Ne, "Ballkani" dhe Bota

[Erlebnisse]

Qe Shtetet ballkanike jane pjese e Evropes apo jo, eshte nje nder debatet akademike dhe politike kryesore. Behet fjale per historine: 1) per pasaktesi te thjeshta te prodhuara nga mosnjohja e vertete gjeografike qe eshte trazmetuar gjenerate pas gjenerate; 2) per shtremberimin e mevonshem te termave gjeografike me te gjitha nenvizimet politike, culturale, sociale edhe ideologjike, dhe te fillimit te perdorimit ne menyre negative te termit “Ballkan” rreth luftes se pare boterore; 3) per ndarjen e plote ndermjet fjales dhe objektit, dhe si rrjedhoje dhenien e kuptimit te gabuar te fjales “Ballkan”, ideologjikisht e ndryshuar sidomos pas vitit 1989.
Sic ka deshmuar Larry Wolff, ndarja konvencionale e Evropes ne Perendim e Linde eshte nje shpikje e folozofeve te shekullit te XVIII, te cilene i dedikohet riorientimi konceptual i Evropes drejt apshises Linde-Perendim ne vend te ndarjes deri atehere dominuese Veri-Jug.
Kjo ndarje e re, qe ka te beje edhe me hapesiren, gradualisht filloi te kishte nenkuptime te ndryshme, qe leviznin dhe adaptoheshin me evolucionin e ne progresin e Iluminizmit.
Konsiderojme trashegimnite e ndryshme historike qe kane plazmuar gadishullin evropian jug-lindor, nder te cilat dy mund te merren si themelore. Nje eshte mijevjecari Bizantin, me impaktin e thelle politik, institucional, juridik, fetar e kultural te tij. Tetri eshte 500 vjet sundimi Osman, qe i ka dhene gadishullit emrin dhe periudhen me te gjate te bashkimit politik qe gadishulli ka pare ndonjehere.
Ballkan eshte emri i nje mali, qe ndan Bullgarine nga Rumania (term mesjetar mbi Traine e vjeter), eshte quajtur nga italianet “Zinxhir i Botes”, dhe nga turqit Dervent, emer i dhene te gjithe maleve te mbuluar me pyje, ashtu sikurse Ballkan perdoret edhe per shpatet e zhveshura, dhe eshte ai qe ne lashtesi njihej me emrin “Haemus”.
Sidoqofte, gjithandej eshte pranuar qe fjala edhe emri “Ballkan” hyri ne gadishull me ardhjen e turqve osmane. Nder etimologjite e ndryshme, Inalcik ka preferuar ate persiko-turke te Eren, ne te vilen thuhet se fjala vjen nga balta (balk) me prapashtesen turke –an.
Koncepti me i rendesishem si rrjedhoje e fjales “Ballkan” eshte “Ballkanizim”. Ne fund te shekullit te XIX, “Ballkani” filloi te perdorej gjithmone e me shume me nenkuptim politik, se sa ne kuptimin e thjeshte gjeografik, per te treguar shtetet qe kishin dale nga Perandoria Osmane. Sipas Norman J.G Pounds termi “ballkanizim” perdorej duke iu riferuar dizintegrimit te nje zone gjeografike ne nenzona te vogla e shpesh here te egra.
Ballkani si zone gjeografike, sociale dhe kulturore ne vetvete, eshte “zbuluar” nga udhetaret evropiane ne fund te shekullit te XVIII e mbrapa, kur filloi te kuptohej qe tokat e Perandorise Osmane ne Evrope kishin nje fizionomi te caktuar, e kjo meritante nje sy tjeter nga ai i provincave te thjeshta ose si site arkeologjike tout court.
Nuk eshte e ekzagjeruar te thuash qe imazhi popullor mbi Ballkanin eshte shkruar nga nje interpretim tjeter popullor e shpesh vulgar, i nje numri te madh te familjeve te ideve qe rrotullohen rreth termale rrace, progres, evolucion, culture dhe civilizim.
Ne pergjithesi, flitet per Ballkanin ne pjesen tjeter te botes vetem ne periudha terrori dhe shkaterrimi: per gjera te tjera as qe i shikon njeri me sy, e madje injorohen fare. Imaghi i Ballkanit eshte me teper se nje stereotip. Psikologjia duhet t’i bindi te gjithe politikanet e gazetaret, qe te mbeshtesesh “shtytjen e shenjes nuk ka qene kurre nje kolos i mire”. Studime mbi politica sociale kane treguar qe zgjidhja me e sakte eshte integrimi, me teper se izolimi.
Ne diskutimet perndimore mbi Ballkanin, percmimi ndaj ketyre popujve nuk lind nga natura e tyre mesjetare, e nen-zhvilluar dhe primitive. Keto arsye madje kishin nje thirrje para-romantike ne ate cfare ushtronin.
Termi “ballkanizim” sipas nje autori te nje gazete ne Sarajevo, ka hyre ne fjalorin politik si sinonim i “libanizimit”, ose me sakte te ndarjeve qe shoqerohen nga konflikte vdekjeprurese. I mbushur me ide demokratike dhe liberale, tema e trajtuar nga ky autor akuzonte te gjithe liderat e politikes jugoslave te epokes – Milošević, Tudjman, Izetbegović, Rascović, e te tjere – qe po e conin shtetin jo drejte lirise demokratike, por ne “erresiren e thirrjes ballkanike per ‘token e gjakut’”.

