Zhdukja e Historisė, aspekt i genocidit: Nano si Karaxhiēi
32 shekuj mė parė, grekėt, pas njė lufte qė ka mbetur e famshme, pushtuan qytetin me emrin Trojė. Pėr shkaqet e kėsaj lufte dhe pėr ato qė ndodhėn gjatė saj, ne sot kemi njohuri vetėm nga burimet greke. Grekėt, pasi e pushtuan qytetin e dogjėn atė dhe shkatėrruan ēdo dėshmi tė shkruar tė lėnė nga trojanėt. Prandaj ne sot njohim vetėm versionin grek tė shkakut tė kėsaj lufte, atė se princi trojan Paridi rrėmbeu Helenėn, gruan e mbretit grek tė Spartės, Menelaut dhe kėshtu filloi lufta. Grekėt u kujdesėn qė ne mos ta marrim vesh se cili qe versioni i trojanėve pėr fillimin e luftės dhe historia trojane nė pėrgjithėsi.
Sigurisht qė grekėt pasi e pushtuan Trojėn morėn si skllevėr pjesėn mė tė madhe tė popullsisė sė saj, duke pėrfshirė dhe njerėz tė ditur. Por, grekėt, me kėta njerėz nuk u sollėn si romakėt, qė kur pushtuan Greqinė, grekėt e ditur qė morėn si skllevėr nė Romė, u krijuan kushte tė shkruajnė libra pėr historinė e Greqisė, sipas dėshirės sė tyre. Grekėt u sollėn me trojanėt e ditur si Mao Ce Duni qė i vinte dijetarėt tė punonin nė orizore gjatė Revolucionit Kulturor.
Episodi i treguar mė sipėr i luftės greko-trojane mund tė cilėsohet si shembulli i parė i inxhinieringut njerėzor nė histori. Qė prej asaj kohe pushtuesit e egėr janė pėrpjekur qė tė zhdukin historinė e e popujve tė nėnshtruar. Se pėrse bėhet kjo gjė, qė nga kohėt e lashta e deri mė sot, kėtė e ka shpjeguar bukur Milan Kundera nė librin e vet «Libri i tė Qeshurės dhe Harresės», ku shkruan:
«Hapi i parė nė likuidimin e njė populli ėshtė tė fshini kujtesėn e tij. Shkatėrroni librat e tij, kulturėn e tij, historinė e tij. Atėhere vini dikė tė shkruajė libra tė rinj, tė krijojė njė kulturė tė re, tė shpikė njė histori tė re. Para se tė kalojė shumė kohė kombi do tė harrojė se ēfarė ėshtė dhe ēfarė qe».
Ky fragment nga libri i Kunderės m u kujtua kur erdha nė dijeni nga media pėr marrėveshjen e fshehtė midis qeverisė shqiptare tė kryesuar nga Nano dhe qeverisė greke pėr rishkrimin e teksteve tė historisė shqiptare sipas shijes sė grekėve. Kundera e thotė saktė se zhdukja e historisė ėshtė pjesė e teknologjisė sė genocidit pėr zhdukjen e kombeve, pjesė e sė cilės janė kampet e pėrqendrimit ku u bė Holokausti, si dhe zyrat e historianėve ku shuhet historia njė kombi dhe shpiket njė e re. Nė thelb, Nano me kėtė marrėveshje ka bėrė tė njėjtėn gjė si Radovan Karaxhiqi, pra ka bėrė genocid. Ndryshimi ėshtė vetėm nė metodologji, por objektivi ėshtė i njėjtė, zhdukja e njė kombi.
