ik o sabri se po le nam, nuk kane baze ne Islam keto qe thua
ik o sabri se po le nam, nuk kane baze ne Islam keto qe thua
Sabri me i kthjellet ne gjykim . ceshtja e mevludit qe eshte haram, kete dhe nje femi 5 vjezc e kupton
ajeti kuranor “Sot pėrsosa pėr ju fenė tuaj, plotėsova ndaj jush dhuntinė Time, zgjodha pėr ju islamin fe” Maide, 3
dhe hadithi i Muhammedit “Kush nė kėtė ēėshtjen tonė shpikė diē qė nuk ėshtė prej saj ajo (gjė e shpikur) ėshtė e refuzuar.”
kuptohet qarte qe feja eshte e plotesuar
ditlindjen e tij nuk e ka festuar as vet i Derguari i Allahut as dhe shoket e tij besnik ,
sigurisht qe dhe ne nuk na lejohet
cdo shpikje eshte bidat dhe cdo bidat eshte lajthitje dhe te con ne zjarr Muhammedi s.a.s i ka thene keto fjal
Hafiz Ali Ulqinaku (1853-1913)
Shkruan:Sabri SELMANI
Hafiz Ali Ulqinaku i pėrket plejadės se nderuar tė figurave tė shquara tė kulturės shqiptare nė periudhėn e Rilindjes Kombėtare.
Jeta e tij nuk ka qenė e qetė, pėrkundrazi ajo qe e vėshtirė, plot shqetėsime e brenga, me lėvizje tė detyruara nga rrethanat tragjiko - historike nė prag e gjatė Lidhjes Shqiptare tė Prizrenit.
Nga gjurmimi i literaturės sė shumtė e nga autobiografia e tij mėsojmė se lindi nė Ulqin mė 1853 dhe pati disa emra, si: Ali Riza, Ali Gjoka dhe Ali Ulqinaku, mbiemėr tė cilin e mori nga vendlindia.1 Babai i tij quhej Jakup Behluli prej fisit Usta Ali, me profesion barkatar, me banim pranė plazhit tė vogėl tė Ulqinit.2
Shkollimi i Hafiz Aliut u bė nė dy faza; shkollėn fillore dhe njė pjesė tė medresesė i kreu nė Ulqin, ndėrsa vazhdimin dhe pėrfundimin e saj nė Shkodėr, nė medresenė e Bushatllinjve, ku mori edhe ixhazetin (diplomėn). Nė medresenė e Ulqinit pati myderriz (profesor) myftiun Sali ef. Hylen, njė patriot qė pėrfaqėsonte interesat e popullit, qė kishte ndikim tė madh nė tė dhe qė luftoi heroikisht pėr mbrojtjen e Ulqinit kundėr agresionit tė Malit tė Zi e ushtrisė turke nė vitet 1876-77 dhe 1880; Me kėtė rast Sali Hylja deklaroi botėrisht me anė tė njė fetfaje se nuk ishte gjynah, por pėrkundrazi detyrė nderi tė rrėmbeje armėt e tė luftoje pėr mbrojtjen e vendit, qoftė edhe kundėr sulltanit-halif.3 Ky veprim ishte ndėr rastet e rralla e tė admirueshme qė njė drejtues fetar tė ftonte popullin tė luftonte kundėr ushtrisė me tė njėjtin besim fetar, duke u nisur nga parimi "Atdheu mbi tė gjitha". Nė tė dy betejat pėr mbrojtjen e Ulqinit me armė nė dorė mori pjesė edhe i riu Ali Ulqinaku. Pėr kėtė kontribut u dekorua nie medaljen"Pėr veprimtari patriotike" si aktivist i dalluar dhe luftėtar i Lidhjes sė Prizrenit.4
Nga profesori i tij medresisti Aliu nuk mėsoi vetėm pėr hoxhė, pėr dije, pėr kulturė, por edhe pėr edukatė tė shėndoshė patriotike, tė cilėn e thelloi nė vitet e mėvonshme nė shkollė, gjatė jetės e punės nė Shkodėr e nė Lezhė.
Me rėnien e Ulqinit nėn Malin e Zi familja e tij, bashkė me qindra familje tė tjera ulqinake u shpėrngulėn nė Shkodėr si emigrantė, ku gjetėn strehim, punė, mikpritje e pėrkrahje dashmirėse pėr inkuadrim familjar e shoqėror, ashtu si shqiptarėt e tjerė nga viset shqiptare nė Mal tė Zi e nė Kosovė.
Aliu nė Shkodėr, pėrveē pėrfundirnit tė shkollės fitoi njė pėrvojė tė pasur nga personalitete atdhetare, kulturore e pėrparimtare tė kohės, si: Daut Boriēi, Isuf Tabaku, Sheh Shamia etj., nga traditat e shquara tė qytetit tė lashtė e me histori tė shkėlqyer, si dhe nga ndikimi i qytetėrimit dhe'kulturės perėndimore.5
Djali i Hafiz Aliut, Seiti, nė parathėnien e Mevludit pėrshkruan gjendjen shpirtėrore tė babait nė atė kohė, na jep disa cilėsi tė portretit tė tij intelektual: "Nė Shkodėr nuk gjente asnjė mjet pėr tė ngushllue shpirtin e vet tė dishpruem nga humbja e vatrės prindėrore.I ndjeri hafiz Ali, kishte me vedi njė shpirt tė madh tė pajosun me njė kulturė tė naltė theologjike, me natyrė tė mprehtė poetike e me ndėrgjegje tė kullueme dhe tė edukueme simbas parimeve t'Islamizmės..."6
Nė vitin 1882 emėrohet mėsues i shkollės fillore nė lagjen "Dudas" tė Shkodrės. Ėshtė me shumė interes autobiografia e tij e paraqitur nė Ministrinė e Arsimit tė Turqisė pėr t'u pranuar mėsues. Nė tė ai deklaronte: "Gjuha ime asht shqipja, shkruaj e flas arabisht, turqisht e shqip".7
Ndonėse me kulturė orientale, hoxhė, nėn pushtimin turk, me rrogė nga sulltani, ai pohon me krenari identitetin e tij kombėtar.
Nė vitin 1884 u transferua nė Lezhė, ku fillimisht kreu detyrėn e mėsuesit e tė imamit. Falė cilėsive tė tii pozitive, ai arriti tė fitojė shpejt dashurinė, nderimin dhe vlerėsimin e lezhjanėve, tė cilėt propozuan pėr ta graduar me titullin honorar, myfti i Lezhės, i cili u miratua mė 1889 nga autoriteti mė i lartė fetar nė Stamboll.8 Vdiq mė 1913 nė Lezhė dhe u varros nė Shkodėr me njė ceremoni prekėse, me pjesėmarrje tė gjėrė popullore.
Veprimtaria e Hafiz Ali Ulqinakut shtrihet nė disa fusha kryesore: nė atė tė letėrsisė, tė gjuhėsisė, tė arsimit e nė atė fetare.
Nė fushėn e letėrsisė ai ėshtė kryesisht pėrkthyes. Ka pėrkthyer qė nė vitin 1873 nė Ulqin Mevludin nga poeti i famshėm turk Sulejman Ēelepi nga Bursa, duke pėrdorur alfabetin araboosman me titull "Pėrkthimi i Mevludit nė gjuhėn shqipe". Pėrveē pėrkthimit ka edhe elemente pėrshtatjeje dhe vargje originale, qė nuk gjėnden nė librin turqish,t. Bashkė mė Mevludin ka pėrkthyer edhe vargje me titull "Huda Rabbim" tė dijetarit dhe filozofit turk Haki Erzurum. Krahas kėtyre pėrktheu dhe pėrshtati nė vargje edhe disa njohuri fetare si njė libėr besimi i vogėl. Kėto tri vepra u shtypėn nė Stamboll nė vitin 1887 nė njė libėr tė vetėm. Nė vitinn 1936, nėn kujdesin e tė birit, hafiz Seitit, doli ribotimi me alfabet shqip nėn titullin "Mevludi Sherif".
Hafiz Ali Ulqinaku, djalosh rreth 23 vjeē, shkroi Mevludin nė gjuhėn shqipe. Ai me dorėn e vet shėnon: "Tue kenė n'Ulqin, pėrpara emigrimit, pėrktheva e kompilova nė gjuhėn amtare t'emen qi asht shqipja, "Mevludin e Profetit a.s.". Ai me krenari pohon: "Atdheu e vendlindja ejonė asht Ulqini ... Gjuha e jonė asht shqipja. Shkruej e flas arabisht, turqisht e shqip".9 Jo vetėm kaq, por edhe nė parathėnien e Mevludit shėnon :
"N'gjuhėn shqipe kam qėllim un me i tregue
Qė kėshtu vllaznit sa do pak me pėrfitue",10
sepse .... Asht nji gjuh' qi me kalem s'asht kollanis".11
Nė trevat e Shqipėrisė Veriore nė atė kohė Mevludi kėndohej nė gjuhėn turke, shkruar prej Sulejman Ēelepisė, nga Bursa nė vitin 1409.12 Pikėrisht, prej kėtij Mevludi tė pėrhapur nė tė gjithė Perendorinė Osmane Hafiz Ali Ulqinaku pėrshtati Mevludin e vet.
Poeti ėshtė i vetėdijshėm pėr dobėsitė e veprės, prandaj me pėrvujtni lutet:
"Kushdo, qi t'a vejn hesap ndonji hata
M'godit aj qi t'a shof, i baj rixha".13
Nė tė gjitha kohėrat, nė tė gjithė popujt edhe sot e kėsaj dite nė fushėn e edukatės janė pėrdorur shurnė mjete. Qė nė Romėn e lashtė, Seneka porosiste: "Njeriu tė shqyrtojė pėr ditė veprimtarinė qė zhvillon, tė dallojė tė mirėn prej tė keqes, tė dijė tė pėlqejė ēfarė ėshtė e mirė e tė pėrbuzė ēfarė sjell dėm" e kjo sipas tij, mes tjerash, mund tė arrihet nėpėrrnes ushtrimesh, shoqėrisė sė mirė e shėmbullit tė mirė. Pra, shembulli i rnirė ka qenė e mbetet njė faktor i rėndėsishėm edukimi.
Dijetari Imam Vehbi Ismaili, Kryetar i Komunitetit Mysliman tė shqiptarėve tė Amerikės e tė Kanadasė shkruan: "Tė gjithė kombet e popujt e ndryshėm, simbas rastit e vendit, festojnė ditėlindjen e njerėzve tė tyre nė za, tė dalluar pėr vepra trimėrie, bamirėse, letrare, filozofike e shkencor,e tue i shėrbye jo vetėm kombeve pėrkatėse, por edhe mbarė njerėzisė. Kėta njerėz tė mėdhaj, jo vetėri,- i kanė sjellė dobi e pėrfitim popujve tė ndryshėm, por bahen ma vonė shembuj pėr blrezat e ardhėshėm pėr tė shkelė ndėr gjurmėt e kėtyne.
Po, nė qoftė se ka ndonji ngjarje e cila mund tė shkaktojė me tė vėrtetė gėzim dhe pjesėmarrje tė pėrbotshme, ajo asht pa dyshim Lindja e Profetit tė Shejtė, Muhammedit. Ai i pruni mbarė botės mesazhin e paqes dhe harmonisė, n'atė kohė kur ajo botė kishte nevojėn ma tė madhe pėr tė '. 14
E pikėrisht pėr kėtė nė popuj tė ndryshėm lindi njė letėrsi e pasur, e frymėzuar nga cilėsitė morale e shpirtėrore tė Profetit, Muhammed a.s., me vlera tė mėdha edukative dhe estetike, ku nė plan tė parė ėshtė shembulli qėi riu dhe i rrituri tė kenė njė model pėrsosmėrie morale e shpirtėrore. Nė Mevludin e Hafiz Ali Ulqinakut kemi njė vepėr plot vlera edukative. Kushdo qė lexon apo kėndon Mevludin, patjetėr qė edhe edukohet prej tij. Besimtari islam shqiptar, duke kėnduar pėr profetin e vet, beson nė atė qė kėndon, pėrtėrihet e lartėsohet shpirtėrisht, por edhe frymėzohet pėr tė punuar e vepruar mirė e drejt, ashtu si veproi Ai. Natyrisht qė shembulli pozitiv merr vlera edhe mė tė mėdha, kur paraqitet me cilėsitė e tij tė larta, por edhe me nivel estetik. Kėtu qėndron vlera e Hafiz Ali Ulqinakut, i cili nė momente tė caktuara, duke pėrshkruar cilėsitė e Profetit, me poezinė e tij tė bukur, me fjalėn e zgjedhur, me figurėn e goditur letrare e paraqet me njė dritė tė re e tė kapshme pėr lexuesin. E, mendoni se sa vlera tė mėdha edukative merr ky shembull, kur thuhet e pėrshkruhet nė gjuhėn amtare. Jemi nė vitet '70 tė shekullit tė kaluar., kur tė gjitha ceremonitė fetare zhvilloheshin nė gjuhėn arabe. Jemi pikėrļsht nė ato vite, kur Haxhi Hasan Sheh Shamia luajti njė rol tė madh nė pėrdorimin e gjuhės shqipe ndėr predikime e kėshilla fetare, ai ėshtė krijuesi i hytbeve shqipe nė Shkodėr. E mendoni pastaj, tė shkruash njė Mevlud nė gjuhėn shqipe. Kjo i binte ndesh njė tradite shekullore, kjo ishte njė risi, thyerje e rregullave tė krijuara tashmė. Ėshtė e natyrshme qė nuk kaloi aq lehtė, pa kundėrshti, sepse ēdo e re futet me vėshtirėsi. E kjo e re s'ishte e thjeshtė, ajo lidhej me probleme fetare, gjuhėsore, letrare e politike. Por koha tregoi se ē'vlera pat puna e Hafiz Ali Ulqinakut. Kanė kaluar 120 vjet nga koha, kur ėshtė krijuar, pavarėsisht nga ribotimet e shumta, ai ėshtė ruajtur ndėr breza, ėshtė mėsuar e kėnduar nga besimtarėt nė xhami, nga oda nė odė nė Shkodėr, Ulqin, Tivar, Lezhė, Krajė, nė tė gjitha trevat veriore.