Edhe se kane qene objekte pasive ne formimin e imazhit te tyre, popujt e Ballkanit nuk e kane mbajtur ne menyre pasive etiketen qe i eshte bere e sidomos shpifjet. Autoperceptimi kritik ishte, te pakten ne fillim, nje element relativisht i pamvarur i provokuar nga krahasimi dhe i frymezuar nga pritjet., nga vlerat, dhe nga idete e perbashketa te observatoreve si te jashtem ashtu edhe te brendshem, nepermjet koncepteve kulturore e jo nepermjet nje shkembimi te drejte per drejte. Prandaj, shume nga auto-vleresimet jane bere shume kohe perpara diskutimit te autoreve perendimore mbi Ballkanin ne dhjetevjecarin e dyte te shekullit te XX.
Edhe se disa pranojne, megjithese me veshtiresi, nje ballkanicitet te tyre e te tjere mohojne cdo lidhje me Ballkanin, te gjitha shtetet ballkanike jane dakort mbi faktin qe Ballkani ekziston, e qe dicka quhet si “ballkanik”, edhe se mund te behet fjale per nje kategori apo per nje zone te padeshirueshme. Ajo qe te gjithe duan te deshmojne eshte qe secili prej tyre nuk i perket imazhit te keq qe eshte krijuar mbi Ballkanin.
James Carrier ka thene, qe ne te vertete ne jemi krahasuar me nje model jo-simetrik qe “i cili privilegjon Perendimin si model ku te gjithe te Tjeret percaktohen”, per shkak te fuqise historike, politike dhe ekonomike te Perendimit.
Do ishte shume me mire qe kriza jugoslave, jo ballkanike pra, te mos shpjegohej sikur po ndodh ne te gjithe Ballkanin, sikur ka te beje me armiqesi antike ballkanike, me modele primordiale te kultures balkanike, e te perballohej me te njejta kritere racionale qe Perendimi i rezervon vetes se tij: probleme mbi autodeterminimin e popujve, shtetesia e te drejtat e minorancave, probleme mbi autonomie etnie e fetare, ekuiliber ndermjet shteteve e nacioneve te vogla e te medhaja, e rolin e Institucioneve Nderkombetare.

Per me teper mund te lexoni librin: Torodova Maria, Imagining the Balkans, Oxsford University Press, 1997.

Me kete teme do te me pelqente qe cdo njeri prej nesh te jepte nga nje ide se si e imagjinon veten si pjesetar i Ballkanit e sidomos i Shqiperise, qe cilesohet edhe shteti me i varfer ne Ballkan, qe edhe se ben pjese ne perendim te ballkanit, nga Shtetet e tjera ballkanike cilesohet si “lindja” e Ballkanit.
E nqs keni lexuar edhe ju gjera te ngjashme mund t’i sillni e t’i diskutojme se bashku.