Marrėveshja, tė cilėn Nano nuk e pa tė arsyeshme t ua bėnte tė ditur shqiptarėve, u dekonspirua nga njė deklaratė e ministres greke tė arėsimit qė saktėsoi se ato qė duhen ndryshuar janė tekstet shqiptare tė historisė. Kur bėhet fjalė pėr marrėveshje tė fshehta ndėrqeveritare, mbresat janė tė rėnda. Njeriut menjėherė i vijnė nė kujtesė «Pakti Molotov-Ribentrop» i 1939 apo Traktati i Fshehtė i Londrės i 1915. Natyrisht, kėto kanė qenė marrėveshje tė coptimit tė territoreve nacionale dhe genocidit, prandaj u mbajtėn tė fshehta. Me siguri ėshtė hera e parė qė nė historinė e marrėdhėnieve ndėrshtetėrore botėrore mbahet e fshehtė njė marrėveshje e arritur mes ministrive tė arsimit, siē ka ndodhur nė rastin shqiptaro-grek. Duket qartė se tė dy palėt nėnshkruese e kanė pasur tė qartė se po kryejnė njė akt kriminal, po aq tė keq sa edhe marrėveshjet e fshehta pėr coptimin e territoreve nacionale dhe dėbimin e popujve. Sepse, siē thotė Kundera, fshirja dhe rishkrimi i historisė ėshtė hapi i parė nė likuidimin e njė populli.
Por nuk ėshtė vetėm nobelisti Kundera qė ka folur kėshtu. Tė shumtė kanė qenė njerėzit e mėdhenj qė na kanė treguar lidhjen organike midis njeriut dhe historisė. G. Burdeau thotė: «Njeriu ėshtė histori e absorbuar, histori e mishėruar nė qėnien e tij». (G. Burdeau: «Methode de la Science Politique», «Dalloz», Paris 1959, f. 121-123.
Johan Gottfried Herder shkruante: «Historia ėshtė njė gjeografi qė vazhdohet». Gati tė bėhet tė besosh se Herder kishte ndėrmend marrėdhėniet shqiptaro-greke kur e tha kėtė frazė. Ndoshta, nė asnjė rast tjetėr, kjo sentencė filozofike nuk pėrshtatet aq mirė sa nė rastin e marrėdhėnieve shqiptaro-greke.
Fqinjėsia, sė paku 32-shekullore, mes shqiptarėve dhe grekėve, e imponuar nga gjeografia, ka prodhuar njė histori aq konfliktuale sa qė grekėt kėrkojnė qė ta rishkruajnė sot, sipas shijes sė tyre, ēka do tė thotė se konflikti historik ėshtė duke marrė njė pėrmasė tė re. Qė fajtorėt pėr kėtė konflikt janė grekėt, kjo provohet nga fakti i thjeshtė se grekėt nuk arrijnė qė tė gjejnė njė tentativė tė vetme tė shqiptarėve pėr tė pushtuar tokat greke, gjatė kėsaj periudhe shumė tė gjatė. Prandaj grekėt janė kapur pas sulmit qė Italia fashiste i bėri Greqisė nė 1940, duke i fajėsuar shqiptarėt si agresorė.
Nė fakt, ka njė arsye pėr tė cilėn ne shqiptarėt duhet qė ta rishkruajmė historinė sa u pėrket marrėdhėnieve me Greqinė. Kjo arsye ėshtė se ne shqiptarėt, me sa duket, ende nuk e kemi rrokur ashtu siē duhet peshėn e faktorit grek nė mbetjen e shqiptarėve si njė popull i coptuar, i varfėr dhe i prapambetur. Ciceroni dikur thoshte se historia ėshtė «magistra vitae», domethėnė «mėsuese e jetės». Henry Kissinger flet pėr «prirjen e historisė pėr tė pėrsėritur vetėveten» («Diplomacia», f. 195, botimi shqip).
Sikur t i kombinosh sentencat e kėtyre dy njerėzve tė mėdhenj tė kohėve tė ndryshme, do tė arrish nė pėrfundimin se historia ka prirjen pėrsėritet tragjikisht kur nuk nxirren mėsime prej saj.
Kjo fjali mund tė cilėsohet si epigrami shpjegues i marrėdhėnieve shqiptaro-greke qė nga Lashtėsia deri nė ditėt e sotme. Gjatė 25 shekujve tė fundit grekėt kanė bėrė gjithēka qė kanė pasur nė dorė, qė fqinjėt e tyre shqiptarė (nė Lashtėsi paraardhėsit tanė ilirėt) tė mbeten tė prapambetur, tė coptuar, tė varfėr, nė mėnyrė qė tė sundoheshin dhe tė shfrytėzoheshin prej grekėve.
