KINO-DITARI : Filma të rinj në 2008

[korçar]

Ah autor autor. Nganjehere me dukesh shume francez... (Ta kam pa te keq, se ti e di si perdoret shprehja "si francez" ne shqip! Apo jo?...)
Evropa eshte e zhytyr ne m.utin e saj, s'ke ç'i ben. Amerika eshte naive akoma, dhe kjo e shpeton nga gjithçka. Mbase jo per shume kohe...
C'te te them une per Zodiac dhe per No Contry... Per mua nuk i lidh asgje. Zodiac eshte film me Evropian se Evropa, vetem se zhvillohet ne Amerike. Zodiac, film i nje tjeter lloji, merret me psiko-patologjine e nje mendjeje (ajo e personazhit kryesor), nuk ka gje me letrare se kjo, imazhet jane konkrete kurse thelbi i filmit eshte "inland empire", ajo qe ndodh a s'ndodh ne mendjen e nje njeriu, aty ketu e perzjerre me ndonje "skene aksioni". Kurse No Country eshte e gjitha vrap trup vrap, s'ka gje me kinematografike se kjo, gje qe nuk e pengon aspektin letrar te shfaqet, gjithçka eshte aty. Me demek, apo pa demek, Zodiac (film i mire sidoqofte) mundohet te rruaje probabilitetin e ndodhise, shume mund e djerse per te bere ngjarjen te ngjashme. Kurse No Country... nuk i interesohet probabilitetit e ngjarjes se ngjashme. C'do film, ç'do skenar, permban nje forme kushtezimi, dhe kushtezimi normalisht eshte gjithmone nje prezantim. Zodiac ka 50% kushtezim, kurse No Country vetem 10%. Ore ç'ndodh more ne kete ngjarje? Kjo, kjo, kjo, kjo... No Country nuk ndalohet. Mbase ja fut kot une, po me duket mua kjo ka te beje me ate ç'eshte kinemaja. Ore ç'eshte kinemaja usta? Po ku di une. Ne fund te fundit na duhet t'i referohemi greqishtes... Aha! Po mire po ja qe jo te gjithe levizin! Po kurre o mos levizshin! Po ja qe neqofte se shikon mire, ç'do gje leviz ne fytyren e njerit apo tjetrit. Hidhu e filmoje. Ose shkruaj me mire po s'dite te filmosh dhe ndalo me aq! C'te te thote vellai... (Kur flisja pak me lart per letersine dhe kinematografine, e kisha llafin patjeter tek marrjet e dheniet por e kisha llafin mbi te gjitha te te qenit ne te njejten kohe "autor kinemaje e letersie". Prandaj dhe pata shkruar : "Coen Brothers jane artizanë te kinemase, por dhe diçka me shume.")

Por e kam fjalen vetem per formen, sepse thelbi (permbajtja) eshte e natyres apokaliptike, sikunder duhet te jete dhe romani, dhe jo i natyres spirituale (karakteristike e filmave te Bresson-it).

Autor-o, Apokalipsi eshte pjese e Bibles me duket, dhe si i tille eshte po aq spiritual, sa dhe spiritualiteti vete. Nuk e ve ne dyshim qe nje fare katoliciteti levron ne film. Po ç'rendesi ka. Bresson ishte katolik puro, mua qe s'jam i tille nuk me pengon t'i shoh filmat e tij.

Tani kur flet per preferencen tende te Dumont, nisesh nga premisa (te behem pak teknik, do me falesh) se vellezerit Coen jane frymezuar nga Bresson. Une sot bleva No Country, lexova pak (e shkruar pothuaj si skenar) dhe te premtoj se nuk ka asnje fare Bressonizmi ne film, veçse McCarthizem. Nuk e kuptoj pse nisesh nga referenca te tilla? Kjo eshte pune franceze sa me s'ka me duket. Une per vete nuk nisem nga asnje reference, sepse jam i sigurt se ne zyren e tyre The Coen Bros duhet te kene me qindra parulla te tjeresh filma, si psh ata te Godard (te cilin e adhurojne me shume se Bresson me duket, apo jo?). Dhe neqofte se nisesh nga Godard, dhe e analizon filmin, dhe me te i gjen nje ndersjellje.

