Kuptimi i mevludit

[Sabriu]

Kuptimi i mevludit



Falėnderimi dhe adhurimi i takojnė vetėm All-llahut xh.sh., Krijuesit tė gjithėsisė, i Cili i dėrgoi njerėzimit nė periudha tė ndryshme pejgamberė qė treguan rrugėn e shpėtimit pėr kėtė dhe pėr jetėn tjetėr.

Muhammedi a.s. ishte, ėshtė dhe do tė jetė shembulli mė i bukur, modeli mė i pėrsosur, i dėrguari i fundit i Thirrjes Hyjnore pėr mbarė njerėzimin.

Muslimanėt qė e pranuan fenė Islame, nga dashuria pėr Pejgamberin a.s. filluan tė shfaqnin ndjenjat e tyre nderuese, lartėsonin emrin e tij, i luteshin Zotit pėr tė. Ditėlindja e Muhammedit a.s. ėshtė njė ngjarje e shėnuar qė festohet me gėzim e kėnaqėsi tė veēantė nga tė gjithė besimtarėt muslimanė. Pėrkujtimi i kėtij pėvjetori gjatė shekujve ka qenė burim frymėzimi pėr studime, krijimtari e botime tė ndryshme fetare, letrare, historike, shkencore, kulturore e pedagogjike qė kanė shėrbyer e shėrbejnė pėr edukim tė gjithanshėm shpirtėror e njerėzor. Pėr kėtė arsye lindėn veprat e para pėr jetėn dhe veprėn, pėr njohjen e personalitetit dhe pėr realizimin e misionit tė tij.

Ndėr gjinitė mė kryesore tė shkrimeve e botimeve qė kishin tė bėnin me kėtė, mund tė pėrmenden Siret (veprat qė tregojnė pėr historinė e Pejgamberit a.s.), Historitė Islame, Kisasul-enbija’ (rrėfimet kur’anore pėr historinė e tė gjithė pejgamberėve a.s.) dhe mevludet.

Veprat, tė cilat e lavdėrojnė dhe i theksojnė cilėsitė e Muhammedit a.s. filluan tė shkruhen qė kur ai ishte akoma gjallė. Nė letėrsinė islame-arabe si autorė tė parė tė veprave tė kėtilla mund tė pėrmendim: Hasan bin Thabitin (vdiq mė 647), Ka’b bin Zubejrin (v. 645) dhe Abdullah bin Revahan.

Siret (historitė), Shemaili-sherifet (veprat qė pėrshkruajnė dukjen dhe formėn e jashtme tė trupit tė Muhammedit a.s.) dhe Megazet (veprat tė cilat pėrshkruajnė betejat dhe trimėritė e luftėrave qė i ka zhvilluar Muhammedi a.s.) tė shkruara nė formė tė poezisė e tė prozės, nė tė njėjtėn kohė kanė qenė edhe si burim pėr Mevludet.

Doc. Dr. Hasan Aksoy, studiues dhe ligjėrues nė Fakultetin Ilahijat nė Stamboll, nė njė studim pėrmbledhės tė tij pėr mevludet ka nxjerrė kėtė definicion pėr kuptimin e fjalės “mevlud”: “Fjala mevlud nė fillim pėrdorej si emėr vendi dhe kohe pėr lindjen, por me kalimin e kohės ajo mori kuptim terminologjik, nė tė cilin nėnkuptohet vendi dhe koha e lindjes sė Muhammedit a.s. Mbasi ardhja e Muhammedit a.s. nė kėtė botė ishte gėzim, shpėtim dhe sihariq pėr njerėzimin, lindja e tij u konsiderua si festė dhe me kalimin e kohės kjo fjalė filloi tė pėrdoret nė kėtė kuptim. Nė letėrsi termi Mevlud pėrdoret pėr pėrshkrimin e lindjes, jetės, mrekullive dhe vdekjes sė Muhammedit a.s. Nė pėrgjithėsi ato janė lėvdata tė shkruara nė vargje”.1[1] Nė shtypin islam shqiptar janė botuar mjaft shkrime pėr mevludet qė plotėsojnė edhe mė tepėr kuptimin leksikor tė kėsaj fjale. Nė njė artikull tė Rifat Copės me temė “Nga historia e mevludit” ėshtė shėnuar ky pėrdėftim i kėtij termi: “Mevludi ėshtė ode∗∗ me elemente tė poemės qė i kushtohet jetės sė Pejgamberit a.s., duke filluar qė nga lindja e deri nė vdekje. Ėshtė bėrė traditė tė quhet mevlud ose mevlid, qė nė letėrsinė islame do tė thotė ditėlindja e Muhammedit a.s., ode ose poemė pėr personalitetin e Pejgamberit a.s. Mevludi, pra, ėshtė njė krijim poetik”.[2]2

Trajtimi i plotė domethėnės i fjalės mevlud na lejon tė orientohemi drejt nė kuptimin e pėrmbajtjes e tė vlerave tė shumta qė i ka mevludi e qė janė si nė vijim:

- pėr tė nderuar personalitetin e Muhammedit a.s.,

- pėr tė ngritur horizontin tonė fetar e kulturor islam,

- pėr tė mėsuar vlerat fetare, letrare, gjuhėsore, historike, kulturore, gjuhėsore, etnografike dhe atdhetare tė pėrmbajtjes, tė formės e tė ceremonialit tė tyre,

- pėr tė forcuar frymėn e bashkimit, tė mirėkuptimit, tė bashkėpunimit e tė tolerancės mes njerėzve nė pėrgjithėsi si krijesa tė Zotit.3[3]


Sabri Selmani

[Sabriu]

Mevludi nė gjuhėn shqipe



Lindja, jeta, veprimtaria, peersonaliteti dhe kontributi i tij si i Pejgamber i Zotit, ashtu si nė vendet e tjera islame, ka zėnė vendin e duhur edhe nė letėrsinė shqiptare.

Pėrpilimi i mevludeve nė gjuhėn shqipe ka filluar qysh me poetėt dhe shkrimtarėt bejtexhinj, konkretisht me Hasan Zyko Kamberin dhe ka vazhduar deri nė ditėt tona. Nė fillim ato kanė qenė shkruar me alfabetin turko-arab e mė vonė me alfabetin shqip. Kėto mevlude kanė qenė pėrkthime, pėrshtatje dhe origjinale dhe kanė pėrfshirė tė gjitha zonat e Shqipėrisė, Kosovės, Maqedonisė, Malit tė Zi dhe diasporėn shqiptare.