[Erlebnisse]

Ja cfare shkruante Lyall mbi shqiperine e vene ne gojen e nje sherbyesi afrikan:

Perse deshironi te shkoni ne Shqiperi, zoteria im i dashur? Nuk ka asgje per te pare atje, vetem gure te zinj. E s’ka shtepi, vetem forteca te vogla me brima, nga ku dalin armet; e shqipetaret ulen aty edhe hec keshtu: pum pum pum. Eshte me keq se ne “Far West”. Kentaky! Tenessee! Nuk jane asgje ne krahasim me Shqiperine! Jane si femije! Eshte Imbuctoo, more zoteria im i dashur, zemra e Timbuctoo-se. Me premtoni qe nuk do te shkoni ne Shqiperi. Do te ishte nje mekat. Ju jeni kaq i ri… Kete ju them, zoteria im i dashur, Zoti beri shqipetaret direkt pasi ishte grindur me vjerren.

Nejse, kur te lexoni kete mos u cudisni shume sepse kane shkruajtur edhe me keq mbi Greqine pothuajse te gjitha shtetet perendimore, e sidomos per Serbine; Durham, sepse kjo e fundit ishte shume mikeshe e jona (e shqipetareve edhe i shikonte serbet me paragjykimin tone).

[drini.k]

kur flitet per nje shtet sigurisht nuk mund te gjykojm si eshte sot por cfare kompleksi ka pasur dhe si ka arritur te behet ne gjendjen e sotme Ne histori gjejm te pershkruar cdo te kaluar qe u perket interesavete medhaja ashtu dhe i famshmi gadishull ku pjes e territorit te tij jemi dhe ne ka historin e vet.Ballkani ka qene lidhje midis lindjes dhe perendimit pra ka sherbyer vetem si rruge.kur cdo pjes e europes i ka zgjidhur ceshtjen e territorit ne ballkan ekziston akoma ky problem famkeq i cili na mban peng edhe sot. Ballkani ka problemin me te madh qe ka egzistuar ne te gjith kohrat e njerzimit e derisa ky problem te egzistoj ne nuk kemi per te pasur kurr fqinj leal por do respektojm njeri-tjetrin per respekt interesash.

[Erlebnisse]

kur flitet per nje shtet sigurisht nuk mund te gjykojm si eshte sot por cfare kompleksi ka pasur dhe si ka arritur te behet ne gjendjen e sotme Ne histori gjejm te pershkruar cdo te kaluar qe u perket interesavete medhaja ashtu dhe i famshmi gadishull ku pjes e territorit te tij jemi dhe ne ka historin e vet.Ballkani ka qene lidhje midis lindjes dhe perendimit pra ka sherbyer vetem si rruge.kur cdo pjes e europes i ka zgjidhur ceshtjen e territorit ne ballkan ekziston akoma ky problem famkeq i cili na mban peng edhe sot. Ballkani ka problemin me te madh qe ka egzistuar ne te gjith kohrat e njerzimit e derisa ky problem te egzistoj ne nuk kemi per te pasur kurr fqinj leal por do respektojm njeri-tjetrin per respekt interesash.

E vertete eshte qe ballkani ka qene nje ure lidhese ndermjet Evropes edhe Azise, e madje shpesh here pothuajse te gjithe popujt e Ballkanit me krenari thone qe kane qene si shtylle mbrojtese karshi Perendimit duke mos lene armiqte e Lindjes (aziatiket, qe shikoheshin nga Evropa gjithmone me kercenim, me frike).
Eshte e vertete qe jo te gjithe autoret ne ate kohe nuk kane folur ne menyre negative mbi Ballkanin, por ishin shume pak ato qe flisnin mire sa qe zeri i tyre pothuajse mbulohej nga me te medhenjte qe e shikonin me sy percmimi e pa baza reale mbi kete percmim.
Une nuk jam dakort qe nje popull apo nje zone e Botes, si Ballkani te studiohet ne nje menyre kaq siperfaqesore edhe me paragjykime te qe jane te shumeanshme, por qe asnjehere nuk jane te njejtat.