Vepra shquhet pėr momente me tė vėrtetė emocionale me vlera edukative. Portreti i Profetit ėshtė i njė njeriu normal, poeti as nuk ka marrė mundimin tė pėrshkruajė, porjanė cilėsitė shpirtėrore, morale e mendore, ėshtė sjellja e tij, qė e ngrė lart mbi tė tjerėt. Qė nė lindje autori bėn tė njohur se:
... si djali jot hurit me thanė,
Ndonji nanės Zoti kuj nuk ja ka dhanė".15
Dy cilėsi vė nė pah autori qė nė fillim:
E para, ai ėslitė i dėrguari i Zotit,
E dyta, " ... ka qi po'vjen t'miren pre t'keqes e danė".
E sipas poetit, ai do tė shėronte zemrat e njerėzve, zemrat e prishura prej veseve tė kėqia, do t'i zbuste, do t'i mjekonte, ai do t'u hapte e ndriēonte sytė, qė njerėzit tė shohin drejt, tė dallojnė tė mirėn prej tė keqes, tė drejtėn prej tė shtrembėrės, tė bukurėn nga e shėmtuara, ai do tė ishte shpėtimtari i shpirtrave tė humbur njerėzorė, qė do t'i udhėzonte, nė rrugen e se vėrtetės, duke u ripėrtėrirė besimin e shpresėn e humbur.
Ai do tė ishte ilaē i zemrave tė njerėzve tė vuajtur, tė mjerė e tė varfėr, ai do t'u jepte besimin, ai do tė nxiste e organizonte ndihmėn bujare pėr tė varfėrit. Por kėtu s'ėshtė fjala vetėm pėr lėmoshė, sadaka e fitėr, por pėr ushqim shpirtėror e moral, zemėr tė paqtė e bujari, gėzim e ngushėllim nė ēdo vatėr tė varfėr e zemėr tė lėnduar.
E mbi tė gjitha, ai ėshtė shpresa e shpėtimit njerėzor, shembulli i tij do t'i udhėheqė njerėzit pėr t'iu shmangur gjėrave tė ndaluara (haramit) e pėr tė pėrqafuar tė lejuarėn (hallallin).
Pėrmes njė kontrasti tė goditur autori ballafaqon sjelljen e qėndrimin e Profetit a.s., i cili qė fėmijė i pėrulet me nderim Perėndisė, ndėrsa njeriu, edhe pse ka pėrvojė e moshėn pėr t'i kuptuar travajet e jetės, e harron rrugėn e drejtė, pėr tė cilėn ėshtė porositur, prandaj autori, nė fonnėn e njė fjalie esklamative, duke shprehur njė kritikė tė dukshme thotė : "e ti tue qenė plak e len rrugen e Tij".
Nė vepėr Profeti a. s. paraqitet si shembull thjeshtėsie pėr tė gjithė:
"Hangėr ka buk' elbit. Ai gjallė sa me rrnue
Dhe ka vesh' kmish me bar sa m'u mėlue".16
E jo vetėm kaq, por nuk ėshtė ankuar, pėrkundrazi ėshtė gėzuar, apo siē thotė poeti " ... ja ka ba shyqyrin".
Edhe nė ēastin e vdekjes ai s'mendon pėr vete, por pėr njerėzimin. I lutet engjėllit qė merr shpirtrat qė:
... kur t'i vish, me ngadal
Shpirtin e atyne me t'mir' me m'iu marr". 17
Ai pranon qė tė marrė mbi vete vuajtjet e vėshtirėsitė e vdekjes sė njerėzve " ... mue me m'i dhan ... zėrin e tyne un e hjek, po ndigjo".18 Edhe nė kėto ēaste agonie ai nuk harron miq, dashamirė, farefisin qė ka pranė "Krye pėr krye tė gjithėve ju dha "Lamtumirė". E nė mėnyrė tė veēantė ai tregohet i dashur e shumė i dhembshur me vajzėn e vet, tė cilės i drejtohet "Lamtumir' nuri i syve, Fatime". Ky varg ka ngarkesė tė madhe emocionale. Fatimja kishte qenė vajzė e vetme, ajo kishte qenė gėzimi i shpirtit, bukuria e jetės, rrezja shpresėdhėnėse, drita engjėllore, e afėrt e shumė e dashur nė kėto ēaste. Poeti i kursyer thotė thjeshtė, me shumė pak fjalė, duke shprehur mallin e jetės "Lamtumir' nuri i syve, Fatime". E bija e dashur me lot i pėrgjigjet "Unė po bėhem ej baba, kurbani jot".
Nė vepėr autori shpreh njė mendim shumė interesant pėr vlerėn e studimeve e nė mėnyrė tė veēantė pėr dijetarėt. Pyet dhe pėrgjigjet.
Cilėtjanė njerėzit mė tė nderuar, kujt i takon pėrpara mėshira e Zotit, cilėt do tė hyjnė tė parėt nė parajsė?
Ata qė kanė nderuar Profetin duke vizituar Qaben? Haxhinjtė?
Ata qė kanė dhėnė jetėn nė luftė, dėshmorėt?
Ata qė kanė bėrė vepra bamirėsie duke dhėnė zeqate ? Apo dijetarėt ? Secili grup pranon se pėr ēdo problem janė kėshillue me dijetarėt e prandaj mėshira iu takon nė radhė tė parė atyre por jo dijetarėt u lėshojnė rrugėn, i nderojnė bamirėsit. Dhe arėsyeja ėshtė bindėse:
"Sado, qi na kemi ēalltis me kėndue,
Kta na kan mbajt, me kta ' na kemi qindrue".19
Mevludi shquhet edhe pėr vlerat estetike, e kėto janė tė dyfishta.
Si vepėr letrare lexohet, por ajo edhe kėndohet me njė melodi tė caktuar, qė nė zonėn e Shkodrės ka pasur nė themel tonet e kėngės popullore shkodrane. Jo vetėm kaq, por organizimi i festave popullore, ceremoniali i krijuar ka nxitur miqėsinė, bashkimin popullor, mirėkuptimin, vėllazėrimin dhe afrimin shpirtėror tė njerėzve. E kjo ėshtė njė fushė, ku duhen kėrkuar vlerat etnografike tė Mevludit, fushė disi e panjohur, e pastudiuar dhe e parrahur nga mendimi shkencor. .Vepra ka figura artistike me vlera tė rralla estetike, qė tregojnė pėr aftėsitė krijuese letrare tė autorit. Nė disa momente forca krijuese ėshtė mė e fuqishme e poeti pėrshknian skena prekėse, reale, afér natyrės njerėzore. Kėshtu psh pėrshkruhet lindja e Profetit. Emineja, nėnė lehonė,e rreshkur nga vėshtirėsitė e lindjes apo siē thotė poeti: "u etēova" (nga emri et, kam et, mė ka marrė etja) i sjellin njė mashtrapė me sherbet:
"Ma i ftoft' se bora, ma i bardh' pernjimend,
Ma i ambel se sheqeri kishte qenė"20
Autori nuk thotė sherbet i freskėt, as i ftofitė si bora, por Mė i ftoft' se bora, mė i ambel pergjimend. E sė bashku me nėnėn gėzohet gjithēka pėr rreth:
"Shpirt e pa' shpirt, gur e dru thiren me za,
Gjith' e thojshin mirėse erdhe Mustafa'.21
Pėr tė shprehur gjėndjen emocionale tė nėnės e gėzimin e saj poeti thotė:
"Mendja prej kreje i shkoi e i erdh pėrsėri".
E banorėt pėr rreth, sapo morėn vesh lajmin, vijnė "pa fes e pa kėpucė, nė kambė". E jo vetėm kaq, por edhe Qabja u ēua nė kėmbė pėr tė pėrshėndetur qoshja qoshen.
Poeti bėn qė Qabja tė flasė:
"Qabeja thirri e i foli m'atė ēas
sonte ka le Dielli i gjith' dynjas".
Po kėshtu ėshtė pėrshkruar me nota prekėse vdekj a e Profetit a.s.. Kur pasuesit e Muhammedit a.s. mėsuan se ai ishte i sėmurė rėndė "Sytj 'u rrodlien gjak e lot". Poeti nė vepėr ka pėrdorur epitete e krahasime tė goditura, shumė personifikime, qė veshin mendimet me forma shprehjeje, qė i japin gjallėri shprehjes dhe provojnė se Hafiz Ali Ulqinaku, ndonėse i ri, ishte njė poet i lindur. Vini re krahasimet "buzėt i ndritshin si hana", "dhambėt si kokrra inxhi", 'si erė myshku" etj.
Vargjetjanė metrike, me masėn Fa-i-la-tun, fa-i-la-tun, fa-i-lat. (trokaik 11 rrokėsh me vargie dyshe me rimė tė puthur, AA, BB, psh:
"Kur i lunte, buzt' e Tij ndritshin si Han,
Por si Dielli e ndriēojshin gjith dynjan.
Prej ndriēimit dhamvet si kokrra inxhi,
Gjylpanėn natėn e gjinte plak e'j ri".22
E pėr t'i qėndruar besnik masės sė vargut, poeti pėrdor teknika tė ndryshme, sidomos asimilimet, psh Jo me hanger sa'j xe barku prsi lopė.
Vini re kadencėn e vargut:
'molli nji hurm vet me dor' Aj Padisha,
bini e u rrit, m'at sahat kokrra i dha".
"Mevludi" ėshtė shkruar nė vitet '70 tė shekullit tė kaluar, kur autori ende nuk kishte rėnė nė kontakt me letėrsinė shqipe tė kultivuar dhe kishte marrėdhėnie tė pakta me tė. Pėr tė vlerėsuar gjuhėn e veprės duhen marrė parasysh disa rrethan:
- Sipas Hafiz Ali Ulqinakut gjuha shqipe ishte e palėvruar ... me kalem s'asht kullanisė". Ai shkruan njė vepėr fetare, tė pėrshtatur nga njė autor turk shumė i njohur, Sulejman Ēelepi, hartuar nė agimet e shekullit XV, prandaj edhe do tė ndikohej nga leksiku turk, gjuha zyrtare e kohės.
- Vepra ėshtė e sferės fetare. Nė atė kohė tė gjitha ceremonitė fetare zhvilloheshin nė gjuhėn arabe, e ėshtė krejt e natyrshme qė tė ketė njė ndikim tė fuqishėm nga njė gjuhė kulture fort e pėrhapur nė atė kohė. A s'tė bėn tė krahasosh edhe sot gjuhėn e pėrdorur nė disa fushatė dijes. P.sh. vini re gjuhėn qė pėrdorin mjekėt, a s'ėshtė kjo plot fjalė latine? Nė njė rreth mekanikėsh ėshtė mjaft e vėshtirė tė kuptohet leksiku i tyre teknik etj. Prandaj nuk ėshtė aspak pėr t'u ēuditur qė edhe "Mevludi" i Hafiz Ali Ulqinakut ka fjalė e shprehje fort tė zakonshme nė sferėn e terminologjisė fetare islame, qė nė atė kohė, por edhe sot ėshtė e vėshtirė tė zėvendėsohen. Megjithatė leksiku i veprės sot na duket i ngarkuar me fjalė turke, arabe. Por sistemi motfologjik dhe ai sintaksor janė shumė tė pasur dhe krejt tė paprekur nga ndikimi i huaj. Ata janė vėrtetė kėshtjella tė shqipes, ku s'u fut dot ky ndikim.
Ndikimet turke, arabe dhe tė persishtes ishin tė zakonshme nė letėrsinė shqipe e kjo vazhdoi deri vonė. "Nga nji fjalė turke e ban lazem" pat thanė poeti e ne ju kujtojmė se Ndue Bytyēi pat shkruar poezinė patriotike "Memleqeti" ("Atdheu"), ndėrsa "Vaji i Bylbylit" i Mjedės u pat botue te "Shahiri elierz" ("Poeti i ndershėm").
Dėshirojmė tė theksojmė se tė shkruash nė gjuhėn shqipe njė vepėr fetare nė vitet '70 tė shekullit XIX nga njė autor.mysliman ishte njė akt i shquar atdhetąrie e njėheri njė guxim i veēantė, sepse perandoria turke nuk njihte kombėsi, por fe, e banorėt e kėsaj perandorie tė gjėrė ndaheshin nė myslimanė, romė e tė krishterė. Ėshte i njohur fakti qė banorėt katolikė tė ritit roman tė perandori'sė turke kishin mbrojtjen e Austrisė, e cila nė bazė tė marrėveshjes me Turqinė e sipas kushtetutės austriake mund tė pėrdornin gjuhėn amtare. Prandaj nė shkollat e mbajtura nga kleri katolik mėsohej edhe gjuha shqipe. Njė gjė e tillė nuk mund tė bėhej nė shkollat e pėr fčmijėt e besimit mysliman apo ortodoks, prandaj edhe ndiqeshin e persekutoheshin ata mėsues qė guxonin t'u mėsonin shqipen fémijėve myslimanė apo ortodoksė. E dini qė Papa Kriston e vranė nė vitin 1909.
E Hafiz Ali Ulqinaku jo vetėm qė luftoi me armė nė dorė kundėr ushtarėve turq pėr mbrojtjen e Ulqinit, por pati guximin edhe tė shkruajė njė vepėr fetare nė gjuhėn shqipe. Pikėrisht, tė shkruajsh shqip e tė luftosh kundėr ushtrisė turke, pra kundėr vėllezėrve tė besimit ėshtė njė akt i dyfishtė atdhetarie e emancipimi kulturor e shoqėror. Mendoni se nuk ka qenė aspak e lehtė. Edhe sot ēdo gjė e re nuk ėshtė e lehtė. Kėshtu duhet kuptuar vlera gjuhėsore e letrare e "Mevludit" shqip.
Mendojmė se gjuha e autorit nė disa vise ėshtė shumė e kursyer, shumė e zhdėrvjelltė, me forma morfologjike e sintaksore me vlera historike dhe aktuale.
Disa shprehie tė autorit janė bėrė popullore dhe pėrdoren edhe sot e kėsaj dite:
"Grat' si trimat, trimat m'u vesh porsi gratė,
Prishet gjith dynjaja, mbushet Me fesatė".24
"Vorri nuk njef kėnd tė madh, as padishah", "N'dash ta vrasin, n'dash ta mbysin s'des gabim.'25 "Mjer i shtrenjti, vet s'e ha as kujt s'ja jep'.26 Analiza e gjuhės sė autorit paraqet dukuri ineresante, qė janė objekt i veēantė studimi, ku duken dukuri kalimtare e forma tė dvzuara foljesh me mbaresat -um e -umun, por edhe ue- ; ka forma shumė interesante pėremrash pronorė e vetorė, ndajfoljesh e sidomos disa emra interesantė pėr nga formimi si shėndim, foljesh, u gazmue etj. Sė fundi theksojmė se gjuha e Hafiz Ali Ulqinakut duhet parė edhe si e ndėrmjetme mes tė folmes sė Ulqinit (e botimi i transliteruar nė alfabetin latin nuk na lė tė kuptojmė qartė, sepse kėtu ka vėnė dorė i biri i tij, Hafiz Sait Ulqinaku) dhe tė folmes sė Shkodrės.