Nga gjurmimet, shfrytėzimi i literaturės dhe nga kontaktet me studiuesit e lėndės ėshtė arritur tė grumbullohen, tė analizohen e tė vlerėsohen mevludet e mėposhtme nė gjuhėn shqipe tė botuara nė kohė e vende tė ndryshme:

1. Mevludi i Hasan Zyko Kamberit,

2. Mevludi i Ismail Floqit,

3. Mevludi i Hafiz Ali Ulqinakut,

4. Mevludi i Tahir ef. Popovės,

5. Mevludi Ēam,

6. Mevludi i Hafiz Islam Ēelebiut,

7. Mevludi i Mehmet ef. Salihut,

8. Mevludi i Shefki Hoxhajt,

9. Mevludi i Hafiz Ali Korēės,

10. Mevludi i Hafiz Abdullah Zemblakut,

11. Mevludi i Sheh Ahmet Shkodrės,

12. Mevludi i Hafiz Ibrahim Dalliut,

13. Mevludi i Zejnullah Jasharit,

14. Mevludi i Farudin Osmanit,

15. Mevludi i Idriz Lamajt,

16. Mevludi i Ilmi Veliut,

17. Mevludi i Sheuqet Krajės,

18. Mevludi i Jonuz Metanit,

19. Mevludi i Ferit Vokopolės,

20. Mevludi i Sheh Xhemali Shehut.

Krahas 20 mevludeve tė mėsipėrme nga literatura mėsohet se nė gjuhėn shqipe janė shkruar edhe mevlude tė tjera si:

1. Mevludi i Abdullah Sulejman Konispolit,

2. Mevludi i Haxhi Ēiēkos,

3. Mevludi i Mulla Mehmet Hasanit.

Kėto mevludet e fundit kanė mbetur nė dorėshkrime ose janė cituar nga studiuesit, pa qenė lėndė analize e vlerėsimi.

Nga tė gjitha mevludet pėrjashtim bėjnė tre: ai i Jonuz Metanit kushtuar Pirit*** tė tarikatit Rifaij, Seid Ahmed Rifaiut; Mevludi i Sheh Xhemali Shehut nga Prizreni kushtuar Imam Aliut dhe mevludi i Ferit Vokopolės, kushtuar po ashtu Imam Aliut.

Mevludet nė gjuhėn shqipe kanė pasur pėrhapjen e tyre nė zona tė ndryshme, disa prej tyre janė ribotuar nga disa herė dhe kanė pasur njė shtrirje mė tė gjerė. Ėshtė pėr t’u shėnuar se ka pasur edhe botime me karakter pėrmbledhės tė disa mevludeve nė njė vėllim, siē ka ndodhur me botimin Pesė Mevlude, nė tė cilin janė pėrfshirė mevludet e Hafiz Ali Ulqinakut, Hafiz Ali Korēės, Farudin Osmanit, Hafiz Abdullah Zemblakut dhe Tahir ef. Popovės.8 [8]

Sabri Selmani

[altin55]

O Sabri ketu eshte komuniteti musliman
ato qe ti ke shkruar nuk kane te bejne me fene e Allahut te Madheruar

Allahu te udhezoft

[Kandili 1]

Persa i perket Mevludit eshte nje pyetje qe me brengos qe disa vite.
Me ka rene ne shume raste te perjetoj organizimin e Mevludit per te vdekurit,qofshin te afermit e mi ,qofshin persona me te larget.
Cka me pat ra ne sy gjate lutjeve te tilla, ishin lutjet qe beheshin per Muhamedin(a.s.),e Mevludi organizohej,“behej njet“, per te porsa vdekurin!!
Tash une jam ne dileme.

Do t`u falenderohesha nese me sqaroni kete ceshtje.
Te ua them te drejten, per kete ceshtje me deshire e kisha lexue komentin e Rapsodit!Me ka rene te lexoj disa shkrime te tij dhe e kam verejt se eshte mjaft permbajtesor dhe argumentues.

Ju faleminderit per mirekuptimin.

[altin55]

O Kandili mevludi ne Islam nuk lejohet eshte bidat (gje e shpikur)

Lexo nje nga dijetaret me te medhenj te kohes shejh Bin Baz (Allahu e meshiroft)

Numri: 1116 Data: 09.05.2003
Pyetja: I falënderuar qoftë All-llahu, lutjet dhe përshëndetjet e All-llahut qofshin për të Dërguarin e All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], familjën dhe shokët e tij. Këto fjalë janë përgjigje e tekstit të botuar në gazetën “El Edva” të autorit Muhammed Emin Jahja me datë 16/Rebiul Evvel/1378 në të cilin autori thërret muslimanët që t’i bashkangjitën kremtimit të ditëlindjës së Muhammedit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] (Mevludi) duke shkruajtur nëpër gazeta dhe revista dhe duke e festuar nëpër mjetet e mediasë. Më habiti moskujdesja e autorit i cili haptazi i thërret njerëzit në risi e cila nuk ka asgjë me fenë Islame dhe e cila kundërshton traditën e shokëve të Muhammedit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] dhe traditën e gjeneratave të para All-llahu qoftë i kënaqur me të. Duke e zbatuar obligimin e këshillës (nasihatit) vendosa që t’i shkruaj këto fjalë si përkujtim për autorin dhe të tjerët duke iu përmbajtur rrëgullave të sheriatit, i cili është i përkryer, në të cilën do të flas për dispozitën e fesë mbi kremtimin e ditëlindjës së Pejgamberit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], Mevludin:

Përgjigjja:
Nuk ka dyshim se All-llahu [subhanehu ve teala] e dërgoi Muhammedin [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] me udhëzim dhe fe të vërtetë e cila bazohet në dituri të dobishme dhe punë të mirë dhe Ai Muhammedi [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] nuk ndërroi jetë derisa përfundoi shpallja, u plotësua feja dhe derisa u plotësoi dhuntia e All-llahut [subhanehu ve teala].
)الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلامَ دِينًا(
“Sot përsosa për ju fenë tuaj, plotësova ndaj jush dhuntinë Time, zgjodha për ju islamin fe” Maide, 3
me këtë ajet All-llahu [subhanehu ve teala] na e bëri të qartë se feja është e përkryer dhe se dhuntia e All-llahut ndaj neve është plotësuar, dhe çdo kush që në fe shpik gjë të re për të cilën pretendon se është e ligjshme dhe ka bazë në fe vetëm se ka përgenjeshtruar All-llahun [subhanehu ve teala] duke menduar se feja është e mangët dhe ka nevojë për plotësime. Nuk ka dyshim se kjo është e kotë dhe prej shpifjeve më të mëdha është kundërshtimi i këtij ajeti.
Po të ishte kremtimi i ditëlindjës së Pejgamberit (Mevludi) prej fesë këtë do të na e shpjegonte Muhammedi [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] i cili më tepër kujdesej për kumtimin e të vërtetës sepse e dinte se pas tij nuk do të dërgohet Pejgamber tjetër. Ai si vula e pejgamberisë na tregoi se prej obligimeve të muslimanit është edhe dashuria ndaj Tij dhe ndjekja e rrugës së Tij, na kumtoi se duhet të çojmë salavate (lutje) dhe selame (përshëndetje ) për të dhe shumë gjëra që jana përmendura në Kur’an dhe Sunnet.
Në mesin e këtyre këshillave dhe porosive nuk do të gjejmë porosi për kremtimin e ditëlindjës së Tij (Mevludin). Këtë nuk e ka bërë as Ai e as shokët e tij, të cilit më së shumti e donin dhe më së miri i dinin obligimet ndaj Pejgamberit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], pas vdekjes së Tij duke filluar me Halifet e drejtë (Hulefaur-rashidin). Këtë gjë nuk e praktikonin as tre gjeneratat e dalluara.
A thua të gjithë këto ishin të injoratë dhe nuk dinin t’i shprehin mirënjohje Muhammedit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] , apo thua se ata u trguan të moskujdesshëm ndaj të Dërguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]. Jo pasha All-llahun këtë nuk e thotë njeri i mençur i cili e njeh gjendjen e sahabëve dhe atyre që ndoqen rrugën e tyre në mënyrën më të mirë.
Nëse ti, lexues i nderuar, kuptove se kjo vepër nuk ishte e pranishme dhe e njohur në kohën e Muhammedit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] e as në kohën e gjeneratave më të mira, atëherë dije se kjo vepër është risi në fe nga e cila duhet larguar duke shprehur mospajtimin me të me gojë dhe bindje të brendshme, dhe nuk lejohet thirrja në të. Duhet që t’i mësosh njerëzit se kjo vepër nuk është prej fesë, përkundrazi është risi e shemtuar në fe, duke e zbatuar porosin e Muhammedit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] i cili ka thënë:
خير الكلام كلام الله وخير الهدي هدي محمد صلى الله عليه وسلم وشر الأمور محدثاتها وكل بدعة ضلالة
“Fjala më e mirë është fjala e All-llahut dhe udhëzimi më i mirë është udhëzimi i Pejgamberit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] kurse veprat më të këqija janë veprta e shpikura dhe çdo risi në fe është lajthitje (dalalet).”
Dhe fjalën e Përjgamberit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] i cili ka thënë:
عليكم بسنتي وسنة الخلفاء الراشدين المهديين من بعدي تمسكوا بها وعضوا عليها بالنواجذ وإياكم ومحدثات الأمور فإن كل محدثة بدعة وكل بدعة ضلالة
“Kapuni fortë për sunnetin tim dhe për sunnetin e halifeve të drejtë pas meje. Kapuni për të me dhëmballë dhe kini kujdes prej veprave të shpikura sepse çdo vepër e shpikur në fe është risi (bidat) dhe çdo bidat është lajthitje (dalalet).”
Dhe fjalën e të Dërguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]:
من أحدث في أمرنا هذا ما ليس منه فهو رد
“Kush në këtë çështjen tonë shpikë diç që nuk është prej saj ajo (gjë e shpikur) është e refuzuar.”
Në një transmetim tjetër thuhet:
من عمل عملا ليس عليه أمرنا فهو رد
“Kush e bën një punë të cilën nuk e kemi urdhëruar ajo punë është e refuzuar.
Çdo njëri i cili ka sado pak dituri e dinë qartë se i Dërguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] nuk madhërrohet me risi (bidate) siç është kremtimi i mevludit. Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] madhërrohet me dashuri dhe ndjekje të Sheriatit të cilin e kumtoi, duke bërë thirrje në rrugën e All-llahut dhe duke i luftuar ithëtaret e risive dhe epshorët mu ashtu siç thotë All-llahu [subhanehu ve teala]:
)قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ(
“Thuaj: Nëse e doni All-llahun, atëherë ejani pas meje që All-llahu të ju dojë, t’ju falë mëkatet tuaja.” Ali Imran, 31
)وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا (
“Çka t’ju jep Pejgamberi, atë merreni e çka t’ju ndalojë, përmbanju” El Hashr, 7
Në një të Pejgamberit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] qëndron:
كل أمتي يدخلون الجنة إلا من أبى قيل : يا رسول الله : ومن يأبى ؟ قال : من أطاعني دخل الجنة ومن عصاني فقد أبى
“Tërë ummeti im do të hyjnë në xhennet përpos atyre që refuzojnë. Shokët e të Dërguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] pyetën kush do të refuzoje o i Dërguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]? Ai i cili do ti respekton urdhërat e mija do të hyj në xhennet e ai i cili nuk i respekton ka refuzuar (të hyj në xhennet)” transmeton Buhariu
Nuk i ka hije muslimanit që të shpreh respekt ndaj të Dërguarit në disa raste duke i neglizhuar plotësisht obligimet ndaj tij në shumë raste tjera. Përkundërazi muslimani vazhdimisht madhërron të Dërguarin e All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] duke punuar me sunnetit e tij, duke bërë thirrje në rrugën e tij dhe duke luftuar kundër atyre që kundërshtojnë rrugën e të Dëguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]. Muslimani i vërtetë zbukuron vetën me vepra të mira dhe moral shembullor, këshillon muslimanët, shpesh dërgon salavate mbi të Dërguarin dhe i nxit të tjerët të dërgojnë salavate mbi të. Kështu shprehet respekti ndaj të Dërguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] të cilin na e ka mësuar All-llahu [subhanehu ve teala] duke na premtuar shumë shpërblime dhe mirësi, krenari dhe lumturi në të dy botat (dynjanë dhe ahiretin).
Këto fjalë që i cekëm nuk kanë të bëjnë vetëm me ditëlindjën e të Dërguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]. Ato vlenë edhe për kremtimet e ditëlindjeve të tjera, gjë të cilën e kanë shpikur njerëzit.
Nga argumentet e përmendura kuptuam se Mevludi është risi e shemtuar e shpikur në fe dhe se nuk lejohet pajtimi më të. Nëse kjo ka të bëj me ditëlindjen e të Dërguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] atëherë nënkuptohet se kjo vlenë edhe për festat tjera të shpikura me rastin e datëlindjes së njerëzve.
Është obligim i dijetarëve dhe sundimtarëve në çdo vend të botës Islame t’ua shpjegojnë njerëzvë këtë risi, ta refuzojnë duke refuzar të vepruarit me të, t’ua shpjegojnë mënyrën e drejtë për madhërim të Pejgamberit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], të pëngojnë praktikimin e këtyre bidatëve duke e zbatuar obligimin e këshillës për All-llahun.
Shumë prej dijetarëve të njohur Mevludin e konsiderojnë si gjë e shpikur e cila nuk ka bazë në fenë Islame.
Obligim i gjithëve është të kemi frikë prej All-llahut [subhanehu ve teala], ta llogarisim vetën për veprat që i bëjmë, ti respektojmë kufijtë e All-llahut, të mos shpikim në fe risi sepse feja është e plotësuar. I Dërguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] vdiq dhe Ummetin e tij e la në një rrugë të qartë nga e cila nuk largohet përpos atij që është shkatërruar.
All-llahun [subhanehu ve teala] e lusim që të na udhëzon neve dhe gjithë muslimanët në rrugën e drejtë, të na mbron prej bidateve dhe epshit, të na begaton me kapje të fortë për Kur’anin dhe Sunnetin, të veprojmë dhe thërrasim në të duke braktisur rrugën e atyre që kundërshtojnë sunnetin. E lusim t’i forcon sundimtarët ta zbatojnë obligimin e tyre, ta ndihmojnë të vërtetën duke shkatërruar shkaqet e sherrit. Ai me të vërtetë është ndihmës i fortë.
Në fund lutjet dhe përshëndetjet e All-llahut qofshin për të Dërguarin e All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem].
Abdul Aziz ibën Abdull-llah ibën Baz rahimehull-llah
Shqipëroi: Talha Kurtishi


Ibën Bazi, 09.05.2003

[Kandili 1]

Khan, faleminderit burre!
Ceshtja qenka shume e qarte.

