Brunei ėshtė njė shtet monark, i cili udhėhiqet nga familja mbretėrore. Brunei ėshtė mbretėri qe prej 600 vitesh(600 vjet mbreteri nga e njejta familje) dhe konsiderohet ndėr me tė vjetrat nė botė. Brunei eshte ngjitur me Malajzine.
Gjatė kėtyre shekujve Brunein e kanė udhėhequr 29 mbretėr, duke e konsideruar nė mesin e tyre edhe sulltanin aktual, Hassan El Bolkia-n.
FOTO
Sulltani i parė Awang Alak Betatar kishte pranuar Islamin dhe kishte ndėrruar emrin e tij nė Muhammed Shah. Me kėtė mbret fillon historia e shkruar e Bruneit.
Lista e emrave tė Sulltanėve tė Bruneit
1- Sulltan Muhammed Shah ( 1363-1402)
2- Sulltan Ahmed ( 1408-1425)
3- Sulltan Sherif Ali([4]) (1425-1432)
4- Sulltan Sulejman (1432-1485)
5- Sulltan Bolkiah (1485-1524)
6- Sulltan Abdul Kahar ( 1524-1530)
7- Sulltan Saiful Rijal ( 1533-1581)
8- Sulltan Shah Brunei ( 1581-1582)
9- Sulltan Hassan ( 1582-1598)
10- Sulltan Abdul Jalilul Akbar (1598-1659)
11- Sulltan Abdul Jalilul Jabbar (1659-1660)
12- Sulltan Muhammed Ali ( 1660-1661)
13- Sulltan Abdul Mubin ( 1661-1673)
14- Sulltan Muhyiddin ( 1673-1690)
15- Sulltan Nasaruddin ( 1690-1710)
16- Sulltan Kamalauddin ( 1710-1730 & 1737- 1740)
17- Sulltan Muhammad Aliuddin ( 1730-1737)
18- Sulltan Omar Ali Saifuddin 1( 1740-1795)
19- Sulltan Muhammad Tajuddin ( 1795-1804 & 1804-1807)
20- Sulltan Muhammad Jamalul Alam ( 1804)
21- Sulltan Muhammad Kanzul Alam ( 1807-1826)
22- Sulltan Muhammad Alam ( 1826-1828)
23- Sulltan Omar Ali Saifuddin 2 ( 1828-1852)
24- Sulltan Abdul Mu'min ( 1852- 1885)
25- Sulltan Hashim Jalilul Alam Aqamaddin (1885- 1906)
26- Sulltan Muhammad Jamalul Alam 2 ( 1906- 1924)
27- Sulltan Ahmad Tajuddin ( 1924-1950)
28- Sulltan Haji Sir Muda Omar Ali Saifuddin 3 ( 1950 -1967)
29- Hirėsia e tij, Haji Sulltan Hassan El Bolkiah, Sulltani aktual (1967-)
Jeta e sulltanit Hassan El Bolkiah dhe roli i tij nė pushtet.
Hirėsia e tij, Sultan Haji Hassanal Bolkiah Mu'izzaddin Waddaulah dhe Yang Di-Pertuan i Brunei Darussalam, ėshtė sulltani i 29-tė me radhė. Si fėmija mė i madh, nė vitin 1961, nė moshėn 15 vjeēare ishte kurorėzuar me kurorėn mbretėrore, gjegjėsisht ishte caktuar pėr tė ardhur nė front pas babait tė tij, tė ndjerit Sulltan Omerit.
Mė 5 tetor tė vitit 1967 morri postin e mbretit tė Bruneit. Atėbotė Sulltani ishte vetėm 21 vjeēar. Konform traditave tė lashta tė Bruneit, Sulltani kurorėzimin e tij mbretėror e bėri me 1 gusht 1968.
Sulltani ka lindur mė 15 korrik 1946 nė pallatin e quajtur Istana Darussalam nė kryeqytet, (ish) Brunei Town ( tani Bandar Seri Begawan).
Shkollimin e hershėm e kishte marrė nė mėnyrė private nė pallat, respektivisht nė musal-lane (dhomėn e faljes) sė pallatit.Nė moshėn 9 vjeēare, pas mėsimit privat nė pallat, kishte kaluar nė shkollėn melaje nė Bandar Brunei, tani Bandar Seri Begawan. Mė vonė kishte shkuar nė Kuala Lumpur, nė Malajzi, ku kishte mėsuar nė shkollėn" Rruga Gurney" (Jalan Gurney) pėr tė vazhduar mė pas, nė tė njėjtin shtet, nė institutin e famshėm Viktoria mė 1963.Mė 1964 ishte kthyer nė vend dhe kishte vazhduar studimet nė kolegjin e babait tė vet" Omar Ali Saifuddien", nė kryeqytet, ish-Bandar Brunei.
Nė Angli ishte kualifikuar si oficer nė Sandhurst Royal Military Academy dhe nė vitin 1967 ishte ngarkuar me detyrėn e kapedan-it. Nė tetor tė kėtij viti, ai lėshoi Sandhurst-in pėr tė ardhur nė Brunei pėr ta trashėguar fronin.
