tij, fenė e Tij si dhe njohja e tė Dėrguarit tė Tij, Muhamedit (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi tė!).
Nėse ty tė thuhet: Kush ėshtė Zoti yt?
Thuaj: Zoti im ėshtė Allahu, i Cili pėrkujdeset pėr mua si dhe pėr tė gjitha krijesat me mirėsitė e Tij. Ai ėshtė i Adhuruari im, dhe unė nuk kam tė Adhuruar tjetėr pėrveē Tij. Argument pėr kėtė ėshtė Fjala e Allahut tė Lartėsuar:
الْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ
"Falėnderimet i takojnė vetėm Allahut, Zotit tė botėve." [El Fatiha,1].
Ēdo gjė tjetėr pėrveē Allahut tė Madhėruar ėshtė krijim i Tij...e edhe unė jam njėri prej krijesave tė Tij.
Nėse ty tė thuhet: Si e njohje Zotin tėnd?
Thuaj: Me anė tė argumenteve dhe me anė tė krijesave tė Tij.
Prej argumenteve tė Tij ėshtė: Dita dhe Nata, Dielli dhe Hėna.
Prej krijesave tė Tij: Shtatė qiejt dhe shtatė tokat dhe ēfarė ka nė brendėsi tė tyre dhe ndėrmjet tyre. Argument pėr kėtė ėshtė Fjala e Allahut tė Lartėsuar:
وَمِنْ آيَاتِهِ اللَّيْلُ وَالنَّهَارُ وَالشَّمْسُ وَالْقَمَرُ لَا تَسْجُدُوا لِلشَّمْسِ وَلَا لِلْقَمَرِ وَاسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذِي خَلَقَهُنَّ إِن كُنتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُون
"Dhe prej argumenteve tė Tij janė nata dhe dita edhe dielli dhe hėna. Mos u bini nė sexhde as diellit e as hėnės, por bini nė sexhde vetėm ndaj Allahut i Cili i krijoi ato, nėse jeni vėrtet qė e adhuroni Atė." [Fusilet, 37].
Gjithashtu Fjala e Tij:
إنَّ رَبَّكُمُ اللّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ يُغْشِي اللَّيْلَ النَّهَارَ يَطْلُبُهُ حَثِيثاً وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ وَالنُّجُومَ مُسَخَّرَاتٍ بِأَمْرِهِ أَلاَ لَهُ الْخَلْقُ وَالأَمْرُ تَبَارَكَ اللّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ
"Vėrtet qė Zoti juaj ėshtė Allahu, i Cili krijoi qiejt dhe tokėn nė gjashtė ditė dhe pastaj Ai Isteva (u ngrit lart e qėndroi mbi) Arsh. Ai sjell natėn si mbulesė tė ditės dhe secila duke synuar tjetrėn pandėrprerė;dhe Ai krijoi edhe diellin, edhe hėnėn, edhe yjet tė nėnshtruar ndaj urdhėrit tė Tij. Padyshim qė i Tij ėshtė krijimi dhe komandimi. I Lartėsuar qoftė Allahu, Zoti i aleminit." [El Araf, 54].
Zoti ėshtė Ai i Cili meriton tė adhurohet me tė drejtė. Argument pėr kėtė ėshtė Fjala e Allahut tė Madhėruar:
يَا أَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُواْ رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ وَالَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُون الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الأَرْضَ فِرَاشاً وَالسَّمَاء بِنَاء وَأَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاء ً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرَاتِ رِزْقاً لَّكُمْ فَلاَ تَجْعَلُواْ لِلّهِ أَندَاداً وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ
"O njerėz! Adhuroni Allahun, Zotin tuaj, i Cili ju krijoi ju dhe ata qė ishin para jush, qė tė mund tė bėheni tė pėrkushtuar. I Cili e ka bėrė tokėn vend pushimi pėr ju dhe qiellin me kupė si mbulesė duke dėrguar qė andej ujė pėr tė prodhuar fruta si furnizim pėr ju. Atėherė pra, mos i vini shokė Allahut (nė adhurim) kur ju e dini." [El Bekare, 21-22].