Thjesht No Country eshte kinema=levizje.
Diferenca midis Zodiac dhe No Country : ne Zodiac eshte spektatori qe e ndjen filmin, No Country eshte film qe te ben te ndjesh e ndjekesh. (Mbase!)

P.S. Mua kane filluar te me mersisin filmat "p.ordhe, p.ordhe" e hiç asgje ne fund te fundit. Ky eshte nje nga filmat me te mire qe mund te kem pare prej kohesh, dhe e fut ne te njejtin thes me "Paranoid Parc". Aq me shume qe ideoligjikisht e mbroj 100%. Paçka se filmi eshte dhe per ideologet e se kundertes, me rampo llaf ndonje biçim kapitalisti. Them biçim sepse ne fund te fundit te gjithe jemi te tille, ne 2008, kush me pak e kush me shume.

[korçar]

Ja qe ky eshte opinioni im...

Je i sigurt se "ne touchez pas la hache" nuk e pelqen, me se shumti jo se eshte film i vjeter (edhe pse realizim i 2006), por sepse trajton teme te vjeter (shek XIX) ? Mo harro se po flasim si dy kinofilë dhe jo si nje kinofil (une) me nje regjizor (ti) ...

Po mire o autor mire, nuk te thashe te ndryshosh opinionin... (Il manquerait plus que ça!) Megjithese nganjehere me fut frike fakti qe je kaq besimtar. Keshtu kot, por po ta them sinqerisht, po mendoja per epoken e xhaxhi Hoxhes, dhe po i beja vetes nje pyetje : do ta kishte kundershtuar autori xhaxhin apo jo? Kjo s'eshte per polemike, eshte thjesht per muhabet kinemaje... Sepse kam bindjen se eshte e njejta "forme" besimi. Mbase sepse jeton ne France, dhe duhen mbrojtur me patjeter filmat franceze. Francezet per ke te flasin tjeter aman, po s'folen per francezet. (Ti me njeh pak a shume dhe e di se ka autore franceze qe i mbroj me mish e me thua. Por nuk mund te mbroj me "borgjezine" kinematografike franceze.)

Me beso nuk e kam problemin fare tek fakti qe eshte teme e vjeter. Per bese! Imagjino nje film epoke, i bere nga ndonje i huaj, pak a shume ne te njejten menyre, nje film shqiptar ta zeme... Te premtoj qe do kishe dashur te peshtysh ne fytyre te atij qe e pati bere, ashtu si ata qe mbrojne "Ne Touchez Pas à La Hache" (ti e di per ke po flas) nuk do kishin marre mundin ta shihnin. "Ne touchez pas à la hache" eshte film qe e permbledh me nje faqe te shkruar, si dhe te mjafton, te shohesh 5 minuta nga menyra e aktrimit te Guillaume Depardieu dhe te Balibar. Dhe kaq mjafton, te pakten per mua.

[autori]

Kurse No Country eshte e gjitha vrap trup vrap, s'ka gje me kinematografike se kjo, gje qe nuk e pengon aspektin letrar te shfaqet, gjithçka eshte aty.

Po dakort jam une ( Jo rastesisht permenda kinematografine e Dumont, ne filmat e te cilit po ashtu gjithshka eshte vrap, trup, vrap). Vetem se thashe qe, mua me duket se rradikaliteti i Dumont me terheq diç me teper se treçerek-radikaliteti i "No country...". Mua per shembull, do me pelqente qe disa plane (crépusculaire) te filmit, natyra teksane, te qendronin me gjate ne ekran, dhe jo vetem 3-4 seconda. Edhe 1 minut a 2 po te zgjasnin, une do isha edhe më i kenaqur. Tani une po i futem detajeve, po behem teknik, por me duket se per keto gjera e kishim fjalen.

Tani kur flet per preferencen tende per Bruno Dumont, nisesh nga premisa (te behem pak teknik, do me falesh) se vellezerit Coen jane frymezuar nga Bresson. Une sot bleva No Country, lexova pak (e shkruar pothuaj si skenar) dhe te premtoj se nuk ka asnje fare Bressonizmi ne film, veçse McCarthizem. Nuk e kuptoj pse nisesh nga referenca te tilla?