Njė profesor i tij, duke e pėrshkruar sulltanin gjatė jetės sė tij studentore kishte thėnė" Ishte modest, i shoqėrueshėm me tė tjerėt duke mos ndikuar nė te aspak statusi i tij social... Ishte shembull pėr tė gjithė studentėt si dhe respektonte shumė profesorėt e oficerėt".
Sa i pėrket funksioneve, tė cilat i ushtron Sulltani, nuk ėshtė lehtė t'i definosh, meqė nga koha nė kohė i ka ndėrruar, madje tani kur edhe ka caktuar djalin e tij si trashėgimtar, nuk na mbetet shumė vend pėr diskutim. Sido qė tė jetė ne po cekim funksionet qė i ka ushtruar dhe i ushtron aktualisht.
Funksionin mė tė lartė e ka si Sulltan dhe Yang Di Pertuan (Kryetar i Shtetit). Ky funksion i njihet nė bazė tė ligjit tė themeluar nė vitin 1959.Pastaj kryeministėr, Ministėr i Mbrojtjes, Kryetar i Fesė nė Brunei. Do theksuar kėtu se nė fillim, kur Sulltani morri pushtetin, detyrėn e Ministrit tė Mbrojtjes e kryente babai i tij, Ish-Sulltani Omer Ali Saifuddien, ndėrsa pas vdekjes sė tij, kėtė post e trashėgoi Sulltani Hassan.
Mė parė ushtronte edhe detyrėn e Ministrit tė Financave, por pas njė kohe kėtė post ia dha vėllait tė vet.Pas rėnies marramendėse tė ekonomisė nė Brunei gjatė viteve tė 90-ta e kėndej, Sulltani vendosi prapė t'a marrė kėtė post nėn mbikėqyrje.
Nė vitin 1998, gjegjėsisht mė 3 nėntor, kishte futur nėn udhėheqjen e Zyrės sė Kryeministrit, postin e tė cilit e gėzon vet Sulltani, edhe Ministrinė e Drejtėsisė.
Nėn patronazhin e Sulltanit funksionojnė kėto kėshilla:
1-Kėshilli fetar, i cili pėrmban anėtarė tė zgjedhur nga Sulltani. Kėshilli tė gjitha ēėshtjet islame apo qė kanė tė bėjnė me fenė, ia shtron pėr shqyrtim Sulltanit, meqė ai konsiderohet Kryetar i Fesė, siē pėrmenda mė parė.
2- Kėshilli i Kryeministrisė.
3- Kėshilli Parlamentar apo siē e quajnė Mexhlisu Shura. Roli i kėtij kėshilli zakonisht pėrqendrohet nė kėshillat qė i jepen Sulltanit pėr ndryshimet nė ligje, ngritja dhe zhvillimi i ligjeve, dhėnia e ēmimeve tė nderit, etj.
4- Kėshilli i Trashėgimisė (nė fron).Ky kėshill cakton pasardhėsin e Sulltanit, nėse Sulltani vdes befasisht.
Krahas kėsaj, Sulltani ėshtė Komandant Suprem i Forcave Ushtarake dhe Policore tė Bruneit.
Sikurse edhe babai i tij, i cili me plotė tė drejtė meriton tė quhet Arkitekt i Bruneit Modern, pokėshtu edhe ky punon shumė nė kėtė drejtim qė Brunei tė jetė nė mesin e shteteve tė pėrparuara nė ēdo aspekt.
Sulltani shquhet si njeri shumė energjik. Ēdoherė e mban vendin nėn kontroll; viziton ministritė, mbikqyrė punėt administrative, forcat e rendit, fshatrat, etj. Kjo gjė ka bėrė qė Sulltani tė jetė shumė i afėrm me popullin, tė cilėt e dojnė dhe e ēmojnė shumė.
Sulltani ėshtė dekoruar me disa ēmime, si: Njeriu i Paqes,nga" Sė bashku pėr themelimin e Paqes" nė Itali, pastaj ėshtė dekoruar me disa ēmime tjera tė nga universitete tė shumta botėrore, si: Oksfordi, Aberdeen-i, Malaya dhe UBD (University Brunei Darussalam).
Sulltani pėr tė promovuar dhe pėrforcuar lidhjet me botėn kishte udhėtuar rreth e pėrqark botės. Prej Azisė nė Evropė dhe prej Evropės nė Amerikė. Nė shtator tė vitit 1984, Brunein e kishte anėtarsuar nė Kombet e Bashkuara.
Sulltani ėshtė shumė i interesuar pėr sport, e nė veēanti pėr vaterpolon. Sulltani ėshtė i martuar me Mbretėreshėn: Anak Hajjah Saleha dhe ka 10 fėmijė, 4 princa dhe 6 princesha.
Me parė Sulltani ka qenė i martuar edhe me njė grua tjetėr, prej sė cilės ėshtė ndarė, pėr tu martuar pėrsėri kėtė vit, 2005, me njė grua tjetėr. Pra pėr momentin, Sulltani ka dy gra nėn kurorė. Zyra rezidente e Sulltanit ėshtė pallati i tij Istana Nurul Iman, i cili njėherit ėshtė edhe qendra administrative e shtetit.
Krijoni Kontakt