Dikush mund tė thotė se pėrse nuk qenė shqiptarėt (ilirėt) ata qė u zhvilluan para grekėve, ēka do t u mundėsonte qė tė ndėrroheshin rolet. Shpjegimi kėtu ėshtė tek sentence e Herderit se historia ėshtė vazhdim i gjeografisė. Pas Luftės sė Trojės, si rezultat i dyndjeve tė fiseve barbare, Greqia u shkatėrrua dhe u fut nė atė qė njihet si «Koha e Errėt» (shekujt XI-VIII para Krishtit, kohė kjo kur nė Greqi u zhduk shteti, zejet, arti, shkrimi etj.
Nė shekullin VIII qenė vozitėsit fenikas ata qė erdhėn nė brigjet greke dhe sollėn atje qytetėrimin, duke filluar nga shkrimi tek zejet e ndryshme, pėrfshi vozitjen. Por grekėt nuk u treguan aq bujarė sa fenikasit dhe nuk i ndanė kėto tė mira me fqinjėt e tyre, por deshėn t pėrdorin pėr t i nėnshtruar dhe shfrytėzuar fqinjėt e tyre, tė cilėve u dhanė emrin «barbarė», qė me kalimin e kohės e shtrinė tek tė gjithė jogrekėt.
Fqinjėt e parė qė grekėt e lashtė kėrkuan tė nėnshtrojnė dhe shfrytėzojnė qenė ilirėt. Grekėt kapėn qytetet qė qenė pikat-kyēe tė bregdetit ilir dhe ndėrtuan atje kolonitė e tyre, Durrėsin, Lezhėn, Apoloninė, Orikumin, Ulqinin etj. Grekėt, me anė tė flotave tė tyre, vunė nėn kontroll detin dhe i ndalonin ilirėt qė tė merreshin me lundrim. Kur ilirėt tentonin qė ta bėnin kėtė, grekėt i etiketonin si piratė. Prej kėtej emir i keq i detarėve ilirė nė Adriatik dhe Jon.
Synimi i grekėve kur u ngulėn nė bregdetin ilir ishte qė ta pėrdornin Ilirinė si njė treg ku ata tė shisnin me ēmime tė larta prodhimet e tyre tė pėrpunuara dhe tė blinin me ēmime tė ulta lėndė tė parė. Gjithashtu grekėt donin tė merrnin nė Iliri skllevėr pėr t i pėrdorur si krahė punė pa pagesė nė Greqi. Duke pasur kėto synime, grekėt sigurisht qė donin qė ilirėt tė mbeteshin tė pėrēarė, mos tė ndėrtonin shtet solid, sepse ky shtet do t i jepte fund dominimit ekonomik grek nė Iliri qė ishte parakushti pėr zhvillimin ekonomik dhe nė ēdo rrafsh tjetėr tė Ilirisė.
Nė shekullin III para Krishtit, kur filloi tė fuqizohej Mbretėria e Ilirisė, kjo e pa qartė se shteti ilir nuk mund tė zhvillohej dhe fuqizohej pa i dhėnė fund dominimit tė bregdetit ilir nga kolonėt grekėt, tė cilėt kontrollonin dhe ekonominė ilire, duke qenė se kontrollonin detin dhe nuk e lejonin Ilirinė tė bėnte tregėtinė sipas interesit tė vet. Prandaj, Agroni dhe Teuta, njėri pas tjetrit, hynė nė luftė me kolonitė greke tė bregdetit ilir, ēka shkaktoi dhe luftėn e Ilirisė me Romėn, pėr shkak se kjo e fundit u doli nė mbrojtje kolonive greke.