[SENSUALI_TR]

Mos harrojme qe dhe BALLKANI eshte vatra ose epiqendra e konflikteve te cilat sipas mendimit tim nuk do kene te sosur pasi vet politika ne BALLKAN eshte e ashper dhe kerkon perfitime nga fqinjet.

[Erlebnisse]

Mos harrojme qe dhe BALLKANI eshte vatra ose epiqendra e konflikteve te cilat sipas mendimit tim nuk do kene te sosur pasi vet politika ne BALLKAN eshte e ashper dhe kerkon perfitime nga fqinjet.

Nqs e ke ti kete mendim si pjese e Ballkanit cfare duhet te mendoj bota Perendimore, mos duhet valle te na delendisi fare. Te jap nje shembull:
Vitet 20 ishin kulmi i aktiviteteve te Immigration Restictive League, qe eshte grupi i presionit me te madh mbi ligjet mbrojtese. I mbushur me idete anglese te pjeses se dyte te shekullit te XIX, ky grup, shtylla kurrizore e te cilit ishte e perbere nga “Boston Brahamins”, kerkonte limitimin e flukseve (imigranteve) nga Evropa Qendrore e Lindore sepse ndryshe thuhej me keto fjale: “Raca americane do te shkoje drejt vetevrasjes”.

Te them te drejten e hapa kete teme kastile, sepse s'me pelqejne keto qendrime e opinione nga te huajt, cilat do qofshin arsyet e tyre. Por kur pranohen edhe nga ne nuk di cfare te them.
Shpresoj qe jo te gjithe te jene me kete mendim.

[SENSUALI_TR]

Degjo vazje e mbare seshte emndimi im por i analisteve me te mire te huaj kryesisht amerikane qe studiojne marredheniet nderkombetare ne teresi dhe po ta vesh re mire BALLKANI HISTORIKISHT KA PATUR KONFLIKTE.Prandaj merre si mendim te pergjithshem jo si mendim timin personal dhe une spo kutpoj ti po mbron interesat e BALLKANIT ne teresi apo te SHQIPERISE nese te BALLKANIT ca kuptimi ka???

[Lioness]

Nje artikull sot te Shekulli ne lidhje me temen:

Kur merr udhët për në Balllkan

(Nga Gazmend Kapllani)

Gëzuar Vitin e Ri, ditari im i dashur. Unë Krishtlindjen dhe Bajram Kurbanin i kalova në Ballkanin Perëndimor, që qysh nga kohët moderne e deri më sot mazallah se gjen rehat. Shkup, Prishtinë, Beograd, Sarajevë. Prandaj, javët që vijnë, do shkruaj ca nga shënimet e udhëtimit. Në radhë të parë t’a nis nga përgatitja e valixhes. Përgatitja e valixhes për udhëtim besoj se përbën një mini leksion të vyer për jetën. Mëson gjënë më kryesore: që gjërat e vogla të hanë shumicën e kohës. Gjërat e vogla të hanë jetën. Gjërat e vogla, ato që nuk zënë shumë vend, që nuk bërtasin, të parëndësishmet si të thuash. Prandaj betohem që sapo të kthehem nga udhëtimi të sajoj një listë me gjërat e vogla, të parëndësishme, të domosdoshme për udhëtim. Gjithashtu, atë çast, betohem prapë se herën tjetër do e bëj gati valizhen një ditë më parë, jo çastin e fundit. Ky marafeti i çastit të fundit duhet të jetë tipar panballkanik. Trashëgimni e paaftësisë së Ballkanasve të programojnë kohën. Dhe e mbivlerësimit të aftësive tona, ndoshta. Gjithmonë kujtojmë ne Ballkanasit se jemi më të shpejtët dhe se kemi shumë kohë në dispozicion...

