40 Hadithet mbi moralin

[biligoa]

Morali i lartë


1. Transmeton Abdullah ibën Amër ibën Asi [radiall-llahu anhu] i cili thotë: “Nuk ka qenë Pejgamberi [sal-lallahu alejhi ve sel-lem] i pamoralshëm e as i degjeneruar. Ai çdo herë thoshte: “ Më të mirët prej jush janë ata që kanë moral më të lartë” (Muttefekun alejhi)

Allahu [subhanehu ve teala] thotë: “ata të cilët e përmbjanë zemërimin dhe ata të cilët e falin njëri tjetrin, vërtet Allahu i do shumë mirëpunuesit” (Alu Imran – 134)

Kurtubiu thotë: Morali është tufë cilësishë te njeriu që përcaktojnë sjelljen dhe veprimtarinë e tij ndaj të tjerëve. Ato mund të jenë cilësi të mira apo të këqia. Cilësi të mira sipas kutpimit të përgjithshëm janë: të ndiesh obligim në vete për të tjerët, kurse kuptimi i shtjelluar: falja e gabimit, butësia, bujaria, durimi, mëshira, përdëllimi, ndihmesa, dashuria e ndërsjlletë, zemërbutësia e tjerë. Cilësi të këqia janë e kundërta e asaj që u përmend më lartë. (Fethul Bari – 1/456)

Transmetohet nga Abdullah ibën Mubareku [rahimehull-llah] i cili e ka përshkruar moralin e lartë me fjalët: të jesh fytyrëçelur, të bësh punë të mira dhe të pengosh të keqen. (Transmeton Tirmidhiu në Sunenin tij 4/363)

Morali i lartë zë vend të rrëndësishëm në Islam. Një prej synymeve kryesore te fesë islame është plotësimi i vlerave morale “Jam dërguar që t’I përkryej vlerat morale” (Transmeton Ibën Ebi Dunja dhe Hakimi i cili thotë se hadithi është sahih – i vërtetë). Për këtë shkak Allahu [subhanehu ve teala] e bëri moralin e lartë:

- masë për mirësinë siç thotë Pejgamberi [sal-lallahu alejhi ve sel-lem] “ Më të mirët prej jush janë ata që kanë moral më të lartë” (Muttefekun alejhi),

- plotësim të besimit : “Besim më të plotë kanë ata që kanë moral më të lartë.” (Transmeton Tirmidhiu – hadithi është hasen sahih)

- vepër më të rrëndë në peshore diten e Kijametit “Nuk ka diç më të rrëndë në peshore Ditën e Kijametit se morali i lartë” ((Transmeton Tirmidhiu – hadithi është hasen sahih)

- “Pronari i moralit të lartë arrinë gradën e atij që falet dhe agjëron” (Tirmidhiu – hadithi është garib me këtë sened)

- morali i lartë është prej shkaqeve më të shumta për të hyrë në Xhennet. Është pyetur Muhamedi [sal-lallahu alejhi ve sel-lem] për veprën e cila më së tepërmi e fut njeriun në Xhennet, ka thënë “devotshmëria dhe morali i lartë” ((Transmeton Tirmidhiu – hadithi është hasen sahih)

mbi gjithë tërë këtë, me moral të lartë arrihet dashuria ndaj Pejgamberit a.s., afrërsia ndaj tij Ditën e Kijametit – e ky është synim madhështor “Më i dashuri tek une dhe më afër meje Ditën e Kijametit është ai që ka moral më të lartë, kurse më i urrejtur tek unë dhe më larg meje Ditën e Kijametit janë llafazanët, mburracakët që me gojën plotë flasin fjalë që nuk i kuptojne njerëzit dhe dashalavdët kryelartë” ((Transmeton Tirmidhiu – hadithi është hasen garib)

Dije se nuk ka vyrtyt e as vepër të mirë që nuk ia ka përshkruar Allahu [subhanehu ve teala] fesë. (Mekarimul ahlak fq.9)