Kur historia harrohet, ajo ka prirjen qė tė pėrsėrisė vetėveten tragjikisht. Sot Shqipėria gjendet nė tė njėjtėn situatė nė tė cilėn gjendej Iliria nė shekullin III para Krishtit. Greqia e kontrollon ekonomikisht dhe e shfrytėzon Shqipėrinė, siē bėnin dikur fuqitė europiane me kolonitė afrikane. Qindra mijėra shqiptarė punojnė nė Greqi, nė kushte vetėm fare pak mė tė mira se ato tė skllevėrve tė Lashtėsisė.
Dikur skllevėrit punonin pa pagesė, ndėrsa sot Greqia u jep kėtyre «skllevėrve modernė» njė pagesė, nė mėnyrė qė ata t u ēojnė disa pare familjeve tė tyre nė Shqipėri, qė kėto tė fundit tė blejnė mallrat greke qė vijnė nė Shqipėri. Kėshtu mbyllet cikli i qarkullimit tė parasė nga grekėt tek grekėt dhe grekėt nxjerrin njė fitim tė dyfishtė, duke mbajtur skllevėrit e rinj nė punė dhe duke shitur mallrat e tyre nė tregun shqiptar. Nė thelb, asgjė nuk ka ndryshuar nga koha e lashtė. Depozitat greke tė naftės gjenden nė bregdetin shqiptar nė ato vende ku 25 shekuj mė parė gjendeshin depot e kolonistėve grekė.
Dikush mund tė thotė se megjithatė Greqia po na mban me bukė, njė slogan ky qė me sa duket nga dalė nga zyrat speciale tė Athinės. Sikur tė bėhej njė bilanc i saktė, me siguri qė do tė shihej se janė shqiptarėt ata qė kanė mbajtur me bukė njė pjesė tė madhe tė grekėve gjatė 14 viteve tė fundit, duke u shitur lirė punėn e tyre dhe duke u blerė shtrenjtė mallrat e tyre. Para se Greqia tė hynte nė BE dhe pasi hyri vendet e pasura tė BE nuk e shfrytėzuan, por e ndihmuan Greqinė nė mėnyrė qė tė rriste nivelin e vet, ndryshe nga ē po bėn Greqia me Shqipėrinė. Sikur Gjermania, SHBA, Franca dhe Britania e Madhe mos ta ndihmonin Greqinė e varfėr pas Luftės sė Dytė Botėrore, port a shfrytėzonin atė, duke i paguar keq emigrantėt grekė dhe duke e pėrdorur Greqinė si treg pėr mallrat e tyre tė shitura shtrenjtė, me siguri qė Greqia e sotme do tė qe njė vend shumė mė pak i zhvilluar dhe i pasur.
Grekėt janė sot njė vend i zhvilluar dhe i pasur edhe pėr faktin se kanė mėsuar nga historia e tyre, ndėrsa ne jemi kėtu ku jemi edhe pėr faktin se nuk kemi nxjerrė mėsime nga historia jonė. Tė potencosh rėndėsinė e historisė nuk ėshtė kurrė njė ekzagjerim. Henry Kissinger shkruan: «Historia nuk jep udhėzime, as analogji plotėsisht tė kėnaqshme. Por historia tė mėson me anė tė shembullit». («Diplomacia», botimi shqip, f. 810.)
Nė historinė tonė janė tė shumtė shembujt qė tregojnė se shqiptarėt kanė pėsuar tragjedi pėr faj tė grekėve. Ne duhet tė mėsojmė nga historia duke i krahasuar kėta shembuj me situatat e sotme, ēka do tė na bėjė tė aftė pėr tė kuptuar se ku po shkojmė. Charles V. Langlois dhe Charles Seignobos, nė librin e tyre «Paraqitje e studimeve historike» (1898) dhanė idenė se historia si shkencė duhet tė ketė si qėllim shpjegimin e realitetit. Sipas tyre historia nuk ėshtė thjesht njė shkencė e vėzhgimit, por njė shkencė e arsyetimit sesi tė nxjerrim prej dokumenteve dhe rrėfimeve jo tė plota disa koncepte tė ndodhirave bashkėkohore.
