INTERVISTË: Flet kryetarja e Kuvendit. Ndryshimet që duhen bërë në legjislacion shqiptare
Dhuna dhe krimi në familje është bërë një fenomen shqetësues për të gjithë shoqërinë shqiptare. Kohët e fundit, politika po mundohet të gjejë zgjidhje për parandalimin e saj. Në një intervistë për gazetën "Shqip", Kryetarja e Kuvendit, Jozefina Topalli, flet për nismat parlamentare dhe ndryshimet që do të kërkohen të bëhen në ligj për parandalimin e kësaj dhune. Topalli ngre zërin për fenomenin shqetësues, por kundërshton rikthimin e dënimit me vdekje, duke theksuar se nuk është zgjidhja që vdekja të parandalohet me vdekje. Në intervistë, ajo thekson se problemet ekonomike dhe shoqërore janë ndër shkaqet që ndikojnë në rritjen e dhunës në familje. Gjithashtu ajo tregon se një ndër nismat e fundit parlamentare është ndryshimi i kodit penal, ku pjesa më e madhe e deputetëve kërkojnë vendosjen e dënimit maksimal, atë me burgim të përjetshëm për të gjithë ata që kryejnë krime brenda familjes.
Znj. Topalli, çështja e dhunës dhe krimit në familje është bërë një problem mjaft shqetësues, çfarë nismash ligjore ka deri më tani në Kuvend?
Realisht është një problem që zë vend në gazeta e media elektronike, për ngjarje që janë realisht tragjike, primitive të dhimbshme, të turpshme dhe kjo është një shok që e pëson vetë shoqëria shqiptare. Nuk është se në kodet ekzistuese të legjislacionit shqiptar nuk ekzistojnë nene që trajtojnë të tilla ngjarje, përkundrazi. Megjithatë, pavarësisht nga ekzistenca e një baze ligjore solide, disa muaj më parë ka kaluar edhe një ligj i veçantë që është për dhunën në familje. Nuk jam shumë e sigurtë, nëse ky ligj ka nevojë apo jo për përmirësime të mëtejshme. Ndoshta kërkon edhe syrin e një ekspertize dhe të profesionistëve që të gjejnë edhe mënyrë e ekzekutimit të vendimeve dhe ndëshkimeve në rastin e ndodhjes së këtyre gjërave. Por, ajo që është më e rëndësishme, është edhe mënyra për të dhënë mbështetje, qoftë edhe për të krijuar streha apo për të ofruar shërbime, është e domosdoshme për raste të tilla dhune. Dëshiroj ta them dhe e kam thënë edhe herë të tjera, nuk është një fenomen shqiptar, nuk e di nëse është në rritje, pasi shumë herë mendoj se të tilla ngjarje kanë ndodhur edhe herët e tjera, por këto kanë mbetur të fshehura apo mediat nuk kanë pasur ndjeshmërinë që ka sot. Shfrytëzoj rastin për të falënderuar të gjitha mediat, të gjithë faktorët e shoqërisë që po e bëjnë këtë një dimension të sensibilitetit dhe të fushatës kundër dhunës në familje. Kjo është shprehje e emancipimit, është shprehje dashurie dhe shprehje e përgjegjësisë që shoqëria civile, politika dhe media, po tregon ndaj të tilla rasteve. Jo rastësisht është bërë një seancë plenare për këtë çështje. Nuk është thjeshtë momenti i seancës plenare dhe çfarë u tha në atë seancë, në këtë rast ishte më shumë se kaq, ishte shteti që e njihte si fenomen, që e njeh si problem dhe fillon të mendojë se çfarë duhet të bëjë për t‘u ballafaquar me një problem të tillë. Natyrisht që nuk është e thjeshtë se ka të bëjë me marrëdhëniet familjare, me marrëdhënie intime, ka të bëjë edhe me raportet që janë komplekse, të vështira, dhe që kanë pasoja. Por këto arsye nuk mund ta bëjnë shtetin të tërhiqet dhe ta vlerësojë thjeshtë si një çështje private. Sigurisht që dhimbja në trajtimin e gjithë këtyre çështjeve është jashtëzakonisht e madhe.
Keni qenë në disa ngjarje të rënda, siç ishte ajo e Peshkopisë, si i keni përjetuar si nënë dhe si Kryetare Kuvendi?