Pasi sajoj valixhen dhe shoh se jam bërë shumë vonë, mendoj që të zgjedh një libër të marr me vehte, t’a lexoj udhës. Ose t’a rilexoj. E di që asnjëherë nuk gjej kohë për të lexuar në udhëtim por forca e zakonit. I hedh një sy bibliotekës, shpejt e shpejt. Shoh ‘Historinë e Ballkanit’ të Mazauerit. Nuk e prek. Shfletoj shpejt librin e një Bullgari, Dimiter Kirkof, me titullin ‘Mëkatari i Ballkanit’. Ngjitur libri i një shkrimtari grek, Vasili Kristopulos, me titullin ‘Pse edhe ti Grek je?’. Më tej libri i Luan Ramës ‘Koha e Dhive’. Ngjitur me të ‘Palllati i Endërrave’ i Kadaresë. Rrallë mund të gjesh libra në letërsinë botërore që zhbirilojnë në mënyrë kaq të përsosur mekanizmin e tiranisë. Libër i përshtatshëm t’a lexosh kur udhëton në Ballkan. Sepse historia e Ballkanit është e mbushur me tiranë e diktatura. Dhe kur prodhon kaq shumë tiran, si mos të prodhosh fatkeqësi dhe luftra?

Më tej më kap syri Arkilokun, poetin e vjetër grek. Nuk e di se si u gjend atje, ngjitur me Kadarenë. Arkiloku jetoi në një epokë plot luftra, kur Spartianët thoshin se nga lufta kthehesh ose me mburojë i gjallë ose mbi mburojë i vdekur. Arkiloku tallej me luftën keqas: ‘Mburojën time një prej armiqve po e shijon/ pranë një gëmushe e braktisa pa dashur/ shpëtova jetën time./ Në djall vaftë mburoja/ Hallall ai që e morri. Më të mirë se ajo do blej nesër’, shkruante. Një poet e tillë në Ballkan do ishte stigatizuar si tradhtar i kombit dhe agjent. Nuk do figuronte në asnjë lloj libri shkollor. Arkiloku ishte ushtari i mirë Shvejk i epokës së tij. Tani që përmenda Shvejkun. Edhe libri i Hashekut me Ballkanin fillon. Me dialogun e zonjës Milerova dhe Shvejkut, për vrasjen e dukës Ferdinand në Sarajevë, që u bë shkak për fillimin e Luftës së Parë Botërore. E dua shumë Shvejkun. Siç shkruan Hasheku ushtari i mirë Shvjek ‘nuk i vuri zjarrin Perëndeshës së Efesit, si ai idioti Herostrati, që të shkruajnë për të gazetat dhe librat e shkollës’.

Lë Shvejkun dhe kap ‘Urën e Drinit’ të Ivo Andriç. Ura e Drinit, mes Lindjes dhe Perëndimit, mes të shkuarës dhe të ardhmes, në Ballkan, atje ku bashëekzistojnë të gjitha epokat. Prandaj udhëtimi në Ballkan është gjithmonë interesant. Ura, simboli i bashkimit dhe i ndarjes së Ballkanasve. Mitrovica, Mostar, Shkup. Qytetet e ndara të Ballkanit, me kufij të dukshëm e të padukshëm, nga një urë, nga një lum. Ura që simbolizon skizofreninë e Ballkanasve. Skizofreninë e njerëzve që bashkëjetuan, me të mirë e me të keq, për shekuj të tjerë dhe në një moment, në momentin e shtetit-komb duhet të sajonin edhe ata strehën e tyre kombë-shtetërore. Por si të vërtetosh që je krejt i ndryshëm nga tjetri, me të cilin të lidhin një mijë fije dhe që të ngjan aq shumë? Nacionalizmi Ballkanik është sajuar mbi ngjashmërinë e padurueshme të tjetrit kombëtar. Prandaj nacionalizmi ballkanik është aq i pamëshirshëm dhe aq qesharak njëkohësisht...

