Fjalë Apo Vepra?

[brooklyn2007]

Nga Ardian Vehbiu
20-12-2007


Një shoqëri që kërkon të jetë demokratike nuk bën dot pa mbajtur gjallë një proces të vijueshëm dialogu publik dhe jo vetëm në institucionet përfaqësuese, por edhe në mediat e në çdo hapësirë tjetër ku qytetarët mund të komunikojnë publikisht me njëri-tjetrin. Megjithatë, nëse sistemi shumëpartiak ose vota e lirë mund të vendosen me dekret e të zbatohen me rrugë formale, dialogu kërkon një maturi e cila nuk arrihet dot me rrugë administrative, ose vetëm falë vullnetit të mirë të palëve, por duhet kultivuar.

Kohët e fundit vihet re një irritim me fjalën publike dhe me intelektualët publikë ndonjëherë të quajtur "analistë", të cilët tregohen me gisht në biseda private e në forume publike si njerëz "të llafeve" jo të veprave; dhe se Shqipërisë ose shqiptarëve, në këtë moment u duhen njerëz të veprimit, jo të fjalës. Këto akuza, sa anonime aq edhe të sinqerta, janë para së gjithash shprehje e një keqkuptimi të madh të rolit të fjalës dhe të intelektualit publik në demokraci; rol i cili, që të ketë sukses, kërkon bashkëpunimin sistematik të institucioneve shtetërore, shoqërisë civile, mediave dhe të publikut.

Kush këmbëngul se sot Shqipërisë i duhen vepra jo fjalë, ende nuk e ka kuptuar që, nga njëra anë, edhe fjalët mund të jenë vepra dhe, nga ana tjetër, një shoqëri demokratike dhe pluraliste ka nevojë edhe për të parat, edhe për të dytat. Dialogu publik nuk e pengon as i vonon zgjidhjet e punëve e të problemeve, por vetëm ndihmon që problemet të ravijëzohen mirë e të zgjidhen në të mirë të publikut, jo thjesht të atyre që kanë pushtetin e sidomos jo të ekzekutivit, as të interesave okulte.

Konfuzioni me rolin e intelektualit publik lidhet edhe me aktorët që kërkojnë ta luajnë: editorialistë gazetash, moderatorë programesh televizive, artistë, ekspertë të ndryshëm, politikanë partiakë, ministra e drejtorë gjithfarësh. Jo rrallë sheh intelektualin të ngatërrohet e të veshë petkun e ekspertit, ndërsa ministrin të filozofojë; çka mund të shpjegohet me një megalomani të induktuar nga protagonizmi, por edhe me mbeturinat e barazitizmit të trashëguar nga regjimi i shkuar. A nuk ishte Lenini që na mësonte se në socializëm "çdo kuzhinier duhej të mësonte të drejtonte shtetin"?

Qarkullon një përshtypje se një pjesë e "analistëve" janë ekspozuar shumë, sidomos në televizion. Mirëpo televizioni ka për qëllim, në thelb, të shesë produktet e reklamuara duke e dëfryer publikun dhe nuk mund të shërbejë mirë si forum i dialogut demokratik, me gjithë dëshirat e mira të këtij apo atij producenti, ose pjesëmarrësi në debatet. Kjo mangësi e mediumit televiziv mund të ndikojë që heronjtë e programeve të atjeshme të perceptohen si "të shitur" ndaj interesave politike, dhe fjala e tyre ta humbë forcën që përndryshe do t'ia jepte virtyti i pavarësisë.

Megjithatë, vetëm ekspozimi i tepruar nuk mjafton për ta shpjeguar irritimin e publikut me fjalën. Publiku shqiptar sot është vetvetiu i irrituar me të gjithë ata që zënë vend në tribuna elitash, sepse natyrshëm priret që t'i bëjë me faj për vështirësitë e mëdha që po kalon vendi; edhe pse jo të gjithë ndër elitat janë njëlloj të përgjegjshëm. Tek e fundit, intelektualët në media më shumë do të formulojnë pyetje e probleme, sesa do të angazhohen në zgjidhjen e tyre; njëlloj sikurse ministrat e deputetët nuk do të gjykohen nga shija që tregojnë për të zgjedhur çorapet, markat e celularëve dhe sekretaret, as nga restorantet që frekuentojnë.

Irritimi i publikut, ose vetëdija se sistemi ynë politik tashmë ka dështuar, mund të ushqejë dhe praktikisht ka ushqyer një lloj fashizmi "nga poshtë", ose të bindjes se disa gjëra nuk zgjidhen më me llafe, por kërkojnë dorë të fortë. Tundimi i dhunës është gjithnjë i pranishëm, pas çdo pakënaqësie, frustracioni, ose akuze për korrupsion ndaj pushtetarëve; meqë dhuna premton të sigurojë atë çka institucionet nuk e garantojnë dot – drejtësinë sociale. Kur shoqëria ndihet e zhgënjyer, e mashtruar ose e fyer, nevoja për të rivendosur drejtësi merr përparësi ndaj vullnetit për ta mbajtur të pandërprerë dialogun, ose pjesëmarrjen e palëve në formulimin dhe zgjidhjen e çështjeve; edhe pse koncepti i drejtësisë pa dialog nuk duket të ketë bazë as etike, as historike.