[altin55]

Kandil dhe nje nga dijetaret e medhenj te kohes Ibun Uthejemini (Allahu e meshirofte)

: 1115 Data: 09.05.2003
Pyetja: Është pyetur Shejh Muhammed ibën Salih El Uthejmin All-llahu e mëshiroftë për qëndrimin e sheriatit në lidhje kremtimin e mevludit?

Përgjigjja:
Kjo ishte përgjigja e tij :
1) Data në të cilën ka lindur i Dërguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] nuk mundët të caktohet me bindje të prerë. Disa nga historianët pohojnë se data në të cilën ka lindur i Dërguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] është 9/Rebiul Evvel e jo 12/Rebiul Evvel siç është përhapur. Nëse kjo është e saktë atëherë kremtimi i 12/Rebiul Evvelit është pa bazë në aspektin historik.
2) Nga aspekti i sheriatit kremtimi i Mevludit nuk ka bazë sepse po të kishte bazë do ta bëntë i Dërguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ose do ta porosiste Ummetin e tij. Kështu ajo do të mbahej mend dhe do të transmetohej dhe praktikohej.
All-llahu [subhanehu ve teala] thotë: “Ne me madhërinë Tonë e shpallëm Kur’anin dhe Ne gjithsesi jemi mbrojtës të tij.” El Hixhr, 9
Pasiqë kuptuam se kjo nuk ka ndodhë kuptuam se kjo nuk është prej fesë dhe ajo që nuk është prej fesë nuk lejohet të adhurohet All-llahu me të, sepse All-llahu [subhanehu ve teala] ka caktuar rrugën e cila na shpien drejt Tij. Këtë rrugë na e ka treguar i Dërguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] dhe nuk na lejohet që në si robër të All-llahut [subhanehu ve teala] të shpikim rrugë tjera. Kjo vepër (shpikja e adhurimeve) është krimë kundër All-llahut [subhanehu ve teala] dhe përgënjeshtron ajetin në të cilin All-llahu [subhanehu ve teala] thotë: “Sot përsosa për ju fenë tuaj, plotësova ndaj jush dhuntinë Time, zgjodha për ju islamin fe” Maide, 3
Themi po të ishte mevludi nga feja e plotësuar do të ishte i pranishëm para se të vdes i Dërguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] pasiqë mevludi nuk ka qenë i njohur në kohën e Muhammedit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] atëherë nuk është prej fesë së plotësuar sepse All-llahu [subhanehu ve teala] thotë: ”Sot përsosa për ju fenë tuaj…”
Ai i cili pohon se kjo është nga feja e plotësuar e shpikur pas të Dërguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] përgënjeshtron ajetin në fjalë.
Ata me praktikimin e Mevludit dëshirojnë të shprehin dashurinë ndaj të Dërguarit duke e nxitur njëri tjetrin dhe duke i zgjuar aspiratat elarta ndaj ta Dërguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]. Nik ka dyshim se shprehja e dashurisë ndaj të Dërguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] është pjesë e Imanit dhe nuk ka dyshim se a ii cili nuk e don të Dërguarin [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] më tepër se çdo gjë nuk e ka shijuar ëmbëlsinë e Imanit. Të gjitha këto janë adhurime të kërkura në fe vetëm se ato duhet të praktikohen në mënyrë të cilën na e ka mësuar All-llahu [subhanehu ve teala] dhe i Dërguari i Tij [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] e jo duke shpikur ibadete dhe adhurime të tjera siç është Mevludi. Në këtë rast nuk pranohet puna e tyre (shprehja e dashurisë dhe respektit ndaj të Dërguarit) sepse kanë gabuar mënyrën (kanë shpikur gjë të cilën nuk e ka praktikuar i Dërguari i All-llahut ).
Pastaj ne dëgjojmë shumë për gjërat e shemtura që ndodhin gjatë kremtimit të Mevludit, gjëra të cilat nuk i pranon as sheriati e as logjika e shëndosh. Në shumë prej kasideve që lexohen gjat kremtimit të mevludit i Dërguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ngritet më lartë se sa është vendi i Tij. Disa njerëz duke e madhëruar të Dërguarin e kanë bërë të njejtë sikur All-llahu, All-llahu na ruajt.
Disa prej mendjelehtëve të mashtruar kur lexojnë vargjet për lindjen e tij ngriten në këmbë në shenjë respekti duke thënë erdhi shpirti it ë Dërguarit pra të ngritemi në këmbë në shenjë respekti. Kjo me të vërtetë është mendjelehtësi.
I Dërguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ka urrejtur që për Të të ngriten në këmbë shokët e Tij dhe ata e zbatonin dëshirën e tij edhe pse më shumë se çdo gjë e donin.
Ky bidat është shpikur pas shekullit të tretë dhe është përzier me shumë gjëra që nuk janë prej Islamit siç është përzierja mes burrave dhe grave dhe shumë gjëra tjera.

Shqipëroi: Talha Kurtishi


Ibën Uthejmin, 09.05.2003

[Sabriu]

O Sabri ketu eshte komuniteti musliman
ato qe ti ke shkruar nuk kane te bejne me fene e Allahut te Madheruar

Allahu te udhezoft

Gjendja e disa muslimanëve sot, nusliman, por i padijshëm.

[ramazan_it]

Selam alejkum we rahmetullah we berekatuhu.Sa i përket Mevludit;Allahu ta shpërbleftë or vëlla Khan për mundin që po bën për të sqaru gjëjat shtesë që janë futur pa asçfarë argumenti sipas fesë së Allahut dhe duhet me u bë me dije atyreve që flasin në emër të islamit,që të argumentohen vetëm se me Ku'ran dhe Sunet dhe jo sipas ndjenjat,apo epshet,ose interesave personale.Se këtu në rastëse ky forum llogaritet se është forumi i muslimanëve,atëherë duhet që të kemi shumë kujdes në atë që shkruhet.Dhe në rastëse ndonjëri nuk është i sigurtë në atë çështje është më mirë që të mos flasë se sa të flet gjëja të kota dhe ofenduese.Apeloj të gjithë vëllezërit musliman që të kenë kujdes në provokimet që ju bëhen,që të mos ngute,por të bëjnë sabr(durim),se me sabr kan fitu Xhenetin e Allahut njerëzite devotshëm.Lus Allahun e Madhërueshëm që t'ma zgjidhë nijen e gjuhës time që të këshilloj nga e mira dhe të ndaloj nga e keqa.Selam alejkum.