Nisem nga loja e aktoreve, qe eshte shenja dalluese (la marque) e filmave te Breson-it (ti e di qe ai i quante aktoret e tij "modele", dhe loja e tyre ishte ne minimum "lojë", pra ata vetem citonin "thatë" ate qe duhet te thonin, asnje grimasë, mimikë. Dhe mu duk se tek filmi i vellezerve, aktoret proçedojne pothuaj ne te njejten menyre, ata nuk luajne rolin, ata thjesht luajne nje rol te caktuar ne film.

Mua kane filluar te me merzisin filmat "p.ordhe, p.ordhe" e hiç asgje ne fund te fundit. Ky eshte nje nga filmat me te mire qe mund te kem pare prej kohesh, dhe e fut ne te njejtin thes me "Paranoid Park"

Qarte ! Thene ndryshe, ke thene me vehte: "ah sikur te isha une qe ta kisha bere kete film"! Ndaj dhe te thoja qe "nese debati yne do kete sens, duhet te me pergjigjesh si kinofil, dhe jo si i profesionit, se perndryshe nuk jemi ne pozita te barabarta". Une kete "deshire" tenden me duket se e kuptova qe ne fillim te mesazhit tend, dhe mire e ke (nese e ke !), "No Country..." filmi i mire eshte shume, ende e kam ne mendje (u be dy dite qe e kam pare !) dhe kjo eshte shenja me mire, per mua te pakten ! .

[autori]

Megjithese nganjehere me fut frike fakti qe je kaq besimtar. Keshtu kot, por po ta them sinqerisht, po mendoja per epoken e xhaxhi Hoxhes, dhe po i beja vetes nje pyetje : do ta kishte kundershtuar autori xhaxhin apo jo? Kjo s'eshte per polemike, eshte thjesht per muhabet kinemaje... Sepse kam bindjen se eshte e njejta "forme" besimi.

Sigurisht ! Cdo art, ideologji, kult, fé, eshte besim ne fund te fundit, drejt e ke. Ti e di qe Niçja thoshte : "Per fat te mire qe eshte arti, perndryshe do vdisnim nga e verteta".
Ne kohen e Hoxhes kam qene 18 -20 vjeç. E kam besuar une, qe ç'ke me të Xhaxhin ! Si nuk e paskam besuar ???!! Vetem te marrët nuk e besonin !

Mbase sepse jeton ne France, dhe duhen mbrojtur me patjeter filmat franceze. Francezet per ke te flasin tjeter aman, po s'folen per francezet. (Ti me njeh pak a shume dhe e di se ka autore franceze qe i mbroj me mish e me thua. Por nuk mund te mbroj me "borgjezine" kinematografike franceze.)

Per mendimin tim, po ngaterron dy gjera: "borgjezine" me "aristokracine". Borgjezia kinematografike franceze, dmth arrivistët e kinematografise franceze(ata qe kane ardhur vone, e jane "pasuruar" me famë pa meritë) jane te tjere, nuk jane as Rivette, as Rohmer, as Godard, as Resnais. Ata jane: Luc Besson, André Téchiné, Jacques Audiard, Patrice Leconte, Jean-Pierre Jeunet, e po deshe, edhe Ozon Shkurt, jane ata qe eksportojne neper bote te ashtuquajturen "kinematografi franceze". S'e kam pelqyer ndonjehere une ate lloj kinematografie, le te flasin per të francezet nga mengjesi ne darke !

Ndersa Rivette, Resnais, Rohmer, Godard... , keta jane tjeter gje, jane "aristokraci"! Dhe me zor arrijne te shfaqen ne France, e jo me te eksportohen !!!
Shiko, gjej nje dite e shiko nje film te Rohmer-it, bërë tani vone, ne 2001: L'anglaise et le duc. Dhe sinqerisht, pastaj flasim bashke... (dhe nuk po them "shiko "Ma nuit chez Maud" i 1966" dhe qe per mua eshte nje nga 10 filmat me te bukur franceze qe mund te kem pare ne kete dynjà).