Dihet se fashizmi ishte edhe kult i veprimit si reaksion ndaj "pallavrave" e "pazarllëqeve" të demokracive parlamentare; alegoria e përsosur e metodës fashiste për trajtimin e problemeve do të gjendej, me këtë rast, te gojëdhëna e zgjidhjes që i dha Aleksandri i Madh Nyjes Gordiane – duke e prerë me një të rënë të shpatës. Kultura shqiptare, për shkak të traditës shekullore, tundohet më lehtë nga fashizmi, sesa nga sistemet demokratike pluraliste të përpunuara në Perëndim. Prandaj intelektualët publikë e kanë kaq të vështirë për ta ruajtur rolin e tyre nga ndotjet politike dhe të interesave të ndryshme jopublike.

Nga ana tjetër, sistemi i sotëm politik në Shqipëri nuk është zhvilluar natyrshëm, por është rezultat më tepër i adoptimit artificial të institucioneve, ligjeve dhe praktikave që janë përpunuar dhe përsosur në kontekste shoqërore të ndryshme nga ai shqiptari; dhe për më tepër, kërkon të funksionojë me një shoqëri e cila ende i ka të forta lidhjet psikologjike dhe kulturore me sistemin politik totalitar.

Mirëpo shpesh harrohet se, brenda sistemit totalitar, fjala publike ishte atribut, por edhe prerogativë e klikës që kishte pushtetin politik; madje krejt ligjërimi publik buronte, simbolikisht, nga goja e Udhëheqësit suprem. Shumë prej nesh, sot e kësaj dite, e kanë të vështirë ta disociojnë ligjëratën e këtij apo atij intelektuali publik nga ligjërata e pushtetit; duke e interpretuar çdo lloj kritike si formë të luftës politike. Kjo dukuri e dobëson shoqërinë civile, sa kohë që ia kanalizon të gjitha përpjekjet për të qenë palë e jetës publike pa synuar drejtpërdrejt pushtetin politik.

Fjala publike, në Shqipëri sot, nuk mund të përcillet veçse nëpërmjet masmediave; dhe dinjiteti i së parës shpesh do të varet nga respekti që kanë arritur të fitojnë të dytat në publik. Me gjithë mangësitë e njohura, mediat, veçanërisht gazetat, kanë mundur tashmë të bëhen instrumente të domosdoshme të dialogut dhe garantë të procesit demokratik; por ende nuk munden gjithnjë të diferencojnë midis dëshirës për t'i folur publikut dhe dëshirës tjetër, njëlloj legjitime, për t'ia marrë paratë.

Nga kjo pikëpamje, obsesioni i shtypit të përditshëm të Tiranës me politikën e kuadrit, ose me peripecitë publike dhe private të personave që janë në krye të institucioneve, ose zëvendësve e deri edhe truprojave të tyre, nuk i shërben procesit demokratik; madje përkundrazi, e degradon dialogun në kënetë thashethemesh dhe banalitetesh. Këtij obsesioni nuk i shpëtojnë ndonjëherë edhe analistët që duan të jenë të pavarur, edhe pse vijnë e shndërrohen pashmangshëm në portretistë e fotografë, herë zyrtarë e herë paparazzi, për llogari të këtij apo atij lideri politik ose VIP-i radioaktiv.

Që fjala publike të rifitojë statusin e vet të domosdoshëm në demokraci, kjo varet edhe nga ç'përpjekje bëjnë autorët – intelektualë, ekspertë, teknokratë dhe pushtetarë – për të ruajtur dinjitetin e tyre përballë publikut. Jo paratë, pronat, shtëpitë e vilat, titujt shkencorë, udhëtimet jashtë shtetit, zërin e trashë, fotozheninë, shpatullat e gjëra dhe të ngrohta, aftësinë për të dëfryer të pranishmit e modelin e këmishës; por dinjitetin, që ndonjëherë shkon në kah të kundërt me shenjat e ekzagjeruara të mirëqenies materiale. Tradicionalisht, shoqëria i do priftërinjtë e vet pak asketë, sikurse i do luftëtarët të vrazhdë dhe punëtorët fjalëpakë e duarartë. Disa të vërteta vetëm konfirmohen nga ndërrimi i stinëve historike.