[Sabriu]

Persa i perket Mevludit eshte nje pyetje qe me brengos qe disa vite.
Me ka rene ne shume raste te perjetoj organizimin e Mevludit per te vdekurit,qofshin te afermit e mi ,qofshin persona me te larget.
Cka me pat ra ne sy gjate lutjeve te tilla, ishin lutjet qe beheshin per Muhamedin(a.s.),e Mevludi organizohej,“behej njet“, per te porsa vdekurin!!
Tash une jam ne dileme.

Do t`u falenderohesha nese me sqaroni kete ceshtje.
Te ua them te drejten, per kete ceshtje me deshire e kisha lexue komentin e Rapsodit!Me ka rene te lexoj disa shkrime te tij dhe e kam verejt se eshte mjaft permbajtesor dhe argumentues.

Ju faleminderit per mirekuptimin.

M. Haxhiq & M. B. & XH. LLatiq.

MEVLUDI

- historiku dhe rëndësia -

Muslimanët në mbarë botën, pra edhe në viset tona, për çdo vit me rastin e 12 rebiu’l-evvelit, ditëlindjes së të Dërguarit të Allahut Muhammedit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, organizojnë manifestime të rastit dhe gazmende. Në këtë mënyrë, ata, të gëzuar dhe krenar, shprehin dashuri dhe respekt ndaj Pejgamberit, jetës së tij, detyrës dhe mësimit pejgamberik që ua ka lënë në amanet.
Njëkohësisht, ky moment i volitshëm është rasti që të përgjigjemi në disa pyetje në lidhje me organizimin e manifestimeve të këtilla dhe të ngjashme. Menjëherë të themi se përgjigjja në to nuk do të jetë e pranueshme njëlloj nga të gjithë: disa tashmë e kanë përgjigjen (si dhe, kryesisht, në të gjitha pyetjet), të tjerët me vështirësi do ta pranojnë, ndërsa të tretëve ajo fare nuk do t’u interesojë. Në fakt, këta të tretët, të nxitur nga besimi i sinqertë në Allahun xhel-le she’nuhu dhe në nënshtrim të plotë për Të, dhe nuk mendojnë për shumë çështje që të gjitha të tjerat i kanalizojnë në diskutime të zjarrta, sepse bindja dhe besimi i tyre në udhëheqjen e Allahut është aq i fortë sa që me asgjë nuk mund të luhatet.
Pyetjet e theksuara janë: Kur kanë filluar muslimanët ta shënojnë ditëlindjen e të Dërguarit të Allahut? Si e kanë bërë këtë? Çfarë është qëndrimi dhe dispozitat e sheriatit në lidhje me shënimin e ditëlindjes së Muhammedit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem? Si do të duhej sot të shënohet kjo datë e rëndësishme në jetën e muslimanëve? Dhe, më në fund, mbi mevludin si një poezi fetare.
Në përpjekje të përgjigjjes në këto pyetje, do të mbështetemi, në radhë të parë, në burimet autentike tradicionale islame, por do të kemi kujdes edhe për nevojat bashkëkohore të besimtarit tonë që jeton në kushte qenësisht të ndryshme nga ato në të cilat kanë jetuar gjeneratat e mëhershme të muslimanëve.