Unė do tė thosha se njė komb mund tė krahasohet me njė nxėnės tė vogėl qė ndjek udhėzimet e mėsuesit tė vet, pra tė historisė, sipas sentencės sė Ciceronit. Hiqi historinė njė kombi dhe ėshtė njėlloj sikur i ke hequr mėsuesin njė nxėnėsi tė vogėl. Kėtė gjė kėrkojnė qė tė bėjnė edhe grekėt me ne shqiptarėt. Ata duan tė na privojnė nga Mėsuesi i Jetės. Dhe kėtė duan ta bėjnė, me atė dinakėrinė e famshme greke, jo duke u thėnė shqiptarėve qė ta fshijnė krejt historinė, por duke u dhėnė njė histori tė rreme, ēka ėshtė njėlloj sikur t i japėsh njė nxėnėsi tė vogėl njė mėsues qė ti mėsojė gėnjeshtra. Kjo, sigurisht qė ėshtė edhe mė keq se nė rastin kur ky fėmijė nuk ka mėsues fare.
Arsyetimi qė bėjnė grekėt se janė duke bėrė njė gjė qė precedentin e ka nė marrėdhėniet franko-gjermane tė pas Luftės sė Dytė Botėrore, ėshtė njė gjetje djallėzore, qė pėr mė tepėr e zbulon qartė qėllimin e tyre tė vėrtetė. Gjermania ishte fajtore pėr dy agresione ndaj Francės nė shekullin XX dhe asnjė analogji nuk mund tė ketė me rastin shqiptaro-grek. Analogjia franko-gjermane qė bėjnė grekėt, ėshtė njė gjė qė duhet analizuar mirė, edhe pėr faktin se Greqia vazhdon tė mbajė nė fuqi ligjin e luftės me Shqipėrinė qė nga viti 1940, duke e akuzuar Shqipėrinė si vend agresor qė sulmoi Greqinė, nė aleancė me Italinė fashiste. Atėhere del se, nė analogjinė franko-gjermane tė marrėdhėnieve greko-shqiptare, pėr grekėt, Shqipėria ėshtė «Gjermania», ndėrsa Greqia ėshtė «Franca». Pra, idea e grekėvė ėshtė qė, shqiptarėt, qė janė fajtorė pėr sulmin ndaj Greqisė, tė ndryshojnė tekstet e tyre tė historisė, pasi me sa duket koncepti i tyre pėr marrėdhėniet historike shqiptaro-greke, qenka bėrė shkak qė Musolini ti shpallte luftė Greqisė nė 1940 dhe kushedi se ē tė kėqija mund tė sjellė nė tė ardhmen. Sikur kjo marrėzi mos tė qe materializuar nė njė marrėveshje ndėrshtetėrore, do tė qe thjesht pėr tė qeshur. Por, problemi ėshtė se shqiptarėt historikisht vetėm kanė qarė me marrėzitė greke.
Duke imponuar marrėveshjen e pabarabartė shqiptaro-greke pėr rishkrimin e historisė, grekėt kėrkojnė qė me njė gur tė vrasin dy zogj. Edhe t i privojnė shqiptarėt nga mėsuesi i vet jetėsor, historia, edhe tė paraqiten para botės si tė moderuar, ultramodernė etj., etj. Ironikisht, vetėm pak ditė pasi qeveria greke dekonspiroi marrėveshjen me qeverinė shqiptare pėr rishkrimin e historisė shqiptare, u krijua njė situatė qė zbuloi fytyrėn e vėrtetė tė grekėve. Njohja prej SHBA-ve e shtetit maqedonas me emrin «Maqedoni», aq tė kontestuar prej grekėve, ngriti njė tėrbim (Kėtė fjalė kafshėrore nuk e kam pėlqyer kurrė tė pėrdoret pėr njerėzit, por nė kėtė rast e gjej tė pėrshtatshme) tė tmerrshėm nė Greqi. Grekėt, qė duan t i mėsojnė shqiptarėt sit ė harrojnė ngjarjet historike konfliktuale, pėr veten e tyre nuk harrojnė dot se shteti me emrin Maqedoni ėshtė zhdukur 22 shekuj mė parė dhe se ky emėr tashmė ėshtė vetėm njė emėr historiko-arkeologjik.