Fjala në demokraci është edhe vepër, por vetëm kur zë vend mirë në kontekst të dialogut publik. Përndryshe pakënaqësia sjell pakënaqësi, tribunët e djeshëm intelektualë emërohen ministra, ministrat shkruajnë kolona për tabloidët, ekspertët nisin të rrëfejnë barceleta në televizion, VIP-at filmohen me celularë, teknokratët i bien oboes, shoqëria civile bën plane të marrë pushtetin, protesta profesionalizohet, analistët gdhihen biografë dhe shqiptari i rrugës nis të psherëtijë për dorën e fortë – të gjitha këto efekte anësore jo të procesit demokratik, por të talljes me të.



http://www.shekulli.com.al/news/44/A...007-12-20.html

[mondishall]

FJALA

Nuk dua ta lodhni shumë mendjen
Mes labirinthesh fjalësh filozofike
Nuk dua logjikrat të shastisura të enden
Dhe prapë të krijojnë të tjerë labirinthe.

Dua Fjalën, ashtu siç u krijua
Ta them, ta shkruaj, ta lexoj
Më tmerron kur e shoh të tjetërsuar
Antifjalë kur e shoh, më tmerron.

Më dhimbset kur e shoh të sakatuar
Mes thyerrjesh gërmash e rrokjesh
Si një tespije e vjetër ndër duar
Që numuron mbetje ditësh e motesh.

Më shurdhon kur zhurmshëm del
Nga grykëra të çjerra hipokritësh
Më çmend kur çmendurisht rrugën merr
Kjo fjalë çmendinë e politikës.

Fjalë çmendarake e servirur
Menyrash kuzhinash propagande
Nga zëra tellallësh thirrur
Ndër veshë përcjellur me tallje.

Dhe ai që thurri temenara
Për kohëra lumturie të gënjeshtra
E filloi dhe mbeti tek fjala
Si një trup pa mish e pa eshtra.

Dhe ai që thellë gërmoi
Si arkeolog shpirtrash të vdekur
Nervave njerëzore e ndjesoi
T'ju vidhte besimin e mbetur.

Dhe ai, dhe ai, dhe ai....
Që fjalë, vetëm fjalë, vetëm fjal....
Lëshoi një jetë gjarpërisht
Nga vetfjala gjarpër u vetvar.

E ku ta dinte e para Fjalë
E thënë vjetërsisht sa vetë bota
Ç'fjalë do pillej nga njerëz bastardë
Sa neveritshëm të thuhej, "Me fjalë u ngopa!"

Ndaj Fjala Fjalës i bën lutje-apel
Ndihmë t'i kërkojë veprës njerëzore
-Të lutem moj vepër, vema Fjalën në vend
Ndryshe, s'kam ç'i duhem më kësaj bote!
* * *

[i humburi]

sado qe jan te verteta por kalimi nga fjala ne veper esht pak problem
me kte miell kjo buke behet,si mund te sitet ca ?

[Borix]

Nisur nga rezultatet, jo nga qellimet!

[i humburi]

ceshtja,sipas mendjes sime eshte se nuk e ka fain e ashtuquajtura elite,ajo qe esht de facto,por nje veti e keqe e tutti..., mos njohja e pergjitheshme e ne pergjithjesi e se keqes ose me mire thene injoranca morale e ktyne elementave qe perbejne tufezen apo po deshe kombin, gje kjo qe esht ushqyer pa pike mundimi nga lloj lloj miqsh te jashtem, me lloj lloj parrullash a sloganesh utopike ne fakt diversive
edhe ne hymnin e flamurit,me apo pa dashje,qortohemi a keshillohemi thuj si te dush,me fjalen tradhti
po ne s jemi tradhtar...se s e njofim si veper...esht fjala per tradhti morale se pari,
nuk mund te quhemi njerez imorale ,jo jo kurre se shqiptari eshte namuzqar,por esht nje fjale tjeter qe mbase shkon '' amoral''
nje germe ndryshon po rrreziku prap esht i madh...mbase edhe me teper...
pra s kemi dhe aq baza shpirtrore,po themi kshtu...e jo baza morale po kemi bazë amorale
po t a morish ne analize me nji mikroskop te dores se dyte vec deficenta ,hileqar e s po themi tradhtare,shtremsa e injoranta etj. shef e as mun i akuzojsh sepse kon priviligjine e padijes,e shyqyr qe s jon mo t trash
t vje n men nji shprehje''burgaxhijt mo t rrezikshem jon perjashta''
po ishalla e bo Zoti mir '' lidhe gomorin e masnaj lutju Zotit'' po gom jon t shumt,n kuptimin figurativ thene a ?
kom pershtypjen se me perjashtime, ktu mo debilat etj dalin fitus...
pun agjentesh poliagjentesh superagjentesh? te kujt se? mos te vetes vet?
popolo i pa fe,jo institucjonalisht jo....

[pryll]

po feja ca lidhje kishte? ke ngaterru forum

[Alienated]

Te citoj shkurtimisht Hasan PRISHTINEN:

Veprim e jo fjalë
Trimni e jo frikë
Bashkim e jo përçamje...