Vlera e Mevludit nė gjuhėn shqipe, siē e kanė vėnė nė dukje edhe mjaft studjues, ka luajtur njė rol me rėndėsi pėr ruajtjen e kėsaj gjuhe, nga ndikimi sllav nė trevat shqiptare, qė pėrdhunisht iu dhanė Serbisė, Malit tė Zi dhe Maqedonisė. Do tė shtonim se edhe ky mevlud i ribotuar disa herė, i kėnduar e i mėsuar pėrmendsh nga shqiptarėt qė emigruan nė vende tė ndryshme tė botės, nė Amerikė, Australi e gjetkė ka ndikuar ndjeshėm pėr ruajtjen e gjuhės amtare tė shqiptarėve kudo qė banojnė.
Duke marrė parasysh vlerat fetare, edukative, letrare dhe gjuhėsore tė Mevludit ai mbetet njė vepėr dinjitoze e Hafiz Ali Ulqinakut, njė poet qė meriton qjė vėmendje tė veēantė edhe sot.27
Nėfushėn e giuhėsisė Hafiz Aliu nė Lezhė hartoi tre fjalorė, tė parin turqisht-shqip nė vargje, tė dytin turqisht-shqip me rend alfabetik dhe tė tretin po me kėtė kriter shqip-turqisht. Tė tre fj alorėt nė nderim tė vendlindjes i quajti "Ulqin". Tė tre sėbashku kanė gjithėsej 1334 faqe. Mė me vlerė ėshtė ai shqip-turqisht me 9021 fjalė qė, duke hequrtrajtat e pashtjella tė foljeve e fjalėt e pėrsėritura, mbesin rreth 4000 fjalė. Fjalorėt kanė pėr bazė tė folmen e Ulqinit me ndikime nga tė folmet e Shkodrės e tė Lezhės. Ata kanė vlerė leksikografike, leksikologjike, dialektologjike e pėr historinė e gjuhės.28
Nė fushėn e arsimit hartoi njė abetare shqipe tė shkruar me shkronja arabe. Fillon me alfabetin prej 40 shkronjash, 30 bashkėtingėllore dhe 10 zanore, qė ai i krijoi vetė dhe pastaj faqet e tjera kanė ushtrime pėr praktikimin e tyre. Abetarja nepėrmjet fjalėve jep edhe njohuri gramatikore, pėr mjedisin e nxėnėsve, pėr natyrėn etj.29
Nė,fushėn fetare ai ka kryer detyra tė ndryshme si hoxhė, si imam e si myfti. U shqua pėr zhvillimin me cilėsi tė riteve fetare, pėr predikimet, pėr drejtimin e vartėsve e administrimin e shkollave fetare, pėr ngritjen e xhamisė nė Lezhė nė vitin 1909, pėr komunikimin me besimtarėt, pėr sigurimin e marrėdhėnieve tė bashkėpunimit, tė tolerancės e tė harmonisė ndėrfetare, duke krijuar njė jehonė pozitive qė ruhet e pėrmendet gojė mė gojė edhe pas dekada Vitesh. Autoritetin e lartė fetar, erudicionin nė problemet teologjike dhe kompetencėn e thellė tė Hafizit Aliut e dėshmon qartė njė shkresė e Kryemyftinisė sė Stambollit vitit 1900 ku thuhet:
"Tė nderuarit Hafiz Ali Efendi nga ylematė e kazazė sė Lezhės,
Duke pasur parasysh nevojat e popullsisė sė kazazė sė Lezhės si dhe duke u mbėshtetur nė aftėsinė dhe zotėsinė tuaj, sipas shkresės sė dėrguar nga ana e kėshillit administrativ tė kazasė pėr emėrimin tuaj pėr zbatim tė porosisė sė vilajetit pėr gradim, lėnien nė dorėn tuaj tė myftinisė sė kazasė sė sipėrpėrmendur, konfirmoni me shkrim qė jeni myftiu i kazasė se sipėrpėrmendur".30
Fjalorėt dhe abetarja mbetėn dorėshkrime. Me gjithė interesimin e autorit, botimi i tyre qe i pamundur. Ky ėshtė njė fakt domethėnės. Ndokujt nuk i pėlqente, dikush pengonte, Stambolli nuk donte abetare e fjalorė pėr gjuhėn shqipe, sepse ata mbillnin farėn e shqiptarizmės, tė lirisė e tė pėrparimit tė vendit.
Nė ndonjė tekst e nė ndonjė studim pa tė drejtė vepra e Hafiz Aliut ėshtė inkuadruar nė letėrsinė e bejtexhinjve. Kjo ėshtė bėrė me qėllim nėnvleftėsues e dashakeq o nga paaftėsia profesionale. Fjalorėt e abetarja nuk janė letėrsi. "Mevludi" ėshtė pėrkthim. Ē'objekt kanė bejtet e ē'objekt ka Mevludi '? Kėtyre autorėve e studjuesve mjafton t'u kujtojmė se Mevludi pėrmban filozofi, teologji ' edukatė, didaktikė, atdhetarizėm e se nė pikėpainje fetare ka vlera universale. Me bejtexhinjtė Hafiz Aliu ka lidhje vetėm me alfabetin arab; mevludet duhen trajtuar e pasqyruar si segment i veēantė i letėrsisė me alfabet arab.
Pėr veprimtarinė e Hafiz Ali Ulqinakut nė tė kaluarėn ėshtė shkruar pak, mė parė pėr mungesė gjunnimesh e studimesh, mė vonė pėr shkaqet e njohura ideologjizuese e polit zuese, pse ai ishte kle rik, si dhe pėr mungesė studiuesish kompetentė e mungesės sė kontaktit me botimet j ashtė vendit. Kėndej themi se ai nuk u harrua, por as nuk u paraqit sa duhej e si duhej.
Duke paraqitur veprėn e Hafiz Ali Ulqinakut me tė drejtė lind pyetja: Cilėt qenė motivet qė e shtynė atė pėr tė krijuar e botuar? Kėsaj pyetjeje, nga njėra anė i pėrgjigjet vetė autori, ndėrsa nga ana tjetėr kėto kuptohen nga destinacioni i veprave tė tij dhe nga vlerėsimet e studjuesve kompetentė pėr tė.
Autori nė parathėnien e fjalorėve ėshtė shprehur: "ashtshkrue pėr fėmijėt dhe asht ndėrtue me vargje pėr t'u nxanė prej tyre lehtė pėrmendėsh" dhe nė njė rast tjetėr po kėtu "Shumė vetė dhe veēanėrisht gra dhe kalamajtė i kam parė se janė n'errėsinė dhe s'kuptojnė ē'u lypset..."31 Nė atė kohė shkollat kishin nevojė pėr abetare e ai hartoi abetare, kishin nevojė pėr fjalorė e pėrpiloi fjalorė, kishin nevojė pėr libra me karakter fetar, edukativ dhe didaskalikė dhe ai i pėrktheu, i pėrshtati dhe i pasuroi me materiale origjinale; shkolla kishte nevojė pėr mėsues dhe ai u bė mėsues, kishte nevojė pėr gjuhė shqipe dhe ai fliste, shkruante, lexonte, mėsonte e predikonte nė gjuhėn shqipe.
Kėndej del qartė se veprat letrare, gjuhėsore, fetare e arsimore i pėrktheu dhe i hartoi jo thjeshtė i shtyrė nga qėllime fetare, por edhe nga dashuria pėr gjuhėn shqipe, nga dėshira e popullit, tė rinisė e tė fčmijėve pgr dije dhe arsim, pėr kulturė e pėrparim, pėr ruajtjen e mbrojtjen e kombėsisė shqiptare.
Vitet e fundit studimet e botimet pėr Hafiz Ali Ulqinakun u shtuan shumė, hodhėn mė tepėr dritė pėr tė pasqyruar e ndriēuar veprimtarinė e tij me realizėm, me objektivitet e pa paragjykime nė tėrė gjėrėsinė e saj, me tė mirat e tė metat e veta.
Me jetėn e veprimtarinė e Hafiz Ali Ulqinakut mburren tre qytete : Ulqini, Shkodra e Lezha. Studjues tė ndryshėm tė kėtyre qyteteve e vlerėsojnė atė nga kėndvėshtrime tė ndryndyshme disa nė tėrėsi, disa nė aspekte tė veēanta.
Studiuesi ulqinak Sytki Malo Hoxha nėnvizon se "Hafiz Aliu ishte njė figurė e shquar e kulturės sonė nė pėrgjithėsi. Ishte atdhetar i kulluar, poet i talentuar, pėrkthyes i shkėlqyeshėm, leksikograf i dalluar dhe alim i nderuar nė rrethin ku jetoi e veproi e mė gjėrė".32 Dr. Ruzhdi Ushaku e mg. Nail Draga nė librat33 e studimet e tyre34 nė pėrmasa tė ndryshme, paraqesin aspekte nga jeta e krijimtaria dhe e konsiderojnė "emėr tė nderuar tė kulturės shqiptare, si njė ndėr krijuesit qė u pėrpoq pėr ruajtjen e kultivimin e gjuhės shqipe tė shkruar".35
Shkodranėt i kanė kushtuar vlerėsime tė shumta. Po ndalemi nė disa prej tyre; "Mėsuesi i Popuilit" Hamdi Bushati, nė veprėn e tij tė rėndėsishme "Materiale pėr Shkodrėn" thekson : "Mevludi i H.Ali Ulqinakut u ba nji vepėr e dashtun pėr besimtarėt myslimanė tė kohės dhe u prit me entuziazėm tė madh. Shumica e familjeve myslimane ia kishin vu detyrė vedit me e pasė nė shtėpi nj i kopj e tė kėtij Mevludi. Bile deri ndėr shkolla (mejtepe) Mevludi u vu si mėsim suplementar pėr nxanėsit, djelm e varza".36
Studjues tė ndryshėm e kali vlerėsuar si luftėtar atdhetar, si pjesėmarrės aktiv nė luftrat popuilore pėr mbrojtjen e Ulqinit, si veprimtar i Lidhjes Shqiptare tė Prizrenit.
Studjuesi letrar Lezhjan Tonin Ēobani pėr kontributin e gjithanshėm tė Hafiz Aliut, ndėr tė tjera, ka pėrgjithėsuar: "Me punėrt e tij tė palodhur, nė radhė té, parė si leksikograf, si hartues i abetares shqipe nė Lezhė, si pėrkthyes e vjershėtar nė gjuhė shqipe me alfabet arab, Ali Ulqinaku radhitet pėrkrah figurave tė shquara tė rrethit tė Lezhės qė i kanė dhėnė kulturės kombėtare tė sė kaluarės pėrkrah Frang Bardhit, Pjetėr Zarishit, Leonardo De Martinos, Gjergj Fishtės etj.37 Artikuj e gjurmime ka bėrė edhe studjuesi i historisė sė arsimit e tė kulturės Cijon Simoni, i cili ka dhėnė vlerėsime pėr punėn e tij si mėsues, si krijues e si njeri me cilėsi tė larta morale e njerėzore, historiani Muhamet Lika pėr rolin e tij pėr mirėkuptimin mes besimeve fetare.38
Jashtė kėtyre qyteteve, tė shumtė janė studjues tė tjerė me autoritet e reputacion tė lartė shkencor qė kanė pasqyruar nė studimet e tyre konsiderata tė favorshme e lavdėruese pėr krijimtarinė e larmishme tė Hafiz Ali Ulqinakut.
Meritėn e parė pėr zbulimin e tė dhėnave pėr jetėn e veprimtarinė e tij e ka stuqjuesi erudit Lumo Skendo, i cili qysil nė vitin 1926 nė revistėn "Dituria" ka paraqitur fakte interesante e tė pabotuara pėr Hafiz Ali Ulqinakun.39
Dijetarėt e mėdheni gjuhėtarė: A.Xhuvani, E.Ēabej, Sh.Demiraj etj. nė veprat e tyre e citojnė si poet, si pėrkthyes e si hartues fjalori duke vėnė nė dukje meritat nė kėto drejtime. Studjuesi i shquar orientalist Osman Myderrizi me njė varg,punimesh tė gjata cilėsore, ndėr tė tjera e vlerėson lart duke thėnė se "Zėvendėsimi i turqishtes nė Mevludin dhe i arabishtes nė hytben kishte rėndėsi, se sillnin me vehte njė konsakrim tė gjuhės dhe tė shkrimit shqip", ndėrsa pėr fjalorin shqip-turqisht pohon se "ky fjalor paraqitet me vlerė tė madhe, se pėrmban shumė fjalė tė rralla, nė mes tė tė cilave edhe terma detarie; Njė pjsė e kėtyre fjalėve pa dyshim do tė kaloje edhe nė fjalorin e pėrgjithshėm tė gjuhės dhe do tė shėrbejė pėr zhvillimin e gjuhės letrare kombėtare".40
Orientalisti tjetėr i shquar, 'Fahir Dizdari, nė veprėn e tij madhore "Fialori i orientalizmave nė gjuhėn shqipe" ēmon tepėr personalitetin e Hafiz Aliut, Pėr Mevludin nėnvizon: "Edhe pse i vjetėr i ka rezistuar kohės, sepse autori ka ditur t'u flasė mirė ndjenjave tė besimtarėve me frymėn poetike qė e dallon ndai tė tjerėve, me shprehje tė pėrmailshme e rrjedhshme. Ky Mevlud ėshtė nė pėrdorim dhe kėrkohet prej njerėzve". Pėr konkretizim tė tertnave hoxhė e hafiz ai shėnon se "Tė denjė pėr t'u pėrmendur krahas Hoxha 'Fahsinit, floxha Kadri Prishtinės radhitet edhe Hoxhė Ali Ulqinaku", iidėrsa pranė Hafiz Ali Korēės vendos Hafiz Ali Ulqinakun.41
Edhe studjues shqiptarė nga Kosova e Maqedonia kanė dhėnė ndihmesėn e tyre tė rėndėsishme pėr njohjen dhe vlerėsimin e figurės sė flafiz Ali Ulqinakut. Studjues tė afirrnuar, si: prof Hasan Kaleshi, Dr. Jashar Rexhepagiqi, Dr. Muhamet Pirraku, Dr. Feti Mediu, Nehat Krasniqi etj.bėjnė parashtrime, analiza e konkluzione me vlerė, ijapin ati . 1 vendin e merituar ndėr intelektualėt e dalluar tė kohės.42
Jehona e studimeve e vlerėsimeve nuk pėrfundon me kaq; ajo shtrihet edhe nė diasporė. Idriz Lamaj, ndonėse vetė njė autor Mevludi shqip nė SHBA, pohon nė njė studim pėr historinė e Mevludeve se "versioni i Mevludit tė H.Aliut ka kalue deri nė ditėt e sotme si ma i pėrsosuni, ma i popullarizuemi dhe ma i pėrhapuni nė gjuhėn shqipe".43
Fama e Hafiz Aliut kapėrcen edhe kufinjtė e Shqipėrisė. Nė Turqi dy nga enciklopeditė me prestigj ndėrkombėtar, si ajo Islamike dhe Inonu i lėnė vend veprave tė Hafiz Aliut si poet e linguist i pėrmendur Edhe orientaliste tė tjerė dhe albanalogė tė huaj nė studimet e'tyre trajtojnė dhe vlerėsojnė punėn e tij pėrkthyese e krijuese letrare, gjuhėsore e fetare.