Fillimet e shënimit të mevludit

Që nga kohërat e lashta te të gjitha bashkësitë ekziston tradita që solemnisht të shënohen datat e rëndësishme nga e kaluara e tyre siç janë lindja e heronjve të cilët me veprën dhe jetën e tyre kanë pasur ndikim të dukshëm për të kaluarën dhe të ardhmën e tyre. Duke e shënuar kujtimin për to, ato bashkësi, në realitet, shprehin falënderim, respekt dhe admirim me ata njerëz dhe njëkohësisht shprehin gatishmëri për ta vazhduar veprën e tyre.
Muslimanët në mbarë botën ardhjen e të Dërguarit të Allahut e konsiderojnë si mëshirën më të madhe të Allahut xh.sh. për njerëzit (“Ne të kemi dërguar, padyshim, vetëm si mëshirë për botat” – Kur’ani), andaj ditëlindjen e tij e shënojnë në mënyrë të përshtatshme me të dhe me mësimet të cilat nga Allahu xh.sh. ua ka komunikuar njerëzve.
Edhepse nuk kemi transmetime plotësisht të besueshme mbi atë se kur saktësisht muslimanët kanë filluar ta shënojnë lindjen e Pejgamberit të tyre, megjithatë me mjaft siguri mund të themi se tradita kthehet larg në të kaluarën e tyre, në shekujt e parë pas vdekjes së Pejgamberit. Historianët që e studiojnë Sirën (jetën dhe veprën) e të Dërguarit të Allahut shënojnë faktin e padyshimtë se muslimanët kanë filluar shumë herët ta shënojnë datën e lindjes së Pejgamberit të Allahut. Banorët e Mekkes, pohojnë ata, më 12 rebiu’l-evvel, ditën e lindjes së të të Dërguarit të Allahut, për çdo vit e vizitonin xhaminë e cila ka qenë e ndërtuar në vendin ku më parë ekzistonte shtëpia ku është lindur Pejgamberi. Ibn Zahire në librin e tij “El-xhamiu el-latifu fi fadli Mekkete ve ehliha ve binai el-Bejti eshs-sherif” thotë: “Sa u përket vendeve në të cilat organizohen manifestimet dhe mbahen gazmendet, vendi i tillë më i ndershëm, pa dyshim, është ai ku është lindur i Dërguari i Allahut, sal-lall-llahu alejhi ve sel-leme… Në Mekke ishte adet që më 12 rebiu-l-evvel për çdo vit kadiu i medhhebit shafi’ij të bëjë përgatitje për vizitën e atij vendi të ndershëm, dhe atë pas namazit të akshamit, në përcjellje të një mase të madhe e cila bante fenera dhe pishtarë. Me atë rast, pas fjalimit të rastit i janë drejtuar lutjet Allahut xh.sh. për mirëqenien e halifit, prefektit të Mekkes, kadiut shafi’ij dhe mbarë muslimanëve. Pastaj janë kthyer në Haremi-sherif para kohës së jacisë dhe janë ulur pran Mekami Ibrahimit, në afërsi të Kubbetul-ferrashinit. Përseri kanë bërë lutje për mirëqenie të të sipërpërmendurve, në prani të kadiut, të juristëve të sheriatit dhe autoriteteve të tjera. Pas jacisë janë shpërndarë nëpër shtëpi të tyre.”
Para fillimit të shënimit zyrtar të ditëlindjes së të Dërguarit të Allahut, sal-lall-llahu alehi ve sel-leme, disa individë të devotshëm me autoritet në popull, në shenjë të shprehjes së respektit ndaj Pejgamberit, e shënonin ditën e lindjes së tij. Kështu Muhammed ibn Ali el-Kerhî, i njohur për devotshmërinë e tij të madhe, i ka agjëruar të gjitha ditët e vitit përveç dy Bajramëve dhe ditës së lindjes së Pejgamberit. Këtë ditë, ai gjithashtu e konsidernte festë islame, e cila për nga rëndësia aspak nuk ngel prapa Bajramëve.
Këto të dhëna autentike dhe të ngjashmet me to që i hasim në veprat mbi jetën e Pejgamberit vërtetojnë se muslimanët kanë filluar ta shënojnë ditëlindjen e Pejgamberit para fundit të shek. II Hixhrij, e ndoshta edhe më herët.
Sa i përket shënimit zyrtar të mevludit, që nënkupton qasjen më të organizuar të këtij manifestimi nga pikëpamja shpirtërore dhe materiale, ai ka pasuar dukshëm më vonë, më shpesh në formë të tubimit vjetor me përmasa dukshëm më të mëdha. Vetëm atëherë kjo traditë ka hyrë në radhën e traditës pozitive të trashëguar që është kultivuar në të dyja nivelet: zyrtar dhe privat. Kjo do të kontribuojë që kjo traditë në vetëdijen e masave të gjëra popullore të fitojë tipare të ibadetit, përkatësisht të aktit fetar. Duke zënë vend të tillë, ajo edhe më tepër fiton rëndësi dhe shenjtëri në zemrat e besimtarëve islamë të mbarë botës.
Studimet serioze të Sires tregojnë se në fillim të shek. IV Hixhrij shënimi i ditëlindjes së të Dërguarit të Allahut ka qenë praktikë vetëm në disa vende. Vetëm me ardhjen e dinastisë Fatimije në pushtet në Egjipt, Sham dhe Hixhaz, kjo traditë ngritet në manifestim zyrtar sikur edhe traditat tjera të cilat Fatimijt i kanë kultivuar (Viti i Ri hixhrij, Ashureja etj.). për një kohë shumë të shkurtër kjo bëhet e pranueshme edhe në mjediset tjera islame, që do të kontribuojë të mbetët shumë gjatë edhe pas shkuarjes së dinastisë Fatimije nga pushteti. Kështu edhe në kohën e Salahuddin Ejjubit kjo traditë vazhdon të jetojë në masat e gjëra të popullit, ndonëse më nuk është shënuar zyrtarisht deri kur sundimtari i Mosulit Muzaferudin Kevkeberi (vdiq më 529 h) përsëri e zyrtarizon shënimin e ditëlindjes së të Dërguarit të Allahut. Ai, pra, ka qenë sundimtari i parë pas Fatimijve i cili zyrtarisht e ka shënuar ditëlindjen e Pejgamberit me çka e ka tërhequr vëmendjen e bashkëkohasve dhe historianëve të cilët në mënyrë lavdëruese shkruan për këtë iniciativë të tij, duke e konsideruar si fillim të vënies në praktikë të një tradite të bukur (sunnetun hasenetun) të cilën muslimanët e veprojnë edhe sot. Shënimin e tij të ditëlindjes së Pejgamberit Ebu Shebe në librin e tij El-Bais e përshkruan kështu: “Ndër gjërat më të bukura, të cilat në kohën tonë janë bërë traditë, bën pjesë ajo që për çdo vit bëhet në Erbil në ditën e lindjes së Muhammedit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, e kjo është që njerëzit atë ditë të gazmohen dhe stolisen, u ndihmojnë të varfërve dhe bëjnë vepra tjera të mira. Kjo vepër, përveç asaj që ndihmohen të varfërit, dëshmon se ai që e kryen, e do dhe respekton Pejgamberin alejhisselam, e falënderon Zotin për begatinë më të madhe e kjo është që Allahu në atë ditë e ka dhuruar të Dërguarin e Tij të fundit, i cili është mëshirë për mbarë botën”.
Nga kjo që u ekspozua mund të konkludohet se shënimi i ditëlindjes së të Dërguarit të Allahut, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, nuk bën pjesë në festat e theksuara me Sunnetin e Pejgamberit dhe nuk hyn në tërësinë e detyrave fetare.
Edhe pse muslimanët shumë herët kanë filluar të interesohen për kohën dhe vendin e lindjes së të Dërguarit të Allahut, duke i shënuar solemnisht në jetën e tyre private, interesimi zyrtar fillon vetëm kah fundi i shek. III hixhrij. Kjo traditë, që në fillim ishte e kufizuar vetëm në disa vende, së shpejti gjallërohet në të gjitha vendet islame. Sot muslimanët në mbarë rruzullin tokësor e shënojnë lindjen e tij, zyrtarisht dhe privatisht, duke organizuar solemnitete të rastit në të cilat, në realitet, e shprehin respektin e tyre dhe përkushtimin ndaj jetës, veprës dhe mësimeve të të Dërguarit të fundit të Allahut.