Unë besoj se e kam përjetuar si çdo qytetar shqiptar, si gjithë ne që kemi përjetuar një shok. Ishte shokuese rasti i Peshkopisë, ai i ekzekutimit të vajzës që u vra nga vëllezërit. Pasi dëgjoj për ngjarjen, sigurisht që dhimbja e parë shkon te vajza që ka humbur jetën, por nuk është se secili prej nesh nuk e mendon se çfarë drame, çfarë dhimbje shpirtërore ka pllakosur atë familje. Çfarë tragjedie ka ndodhur pasi realisht shuhen dy familje. Ndaj përsëris se është shumë komplekse dhe shumë e vështirë. Në radhë të parë kjo kërkon një emancipim ku kuptohet se duhet të kemi kurajën për të folur për të tilla gjëra, duhet të gjejmë mënyrat sesa mund ta reduktojmë. Dhe pastaj, sigurisht baza ligjore dhe gjetja e instrumenteve për ta trajtuar. Kjo kërkon në të njëjtën kohë edhe nevojën për psikolog, sociolog, shërbime që duhet të ofrohen nga OJQ-të nga ministria përkatëse, nga ne të gjithë së bashku. Nuk është një çështje që trajtohet vetëm politikisht. Ky është një problem i gjithë shoqërisë sonë, por jo vetëm i shoqërisë sonë, pasi ngjarje të tilla edhe më makabre ndodhin edhe në vende të tjera që nuk kanë lidhje vetëm me shkaqet ekonomike dhe sociale, nuk dua ta përjashtoj këtë shkak, por duhet parë edhe mentaliteti dhe rrethanat, duhet të shikohet momenti i zhvillimit. Është shumë e vështirë për ta gjykuar dhe për të gjetur zgjidhjen.
Cilat janë sipas jush faktorët kryesorë dhe shkaqet që çojnë në dhunën në familje?
Natyrisht që kjo ka të bëjë me një lloj kulture të vonë, në kuptimin e asaj që shumë herë brenda është gjendja emocionale që krijohet. Por nganjëherë, disa mendojnë se dhuna është zgjidhje, unë nuk kam besuar kurrë në dhunën fizike, qoftë edhe për të goditur fëmijën dhe jo më për të kaluar në rastet ekstreme. Gjithmonë kam besuar se rruga më e mirë në familje është për të folur dhe dialoguar në gjetjen e një zgjidhjeje, edhe kur dialogu ka munguar. Këtu hyn pastaj ndërvarësia ekonomike dhe kjo ka peshën e vetë. Sikur gruaja apo familja të kishte një gjendje të mirë ekonomike, një standard të pranueshëm, që do t‘i lejonte që të bënte një jetë të pavarur edhe nga ai që ka ekonominë familjare, ndoshta në disa raste do të ishte shmangur dhuna apo situatat e dhunës. Kur flas për dhunë, nuk flas vetëm për vrasje, se kjo është një pjesë, vetëm maja e ajsbergut, këtu jemi në pjesën finale të konsumimit të një drame që përjetohet ndoshta për vite me radhë. Natyrisht këto janë çështje edhe të civilizimit dhe të emancipimit që janë të lidhura edhe me edukimin. Kur flas për edukimin nuk kam kurrë parasysh një diplomë, sepse ndodh shumë shpesh që edhe në familje me ekonomi të pranueshme dhe të diplomuar në universitete ka një dhunë të paparë, që është po aq shkatërruese sa dhuna fizike.
Cili është bashkëpunimi midis shtetit dhe shoqatave të ndryshme joqeveritare që merren me dhunën në familje dhe nëse ka pasur bashkëpunim, sa të efektshme kanë rezultuar ato deri më tani?
Mendoj se ka shumë projekte nga institucionet ndërkombëtare që ofrojnë mundësinë për ta bërë më të lehtë dhe për të ndihmuar. Nuk jam e sigurt nëse gjithmonë kanë qenë të suksesshme, ndoshta për faktin se kemi një shoqëri civile, e cila është ende në fillimet e para, ende e pa konsoliduar. Ndoshta dhe për shkak të mungesës së një kontrolli mbi fondet që alokohen në këto projekte të veçanta. Di që ka një akses dhe një gatishmëri nga politika dhe kanë vendosur ura bashkëpunimi me shoqata të ndryshme dhe besoj se këto janë raporte, të cilat duhet të konsolidohen edhe më tej.
Ka pasur disa ide për të rikthyer dënimin me vdekje, megjithëse dihet se BE-ja nuk e lejon një gjë të tillë, por dihet se ne kemi probleme dhe ndoshta është i domosdoshëm për ca kohë. Cili është gjykimi juaj?
Kjo është një çështje shumë delikate dhe jam dakord se ndoshta në momentin që ndodh ngjarja, të gjithë mendojnë për dënimin me vdekje. Unë nuk jam në favor të dënimit me vdekje, as nuk e mendoj se kjo e ngjall tjetrin, apo e lehtëson dhimbjen. Por është ligji për të vepruar fort. Ky është një detyrim i yni, sepse ne kemi firmosur protokollin nr. 6 të Konventës për të Drejtat e Njeriut dhe nuk bëhen hapa pas. Personalisht unë jam kundër kthimit të dënimit me vdekje.
Cili është vlerësimi juaj për policinë. Është publikuar disa ditë më parë një raport, ku drejtuesit e policisë lëshonin kritika ndaj drejtuesve lokalë të policisë, të cilët bashkëpunojnë për të mbyllur privatisht ndarje të tilla?