Me beso nuk e kam problemin fare tek fakti qe eshte teme e vjeter. Per bese! Imagjino nje film epoke, i bere nga ndonje i huaj, pak a shume ne te njejten menyre, nje film shqiptar ta zeme... Te premtoj qe do kishe dashur te peshtysh ne fytyre te atij qe e pati bere, ashtu si ata qe mbrojne "Ne Touchez Pas à La Hache" (ti e di per ke po flas) nuk do kishin marre mundin ta shihnin. "Ne touchez pas à la hache" eshte film qe e permbledh me nje faqe te shkruar, si dhe te mjafton, te shohesh 5 minuta nga menyra e aktrimit te Guillaume Depardieu dhe te Balibar. Dhe kaq mjafton, te pakten per mua.

Te kuptoj, por nuk besoj... Nese do shihja "Ne touchez pas à la hache" te bere nga nje regjizor shqiptar ashtu "siç" e ka bere regjinë Rivette... do thosha MASTER PICE ! Jam i bindur 95%. Te kuptohemi, flas gjithmone po te behej fjale per nje film aktual, qe do ta shihja sot, dhe jo para 10 vjetesh (besoj se jemi dakort). Dhe e perseris, flas vetem per regjizuren, sepse eshte e pamundur te shijosh njesoj nje film, i folur ne nje gjuhe, alfabeti i te cilit do festoje më 14 nentor te 2008-es veçse 100 vjetorin e tij ( http://sq.wikipedia.org/wiki/Kongresi_i_Manastirit ), dhe nje gjuhe që.... (no comment...)

Po ti e di, une kam thene KRYEVEPER per nje film epoke, siç ishte ai "The new world" i Malick dhe qe ajo kritike per te cilen ti ben aluzion, e zbriti 100 metra nën dhé diten kur doli filmi. Mos kujto se jam aq "besimtar" jo...!

[korçar]

Ti nuk beson... Po as une nuk besoj ne ato qe thua. Do ta verifikojme kur te flasim pas nja 10 vjetesh, e kur te te pyes : "Cilet filma mban mend?"
Tani sa per debatin e vjeter aristokraci - borgjezi, debat ky "s'ka me francez", megjithese disi i besoj dhe vete ne nje fare menyre, le te themi qe i besoj me shume "pikepamjes russe te aristokracise artistike, apo thjesht aristokracise", se sa aristokracise "à la française". E kane bukur francezet sepse kur flasin per aristokraci "VERSUS" borgjezi nuk eshte gje tjeter veçse nje menyre per t'i humbur gjurmet... Kujt do thuash ti? Varet nga debati (neqofte se debati eshte i mundur).

Per mendimin tim, po ngaterron dy gjera: "borgjezine" me "aristokracine". Borgjezia kinematografike franceze, dmth arrivistët e kinematografise franceze(ata qe kane ardhur vone, e jane "pasuruar" me famë pa meritë) jane te tjere, nuk jane as Rivette, as Rohmer, as Godard, as Resnais. Ata jane: Luc Besson, André Téchiné, Jacques Audiard, Patrice Leconte, Jean-Pierre Jeunet, e po deshe, edhe Ozon Shkurt, jane ata qe eksportojne neper bote te ashtuquajturen "kinematografi franceze". S'e kam pelqyer ndonjehere une ate lloj kinematografie, le te flasin per të francezet nga mengjesi ne darke !