Ngjtur me ‘Urën mbi Drin’ një tekt i shkurtër i Xhon Plamenaç. Një Malezezi që bëri karrierë në Oxford. Flet për dy llojet e nacionalizmit. Ekziston nacionalizmi i të fortëve, i superiorëve, shkruan pak a shumë Plamenaç, dhe nacionalizmi i të dobtëve, i të tremburve për identitetin e tyre, me pak fjalë nacionalizmi ynë, i Ballkanasve. Zakonisht, Ballkanasit nuk e duan vendin e tyre sepse i bën të ndjehen krenar por sepse u ngjall keqardhje. Dhe prandaj nuk ka qënie me më shumë komplekse se sa nacionalisti ballkanik. I pasigurtë përherë për superioritetin e tij mundohet të kurojë ndjenjën e tij prej inferiori dhe çiraku të historisë duke kërkuar në mënyrë histerike madhështi të së kaluarës. Por si mund të nxërë kacollja e një bariu dhe nizami madhështitë e Perandorive, Akropolin, Perandorët e Romës së Lashtë e shumë e shumë madhështi të tjera të së kaluarës, të qena e të paqena? Barinj, nizam e kalorës që nuk kishin as më të voglën ide të revolucionit industrial dhe klasës borgjeze, në fillim të shekullit të 19-të u ‘thirrën’ prej historisë të sajonin ngrehinën par excellence të revolucionit industrial dhe të borgjezisë: shtetin-komb.

Prandaj të gjitha gjërat shkuan shpesh sëprapthi. Shteti-komb u krijua kryesisht duke ndarë fenë nga politika. Në Ballkan ku feja dhe politika kishin qenë gjithmonë një, me Bizantin e Otomanët, shteti-kombm, shpesh u krijua jo duke ndarë por duke ‘martuar’ fenë dhe politikën. Prandaj Perëndimorët e kanë të vështirë të kuptojnë Ballkanin, sepse nuk shpesh nuk kuptojnë dot vonesën historike të Ballkanasve. Nuk kuptojnë dot se Ballkanasit u thirrën, befas, nga Perandoria e Irracionales të kalojnë brenda një nate në Epokën e Racionales. Ballkanasi, pra, peng i një nacionalizmi primitiv dhe peng i një varfërie primitive për të dhënat e Europës. Ballkanasi që kërkon të arratiset prej nacionalzmit primitiv dhe fantazmave të së shkuarës, të bëhet pjesë e Europës, sepse është pjesë e Europës. Sepse Ballkanasit sot nuk ëndërrojnë një shoqëri të heroizmit spartian por të konsumizmit europian. Prandaj kudo që shkon në Ballkan dëgjon, sidomos prej të rinjve, të njëtën bisedë: ‘E ardhmja jonë është në Europë, përndryshe nuk kemi të ardhme’...

[Erlebnisse]

Me te vertete artikull i bukur e real.
Nuk di c'te shtoj, pak a shume ky artikull permbledh ate gjithe qe kisha ne mendje mbi ballkanin. E vertete eshte qe te gjithe popujt e Ballkanit kerkojne te njihen si Evropiane e mos jene me te stigmatizuar, sepse sado qe lufta e pare boterore nisi me vrasjen e dukes ne sarajevo, nuk eshte kjo motivi i luftes: eshte njesoj si Elena e Trojes gjate luftes se grekeve me trojanet. Dmth eshte nje shkak por jo motivi themelor.
Madje edhe luften e dyte boterore shume autore ia kane vene fajin po Ballkanit, duke thene qe Hitleri i kishte marr ne Ballkan idete qe kishte e prandaj veproi ne ate menyre, po nejse nuk mban shume kjo puna Hitlerit.

[Erlebnisse]

Degjo vazje e mbare seshte emndimi im por i analisteve me te mire te huaj kryesisht amerikane qe studiojne marredheniet nderkombetare ne teresi dhe po ta vesh re mire BALLKANI HISTORIKISHT KA PATUR KONFLIKTE.Prandaj merre si mendim te pergjithshem jo si mendim timin personal dhe une spo kutpoj ti po mbron interesat e BALLKANIT ne teresi apo te SHQIPERISE nese te BALLKANIT ca kuptimi ka???

Une shikoj ne nje vizion te hapur gjithe Ballkanin, por duke qene se Shqiperia eshte nje pjese e Ballkanit, mbroj edhe interesat tona e prandaj me interesoi kjo teme, sepse s'me pelqen qe popujt e nje zone gjeografike, sepse eshte thjeshte nje siperfaqe toke e asgje tjeter, te konsiderohen si demone.