Nga parashtrimi i mėsipėrm i fakteve pėr jetėn, veprat e vlerėsimet pėr Hafiz Ali Ulqinakun nxjerrim disa pėrfundime:
Sė pari, Hafiz Ali Ulqinaku shkriu nė nj ė nė personalitetin e tij kompleks cilėsitė e tij tė dalluara atdhetare, fetare, shkencore, kulturore, arsimore e qytetare, duke shfrytėzuar pėr formimin e tij shkollėn e kryer, studimin individuel dhe mjedisin intelektual, patriotik e progresist tė kohės.
Sė dyti, Hafiz Aliu qe njė figure shumėplanėshe, punoi e krijoi si pėrkthyes, poet, leksikograf, leksikolog, hartues abetareje, mėsues, hoxhė dhe drejtues fetar.
Sė treti, Autoriteti i Hafiz Aliut qe gjithnjė nė rritje, nga njė njohje lokale, kapėrceu kufinjtė e njė qyteti, tė njė krahine, duke u bėrė i pėrmendur nė mbarė vendin, nė tė gjitha trevat shqiptare, nė diasporė e nė vendet e huaja, duke u vlerėsuar si njė personalitet i merituar dhe i padiskutueshėm i kulturės kornbėtare.
Sė katėrti, Pėr jetėn dhe veprimtarinė e Hafiz Ali Ulqinakut janė aktivizuar me studime, citime, analiza, krahasime e konkluzione akademikė, studiues tė letėrsisė, tė historisė sė gjuhės, tė leksikografisė, tė leksikologjisė, tė dialektologjisė, tė historisė sė Shqipėrisė, tė historisė sė arsimit, tė kulturės islame, teologė, enciklopedistė, specialistė tė Arkivit tė Shtetit, gazetarė, bibliografė dhe albanologė tė huaj.
Sė pesti, Figura dhe veprimtaria e Hafiz Ali Ulqinakut ėshtė cituar, pasqyruar e vlerėsuar nė monografi, vepra madhore, libra e pėrmbledhje tė veēanta, nė revista, nė gazeta, nė enciklopedi, nė Fjalorin Enciklopedik shqiptar, nė albumin "Nė gjurmė tė historisė kombėtare nė fototekėn Marubi", nė bibliografinė "Kontribute pėr bibliografinė shqipe", nė parathėniet e studimet hyrėse tė Mevludeve, nė tema dizertacionesh pėr histori arsimi, nė leksione e seminare tė lėndės 'Historia e gjuhės shqipe" nė Universitetin "L.Gurakuqi" etj.
Sė gjashti, Pėr kontributin e H. Ali Ulqinakut janė zhvilluar veprimtari tė shumėllojshme, qė kanė shpalosur mė mirė vlerat e tij tė gjithanshme. Pėr kėtė ėshtė organizuar "Tribuna shkencore" nė Ulqin, ėshtė pėrfshirė nė kumtesė nė Simpoziumin e parė ndėrkombėtar tė mbajtur nė Prishtinė me temė "Feja, kultura dhe tradita islame ndėr shqiptarėt", ėshtė cituar ndėr kumtesa nė sesionin shkencor nė Shkodėr kushtuar pėrkujtimit tė 100 - vjetorit tė Lidhjes Shqiptare tė Prizrenit dhe nė seminarin e parė ndėrkombėtar nė Shkodėr me temė "Shkodra ndėr shekuj", ėshtė folur nė rubrikėn "Kujtesė" tė RTSH, ėshtė hartuar emision i veēantė nė Radio Shkodra nė rubrikėn "Kontribute pėr gjuhėn shqipe", janė programuar fragmente tė veprės sė tii nė koncertin festiv me rastin e festės sė Bajramit nė teatrin "Migjeni" nė Shkodėr, janė organizuar e sesione shkencore nė Shkodėr e nė Lezhė dhe Mevludi i tij ka qenė dhe ėshtė materiali bazė i ceremonive pėrkujtimore tė ditėlindjes sė Profetit Muhamed a.s.
Sė fundi, Hafiz Ali Ulqinaku ėshtė njė nga ata figura tė rėndėsishme tė kulturės shqiptare qė dhanė shembullin frymėzues tė zhvillimit tė njėkohshėm e tė bashkėrenditur tė veprimtarisė atdhetare, shkencore arsimore, e fetare duke ēuar mė pėrpara traditėn pozitive tė krijuar nė vendin tonė nė kėtė fushė.44
Duke pėrfunduar kėtė vėshtrim tė pėrmbledhur tė jetės, tė veprimtarisė e tė vlerėsimeve pėr Hafiz Ali Ulqinakun kuptohet sa i drejtė ka qenė propozimi dhe miratimi pėr dekorimin e tij me titullin e lartė nderues "Mėsues i Popullit" dhe sa i bukur i pėrshtatet atij motivacioni pėrkatės : "Klerik dhe intelektual i shquar, studjues i apasionuar, mėsues dhe edukator i nderuar i rinisė dhe i masave popullore, hartues e pėrkthyes i veprave fetare e shkencore ".45"
Kiel-Gjermani
Selam alejkum we rahmetulla we berekatuhu.Or vėllezėr feja jonė ėshtė e pėrsosur dhe nuk ka nevojė as tė fusim diēka nė tė dhe as tė nxjerim nga ajo .Pėr kėtė arsye,ne duhet ta kuptojmė mirė se gjeneratat e para kanė qenė mė tė pėrsosur,se ne sot,siē tregon edhe vetė Allahu Xh.Sh.,nė Ku'ranin e madhėrueshėm.Pėrderisa ata (shokėt e tė Dėrguarit s.a.v.s., nuk e kanė praktiku njė gjė tė tillė(mos ndoshta nuk e kanė respektuar?),por ne sot na e mban goja qė tė flasim ende pėr kėtė risi(bidat)qė nuk ka asēfar vlere,por ndoshta edhe bėjmė mėkat,siē thonė disa dijetarė tė hakut,se kur lexohet mevludi dhe kur pėrmendet njė ndėr emrat tė bukur tė tė Dėrguarit s.a.v.s.,Mustafa,ato ēohen nė kėmbė sepse thonė se tash nė kėtė moment ėshtė prezent Ai s.a.v.s.,qė pėr kėtė kemi argumente qė njė gjė tė tillė nuk e kanė vepruar as shokėt e Pejgamberit s.a.v.s..Por kemi argument qė kur ka hyrė i Dėrguari i Allahut s.a.v.s.,nė dhomėn ku kanė qenė sahabėt ata nuk janė ēuar nė kėmbė"vallė mos e kanė respektuar"apo ne jemi mė tė dashur se ata,edhe pse ata e kanė parė Pejgamberin s.a.v.s.,kurse ata qė bėjnė mevlude thonė se e respektojmė Pejgamberin s.a.v.s..Ne u thomi atyre,se si ju mund tė thoni se e doni ma tepėr se sahabėt?Kur ata hoxhallarė qė po lexojnė mevlude nuk e mbajnė atė qė ėshtė vaxhib pėr ata "mjekra",dhe thonė se e duan ma tepėr!Jovallaj se ata,siē e dimė tė gjithė se mevludet i bėjnė mė para dhe nuk janė nė gjendje qė ata para ose diē prej tyre tė japin fisabililah(pėr hir tė Allahut),a jeni prej atyre qė e kuptoni? Vlen tė pyesim veten tonė,se ne i kryejmė tė gjitha sunete tė Pejgamberit Muhammed s.a.v.s.,dhe tash na ka mbetė tė bėjmė mevlude?SELAM ALEJKUM
JU DUA PĖR HIR TĖ ALLAHUT DHE JU URREJ VEPRĖN E KEQE PĖR HIR TĖ ALLAHUT!
Ibni Haxheri e gjen njė bazė edhe nė sunnet pėr mevludin, pėr tė ci1in thotė: Pejgamberi vjen nė Medine dhe i gjen jehudėt, qė po agjėronin ditėn Ashuraė. Kur i pyeti ata i thanė: Ėshtė ajo ditė kur Zoti e fundosi faraonin dhe e shpėtoi Musanė, e ne agjėrojmė nė shenjė falėnderimi ndaj Zotit tė madhėrishėm (Sahihajn). Nga kjo kuptohet puna e falėnderimit ndaj Allahut pėr hirė tė ndonjė tė mire qė na e sjellė ose pėr largimin e ndonjė tė keqeje duke pėrsėritur atė pėr ēdo vit. Falėnderimi i shprehet Zotit me Iloj-lloj adhurimesh siē janė: agjėrimi, namazi, sadaka, leximi i Kuranit etj. Atėherė, a ka mirėsi mė tė mirė e mė tė madhe se shfaqja, lindja e kėtij Pejgamberi qė ėshtė mėshirė jo vetėm pėr muslimanėt, vetėm pėr njerėzit, por edhe pėr tė gjitha krijesat nė ekzistencė.
Derisa edhe vetė Pejgamberi e agjėroi atė ditė nė shenjė falėnderimi ndaj Zotit qė e shpėtoi Musanė, a mos ti bėhet falėnderim Zotit pėr lindjen e Muhammedit, me anėn e tė cilit e shpėtoi njerėzimin nga errėsira, injoranca, mizoria, armiqėsia nė kėtė jetė e do ti shpėtojė edhe nė ditėn e gjykimit tė gjithė ata qė i besuan?
Ky ėshtė njė argument i fortė pėr tubimin nė mevlude duke u mbėshtetur nė kijasin, i cili nė kėtė rast kuptohet nga vetė puna e Pejgamberit, e puna e tij ėshtė sunnet pėr ne. Pra, ai falėnderoi Zotin pėr shpėtimin e Musasė, e ne kemi pėr detyrė tė falėnderojmė pėr dėrgimin e Muhammedit. Ky fakt nuk mund tė mohohet ngase i njėjti qėllim ėshtė nė tė dy rastet.
S.Selmani
SELAM ALEJKUM WE RAHMETULLAH WE BEREKATUHU.Sa i pėrket hadithit tė mėsipėrm,ėshtė i besueshėm dhe transmetohet nga dy imamėt e shquar Buhariu 4460 dhe Muslimi 127 dhe kjo nuk mohohet .Por sa i pėrket kuptimit tė hadithit ju or vėlla Sabri nuk e dij se si mund qė ta kuptoni njė gjė tė tillė se kėtu qenka argumenti i fortė pėr ty dhe ata qė kremtojnė mevludin se ky do tė jetė argument.Unė pėr veten time se kuptoj asesi kėshtu.Aesyeja ėshtė se Fjalėt e Allahut janė tė qarta edhe fjalėt e Pejgamberit janė shumė tė qarta.Por pėr ty tė ta shkruaj kėtu mė poshtė se a duhet bėrė mevlude.
KREMTIMI I MEVLUDIT
shkoqitur nga broshura "Kujdes nga Risitė!" tė Shejh Abdul-Aziz bin Baz
Falėnderimi i takon vetėm All-llahut, krijuesit tė gjithėsisė, sunduesit absolut nė ditėn e gjykimit. Paqa dhe mėshira e Zotit qoftė mbi tė dėrguarin e tij, familjen, shokėt dhe pasuesit e tij deri nė ditėn e gjykimit.
- Kapitulli i parė
Cila ėshtė dispozita e sheriatit (ligjit tė All-llahut) mbi kremtimin e mevludit (ditėlindjes sė Pejgamberit alejhi selam), rregulli mbi kremtimin e mevludit, ngritja nė tė, pėr tė, ose pėrshėndetjet pėr tė dhe pėr gjėrat tė tjera qė janė prezente nė kremtime tė tilla?
Pėrgjigjja: Nuk ėshtė i lejuar kremtimi i ditėlindjes sė Pejgamberit alejhi selam e as i ndonjė njeriu tjetėr, ngase kjo ėshtė njė gjė e cila ėshtė prej risive nė fenė tonė. Arsyeja pėr kėtė qėndron nė atė se kėtė nuk e ka bėrė Pejgamberi alejhi selam, as Hulefai Rrashidinėt (Katėr imamėt e parė pas Muhammedit alejhi selam), as ndonjė nga shokėt e tij, e as pasuesit e tij me tė mirė nė shekujt mė tė frytshėm, tė cilėt ishin mė tė diturit nė sunnetin dhe ishin ata qė e kanė dashur mė sė shumti Pejgamberin alejhi selam, dhe janė ata qė e kanė praktikuar mė sė shumti dhe mė sė miri fenė e pastėr tė All-llahut xhele shanuhu, ashtu siē i ka mėsuar i Dėrguari i Tij.