Kur fola per borgjezi, fola pikerisht per borgjezi kinematografike, jo thjesht per borgjezi. Regjizoret qe ti ke cituar nuk jane regjizore borgjeze, jane thjesht borgjeze, ose borgjeze pseudo-regjizore. Kurse ata per te cilet une fola, Rohmer, Rivette, Resnais jane regjizore borgjeze, mbase jo qe ne fillim. Ti je i zgjuar ne fakt se fute ne te njejtin thes dhe Godard - mais je ne marche pas à ce jeu là -, sepse eshte i vetmi aristokrat ne kinemane franceze. Nuk eshte gje e thjeshte te jesh aristokrat O autor! Tani ne fakt mbase eshte debat i kote qe thua ti, por duhet percaktuar pak, a shume, ajo se çfare eshte borgjezia si dhe aristokracia... Ndryshe do vertitemi kot... Reth e rotull, rotull rethit! Qe thua ti une filmografine e Rohmer e kam filluar me "Ma nuit chez Maud". Nuk do ta çaja gojen per te por gjithesesi film i mire, per epoken ne te cilen eshte bere. Une nuk thashe qe keta buçkot nuk kane qene regjizore te mire apo nuk kane bere filma te mire, dikur po. "Hiroshima mon amour" besoj se do t'i reziztoje te gjitha koherave, dhe per mua eshte nje filmat qe do te merrja me vete ne fund te botes. Nje nga filmat e mi te preferuar. Tani do mundohem thjesht ta percaktoj se çfare eshte aristokracia, sipas meje, me intuite, pa shkuar e pare se ç'thote Wikipedia... Dhe si do ta percaktoj, po nisem thjesht nga nje shembull konkret per te cilin nuk mund te me kundershtosh : Godard eshte artist aristokrat! Tani kur shikon vepren e Godard, nuk po flas per temat e filmave te tij megjithese deri diku duhen llogaritur dhe ato, por per evoluimin e filmografise se Godard. Godard eshte i vetmi qe regjizor i cili ka bere kryevepra (pa piken e dijenise) por ka bere edhe gjera qe s'shihen me sy. Me rampo llaf, i ka thyer turinjte me qindra here, nga te gjitha anet (dans tous les sens du terme et dans tous les termes du sens, do thoshte Rimbaud)... Sepse e morri dreqi eshte njeri i gjalle me te mirat dhe te ligat e veta. Por gjithmone ka dhene provat e nje angazhimi te vertete ndaj kinemase. Kurse keta buçkot e tjere, qe te gjithe as e kane vene ndonjehere ujet ne zjarr siç thote populli, keta i bien bilbilit ne te njejten vrime qe prej kohesh (mbase jo ne fillimet e tyre). Tamam si borgjezet te cilet nuk e kane qejf ndryshimin, te pakten kjo me duket mua eshte karakteristika kryesore borgjeze. Nuk e di a me kupton ku e kam fjalen? Pastaj mjafton te shohesh nderet qe u bejne shkrimtareve si puna e Balzac apo me the te thashe. Nuk kam ndonje gje kunder Balzac, por per mua eshte borgjezi i letersise franceze (shiko ato qe ka thene Niçe per Balzac). Tani po i bie pak shkurt, gjithesesi... Se qe thua ti per mendimin tim ka dhe borgjeze gjoja (gjasme do thoshin tironsit) aristokrate. Per mendimin tim gjithmone. Dhe sidoqofte eshte me mire te jesh pak aristokrat se sa hiç fare. (Nje gje e vogel fare per Resnais i cili ka, po flas me hamendje, kush e di se sa filma qe i ben gjithmone me te njejtit aktore. Nuk e di pse por per mua kjo eshte nje forme borgjezie, dhe jo aristokracie.)

Qarte ! Thene ndryshe, ke thene me vehte: "ah sikur te isha une qe ta kisha bere kete film"! Ndaj dhe te thoja qe "nese debati yne do kete sens, duhet te me pergjigjesh si kinofil, dhe jo si i profesionit, se perndryshe nuk jemi ne pozita te barabarta". Une kete "deshire" tenden me duket se e kuptova qe ne fillim te mesazhit tend, dhe mire e ke (nese e ke !), "No Country..." filmi i mire eshte shume, ende e kam ne mendje (u be dy dite qe e kam pare !) dhe kjo eshte shenja me mire, per mua te pakten ! .

Aspak. Te betohem. I vetmi film qe per te cilin kam qene ziliqar deri tani, megjithese po e relativizoj (nuk kam shpirt te madh kulti qe thua ti), ka qene "Juventude em marcha", ("En Avant Jeunesse", "Colossal Youth", "Perpara rini"). Eshte i vetmi me beso! (Duhet thene me shume per ato qe shkruajtur por po e le me kaq. Nuk eshte e rendesishme kush e ka gabim e kush drejt... Mbase hiç fare!)

P.S. Pyetjes se Hoxhes nuk ju pergjigje? Po me mire keshtu besoj!

[autori]

Dhe sidoqofte eshte me mire te jesh pak aristokrat se sa hiç fare. (Nje gje e vogel fare per Resnais i cili ka, po flas me hamendje, kush e di se sa filma qe i ben gjithmone me te njejtit aktorë. Nuk e di pse por per mua kjo eshte nje forme borgjezie, dhe jo aristokracie.)