Qëndrimi i dijetarëve (ulemave)
ndaj shënimit të ditëlindjes së Pejgamberit

Është e nevojshme menjëherë të thuhet se manifestimi solemn i ditëlindjes së të Dërguarit të Allahut, sal-lall-llahu alehi ve sel-lem, nuk bën pjesë në ibadete siç janë p.sh. namazi, agjërimi, zekati, haxhi etj. As vetë dita e lindjes nuk është ditë feste siç është Bajrami i Ramazanit dhe ai i Kurbanit që bien më datat 1 Shevval dhe 10 Dhu’l-hixhxhe.
Pasiqë kjo është risi në Islam, disa dijetarë islamë, në të kaluarën dhe në të tashmën, kanë shprehur mospajtimin e vet me të, duke e konsideruar, në bazë të haditheve, se secila risi është lajthitje dhe çdo lajthitje shpie në Xhehennem. (Këtë hadith e theksojnë Muslimi, Ebu Davudi, Nesaiju, Ibn Maxhe etj.). Në këtë grup të dijetarëve islamë bën pjesë edhe Ibni Tejmije, Taxhudin Fakihani dhe disa të tjerë, veçmas në këtë më të zëshëm janë ithtarët e mësimit vehabij. Mospajtimin e tyre e arsyetojnë me frikën nga kulti i personalitetit në Islam po qoftë edhe nëse ka të bëjë me vetë të Dërguarin e Allahut. Mirëpo, ata harrojnë se asnjëherë askush nga muslimanët nuk ka pohuar se shënimi i ditëlindjes së Pejgamberit është obligim fetar përkatësisht ibadet i urdhëruar. Përkundrazi, është bindje dominuese te muslimanët se kjo është vetëm një traditë e mirë, si një mënyrë më e rëndomtë e shprehjes së dashurisë dhe respektit ndaj Pejgamberit të madh, ndaj jetës dhe veprës së tij.
Ky qëndrim gjithashtu është i bazuar në hadithe të të Dërguarit të Allahut, si p.sh.: “Kush e vë në praktikë një adet të mirë, i takon shpërblimi për të dhe shpërblimi i atij që vepron sipas tij… E kush, prap, e vë në praktikë një adet të keq, i takon për të dënimi si dhe dënimi i atij që vepron sipas tij…” (Hadithet e kuptimit të tillë dhe të ngjashme i shënojnë: Muslimi, Tirmidhiu, Ahmed ibn Hanbeli, Darimiu, Ibn Maxhe dhe Nesaiu.). Megjithatë, mendimin e shumicës dërmuese muslimane (re’j al xhumhur) e mbështet fetvaja e hafiz Ibni Haxherit: “Shënimi i mevludit është risi (bid’at) në Islam. Nuk e kanë bërë këtë muslimanët e parë të mirë në tre shekujt e parë pas Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem. Përveç kësaj, në organizimin e mevludit ka dukuri të mira dhe të këqia, andaj kush u shmanget të këqiave, e i vepron të mirat, atëherë mevludi i tij është risi e mirë (bid’ati haseneh). Unë i kam shikuar burimet fetare dhe për mevludin kam gjetur mbështetje dhe argument të fortë. Në Sahihun e Buhariut qëndron se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, kur ka shkuar prej Mekkes në Medine, i ka gjetur Ebrejtë duke e agjëruar « Jevmi-ashuren ». I pyet se përse e agjërojnë, e ata i përgjigjen se e agjërojnë për arsye se Zoti atë ditë e ka përmbytur Faraonin kurse e ka shpëtuar Musain dhe popullin e tij, andaj ata duke e agjëruar atë ditë, i shprehin falënderimin e tyre Zotit. Muhammedi alejhisselam me atë rast thotë: “Ne kemi më përparësi që ta nderojmë Musain dhe i urdhëron që atë ditë ta agjërojnë edhe muslimanët. Nga kjo kuptohet se është vepër e mirë të bëhen vepra që i do Zoti çdo vit në atë ditë kur ka ndodhur ndonjë begati e Zotit. E ku ka begati më të madhe se sa Lindja e Alejhisselamit? » Andaj, shënimi i ditëlindjes së Alejhisselamit duke kryer vepra të dashura për Allahun është çështje e bukur » (M. Hanxhiq).
Ndër dijetarët islamë të cilët, nga pikëpamja fetare, shënimin e mevludit e numërojnë në traditë të bukur përveç Ibn Haxherit të përmendur, bëjnë pjesë : Ebu Sheme, Ibn al-Xhezeri, Ibn Dihje, Es-Sujuti, Ibn al-Haxhxh etj.

Si të shënohet lindja e të Dërguarit sot ?

Është fakt se sot shumë muslimanë janë larguar nga Kur’ani dhe Sunneti, gjë që ka shpënë gjer te ndarja e tyre në grupe dhe drejtime. Pikëpamjet e tyre të ndryshme ndaj traditës së trashëguar islame, ka shpënë, nga ana tjetër, gjer te paraqitja e mënyrave të ndryshme të shënimit të disa traditave. Kështu edhe shënimi i ditëlindjes së të Dërguarit të Allahut në shumë mjedise e ka humbur kuptimin dhe qëllimin e tij të vërtetë, duke u shndërruar kryesisht në formalizëm të thjeshtë, nga theksimi i luksit e gjer te shpenzimet e tepruara në gjithëçka, që gjithsesi, është në kundërshtim me mësimet themelore islame.
Që ta ketë kuptimin e vet esencial shënimi i ditëlindjes së.
të Dërguarit të Allahut, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, nevojitet, para së gjithash, që të organizohet në mënyrë islame, karakteristikë e të cilit është modestia dhe devotshmëria. Pastaj, ky rast do të duhej të jetë shtytje e re për fisnikërimin tonë me virtyte që e kanë stolisur personalitetin e të Dërguarit të Allahut. Duke e përkujtuar atë, jetën dhe veprën e tij, ne në realitet, çdo herë riobligohemi se do ta ndjekim Udhëzimin të cilin na e ka dorëzuar nga Allahu xh.sh. duke na e afruar në jetë ashtu siç na e ka treguar ai.

Mevludi si poezi fetare

Si krijimtari letrare, mevludet në gjuhën tonë (fjala është për gjuhën boshnjake, përkthyesi) shumicën e motiveve dhe standardeve të vargnimit e kanë marrë prej letërsive orientale-islame. Me këtë rast, para së gjithash, mendojmë në vargun me njëmbëdhjetë rrokje me cezurë specifike të fortë pas rrokjes së katërt dhe të tetë (4/ /4//3). Ky është ai vargu i njëjtë trokaik trigjymtyrësh me dy cezura dhe me daktil, me këtë rast shpesh me klauzulë femrërore, që e hasim edhe në poezinë tonë gojore.
Vargu njëmbëdhjetërrokjesh i mevludit, përveç që ka bloka konvencionale metrike, njëkohësisht është edhe tërësi e përfunduar sintaktike. Rima është e puthur (çift, aa), në mevludet më të vjetër kryesisht daktile dhe vokale.
Shkenca jonë mbi letërsinë nuk e precizon kohën e fillimit të njëmbëdhjetërrokshit për të cilin është fjala. Svetozar Petroviqi, duke folur për vargun në librin Hyrje në letërsi (Zagreb, 1983) paraqet qëndrimin i cili na duket mjaft interesant për analizë të mëtejme. Ai thotë: “Dhjetërrokshet epike e kanë shtyrë njëmbëdhjetërrokshin dhe dymbëdhjetërrokshin tek, dy vargjet të cilat në letërsinë tonë kanë një të shkuar mjaft të gjatë, por në çdo periudhë të letërsisë më tepër janë mbështetur në modele të huaja bashkëkohore se sa në ato të vjetrat autoktone, andaj historia e tyre e vërtetë në poezinë tonë fillon vetëm me fillimin e shek. XX.” (fq. 383).
Nisur nga fakti i pamohueshëm se mevludi i parë në gjuhën boshnjake, ai i Gasheviqit (është shkruar para diç më pak se 100 vjet), në realitet imitim i mevludit shumë më të njohur të Sulejman Qelebiut (Mevludi Nebi, 1409) të shkruar po ashtu në njëmbëdhjetë rrokje, atëherë do të jetë e qartë se prej nga ka ardhur njëmbëdhjetërrokshi në këtë formë të krijimtarisë letrare muslimane.
Mevludi i Sulejman Qelebiut – për të cilin orientalistët tanë thonë se paraqet “fillimin e letërsisë origjinale osmane” (F. Bajraktareviq) dhe se është “kryevepër e letërsisë osmane” (V. Boshkov) – në aspektin formal nuk është origjinal. Ai e ka marrë njëmbëdhjetërrokshin arab remel në skemës vijuese:
- ﻥ - - | - ﻥ - - | - - ﻥ -
( Fa- i –la- tun | fa- i – la –tun | fa- i – lun )