Ėshtė transmetuar nga Pejgamberi alejhi selam se ka thėnė, “Kush vepron diē qė nuk ėshtė nė pajtim mė ēėshtjen tonė, ajo vepėr ėshtė e refuzuar,”dhe nė njė hadith tjetėr thotė: “Ruajuni nga gjėrat e shpikura sepse ēdo e shpikur ėshtė risi, e ēdo risi ėshtė humbje.” Kėto dy hadithe na e bėjnė tė qartė dhe na kėshillojnė (urdhėrojnė) qė tė ruhemi (kemi kujdes) shumė prej risive qė janė tė shpikura nė fe dhe nga tė punuarit me to. Po ashtu All-llahu xhele shanuhu na porositė qė
"Ēka t’ju japė pejgamberi, atė merreni, e ēka t’ju ndalojė pėrmbajuni dhe kini frikė All-llahun, se All-llahu ėshtė ndėshkues i ashpėr.” (Hashr: 7)
“Ju e kishit shembullin mė tė lartė nė tė dėrguarin e All-llahut, kuptohet, ai qė shpreson nė shpėrblimin e All-llahut nė botėn tjetėr, ai qė atė shpresė e shoqėron duke e pėrmendur shumė shpesh All-llahun.” (Ahzab: 21)
“All-llahu ėshtė i kėnaqur me tė hershmit e parė prej muhaxhirėve (emigruesve), prej ensarėve (vendasve) dhe prej atyre qė i pasuan ata nė punėt e mira, e edhe ata janė tė kėnaqur ndaj Tij. Atyre iu ka pėrgatitur xhennete, nė tė cilėt rrjedhin lumenj, ku do tė jenė pėr jetė tė pasosur. E ky ėshtė fitimi i madh.” (Teube: 100)
“Sot jua pėrsosa fenė tuaj, plotėsova ndaj jush dhuntinė Time, zgjodha pėr ju Islamin fe” (Maide: 3) dhe ajete tjera tė shumta.
Ndėrsa veprimi, kremtimi i kėtyre mevludeve jep tė kuptojmė se All-llahu ende nuk e ka plotėsuar fenė pėr njerėzimin, se Pejgamberi alejhi selam nuk e ka qartėsuar, nuk e ka publikuar atė qė ka qenė e nevojshme pėr njerėzimin qė tė punojnė me tė derisa erdhėn disa "dijetarė" nė kohėn fundit dhe e shpikėn njė gjė tė tillė nė ligjin e All-llahu, duke menduar se ky veprim i afron tek All-llahu dhe kjo pa dyshim ėshtė njė rrezik shumė i madh qė nė kohėn tonė i kundėrvihet shumė fesė sė pastėr tė All-llahut xh.sh. Dihet se All-llahu vetėm se e ka plotėsuar fenė e pastėr pėr robin e vet me tė gjitha mirėsitė nė formėn mė tė pėrsosur, dhe se Pejgamberi alejhi selam e ka kumtuar me kumtesėn mė tė qartė dhe nuk ka lėnė asnjė rrugė qė shpie nė xhennet vetėm se e ka treguar atė, dhe atė qė largon nga zjarri vetėm se ua ka qartėsuar atė tė gjithėve dhe kėtė e vėrteton edhe hadithi i Pejgamberit alejhi selam ku thuhet: transmetohet nga Abdullah ibn Omer, i cili thotė se i Dėrguari i All-llahut ka thėnė: “Nuk ėshtė dėrguar asnjė Pejgamber (nga All-llahu) pėrveē se ka qenė obligim i tij qė t'u tregojė popujve pėr tė mirėn qė iu sjell dobi atyre dhe tė keqen qė iu sjell dėm atyre.”
Dhe siē e dimė, Pejgamberi alejhi selam ka qenė mė i dalluari nga tė dėrguarit dhe vula e pejgamberėve, dhe mė i pėrsosuri nė qartėsi dhe kėshilla. Po sikur tė ishte kremtimi i mevludit prej fesė tė cilėn All-llahu e zbriti dhe e do, kėtė do ta qartėsonte i Dėrguari i Tij pėr popullin e tij ose do ta kishte praktikuar nė jetėn e tij, ose do ta kishte vepruar dikush nga shokėt e tij, mirėpo njė gjė e tillė nuk ka ndodhur. Dhe me kėtė ėshtė qartėsuar se kjo vepėr ėshtė e shpikur, kundėr sė cilės na ka kėshilluar Muhammedi alejhi selam, qė tė ruhet populli ashtu siē u cekė edhe nė hadithet mė lart. Ka ardhur nė hadithe tė tjera siē ėshtė fjalimi (Ligjėrata) e Muhammedit alejhi selam nė ligjeratėn e sė premtės ku thotė: ”Me tė vertetė fjala mė e mirė ėshtė ligji i All-llahut dhe udhėzimi mė i mirė ėshtė udhėzimi i Pejgamberit alejhi selam, dhe gjėrat mė tė kėqija janė risitė dhe ēdo risi ėshtė humbje.”
Bazuar nė shumė ajete e hadithe qė kanė pėr qėllim kėtė dispozitė, shumica e dijetarėve janė deklaruar kundėr mevludit dhe pėr kujdesin (ruajtjen) nga kjo risi. Tezės sė tė parėve iu kanė kundėrvu disa “dijetarė” dhe e kanė lejuar atė, nėse ajo nuk pėrmban diē qė ėshtė e ndaluar shprehur nė fjalė tė kota pėr Pejgamberin alejhi selam, pėrzirjen e burrave me gra, ose pėrdorimin e instrumenteve (muzikore) dhe gjėrave tė tjera qė i ndalon feja e pastėr dhe po ashtu mendojnė se janė risi te mira, ndėrsa Muhamedi alejhi selam thotė, “Ēdo risi ėshtė humbje.” Ligji Islam sugjeron qė pėr ēdo mosmarrėveshje mes njerėzve duhet kthyer ligjit tė All-llahut dhe Sunnetit tė tė Dėrguarit te Tij. All-llahu thotė nė Kur'an:
"O ju qė besuat, bindjuni All-llahut, tė Dėrguarit tė tij dhe pėrgjegjėsve nga ju. Nėse nuk pajtoheni pėr ndonjė ēėshtje, atėherė parashtrojeni atė tek All-llahu (Kur’ani) dhe i Dėrguari i Tij (Sunneti) po qė se i besoni All-llahut dhe ditės sė fundit. Kjo ėshtė mė e dobishme dhe pėrfundimi mė i mirė." (Nisa: 59)
“Pėr ēdo send qė nuk pajtoheni, gjykimi pėr tė ėshtė tek All-llahu." (Shura: 10)
Te ne ėshtė paraqitur kremtimi i mevludit kurse nė Librin e All-llahut na ėshtė qartėsuar se jemi tė obliguar tė pasojmė Pejgamberin alejhi selam nė atė qė ka ardhur me tė (fenė e pastėr), dhe tė largohemi nga ajo prej ēkafit na ka porositur tė largohemi. Ėshtė e pa logjikshme tė thuhet se Muhammedi alejhi selam nuk e ka kumtuar fenė deri nė fund, meqė ai na e ka kumtuar neve se All-llahu e ka plotėsuar fenė e tij pėr kėtė popull dhe se kremtimi i mevludit nuk ėshtė ajo nė ēka ka thirrur Muhamedi alejhi selam. Neve nuk na ka mbėrri ndonjė dėshmi se ai e ka vepruar njė gjė tė tillė apo se ka urdhėruar nė tė, pėrkundrazi, ai na e ka ndaluar kėtė dhe po ashtu as shokėt e tij nuk e kanė vepruar njė gjė te tillė d.m.th. mevludi nuk ėshtė i bazuar nė njėren nga bazat e fesė sė pastėr.
Mirėpo, kjo ėshtė nga risitė e shpikura dhe pėrgjasim me tė krishterėt dhe ēifutėt nė festat qė kanė ata. Nga kjo duhet t'u bėhet e qartė atyre qė sado pak logjikojnė dhe kanė etje pėr ndjekjen e sė vėrtetės, se kremtimi i mevludit nuk ėshtė prej fesė Islame, por nga risitė prej tė cilave All-llahu dhe Muhammedi alejhi selam na kanė urdhėruar tė largohemi. Nuk mjafton pėr ndonjė i cili mendon qė tė pasojė shumicėn e njerėzve nė veprim nė tė gjitha aspektet, pėrveē Pejgamberin alejhi selam, sepse e vėrteta nuk ėshtė nėse njė gjė e pason shumica, por e vėrteta qartėsohet me argumente tė qarta nga ligji i All-llahut, siē thotė All-llahu pėr tė krishterėt dhe ēifutėt:
“Ata thanė: Kurrsesi nuk ka pėr tė hyrė askush nė xhennet, pėrveē atij qė ėshtė jehudi ose krishterė! Ato janė fantazi tė tyre! Thuaju sillni argumentet tuaja (pėr ēka pretendoni) po qė se jeni tė drejtė?”
"Ne qoftė se u bindesh shumicės (mohuesve qė janė) nė tokė, ata do tė tė largojnė nga rruga e All-llahut.” (En’am: 116)
Dhe shumicės sė kėtyre (kremtimeve tė mevludeve) qė janė te ndaluara u bashkangjiten edhe shumė harame tė tjera si: pėrzierja e burrave me gra, pėrdorimi i veglave tė ndryshme, pirja e duhanit, pėrgojimi, shpenzimi i tepėrt, dhe ndodh edhe mė e ēuditshmja - prezenca e shirkut ne kėto kremtime dhe fjalė tjera tė kota pėr Muhammedin alejhi selam ose pėr dikėnd tjetėr siē janė evlijatė/njerėzit e mirė, duke kėrkuar ndihmė apo ndonjė gjė tjetėr dhe gjėra tė tjera qė ēojnė nė kufėr, nė ē’gjė zhyten shumica e njerėzve gjatė kohės kur bėhet kremtimi i mevludeve tė tilla apo gjėra pėr njerėzit e tjerė qė konsiderohen si respekt ndaj tyre.
Transmetohet nga Muhammedi alejhi selam se ka thėnė: “Ruajuni nga fjalėt e kota ne fe, se me tė vėrtetė ajo qė i ka shkatėrruar popujt e mėhershėm ka qenė marrja me fjalė tė kota nė fe.”
Nė njė hadith tjetėr, Muhamedi alejhi selam thotė: ”Mos mė ngritni (lavdėroni) ashtu siē e kanė ngritur krishterėt tė birin e Merjemes, ngase vėrtet unė jam rob, dhe thuani rob i All-llahut dhe i dėrguari i Tij. “ (Trans. Buhariu dhe e ka vėrtetuar edhe hadithi i Omerit)
E ēuditshme dhe e pa menduar ėshtė se shumica e njerėzve ngarendin nė prezentimin e kėtyre festave (risive) duke i mbrojtur ato, dhe iu kundėrvihen gjėrave qė All-llahu i obligoi pėr ta (njerėzit) nė bashkim pėr tė mirė, e jo si kėto bashkime ku nė to merr pjesė ai qė ėshtė alkoolist, ai qė nuk e fal namazin etj… dhe nuk e ngritin kokėn qė tė shohin se ēfarė janė duke bėrė, sesi bėjnė mėkate tė mėdha, por s’ka dyshim se kjo ėshtė nga besimi i dobėt dhe shkurtėpamėsia qė kanė kėta njerėz, dhe zemrat e tyre janė tė mbushura me mėkate. E lusim All-llahun qe tė na ruaj neve dhe te gjithė muslimanėve.
Dhe prej gjėrave tjera: Disa prej tyre mendojnė se Pejgamberi alejhi selam prezenton ne ato kremtime dhe ngriten nė kėmbė nė respekt ndaj tij (ēfarė respekti, vetėm njė herė ne vit!!!). Kjo ėshtė injorancė dhe humbja mė e madhe, sepse Pejgamberi alejhi selam nuk ngritet nga varri para ditės se gjykimit dhe nuk kontakton me ndonjė nga njerėzit, dhe nuk prezenton nė asnjė tubim, por ai ėshtė banor i varrezave deri nė ditėn e gjykimit dhe shpirti ėshtė tek All-llahu xheleshanuhu. Siē thotė All-llahu: ”Mandej, pas kėsaj (krijimi) ju do tė vdisni. E nė ditėn e Kijametit do tė ringjalleni.” Dhe Pejgamberi alejhi selam thotė: “Unė jam i pari qė do tė mė hapet varri nė ditėn e gjykimit, dhe jam i pari i ndėrmjetėsuar dhe ndėrmjetėsuesi i parė,” paqa dhe mėshira e Allahut xhele xhelaluhu qoftė mbi tė. Ja, ky ajet dhe hadith na e bėjnė te qartė dhe janė argumente shumė te forta pėr atė se i dėrguari alejhi selam dhe te tjerėt nuk ngriten, vetėm se nė diten e gjykimit dhe pėr kėtė ēėshtje janė nė pajtimit shumica e dijetarėve islam dhe nuk ka kundėrthėnie mes tyre.
Obligohet ēdo besimtar musliman qė t’i kėshillojė njerėzit qė tė ruhen nga kėto gjėra, nga ato qė i shpikėn injorantėt me thashethme tė cilat nuk janė tė zbritura nga All-llahu xheleshanuhu. Me tė vėrtetė All-llahu ėshtė ndihmuesi dhe plotėsuesi mė i mirė (i fesė sė pastėr) la havle ve la kuvete ila bilahil alijul adhim dhe dėrgimi i salavateve (pėrshėndetjeve) mbi Muhammedin alejhi selam ėshtė prej punėve mė tė mira dhe mė tė afėrta, siē thotė All-llahu subhanehu ve teala: “Ėshtė e vėrtetė se All-llahu dhe engjėjt e Tij pėrshėndesin (dėrgojnė salavat mbi) Pejgamberin. O ju qė keni besuar, pėrshėndeteni (duke rėnė salavat) dhe pėrshėndeteni me selam.” Thotė Muhammedi alejhi selam: “Kush dėrgon pėr mua njė salavat, All-llahu dėrgon mbi tė dhjetė salavate.” Salavatet mbi Pejgamberin alejhi selam ėshtė nga gjėrat e fesė qe thuhet nė ēdo kohė, dhe aq mė mirė pas pėrfundimit tė ēdo namazi dhe ėshtė vaxhib nė uljet e fundit tė ēdo namazi, dhe sunnet ėshtė nė shumė vende tė tjera si p.sh.: pas ezanit kur tė pėrmendet emri i pejgamberit alejhi selam, nė ditėn e xhuma dhe natėn e saj siē kanė argumentuar shumė hadithe pėr kėtė gjė. All-llahu ėshtė Mbikqyrės, Plotėsues dhe Zotėrues qė tė i bėjė tė gjithė muslimanėt tė e kuptojnė fenė e All-llahut dhe tė i forcojė nė tė duke ua bėrė tė mundur tė praktikojnė sunnetin e Muhammedit alejhi selam dhe tė largohemi nga risitė, ngaqė Atij i takon ēdo gjė ne kėtė botė dhe Ai ėshtė Mėshiruesi dhe Mbikqyrėsi. Pėrshėndetjet qofshin mbi tė Dėrguarin e Tij, shokėt e tij, dhe pasuesit e tij deri nė ditėn e gjykimit.