Ibėn Kethiri (Allahu e mėshiroftė!) ka thėnė: "Krijuesi i kėtyre gjėrave, Ai ėshtė i Cili e meriton adhurimin."
Prej llojeve tė adhurimit me tė cilat Allahu i Madhėruar na ka urdhėruar pėrmendim: Islami, Besimi dhe Ihsani. Po ashtu prej tyre: Lutja, frika, shpresa, mbėshtetja, dėshira, frikrespekti, nėnshtrimi, druajtja, tė kthyherit tek Allahu, kėrkimi i ndihmės, kėrkimi i mbrojtjes, pėrgjėrimi, bėrja kurban, en nedhru (pėrmbushja e zotimit) si dhe tė tjera adhurime pėrveē tyre pėr tė cilat Allahu ka urdhėrur. Pra, qė tė gjitha kėto janė vetėm pėr Allahun e Madhėruar.[12] Argument pėr kėtė ėshtė Fjala e Allahut tė Madhėruar:
وَأَنَّ الْمَسَاجِدَ لِلَّهِ فَلَا تَدْعُوا مَعَ اللَّهِ أَحَداً
"Dhe vėrtet qė xhamitė janė pėr Allahun, kėshtu qė mos lutni asnjė tjetėr bashkė me Allahun." [El Xhinė, 18].
Kush i kryhen ndonjė nga kėto pėr tjetėrkėnd pėrveē Allahut, atėherė ai ėshtė mushrik-kafir. Argument pėr kėtė ėshtė Fjala e Allahut:
وَمَن يَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلَهاً آخَرَ لَا بُرْهَانَ لَهُ بِهِ فَإِنَّمَا حِسَابُهُ عِندَ رَبِّهِ إِنَّهُ لَا يُفْلِحُ الْكَافِرُونَ
"Dhe kushdo qė lut (ose adhuron) nė vend tė Allahut ēdo zot tjetėr pėr tė cilin nuk ka asnjė provė, atėherė llogaria e tij ėshtė vetėm te Zoti i tij. Vėrtet qė jobesimtarėt nuk do tė kanė kurrė sukses." [El Muminun, 11].
Argument nga hadithi:
"Duaja (lutja) ėshtė truri i adhurimit"[13]
Po ashtu Fjala e Allahut tė Lartėsuar:
وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ
"Dhe Zoti juaj thotė: “M’u lutni Mua, Unė do t’ju pėrgjigjem. Me tė vėrtetė se ata tė cilėt e pėrbuzin adhurimin ndaj Meje, ata padyshim qė do tė hyjnė nė xhehenem me poshtėrim!" [El Gafir, 60].
* Argumenti pėr frikėn. Fjala e Allahut tė Madhėruar:
فَلاَ تَخَافُوهُمْ وَخَافُونِ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ
"Kėshtu qė, mos iu frikėsoni atyre aspak, por m’u frikėsoni vetėm Mua, nėse jeni besimtarė tė vėrtetė." [Al Imran, 175].
*Argumenti pėr shpresėn. Fjala e Allahut tė Madhėruar:
فَمَن كَانَ يَرْجُو لِقَاء رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلاً صَالِحاً وَلَا يُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَداً
"Kėshtu pra, kushdo qė shpreson pėr takimin me Zotin e tij, le tė punojė mirėsie drejtėsi dhe tė mos i bashkojė askėnd pėr shok nė adhurim Zotit tė tij.” [El Kehf, 110].
* Argumenti pėr mbėshtetjen.
Fjala e Allahut tė Lartėsuar:
وَعَلَى اللّهِ فَتَوَكَّلُواْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ
"Dhe mbėshtetja juaj vetėm tek Allahu tė jetė, nėse jeni besimtarė tė vėrtetė.” [El Maide, 23].