Nuk jam në dijeni të këtij raporti, por ajo që unë kam kuptuar se në shumë raste kur bashkëshorti, pasi ka vrarë bashkëshorten, apo anasjelltas, kanë përfunduar edhe me 3-4 vjet dënim me burg. Kjo kam frikë se është një lloj inkurajimi për të mos i ndalur, për të mos i kufizuar rastet e tjera të tentativave të tilla.
"Top Media" ka zhvilluar një debat të gjerë për këtë çështje javët e fundit. Si e vlerësoni, a ka arritur niveli i debatit në një shkallë të re dhe më të lartë ?
Në fakt, unë kam parë në mënyrë të veçantë ditët e fundit që mediat e kanë bërë temë kryesore të emisioneve të tyre dhunën dhe krimin në familje. Dhe kjo është një shenjë e ndjeshmërisë dhe pjekurisë së mediave në përgjithësi dhe e ndërgjegjësimit të saj për rolin e madh dhe përgjegjësinë e madhe që ka në drejtimin drejt vlerave të shoqërisë sonë dhe kjo është diçka shumë pozitive, është shumë e rëndësishme, pasi është një lloj inicioni i përditshëm që u jepet qytetarëve, e një detyrimi moral, të një kulture tjetër kundër dhunës që ajo përcjell dhe të tilla mesazhe janë shumë të rëndësishme. Një bashkëpunim i mirë i medias dhe i politikës ka një efekt të rëndësishëm në këtë fushatë dhe në rritjen e sensibilizimit dhe në imponimin e një reflektimi brenda familjeve që kanë probleme. Natyrisht që një trajtim i tillë do shumë delikatesë dhe shumë vëmendje.
Jemi në fund të vitit 2007 dhe në fillim të vitit të ri. A mund të na thoni paraprakisht se çfarë nismash konkrete do të marrë Kuvendi për të ndihmuar në parandalimin e krimit dhe dhunës në familje?
Për këtë çështje, kam folur me gra dhe burra deputetë, të Parlamentit tonë. Është ngritur një komision i të drejtave të njeriut, brenda Komisionit të Ligjeve, por edhe nënkomisioni për çështjet gjinore dhe për mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve brenda komisionit të çështjeve sociale do të kenë më shumë të orientuar vëmendjen e tyre ndaj mbikëqyrjes, ndjekjes, zbatimit të ligjit të strategjive. Ka një iniciativë për të vendosur një dënim me burgim të përjetshëm të rasteve të vrasjes, po artikulohet dhe besoj se edhe mund të formalizohet edhe në të ardhmen. Është shumë e nevojshme, por këtë duhet të shprehen dhe ekspertët e fushës, që edhe ligji të ndërhyhet dhe të amendohet që të bëhet realisht më i aplikueshëm dhe Ministria e Çështjeve Sociale duhet ta mendojë më realisht këtë çështje. Të fillojnë të mendojnë për të investuar në ngritjen e çështjeve reale që këto gra të kenë ku të telefonojnë dhe të gjejnë mbrojtje.
Gjatë këtij viti, ju keni qenë mjaft aktive, duke dhënë kontributin tuja në parandalimin e dhunës në familje. Këtë veprim e keni bërë paksa ndryshe, duke u larguar nga politika, siç ishte spoti publicitar për mbrojtjen e fëmijëve, takimi në OKB, seanca parlamentare, ekspozita e fëmijëve etj. Sa mendoni se ia keni arritur të shpërndani mesazhin për uljen e dhunës?
Në të gjitha rastet që ju përmendet, unë besoj se përfaqësoj të gjithë deputetët. Kjo tregon ndjeshmërinë e Kuvendit ndaj këtyre fenomeneve. Ndjeshmërinë e secilit deputet dhe afërsinë që ka politika dhe Kuvendi me dhimbjen dhe me situata të pakëndshme familjare dhe një vullnet dhe dëshirë të madhe për të bërë diçka. Nuk e di sesa mund t‘ia kem arritur, por ekziston vullneti për të bërë diçka.
Cili është mesazhi juaj, si nënë, si grua si Kryetare Kuvendi, për parandalimin e dhunës dhe krimit në familje?
Është e vështirë të gjesh fjalët për sa kohë nuk ka një formulë zgjidhjeje të thjeshtë. Ajo që unë mendoj, është se që tani duhet të fillojmë te fëmija. Sepse nëse fëmija shikon se ka një klimë dhune në familje, natyrisht në kulturën e dhunës do të rritet, do të vuajë në vitet e para të fëmijërisë nuk do të arrijë ta shprehë shqetësimin që ka, por brenda vetes ai e ndjen dhe mund ta shfaqë me forma dhe shqetësime të ndryshme që nuk janë të moshës së tij, por që lë gjurmë në jetën e tij. Ndoshta duhet të mendojmë që në kopshte e shkolla fillore, që mësuesit të komunikojnë, të japin dashuri dhe komunikim, që shpeshherë mungon në familje. Gjithçka duhet ta fillojmë te fëmija.
Gazeta Shqip!
Përgjigju Duke Cituar
Krijoni Kontakt