Kapitulli i dytė - Dispozita e sheriatit mbi kremtimin e natės sė Israsė dhe Miraxhit
Falėnderimi i takon vetėm All-llahut, krijuesit tė gjithėsisė, sunduesit absolut nė ditėn e gjykimit. Paqa dhe mėshira e Zotit qoftė mbi tė dėrguarin e tij, familjen, shokėt dhe pasuesit e tij deri nė ditėn e gjykimit.
S’ka dyshim se Israja dhe Miraxhi janė prej argumenteve tė All-llahut tė madhėruar, argument pėr vėrtetimin e profetėsisė sė pejgamberit alejhi selam dhe pėr vendin mė tė ēmueshėm tek All-llahu subhanehu ve teala. Gjithashtu janė argument pėr pėrcaktimin, fuqinė e tė madhėruarit dhe pėr lartėmadhėrinė e All-llahut ndaj krijesave tjera, ku edhe Ai thotė: ”I pa tė meta ėshtė Lartėmadhėria e Tij qė robin e Vet e kaloi (ngriti) nė njė pjesė tė natės prej mesxhidi haramit (prej Qabes) gjer nė mesxhidi Aksa, rrethinėn e sė cilės Ne e kemi bekuar, (ia bėmė kėtė udhėtim) pėr tė ia treguar atij disa nga argumentet Tona. Vėrtet, Ai ėshtė dėgjuesi (i fjalėve tė Muhammedit) dhe pamėsi (i punėve tė Muhammedit).” (El-Isra: 1) Ėshtė vėrtetuar nga Muhammedi alejhi selam se ai me tė vėrtetė ėshtė ngritur nė qiej dhe janė hapur dyert deri sa ėshtė ndalur nė qiellin e shtatė dhe ka komunikuar me All-llahun subhanehu ve teala siē ka dashur Ai. Dhe aty janė bėrė obligim namazet pėr umetin. Nė fillim, All-llahu xheleshanuhu ka obliguar me pesėdhjetė kohė tė namazit dhe ai ka vazhduar kėtė (qėndrimin nė qiell) duke kėrkuar nga All-llahu xheleshanuhu lehtėsim derisa Ai ia lehtėsoi kėtė Umetit nė pesė kohė nė ditė. Mirėpo, shpėrblimi i pesėdhjetė kohėve tė namazit ėshtė pėr arsye se tė mirat shumėfishohen nga dhjetė e me shumė herė pėr atė qė do All-llahu.
All-llahut i takon lavdėrimi dhe falėnderimi pėr tė gjitha mirėsitė. Dhe kjo natė nė tė cilėn ka ndodhur Israja dhe Miraxhi nuk ėshtė e cekur nė hadithe tė vėrteta (se cila natė ėshtė), as nė muajin Rexheb e as nė muajt tjerė dhe ēdo gjė qė ėshtė e cekur pėr kėtė natė nuk ėshtė e vėrtetė nga pejgamberi alejhi selam dhe nuk ėshtė e njohur tek dijetarėt e hadithit. Dhe te All-llahu ėshtė urtėsia mė e mirė qė nuk e qartėsoi kėtė festė (natė), e sikur tė e qartėsonte nuk do t’u lejohej muslimanėve qė ta veēojnė atė me diēka nga adhurimi, pėr kėtė edhe nuk u lejohet festimi i saj pėr arsye se pejgamberi alejhi selam nuk e ka praktikuar, e as sahabėt e tij dhe nuk e kanė veēuar me diēka tė veēantė. Po sikur tė ishte kremtimi i festave gjė e lejuar, kėtė do ta kishte qartėsuar pejgamberi alejhi selam pėr popullin, ose me fjalė, ose me vepėr, ose sikur tė kishte ndodhur do tė ishte e njohur dhe do ta kishin transmetuar tek ne sahabėt, e dihet se ata kanė transmetuar nga pejgamberi alejhi selam atė qė ka qenė e nevojshme pėr popullin dhe nuk kanė lėnė asgjė mangu nga feja, porse ata kanė nxituar para nesh nė tė mira; pra, sikur tė ishte kremtimi i kėsaj nate i lejuar dhe prej fesė, kėtė do ta kishin vepruar ata para nesh. E dimė se Muhammedi alejhi selam ėshtė kėshilluesi mė i mirė pėr njeriun, dhe e kumtoi mesazhin nė shkallėn me tė lartė dhe e kreu misionin qė e kishte nga All-llahu. Sikur tė ishte madhėrimi i kėsaj feste dhe kremtimi i saj nga feja islame, nuk do tė ngurronte [ta bėnte kėtė] i dėrguari alejhi selam e as nuk do ta asgjėsonte, mirėpo kur ka ndodhur kjo gjė e tillė? Mėsuam se kjo festė (Israsė dhe Miraxhit) nuk ėshtė nga feja e pastėr islame. Me tė vertetė All-llahu e plotėsoi fenė pėr kėtė popull dhe e pėrsosi nė formėn mė tė mirė dhe e refuzoi atė qė nuk ėshtė nga islami i pastėr dhe atė qė All-llahu nuk e lejoi pėr umetin tonė, thotė All-llahu ne Kur’anin famėlartė: “Sot jua pėrsosa fenė tuaj, plotėsova ndaj jush dhuntinė time, dhe zgjodha pėr ju islamin fe,” dhe ajeti tjetėr, “A mos kanė ata ortakė (zota ose idhuj) qė u pėrcaktuan atyre fe, tė cilėn nuk e urdhėroi All-llahu! Po, sikur tė mos ishte fjala vendimtare (e All-llahut qė shpėrblimi dhe ndėshkimi tė jenė ne ahiret), do tė kryhej dėnimi mbi ta, e megjithatė mohuesit do tė kenė dėnim tė dhimbshėm.”
Ėshtė vėrtetuar nga pejgamberi alejhi selam tė ketė thėnė nė hadith tė vertetė: “Kujdes nga risitė,” duke treguar se kjo ėshtė humbje – Kujdes pėr popullin nga ky rrezik i madh dhe shkatėrrues, duke i porositur tė largohen nga ato, gjė qė ėshtė vėrtetuar nga Muhammedi alejhi selam nė hadith tė vertetė ku transmetohet nga Ajshja r.a. se ka thėnė pejgamberi alejhi selam: “Kush vepron diē qė nuk ėshtė nė pajtim me ēėshtjen tonė, ajo vepėr ėshtė e refuzuar,” ndėrsa nga xhabiri r.a. transmetohet se pejgamberi alejhi selam ka thėnė nė ligjeratėn e sė premtės: “Ruajuni nga gjėrat e shpikura se ēdo e shpikur ėshtė risi e ēdo risi ėshtė humbje.” Transmetohet nga Urubad bin Surijetu r.a. se pejgamberi alejhi selam na kėshilloi me kėshillat mė tė larta sa qė na dridheshin zemrat dhe na lotonin sytė, dhe ne i thamė: O i dėrguari i All-llahut, sikur kjo tė jetė kėshilla e fundit. Dhe ai na kėshilloi duke thėnė: ”Ju kėshilloj tė kini frikė All-llahun, dėgjim dhe respekt ndaj udhėheqėsit, edhe nėse bėhet (udhėheqės) dikush nga robėrit, ngaqė nėse dikush prej jush jeton mė gjatė do tė shohė kundėrthėnie tė mėdha, por unė ju kėshilloj qė tė kapeni pėr Sunnetin tim dhe sunnetin e hulefau rrashidinėve tė shkėlqyeshėm pas tė dėrguarit, atėherė kapuni pėr ta dhe pėrqendrohuni me kėmbėngulje dhe ruajuni nga gjėrat e shpikura, se me tė vėrtetė ato janė risi e ēdo risi ėshtė humbje.” Kjo (kremtimi i kėtyre festave) ėshtė pėrgjasim me armiqėt e fesė islame, krishterėt dhe jehuditė tė cilėt shpikėn dhe shtuan nė fenė e tyre duke futur risi tė cilat nuk i lejonte All-llahu xheleshanuhu, duke u munduar kėshtu tė vėrtetojnė mangėsinė ne fenė islame dhe ta ofendojnė me qėndrimin se Islami nuk ėshtė fe e plotėsuar. Dhe nga kjo del qartė se kjo ėshtė njė katastrofė e madhe (shkatėrrim) dhe njė gjė e urryer dhe kundėrvėnie ndaj thėnies sė All-llahut: Sot jua pėrsosa fenė tuaj, plotėsova ndaj jush dhuntinė Time, zgjodha pėr ju islamin fe.” Dhe, kjo ėshtė kundėrshtim i haditheve tė Pejgamberit alejhi selam qė tė kemi kujdes tė posaēėm nga risitė dhe tė largohemi nga ato. Sė fundi shpresoj se kjo ēka u pėrmend nga argumentet do tė mjaftojė pėr njė (person musliman) i cili dėshiron tė ndjek tė vėrtetėn dhe tė urrejė risitė d.m.th kremtimin e natės sė Israsė dhe Miraxhit, dhe kujdesi (largimi) nga kjo pėr arsye se kjo aspak nuk ėshtė nga feja e All-llahut; dhe atė se All-llahu na obligoi qė tė i kėshillojmė muslimanėt dhe t’ua qartėsojmė atyre fenė dhe na e bėri haram (ndaloi) fshehjen e diturisė. Andaj e pashė tė arsyeshme kėtė vėrejtje (qartėsim) pėr vėllezėrit muslimanė kundėr kėsaj risie, e cila ėshtė e pėrhapur nė shumicėn e vendeve islame, ku disa prej muslimanėve mendojnė se ėshtė prej fesė se pastėr.
Vetėm All-llahu ėshtė mbikqyrės dhe rregullues i gjendjes sė muslimanėve nė pėrgjithėsi, dhe e lusim Atė qė tė na e pėrforcojė neve tė kuptuarit e fesė sė vertetė dhe tė na e bėjė tė mundur mua dhe juve qė tė kapemi pėr tė vėrtetėn dhe tė na forcojė nė tė dhe tė kundėrtėn - largimin nga risitė. Me tė vertetė Ai ėshtė pėrgjegjėsi dhe rregulluesi mė i mirė. Pėrshėndetjet qofshin mbi tė dėrguarin e Tij, shokėt e tij, dhe pasuesit e tij deri ne ditėn e gjykimit.
SELAM ALEJKUM WE RAHMETULLAH WE BEREKATUHU.Sa i pėrket hadithit tė mėsipėrm,ėshtė i besueshėm dhe transmetohet nga dy imamėt e shquar Buhariu 4460 dhe Muslimi 127 dhe kjo nuk mohohet .Por sa i pėrket kuptimit tė hadithit ju or vėlla Sabri nuk e dij se si mund qė ta kuptoni njė gjė tė tillė se kėtu qenka argumenti i fortė pėr ty dhe ata qė kremtojnė mevludin se ky do tė jetė argument.Unė pėr veten time se kuptoj asesi kėshtu.Aesyeja ėshtė se Fjalėt e Allahut janė tė qarta edhe fjalėt e Pejgamberit janė shumė tė qarta.Por pėr ty tė ta shkruaj kėtu mė poshtė se a duhet bėrė mevlude.
KREMTIMI I MEVLUDIT
shkoqitur nga broshura "Kujdes nga Risitė!" tė Shejh Abdul-Aziz bin Baz
Falėnderimi i takon vetėm All-llahut, krijuesit tė gjithėsisė, sunduesit absolut nė ditėn e gjykimit. Paqa dhe mėshira e Zotit qoftė mbi tė dėrguarin e tij, familjen, shokėt dhe pasuesit e tij deri nė ditėn e gjykimit.
- Kapitulli i parė
Cila ėshtė dispozita e sheriatit (ligjit tė All-llahut) mbi kremtimin e mevludit (ditėlindjes sė Pejgamberit alejhi selam), rregulli mbi kremtimin e mevludit, ngritja nė tė, pėr tė, ose pėrshėndetjet pėr tė dhe pėr gjėrat tė tjera qė janė prezente nė kremtime tė tilla?
Pėrgjigjja: Nuk ėshtė i lejuar kremtimi i ditėlindjes sė Pejgamberit alejhi selam e as i ndonjė njeriu tjetėr, ngase kjo ėshtė njė gjė e cila ėshtė prej risive nė fenė tonė. Arsyeja pėr kėtė qėndron nė atė se kėtė nuk e ka bėrė Pejgamberi alejhi selam, as Hulefai Rrashidinėt (Katėr imamėt e parė pas Muhammedit alejhi selam), as ndonjė nga shokėt e tij, e as pasuesit e tij me tė mirė nė shekujt mė tė frytshėm, tė cilėt ishin mė tė diturit nė sunnetin dhe ishin ata qė e kanė dashur mė sė shumti Pejgamberin alejhi selam, dhe janė ata qė e kanė praktikuar mė sė shumti dhe mė sė miri fenė e pastėr tė All-llahut xhele shanuhu, ashtu siē i ka mėsuar i Dėrguari i Tij.
Ėshtė transmetuar nga Pejgamberi alejhi selam se ka thėnė, “Kush vepron diē qė nuk ėshtė nė pajtim mė ēėshtjen tonė, ajo vepėr ėshtė e refuzuar,”dhe nė njė hadith tjetėr thotė: “Ruajuni nga gjėrat e shpikura sepse ēdo e shpikur ėshtė risi, e ēdo risi ėshtė humbje.” Kėto dy hadithe na e bėjnė tė qartė dhe na kėshillojnė (urdhėrojnė) qė tė ruhemi (kemi kujdes) shumė prej risive qė janė tė shpikura nė fe dhe nga tė punuarit me to. Po ashtu All-llahu xhele shanuhu na porositė qė
"Ēka t’ju japė pejgamberi, atė merreni, e ēka t’ju ndalojė pėrmbajuni dhe kini frikė All-llahun, se All-llahu ėshtė ndėshkues i ashpėr.” (Hashr: 7)
“Ju e kishit shembullin mė tė lartė nė tė dėrguarin e All-llahut, kuptohet, ai qė shpreson nė shpėrblimin e All-llahut nė botėn tjetėr, ai qė atė shpresė e shoqėron duke e pėrmendur shumė shpesh All-llahun.” (Ahzab: 21)
“All-llahu ėshtė i kėnaqur me tė hershmit e parė prej muhaxhirėve (emigruesve), prej ensarėve (vendasve) dhe prej atyre qė i pasuan ata nė punėt e mira, e edhe ata janė tė kėnaqur ndaj Tij. Atyre iu ka pėrgatitur xhennete, nė tė cilėt rrjedhin lumenj, ku do tė jenė pėr jetė tė pasosur. E ky ėshtė fitimi i madh.” (Teube: 100)
“Sot jua pėrsosa fenė tuaj, plotėsova ndaj jush dhuntinė Time, zgjodha pėr ju Islamin fe” (Maide: 3) dhe ajete tjera tė shumta.