Ne shqiptarėt, jo vetėm qė nuk duhet ta rishkruajmė historinė sipas shijes sė grekėve, por duhet ta rishqyrtojmė historinė tonė pėr tė zbuluar dhe evidentuar plotėsisht se deri ku shkon impakti negativ i grekėve nė zhvillimet shqiptare. Periudha tė tėra historike tė Antikitetit, Mesjetės dhe madje edhe kohėve moderne nuk janė studiuar aq sa duhet dhe madje pėrfundimet janė nxjerrė tė pathelluara dhe tė mangėta. Ne shqiptarėt nuk duhet thjesht tė shkruajmė historinė e vėrtetė tė marrėdhėnieve shqiptaro-greke, por edhe filozofinė e kėsaj historie, qė do tė furnizojė me idetė e duhura politikėn shqiptare sot, kuptohet linjat alternative me atė nanoiste.
Kur nuk ėshtė e tepėrt tė pėrsėritet rėndėsia qė ka historia. Robin George Collingwood, njė nga autoritetet kryesore nė metodologjinė e studimit tė historisė dhe filozofinė e historisė, nė librin e vet «The Ideal of History» e propozon historinė si njė disiplinė nė tė cilėn njeriu rijeton tė shkuarėn nė mendjen e vet. Vetėm duke e zhytur vetveten nė veprimet mendore pas ngjarjeve, duke rimenduar tė shkuarėn brenda kontekstit tė eksperiencės tėnde, mund tė zbulohen modelet dhe dinamikat e qytetėrimit.
Grekėt janė njė shembull i gjallė i kėsaj qė propozon Collingwood, duke qenė se ata e rijetojnė me aq shumė passion tė shkuarėn sa u duket se ekziston ende Maqedonia greke e Antikitetit, pėr aq sa ka qenė ajo greke. Kjo ėshtė njėlloj sikur ne shqiptarėt, duke qenė pasardhės tė ilirėve, t u kėrkojmė kroatėve ti ndėrrojnė emrin Dalmacisė, meqė ajo ka qenė ilire.
Ne shqiptarėt duhet tė mendojmė seriozisht rreth kurthit tė ri grek qė gjendet brenda kėsaj marrėveshjeje, ndryshe do ta pėsojmė ashtu si trojanėt dhe historia botėrore do tė shkruajė mė vonė pėr dinakėrinė e famshme tė grekėve, qė njė herė u dhanė trojanėve kalin e drunjtė, ndėrsa mė vonė u dhanė shqiptarėve tekstet e historisė.
Pėr kėtė cėshtje duhet tė flasin tė gjithė sepse historia ėshtė njė gjė tepėr e rėndėsishme pėr ta lėnė vetėm nė dorė tė historianėve. Nė njė sens tė sigurt, politika ėshtė produkt i historisė. Grekėt kėrkojnė ta rishkruajnė historinė shqiptare nė mėnyrė qė tė ketė njė simetri, njė pėrputhje mes politikės sė sotme tė pushtetit nanoist tė nėnshtrimit ndaj Greqisė dhe njė historie tė shpikur tė konceptuar si njė «muaj mjalti» shumėshekullor shqiptaro-grek. Sot ka njė diskrepancė (mospėrputhje) mes historisė reale shqiptaro-greke dhe politikės aktuale tė qeverisė shqiptare ndaj Greqisė. Kėtė anomaly Greqia kėrkon ta zhdukė duke rishkruar historinė shqiptare, nė mėnyrė qė tė zhduket rreziku qė tė ndryshojė politika shqiptare ndaj Greqisė.