Kjo formë metrike në letërsinë turke është e njohur – në modifikim duke marrë parasysh natyrën e ndryshme të gjuhës turke dhe arabe nga aspekti i metrikës – qysh në shek. XIV, e hasim edhe në letërsinë persishte dhe atë në veprën më të njohur të mbarë letërsisë islame, në Mesnevinë e Xhelaludin Rumiut.
Natyrisht, natyra e këtij punimi nuk është që të hulumtojë prejardhjen dhe rrugën e njëmbëdhjetërrokshit, por ta theksojë faktin se një « arketip » letrar formal (Frye) me sukses është « shpërngulur », pasi ka gjetur vend më parë në letërsitë më të njohura orientale-islame : arabe, persiane, turke, në letërsinë muslimane të Bosnjes, e edhe në letërsitë tjera si shqipe, polake (belloruse) që e kanë krijuar muslimanët. Pasi që « ndonjë gjuhe i përgjigjet më tepër ndonjë sistem i caktuar i vargnimit », ndërsa mënyra e ndërtimit të vargut varet nga natyra e gjuhës në të cilën krijohet » (S. Petroviq), remel-i njëmbëdhjetërrokësh në gjuhën tonë, në mevludet tona, ka gjetur modifikimin e vet dhe ka mbijetuar plotë një shekull, e edhe sot jeton.
Duke folur mbi artin islam, R. Garodi me një rast qartazi thekson se ai e ka « kodin » dhe « gramatikën » e vet, elementet që vazhdojnë në mënyrë invariante dhe të cilat mund të ndryshohen. Ekspertët muslimanë të artit – ndoshta nën ndikimin e frymës së fesë së tyre – sikur nuk i duan eksperimentet. Më me dëshirë shkojnë konventave të çelura duke bartë në to një pjesë të vetën. Kjo më së miri shihet në ndërtimin dhe përpunimin artistik të xhamive, qendra të artit islam. Të gjitha xhamitë në botë janë të njëjta: për nga përfaqësimi dhe orientimi i elementeve (kodi), por megjithatë ndryshojnë: për nga modifikimi artistik i atyre elementeve (gramatika). Njëjtë shikohet edhe në letërsinë islame kur është fjala për mevludet. Të gjithë i kanë të njëjta elementet e kompozimit, (edhe tonin e kanë të njëjtë !) … por, secili « lexues » lirisht mund t’ia jepë kajdën (melodinë) dhe gjatë interpretimit ta rregullojë njëmbëdhjetërrokshin e mevludit.
Këtu, po ashtu, na duket me rëndësi të diskutohet edhe një çështje. Kjo është raporti i të vërtetës artistike të mevludëve tanë dhe, si të thuhet, të vërtetës fetare të lindjes dhe personalitetit të Muhammedit a.s.
Disa fragmente, apo madje edhe disa tërësi të poezisë së mevludit, janë të viteve të tetëdhjeta, pas daljes së një mevludi të shkruar në gjashtëmbëdhjetë rrokje, kanë qenë të sulmuar joshkencërisht nga ana e ortodoksëve tanë të cilët nuk kanë qenë të udhëzuar në natyrën e veprës letrare-artistike. Vërejtja e atyre fragmenteve të mevludit ishte në atë se gjoja ata, nuk janë « të vërtetë ». janë shtruar kësi pyetje : Si mund të bëj sexhde Qabja në çastin e lindjes së Muhammedit a.s., si mund të bisedojnë e të gazmohen anët e Qabesë etj. ?
Hyrja e tillë në veprën artistike-letrare (kurse ne insistojmë mu në atë se poezitë e mevludit, panegjirikët janë forma më e popullarizuar e letërsisë te ne - A. Hauser) sot, pas katër revolucioneve në shkencën mbi letërsinë, është e palejueshme.
Rregulli themelor i drejtimeve bashkëkohore të hulumtimit në letërsi është se vepra letrare-artistike është indiferente ndaj të vërtetës filozofike, shkencore (më shpesh historike), madje edhe ndaj asaj fetare. Askush nuk ka të drejtë që në bazë të veprës letrare të marrë qëndrime filozofike, shkencore apo religjioze. Në këtë kontekst do të themi: poezia e mevludit nuk është as nuk mund të jetë bazë apo burim për marrjen e vendimeve fetare, në këtë rast mbi të dërguarin Muhammedin a.s. kush dëshiron që të informohet për këtë, le të lexojë vepra shkencore, historike të cilat në pjesën më të madhe përmbajnë rrëfime autentike nga jeta dhe për jetën e Muhammedit a.s.
Në realitet, të gjithë autorët e paraqitur në këtë përmbledhje janë me arsimim fetar, por kjo neve, derisa i lexojmë apo «i këndojmë » vargjet e tyre, nuk na intereson. Neve na intereson shkathtësia e tyre letrare !
Ata, sigurisht, nuk i kanë thyer normat themelore të Islamit kur i kanë bartur ato në botën e tyre artistike.
Pasiqë Islami është liri për qenien e njeriut në totalitet, andaj edhe liri për kreativitetin e tyre, për imagjinatën e tyre (krijuese), pse të na godas neve ajo që poetët muslimanë, për shkak të ekspresivitetit të shprehjes së tyre, duke u përpjekur ta shprehin entuziazmin e vet, të vërtetën e vet artistike, vizionin dhe raportin e vet ndaj Pejgamberit, njeriut të cilin muslimanët jashtëzakonisht e duan por nuk e adhuronë, të shërbehen me mjete stilistike mjaft të shpeshta letrare si: personifikimi, në të cilin sipas definicionit, gjërave (të vdekura) u jepen veti të njeriut (“Anët e Qabes njëra-tjetrës i dhanë haber”), ose me hiperbollë emërore apo foljore, me smadhim (“ ******** “ ) apo me ndonjë mjet tjetër të shprehjes ?
Këtu janë shprehur ndjenjat e tyre të vërteta, e me mjete shprehëse edhe ndjenjat tona, dhe edhe më të vërteta janë nëse janë më intenzive dhe më të begatshme, ndërkaq është krejtësisht irelevante se a është përkulur vërtetë Qabja kur është lindur Muhammedi a.s. apo jo.
Madje, edhe ky është publiku musliman, tek i cili arti joelit islam gjerë e gjatë është pranuar, jashtëzakonisht është ndier! – mevludet të cilët janë “racionalizuar”, autorët e të cilëve i janë shmangur lirisë më të madhe të imagjinatës, pa marrë parasysh që formalisht mund të shpiejnë gjer në perfeksionim, artistikisht shpesh janë të vdekur. Ka pasur propozime që fragmentet e tilla të mos përfshihen në këtë përmbledhje, por fakti se nisma të këtilla bëhen në disa decenie, se duhet ruajtur tërë krijimtaria jonë me frymëzim islam, ka predominuar në vendimin që të gjitha mevludet tona në mënyrë integrale të gjenden në një libër.1)

Përktheu:

Miftar AJDINI