Ndėrsa veprimi, kremtimi i kėtyre mevludeve jep tė kuptojmė se All-llahu ende nuk e ka plotėsuar fenė pėr njerėzimin, se Pejgamberi alejhi selam nuk e ka qartėsuar, nuk e ka publikuar atė qė ka qenė e nevojshme pėr njerėzimin qė tė punojnė me tė derisa erdhėn disa "dijetarė" nė kohėn fundit dhe e shpikėn njė gjė tė tillė nė ligjin e All-llahu, duke menduar se ky veprim i afron tek All-llahu dhe kjo pa dyshim ėshtė njė rrezik shumė i madh qė nė kohėn tonė i kundėrvihet shumė fesė sė pastėr tė All-llahut xh.sh. Dihet se All-llahu vetėm se e ka plotėsuar fenė e pastėr pėr robin e vet me tė gjitha mirėsitė nė formėn mė tė pėrsosur, dhe se Pejgamberi alejhi selam e ka kumtuar me kumtesėn mė tė qartė dhe nuk ka lėnė asnjė rrugė qė shpie nė xhennet vetėm se e ka treguar atė, dhe atė qė largon nga zjarri vetėm se ua ka qartėsuar atė tė gjithėve dhe kėtė e vėrteton edhe hadithi i Pejgamberit alejhi selam ku thuhet: transmetohet nga Abdullah ibn Omer, i cili thotė se i Dėrguari i All-llahut ka thėnė: “Nuk ėshtė dėrguar asnjė Pejgamber (nga All-llahu) pėrveē se ka qenė obligim i tij qė t'u tregojė popujve pėr tė mirėn qė iu sjell dobi atyre dhe tė keqen qė iu sjell dėm atyre.”
Dhe siē e dimė, Pejgamberi alejhi selam ka qenė mė i dalluari nga tė dėrguarit dhe vula e pejgamberėve, dhe mė i pėrsosuri nė qartėsi dhe kėshilla. Po sikur tė ishte kremtimi i mevludit prej fesė tė cilėn All-llahu e zbriti dhe e do, kėtė do ta qartėsonte i Dėrguari i Tij pėr popullin e tij ose do ta kishte praktikuar nė jetėn e tij, ose do ta kishte vepruar dikush nga shokėt e tij, mirėpo njė gjė e tillė nuk ka ndodhur. Dhe me kėtė ėshtė qartėsuar se kjo vepėr ėshtė e shpikur, kundėr sė cilės na ka kėshilluar Muhammedi alejhi selam, qė tė ruhet populli ashtu siē u cekė edhe nė hadithet mė lart. Ka ardhur nė hadithe tė tjera siē ėshtė fjalimi (Ligjėrata) e Muhammedit alejhi selam nė ligjeratėn e sė premtės ku thotė: ”Me tė vertetė fjala mė e mirė ėshtė ligji i All-llahut dhe udhėzimi mė i mirė ėshtė udhėzimi i Pejgamberit alejhi selam, dhe gjėrat mė tė kėqija janė risitė dhe ēdo risi ėshtė humbje.”
Bazuar nė shumė ajete e hadithe qė kanė pėr qėllim kėtė dispozitė, shumica e dijetarėve janė deklaruar kundėr mevludit dhe pėr kujdesin (ruajtjen) nga kjo risi. Tezės sė tė parėve iu kanė kundėrvu disa “dijetarė” dhe e kanė lejuar atė, nėse ajo nuk pėrmban diē qė ėshtė e ndaluar shprehur nė fjalė tė kota pėr Pejgamberin alejhi selam, pėrzirjen e burrave me gra, ose pėrdorimin e instrumenteve (muzikore) dhe gjėrave tė tjera qė i ndalon feja e pastėr dhe po ashtu mendojnė se janė risi te mira, ndėrsa Muhamedi alejhi selam thotė, “Ēdo risi ėshtė humbje.” Ligji Islam sugjeron qė pėr ēdo mosmarrėveshje mes njerėzve duhet kthyer ligjit tė All-llahut dhe Sunnetit tė tė Dėrguarit te Tij. All-llahu thotė nė Kur'an:
"O ju qė besuat, bindjuni All-llahut, tė Dėrguarit tė tij dhe pėrgjegjėsve nga ju. Nėse nuk pajtoheni pėr ndonjė ēėshtje, atėherė parashtrojeni atė tek All-llahu (Kur’ani) dhe i Dėrguari i Tij (Sunneti) po qė se i besoni All-llahut dhe ditės sė fundit. Kjo ėshtė mė e dobishme dhe pėrfundimi mė i mirė." (Nisa: 59)
“Pėr ēdo send qė nuk pajtoheni, gjykimi pėr tė ėshtė tek All-llahu." (Shura: 10)
Te ne ėshtė paraqitur kremtimi i mevludit kurse nė Librin e All-llahut na ėshtė qartėsuar se jemi tė obliguar tė pasojmė Pejgamberin alejhi selam nė atė qė ka ardhur me tė (fenė e pastėr), dhe tė largohemi nga ajo prej ēkafit na ka porositur tė largohemi. Ėshtė e pa logjikshme tė thuhet se Muhammedi alejhi selam nuk e ka kumtuar fenė deri nė fund, meqė ai na e ka kumtuar neve se All-llahu e ka plotėsuar fenė e tij pėr kėtė popull dhe se kremtimi i mevludit nuk ėshtė ajo nė ēka ka thirrur Muhamedi alejhi selam. Neve nuk na ka mbėrri ndonjė dėshmi se ai e ka vepruar njė gjė tė tillė apo se ka urdhėruar nė tė, pėrkundrazi, ai na e ka ndaluar kėtė dhe po ashtu as shokėt e tij nuk e kanė vepruar njė gjė te tillė d.m.th. mevludi nuk ėshtė i bazuar nė njėren nga bazat e fesė sė pastėr.
Mirėpo, kjo ėshtė nga risitė e shpikura dhe pėrgjasim me tė krishterėt dhe ēifutėt nė festat qė kanė ata. Nga kjo duhet t'u bėhet e qartė atyre qė sado pak logjikojnė dhe kanė etje pėr ndjekjen e sė vėrtetės, se kremtimi i mevludit nuk ėshtė prej fesė Islame, por nga risitė prej tė cilave All-llahu dhe Muhammedi alejhi selam na kanė urdhėruar tė largohemi. Nuk mjafton pėr ndonjė i cili mendon qė tė pasojė shumicėn e njerėzve nė veprim nė tė gjitha aspektet, pėrveē Pejgamberin alejhi selam, sepse e vėrteta nuk ėshtė nėse njė gjė e pason shumica, por e vėrteta qartėsohet me argumente tė qarta nga ligji i All-llahut, siē thotė All-llahu pėr tė krishterėt dhe ēifutėt:
“Ata thanė: Kurrsesi nuk ka pėr tė hyrė askush nė xhennet, pėrveē atij qė ėshtė jehudi ose krishterė! Ato janė fantazi tė tyre! Thuaju sillni argumentet tuaja (pėr ēka pretendoni) po qė se jeni tė drejtė?”
"Ne qoftė se u bindesh shumicės (mohuesve qė janė) nė tokė, ata do tė tė largojnė nga rruga e All-llahut.” (En’am: 116)
Dhe shumicės sė kėtyre (kremtimeve tė mevludeve) qė janė te ndaluara u bashkangjiten edhe shumė harame tė tjera si: pėrzierja e burrave me gra, pėrdorimi i veglave tė ndryshme, pirja e duhanit, pėrgojimi, shpenzimi i tepėrt, dhe ndodh edhe mė e ēuditshmja - prezenca e shirkut ne kėto kremtime dhe fjalė tjera tė kota pėr Muhammedin alejhi selam ose pėr dikėnd tjetėr siē janė evlijatė/njerėzit e mirė, duke kėrkuar ndihmė apo ndonjė gjė tjetėr dhe gjėra tė tjera qė ēojnė nė kufėr, nė ē’gjė zhyten shumica e njerėzve gjatė kohės kur bėhet kremtimi i mevludeve tė tilla apo gjėra pėr njerėzit e tjerė qė konsiderohen si respekt ndaj tyre.
Transmetohet nga Muhammedi alejhi selam se ka thėnė: “Ruajuni nga fjalėt e kota ne fe, se me tė vėrtetė ajo qė i ka shkatėrruar popujt e mėhershėm ka qenė marrja me fjalė tė kota nė fe.”
Nė njė hadith tjetėr, Muhamedi alejhi selam thotė: ”Mos mė ngritni (lavdėroni) ashtu siē e kanė ngritur krishterėt tė birin e Merjemes, ngase vėrtet unė jam rob, dhe thuani rob i All-llahut dhe i dėrguari i Tij. “ (Trans. Buhariu dhe e ka vėrtetuar edhe hadithi i Omerit)
E ēuditshme dhe e pa menduar ėshtė se shumica e njerėzve ngarendin nė prezentimin e kėtyre festave (risive) duke i mbrojtur ato, dhe iu kundėrvihen gjėrave qė All-llahu i obligoi pėr ta (njerėzit) nė bashkim pėr tė mirė, e jo si kėto bashkime ku nė to merr pjesė ai qė ėshtė alkoolist, ai qė nuk e fal namazin etj… dhe nuk e ngritin kokėn qė tė shohin se ēfarė janė duke bėrė, sesi bėjnė mėkate tė mėdha, por s’ka dyshim se kjo ėshtė nga besimi i dobėt dhe shkurtėpamėsia qė kanė kėta njerėz, dhe zemrat e tyre janė tė mbushura me mėkate. E lusim All-llahun qe tė na ruaj neve dhe te gjithė muslimanėve.
Dhe prej gjėrave tjera: Disa prej tyre mendojnė se Pejgamberi alejhi selam prezenton ne ato kremtime dhe ngriten nė kėmbė nė respekt ndaj tij (ēfarė respekti, vetėm njė herė ne vit!!!). Kjo ėshtė injorancė dhe humbja mė e madhe, sepse Pejgamberi alejhi selam nuk ngritet nga varri para ditės se gjykimit dhe nuk kontakton me ndonjė nga njerėzit, dhe nuk prezenton nė asnjė tubim, por ai ėshtė banor i varrezave deri nė ditėn e gjykimit dhe shpirti ėshtė tek All-llahu xheleshanuhu. Siē thotė All-llahu: ”Mandej, pas kėsaj (krijimi) ju do tė vdisni. E nė ditėn e Kijametit do tė ringjalleni.” Dhe Pejgamberi alejhi selam thotė: “Unė jam i pari qė do tė mė hapet varri nė ditėn e gjykimit, dhe jam i pari i ndėrmjetėsuar dhe ndėrmjetėsuesi i parė,” paqa dhe mėshira e Allahut xhele xhelaluhu qoftė mbi tė. Ja, ky ajet dhe hadith na e bėjnė te qartė dhe janė argumente shumė te forta pėr atė se i dėrguari alejhi selam dhe te tjerėt nuk ngriten, vetėm se nė diten e gjykimit dhe pėr kėtė ēėshtje janė nė pajtimit shumica e dijetarėve islam dhe nuk ka kundėrthėnie mes tyre.
Obligohet ēdo besimtar musliman qė t’i kėshillojė njerėzit qė tė ruhen nga kėto gjėra, nga ato qė i shpikėn injorantėt me thashethme tė cilat nuk janė tė zbritura nga All-llahu xheleshanuhu. Me tė vėrtetė All-llahu ėshtė ndihmuesi dhe plotėsuesi mė i mirė (i fesė sė pastėr) la havle ve la kuvete ila bilahil alijul adhim dhe dėrgimi i salavateve (pėrshėndetjeve) mbi Muhammedin alejhi selam ėshtė prej punėve mė tė mira dhe mė tė afėrta, siē thotė All-llahu subhanehu ve teala: “Ėshtė e vėrtetė se All-llahu dhe engjėjt e Tij pėrshėndesin (dėrgojnė salavat mbi) Pejgamberin. O ju qė keni besuar, pėrshėndeteni (duke rėnė salavat) dhe pėrshėndeteni me selam.” Thotė Muhammedi alejhi selam: “Kush dėrgon pėr mua njė salavat, All-llahu dėrgon mbi tė dhjetė salavate.” Salavatet mbi Pejgamberin alejhi selam ėshtė nga gjėrat e fesė qe thuhet nė ēdo kohė, dhe aq mė mirė pas pėrfundimit tė ēdo namazi dhe ėshtė vaxhib nė uljet e fundit tė ēdo namazi, dhe sunnet ėshtė nė shumė vende tė tjera si p.sh.: pas ezanit kur tė pėrmendet emri i pejgamberit alejhi selam, nė ditėn e xhuma dhe natėn e saj siē kanė argumentuar shumė hadithe pėr kėtė gjė. All-llahu ėshtė Mbikqyrės, Plotėsues dhe Zotėrues qė tė i bėjė tė gjithė muslimanėt tė e kuptojnė fenė e All-llahut dhe tė i forcojė nė tė duke ua bėrė tė mundur tė praktikojnė sunnetin e Muhammedit alejhi selam dhe tė largohemi nga risitė, ngaqė Atij i takon ēdo gjė ne kėtė botė dhe Ai ėshtė Mėshiruesi dhe Mbikqyrėsi. Pėrshėndetjet qofshin mbi tė Dėrguarin e Tij, shokėt e tij, dhe pasuesit e tij deri nė ditėn e gjykimit.