George Orwel ka thėnė se ai qė kontrollon tė shkuarėn, kontrollon tė tashmen. Unė do tė shtoja se, ėshtė e kuptueshme qė kontrollon dhe tė ardhmen. Duke shuar historinė shqiptare, grekėt kontrollojnė tė shkuarėn tonė dhe me kėtė kontrollojnė edhe tė tashmen tonė, pra edhe tė ardhmen tonė. Dhe kur tė na kenė zhdukur si komb, duke na asimiluar krejt, bota nuk do ta dijė tė vėrtetėn, sepse ashtu si nė rastin e Trojės, do tė njohė vetėm versionin grek tė sė vėrtetės, pra se dikur kanė ekzistuar disa shqiptarė qė u kanė rėnė nė qafė historikisht grekėve dhe qė njė ditė u zhdukėn.
Tė bėn pėrshtypje heshtja e Akademisė sė Shkencave tė Shqipėrisė ndaj kėtij skandali. A ndoshta duhej tė bėnte pėrshtypje kundėrshtimi nga ana e Akademisė sė Shkencave i marrėveshjes, pėr shkak se Greqia i ka marrė masat duke vėnė nė krye tė Akademisė sė Shkencave tė Shqipėrisė, Ylli Popėn, kėshilltarin e Janullatosit. Po ashtu hesht Instituti i Historisė pranė kėsaj Akademie, si dhe trupi pedagogjik i Fakultetit tė Historisė.
E pra, siē e ka thėnė bukur Kundera, shuarja e historisė sė njė populli ėshtė pjesė e procesit tė zhdukje sė tij. Pra, ėshtė njė aspekt i genocidit. Genocidin ndaj shqiptarėve Greqia historikisht e ka bėrė me zjarr e hekur, duke vrarė, dėbuar e asimiluar me qindra mijėra shqiptarė. Sot ky genocid vazhdon, duke iu fshirė shqiptarėve kujtesėn historike, si pjesė e procesit tė asimilimit. Dhe, nėse dikujt i duket si luks i madh qė t i ushqesh njerėzit me histori, kur nuk kanė bukė, atėhere pėrgjigjia ėshtė se kėta njerėz kanė mbetur tė varfėr e tė mjerė se nuk janė ushqyer sa duhet me historinė, nė mėnyrė qė tė mėsojnė se ēka i ka lėnė tė mjerė e tė varfėr, nė mėnyrė qė ta njohin tė keqen qė duhet tė shmangin dhe tė dinė ta gjejnė zgjidhjen qė i shpėton pėrfundimisht.
Shqiptarėt nuk duhet tė lejojnė qė kryeministri Fatos Nano tė sillet me ta si feudali rus Pliushkķn, nė «Shpirtra tė vdekur» tė Gogolit, i cili pasi shiti bujkrobėrit e vet tė gjallė, duke mos pasur mė gjė pėr tė shitur, shiti tė vdekurit. Duke shitur tek Greqia historinė, tė cilėn e kanė bėrė njerėz, qė nė pjesėn mė tė madhe kanė dhėnė jetėn e tyre, qė nga Mbretėresha Teutė tek Gramoz Palushi, Fatos Nano po pėrfiton njėlloj si Pliushkini, duke shitur gjėra qė ai i quan shpirtra tė vdekur.
Por pėr shqiptarėt kėta «shpirtra tė vdekur» janė martirė nacionalė, qė nga Mbretėresha Teutė e deri tek Gramoz Palushi. Tashmė kryeministri «Pliushkin» e ka mbushur pėrfundimisht kupėn dhe ėshtė koha qė tė largohet si njė «shpirt i vdekur» nga pushteti dhe Shqipėria tė cilėn ai nuk e quan atdheun e vet, derisa kur u kthye nga buzuqet e Greqisė ku kaloi zinė nacionale shqiptare, u shpreh se nuk bėri asgjė mė tepėr se gjimnazistėt e Kosovės qė vijnė nė atdhe pėr tė festuar, nė fundjavė. Pra, atdheu i Nanos ėshtė Greqia dhe atje duhet ēuar jo veē pėr fundjavė, por pėrfundimisht.
Kastriot Myftaraj
Krijoni Kontakt