Ky eshte nje fakt i pa-kundershtueshem. Dhe qe konfirmon jo pak nga ato qe thua më lart.
Hmmm, duhet ti kesh drejt jo pak gjera... Ketu ti del ne po ate qe Godard thote per Resnais : "il fait du hollywood depuis longtemps déjà" (ben kinema hollywoodjane prej jo pak kohesh). Diç me shume e diç me pak, kjo fjali sigurisht qe do vlente edhe per Rohmer, Rivette... etj, per kete une jam koshient.
Por lind pyetja: ndofta kaq kane mundesi te rinovohen (se remettre en question). Dakort, Godard gjate gjithe krijimtarise se tij ka bere te kunderten, pra e ka rivenë ne lojë artin e tij dhe s'ka menduar per rezultatin si doti dilte. Dakort, Rohmer dhe Resnais nuk jane Godard, por amà dhe Bertrand Tavernier apo Patrice Leconte nuk jane ! Ndofta une i ngjita nje shkalle me lart se sa do e meritonin... Ti i vuri ne vendin qe duhet. Drejt duhet ta kesh, mesova diçka me shume qe ndofta nuk e dija. Ndofta eshte keshtu: më mire krejt i pavleresuar dhe i "panjohur" si Luc Mullet, Chris Marker, Jean Marie Straub, Jean-Daniel Pollet apo Jacques Rozier por qofte dhe sado-pak arsitokrat, sesa i njohur e i vleresuar por... autor-pépère (borgjez).

P.S. Pyetjes se Hoxhes nuk ju pergjigje?

Po sigurisht qe ju pergjigja, e kishe ketu : http://forumishqiptar.com/showpost.p...5&postcount=64

[korçar]

Jo ate me lart e kisha pare, por me duket pergjigje pa pergjigjes. Nejse, ç'rendesi ka...

Por lind pyetja: ndofta kaq kane mundesi te rinovohen (se remettre en question).

Po pra keshtu thone dhe borgjezet! "Kaq kemi mundesi te bejme!" Kjo eshte e keqja e tyre. Ajo qe mua me shqeteson eshte nje biçim sigurie (assurance), te thuash ti keta e kane marre uraten nga qielli. Problemi nuk qendron ne fakti qe "kaq kane mundesi te rinovohen" problemi qendron ne fakti se nuk ka "kurrefare" deshire rinovimi, apo inovimi,, ose pak rinovim sa per ta bere gjene thjesht argetuese (per veten e tyre dhe kjo). Kete pershtypje kam une.

si Luc Mullet, Chris Marker, Jean Marie Straub, Jean-Daniel Pollet apo Jacques Rozier

Keta me duket se jane aristokratet e varfer te kinemase.

[autori]

Keta me duket se jane aristokratet e varfer te kinemase.

Pse, Godard mos eshte i pasur ?

S'ka aristokrate te pasur ne kinematografi, ti e di kete. Ah, ndonje perjashtim mund te kete pasur, ok, m'u kujtua Hitchcock-u, per te cilin Godard thote se eshte ndofta i vetmi poet i mallkuar (qe i bie arsitokrat !) qe te kete patur sukes (d'etre reconnu).

[korçar]

Po pra per ate po flas "kinematografikisht" aristokrat te varfer. (Kur flas per pasuri apo varferi mos te shkoje menia tek kapitali...)

[autori]

Ore, e di ti qe, duke folur per "adaptime" romanesh ne kinema, po lexoja dje se pikerisht Resnais, per here te pare ne historine e tij, ka filluar xhirimin e adaptimit te nje romani Ja harrova titullin...

ok, sot del ketej filmi i ri i Kusturices. Do shkoj ta shoh per "kuriozitet", por kam frike se, kete rradhe, meqe thuhet se kusturicofilët qe kane pare filmin, nuk jane te kenaqur, ka fort mundesi qe pikerisht ky, te jete i mire ("Zavet" quhet; "Promets-moi" ne frengjisht ).

C'u be me Tim Burton-in, ka ardhur andej ?