Kapitulli i dytė - Dispozita e sheriatit mbi kremtimin e natės sė Israsė dhe Miraxhit
Falėnderimi i takon vetėm All-llahut, krijuesit tė gjithėsisė, sunduesit absolut nė ditėn e gjykimit. Paqa dhe mėshira e Zotit qoftė mbi tė dėrguarin e tij, familjen, shokėt dhe pasuesit e tij deri nė ditėn e gjykimit.
S’ka dyshim se Israja dhe Miraxhi janė prej argumenteve tė All-llahut tė madhėruar, argument pėr vėrtetimin e profetėsisė sė pejgamberit alejhi selam dhe pėr vendin mė tė ēmueshėm tek All-llahu subhanehu ve teala. Gjithashtu janė argument pėr pėrcaktimin, fuqinė e tė madhėruarit dhe pėr lartėmadhėrinė e All-llahut ndaj krijesave tjera, ku edhe Ai thotė: ”I pa tė meta ėshtė Lartėmadhėria e Tij qė robin e Vet e kaloi (ngriti) nė njė pjesė tė natės prej mesxhidi haramit (prej Qabes) gjer nė mesxhidi Aksa, rrethinėn e sė cilės Ne e kemi bekuar, (ia bėmė kėtė udhėtim) pėr tė ia treguar atij disa nga argumentet Tona. Vėrtet, Ai ėshtė dėgjuesi (i fjalėve tė Muhammedit) dhe pamėsi (i punėve tė Muhammedit).” (El-Isra: 1) Ėshtė vėrtetuar nga Muhammedi alejhi selam se ai me tė vėrtetė ėshtė ngritur nė qiej dhe janė hapur dyert deri sa ėshtė ndalur nė qiellin e shtatė dhe ka komunikuar me All-llahun subhanehu ve teala siē ka dashur Ai. Dhe aty janė bėrė obligim namazet pėr umetin. Nė fillim, All-llahu xheleshanuhu ka obliguar me pesėdhjetė kohė tė namazit dhe ai ka vazhduar kėtė (qėndrimin nė qiell) duke kėrkuar nga All-llahu xheleshanuhu lehtėsim derisa Ai ia lehtėsoi kėtė Umetit nė pesė kohė nė ditė. Mirėpo, shpėrblimi i pesėdhjetė kohėve tė namazit ėshtė pėr arsye se tė mirat shumėfishohen nga dhjetė e me shumė herė pėr atė qė do All-llahu.
All-llahut i takon lavdėrimi dhe falėnderimi pėr tė gjitha mirėsitė. Dhe kjo natė nė tė cilėn ka ndodhur Israja dhe Miraxhi nuk ėshtė e cekur nė hadithe tė vėrteta (se cila natė ėshtė), as nė muajin Rexheb e as nė muajt tjerė dhe ēdo gjė qė ėshtė e cekur pėr kėtė natė nuk ėshtė e vėrtetė nga pejgamberi alejhi selam dhe nuk ėshtė e njohur tek dijetarėt e hadithit. Dhe te All-llahu ėshtė urtėsia mė e mirė qė nuk e qartėsoi kėtė festė (natė), e sikur tė e qartėsonte nuk do t’u lejohej muslimanėve qė ta veēojnė atė me diēka nga adhurimi, pėr kėtė edhe nuk u lejohet festimi i saj pėr arsye se pejgamberi alejhi selam nuk e ka praktikuar, e as sahabėt e tij dhe nuk e kanė veēuar me diēka tė veēantė. Po sikur tė ishte kremtimi i festave gjė e lejuar, kėtė do ta kishte qartėsuar pejgamberi alejhi selam pėr popullin, ose me fjalė, ose me vepėr, ose sikur tė kishte ndodhur do tė ishte e njohur dhe do ta kishin transmetuar tek ne sahabėt, e dihet se ata kanė transmetuar nga pejgamberi alejhi selam atė qė ka qenė e nevojshme pėr popullin dhe nuk kanė lėnė asgjė mangu nga feja, porse ata kanė nxituar para nesh nė tė mira; pra, sikur tė ishte kremtimi i kėsaj nate i lejuar dhe prej fesė, kėtė do ta kishin vepruar ata para nesh. E dimė se Muhammedi alejhi selam ėshtė kėshilluesi mė i mirė pėr njeriun, dhe e kumtoi mesazhin nė shkallėn me tė lartė dhe e kreu misionin qė e kishte nga All-llahu. Sikur tė ishte madhėrimi i kėsaj feste dhe kremtimi i saj nga feja islame, nuk do tė ngurronte [ta bėnte kėtė] i dėrguari alejhi selam e as nuk do ta asgjėsonte, mirėpo kur ka ndodhur kjo gjė e tillė? Mėsuam se kjo festė (Israsė dhe Miraxhit) nuk ėshtė nga feja e pastėr islame. Me tė vertetė All-llahu e plotėsoi fenė pėr kėtė popull dhe e pėrsosi nė formėn mė tė mirė dhe e refuzoi atė qė nuk ėshtė nga islami i pastėr dhe atė qė All-llahu nuk e lejoi pėr umetin tonė, thotė All-llahu ne Kur’anin famėlartė: “Sot jua pėrsosa fenė tuaj, plotėsova ndaj jush dhuntinė time, dhe zgjodha pėr ju islamin fe,” dhe ajeti tjetėr, “A mos kanė ata ortakė (zota ose idhuj) qė u pėrcaktuan atyre fe, tė cilėn nuk e urdhėroi All-llahu! Po, sikur tė mos ishte fjala vendimtare (e All-llahut qė shpėrblimi dhe ndėshkimi tė jenė ne ahiret), do tė kryhej dėnimi mbi ta, e megjithatė mohuesit do tė kenė dėnim tė dhimbshėm.”
Ėshtė vėrtetuar nga pejgamberi alejhi selam tė ketė thėnė nė hadith tė vertetė: “Kujdes nga risitė,” duke treguar se kjo ėshtė humbje – Kujdes pėr popullin nga ky rrezik i madh dhe shkatėrrues, duke i porositur tė largohen nga ato, gjė qė ėshtė vėrtetuar nga Muhammedi alejhi selam nė hadith tė vertetė ku transmetohet nga Ajshja r.a. se ka thėnė pejgamberi alejhi selam: “Kush vepron diē qė nuk ėshtė nė pajtim me ēėshtjen tonė, ajo vepėr ėshtė e refuzuar,” ndėrsa nga xhabiri r.a. transmetohet se pejgamberi alejhi selam ka thėnė nė ligjeratėn e sė premtės: “Ruajuni nga gjėrat e shpikura se ēdo e shpikur ėshtė risi e ēdo risi ėshtė humbje.” Transmetohet nga Urubad bin Surijetu r.a. se pejgamberi alejhi selam na kėshilloi me kėshillat mė tė larta sa qė na dridheshin zemrat dhe na lotonin sytė, dhe ne i thamė: O i dėrguari i All-llahut, sikur kjo tė jetė kėshilla e fundit. Dhe ai na kėshilloi duke thėnė: ”Ju kėshilloj tė kini frikė All-llahun, dėgjim dhe respekt ndaj udhėheqėsit, edhe nėse bėhet (udhėheqės) dikush nga robėrit, ngaqė nėse dikush prej jush jeton mė gjatė do tė shohė kundėrthėnie tė mėdha, por unė ju kėshilloj qė tė kapeni pėr Sunnetin tim dhe sunnetin e hulefau rrashidinėve tė shkėlqyeshėm pas tė dėrguarit, atėherė kapuni pėr ta dhe pėrqendrohuni me kėmbėngulje dhe ruajuni nga gjėrat e shpikura, se me tė vėrtetė ato janė risi e ēdo risi ėshtė humbje.” Kjo (kremtimi i kėtyre festave) ėshtė pėrgjasim me armiqėt e fesė islame, krishterėt dhe jehuditė tė cilėt shpikėn dhe shtuan nė fenė e tyre duke futur risi tė cilat nuk i lejonte All-llahu xheleshanuhu, duke u munduar kėshtu tė vėrtetojnė mangėsinė ne fenė islame dhe ta ofendojnė me qėndrimin se Islami nuk ėshtė fe e plotėsuar. Dhe nga kjo del qartė se kjo ėshtė njė katastrofė e madhe (shkatėrrim) dhe njė gjė e urryer dhe kundėrvėnie ndaj thėnies sė All-llahut: Sot jua pėrsosa fenė tuaj, plotėsova ndaj jush dhuntinė Time, zgjodha pėr ju islamin fe.” Dhe, kjo ėshtė kundėrshtim i haditheve tė Pejgamberit alejhi selam qė tė kemi kujdes tė posaēėm nga risitė dhe tė largohemi nga ato. Sė fundi shpresoj se kjo ēka u pėrmend nga argumentet do tė mjaftojė pėr njė (person musliman) i cili dėshiron tė ndjek tė vėrtetėn dhe tė urrejė risitė d.m.th kremtimin e natės sė Israsė dhe Miraxhit, dhe kujdesi (largimi) nga kjo pėr arsye se kjo aspak nuk ėshtė nga feja e All-llahut; dhe atė se All-llahu na obligoi qė tė i kėshillojmė muslimanėt dhe t’ua qartėsojmė atyre fenė dhe na e bėri haram (ndaloi) fshehjen e diturisė. Andaj e pashė tė arsyeshme kėtė vėrejtje (qartėsim) pėr vėllezėrit muslimanė kundėr kėsaj risie, e cila ėshtė e pėrhapur nė shumicėn e vendeve islame, ku disa prej muslimanėve mendojnė se ėshtė prej fesė se pastėr.
Vetėm All-llahu ėshtė mbikqyrės dhe rregullues i gjendjes sė muslimanėve nė pėrgjithėsi, dhe e lusim Atė qė tė na e pėrforcojė neve tė kuptuarit e fesė sė vertetė dhe tė na e bėjė tė mundur mua dhe juve qė tė kapemi pėr tė vėrtetėn dhe tė na forcojė nė tė dhe tė kundėrtėn - largimin nga risitė. Me tė vertetė Ai ėshtė pėrgjegjėsi dhe rregulluesi mė i mirė. Pėrshėndetjet qofshin mbi tė dėrguarin e Tij, shokėt e tij, dhe pasuesit e tij deri ne ditėn e gjykimit.
Besoj se do ta keshė tė qartė se kremtimi i mevludeve nuk ėshtė prej fesė sė Allahut.Ma bėn hallall:"Nuk ka besuar askush prej jush pėrderisa tė dėshiron pėr vėllaun e tij,atė qė dėshiron pėr vete"(transmeton buhariu dhe muslimi).
SELAM ALEJKUM.ALLAHU NA PĖRFORCOFTĖ KĖMBĖT NĖ ISLAM DHE NA BĖFTĖ PREJ ATYRE QĖ AI ĖSHTĖ I KĖNAQUR.AMIN!
Si bazė tjetėr pėr mevludin ėshtė edhe kjo: Theri kurban (akika) pėr vetveten pas pejgamberllėkut, e dihet se atė detyrė e pat kryer gjyshi i tij nė ditėn e shtatė tė lindjes sė Muhammedit. Ajo detyrė nuk do tė duhej pėrsėritur sikur tė mos ishte pėr qėllim falėnderimi ndaj Zotit, qė e bėri mėshirė pėr botėn. Ky ėshtė pra, edhe njė sinjal pėr ne se duhet pėrkujtuar dhe shprehur falėnderim pėr ditėlindjen e tij.
Ėshtė thėnė prej Pejgamberit se Ebu Lehebit do ti lehtėsohet ndėshkimi (adhabi) pėr ēdo tė hėnė ngase qe gėzuar pėr lindjen e Muhammedit dhe nė shenjė gėzimi e pat liruar nga robėria shėrbetoren Thuveibe.
Selam alejkum we rahmetullah we berekatuhu.Ty or vėlla Sabri,a i kryen krejt sunetet qė je aq kėmbėgulės pėr kremtimin e mevludit?Edhepse mė sipėr ta kam argumentu se ėshtė risi nė fenė tonė.Kur vetė nuk e din saktėsisht kur ka lindė Pejgamberi s.a.v.s.,sepse ka mendime tė ndyshme tek dijetarėt.Apo je njė ndėr tyre qė ke ndonjėfarė interesi persanal nga kremtimi i mevrludit dhe nuk po i pranon argumentet e sahabėve,kur tė gjithė e dimė se ata janė shembullorė pėr fenė ilsame.Ju or vėlla jeni ngulur vetėm nė mendimin tand personal se ata qė i thua ty si argumente pyet cilindo hoxhė qė argumentohen me hadithet tė besueshme se kjo qė po argumentove ty dhe atė hadithin mė sipėr nuk kanė aspak domethėnje se i pėrkat kremtimit tė mevludit,se po tė ishte ashtu do ta vepronin tre gjeneratat e para dhe jo siē mendojmė ne se jemi mė tė mirė se ata,KURSESI.Dhe ja argument pėr ty qė ju tė kremtimit tė mevludeve,se mevludi pėr herė tė parė ėshtė bėrė(citoj:"Ceremonia e parė pėrkujtimore nė botėn islame e ditėlindjes sė profetit Muhammed,ėshtė organizuar nė Egjipt nė kohėn e sundimit tė fatimitėve(910-1171)",kėtė e kam nxjerė nga "Libri i lutjeve(ilmihal)"tė Dr.Mithat Hoxha .Pra a kupton or vėlla se nuk ke argument me sunet tė tė Dėrguarit s.a.v.s.,apo do tė vazhdosh akoma tė debatosh mbi kėtė temė ose tė ka mbetur ndonjė argumnet tjetėr nė rezervė?Tė kėshilloj si vėlla musliman qė tė zbatosh sunetet e Muhamedit s.a.v.s.,dhe mos u mir me kėto risi dhe e humb kohėn kot duke nxjerė argumente pa bazė tė posaēme.Ta them kėtė sepse s'ka asnjė dijetar qė argumentohet kėshtu si ty me kėto qė i the mė sipėr.Nė rastėse kam gabuar diēka ma bėn hallall se ne jemi tė dobėt kurse Allahu Xh.Sh.,ėshtė mė i Dituri.Lus Allahun Xh.Sh.,qė tė mė udhėzojė mua dhe ty,gjithashtu kėrkoj prej teje qė edhe ty ta bėjshė kėtė lutje pėr mua,sepse nė fund ne jemi vėllezėr pėr nga feja Islame.SELAM ALEJKUM TĖ GJITHĖVE NGA VĖLLAU JUAJ QĖ JU DO PĖR HIR TĖ ALLAHUT RAMAzANI
Krijoni Kontakt