Po ashtu Fjala e Allahut tė Madhėruar:
وَمَن يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ
"Dhe kushdo qė mbėshtetet tek Allahu, atėherė Ai do t’i mjaftojė atij plotėsisht." [Et Talak, 3].
* Argumenti pėr dėshirėn (e cila ėshtė e shoqėruar mė shpresė), frikrespektin dhe nėnshtrimin. Fjala e Allahut tė Madhėruar:
إِنَّهُمْ كَانُوا يُسَارِعُونَ فِي الْخَيْرَاتِ وَيَدْعُونَنَا رَغَباً وَرَهَباً وَكَانُوا لَنَا خَاشِعِينَ
"Ata vėrtet qė ishin qė nxitonin tė bėnin punė tė mira dhe gjithnjė na luteshin Neve me shpresė dhe frikė dhe gjithnjė nėnshtroheshin ndaj Nesh." [El Enbija, 90].
* Argumenti pėr druajtjen. Fjala e Allahut tė Madhėruar:
فَلاَ تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِي
"Kėshtu qė, mos iu frikėsoni atyre, por m’u frikėsoni vetėm Mua!" [El Bekare, 150].
* Argumenti pėr tė kthyherit tek Allahu. Fjala e Allahut tė Madhėruar:
وَأَنِيبُوا إِلَى رَبِّكُمْ وَأَسْلِمُوا لَهُ
"Dhe kthehuni tek Zoti juaj dhe nėnshtrojuni Atij." [Ez Zumer, 54].
* Argumenti pėr kėrkimin e ndihmės. Fjala e Allahut tė Madhėruar:
إِيَّاكَ نَعْبُدُ وإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ
"Vetėm Ty tė adhurojmė dhe vetėm Ty tė mbėshtetemi e tė kėrkojmė ndihmė." [El Fatiha, 1].
Ndėrsa nė hadith thuhet:
"إذا استعنت فاستعن بالله"
"Nėse kėrkon ndihmė kėrko vetėm nga Allahu."[14]
* Argumenti pėr kėrkimin e mbrojtjes. Fjala e Allahut tė Madhėruar:
قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ
" Thuaj: “Mbrohem (me Allahun) Zotin e agimit. " [El Felek, 1].
قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ
"Thuaj: “Mbrohem (me Allahun) Zotin e njerėzve." [Nas, 1].
* Argumenti pėr pėrgjėrimin. Fjala e Allahut tė Madhėruar:
إِذْ تَسْتَغِيثُونَ رَبَّكُمْ فَاسْتَجَابَ لَكُمْ
"(Pėrkujtoni) kur ju kėrkuat ndihmė me pėrgjėrim te Zotit tuaj dhe Ai u pėrgjigj." [El Enfal, 9].
* Argumenti pėr bėrjen kurban. Fjala e Allahut tė Madhėruar:
قُلْ إِنَّ صَلاَتِي وَنُسُكِي وَمَحْيَايَ وَمَمَاتِي لِلّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ لاَ شَرِيكَ لَهُ وَبِذَلِكَ أُمِرْتُ وَأَنَاْ أَوَّلُ الْمُسْلِمِينَ
"Thuaj: “Sigurisht falja ime, kurbani im, jeta ime dhe vdekja ime janė pėr Allahun, Zotin e botėve. Ai nuk ka asnjė shok e tė barabartė me Tė." [El Enam, 162-163].
Ndėrsa nga hadithi: "E mallkoftė Allahu atė i cili therė pėr tjetėr kėnd pėrveē Allahut."[15
Argumenti pėr en nedhru (pėrmbushjen e zotimit). Fjala e Allahut tė Madhėruar:
يُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَيَخَافُونَ يَوْماً كَانَ شَرُّهُ مُسْتَطِيراً
"Ata (janė tė cilėt) pėrmbushin betimet (e tyre) dhe i frikėsohen njė Dite, e keqja e sė cilės ka pėrmasa tė mėdha." [El Insan, 7].
vazhdon
.
Krijoni Kontakt