Transmeton Ibën Ebi Dunja nga Humejd ibën Hilali i cili thotë: “udhëtova për ne Kufe dhe atje vizitova Rebi’ ibën Hajthemin i cili më tha: o vëllai im! Të porosis që t’i përvetësosh cilësitë e larta morale. Vepro në bazë të tyre, bëhu shoqërues i pandarë i tyre dhe dije se Ai që i ka krijuar vlerat morale nuk ka urdhëruar në to gjersa i ka dashur ato vlera dhe i ka bërë të dashura tek ata që i posedojnë.” (Mekarimul ahlak 11-12)

Seid ibën Asi thotë: o biri im, po të kishin qenë vlerat morale të lehta do t’ju kishin paraprij të pamoralshmit, mirëpo ato janë të vështira, nuk bën durim në to përpos atij që e di vlerën e tyre dhe shpreson shpërblimin e tyre. (Mekarimul ahalk fq. 12)

Fudajl ibën Ijadi thotë: nëse shoqërohesh me ndokënd atëherë zgjedhe atë që ka moral të lartë sepse ai nuk të shpien përveç se ne mirësi, ai jeton i lumtur. Të më shoqërojë një mëkatarë i moralshëm është më e dashur për mua se sa të më shoqëroj një i dhënur pas adhurimit e që ka moral të ulët sepse mëkatari nëse ka moral të mirë jeton me logjikën e tij, është i lehtë për njerëzit dhe i dashur për ta, kurse adhuruesi nëse ka moral të ulët është i vështirë për njerëzit dhe i urrejtur tek ata. (Reudatul ukala fq. 64)

Esmeiu një rrast tha: gjyshi im Alij ibën Esmeijj në prag të vdekjes i mblodhi bijtë e tij dhe u tha: o bijtë e mij, silluni me njerëzit ashtu që nëse ndaheni prej tyre t’ju gjakojnë me gjithë zemër e nëse vdisni të qajnë për ju.” (Mekarimul ahalk fq. 1)

Ibën Kirijju thotë: bëhuni të edukuar se nëse jeni mbretër fitoni lumturi, nëse jeni mesatarë bëheni të famshëm e nëse jeni të varfur pasuroheni. (Edebul mexhalise fq.105)

Gjëja më e mirë që ia lë prindi trashëgim fëmiut është sjellja e mirë. Rrëndësinë e kësaj e kuptojmë në tregimin e Hidrit me Musain [sal-lallahu alejhi ve sel-lem] Ata kur arritën në një qytet, e kërkuan prej baorëve të tij për të ngrënë, por ata nuk pranuan që t’i mirëpresin. Pastaj ata të dy gjetën aty një murë që ishte gati duke u rrëzuar, ndërsa Hidri e rindërtoi atë. Musai [sal-lallahu alejhi ve sel-lem] i thotë Hidirt: po të kishe dashur do t’ju kishe marrë pagesë për të! Hidri më pas i sqaroi Musait [sal-lallahu alejhi ve sel-lem] se muri ishte pronë e dy bonjakëve babai i të cilëve kishtë qenë njeri i mirë dhe ai e ngriti murin për hirë të babait të tyre. Allahu [subhanehu ve teala] thotë: “Përsa i përket murit ai ishte i dy djelmoshave jetimë të atij qyteti e nën të ata kishin një thesar (ari) dhe babai i tyre ka qenë njeri i mirë, e Zoti yt dëshiroi që ata dy (jetimë) të arrijnë pjekurinë e vet dhe ta nxjerrin ata vet thesarin e tyre. Kjo ishte mëshirë e Zotit tënd (ndaj tyre). (Kehf – 82)

Disa njerëz të urtë kanë thënë: trashëgimi më i mirë që ia lënë baballarët fëmijëve të tyre është sjellja e mirë, edukata e dobishme dhe vëllezërit e drejtë. (Edebul mexhalise fq.106)

Lus Allahun [subhanehu ve teala] që të na udhëzojë neve dhe juve drejt moralit të lartë, në fjalë dhe vepra, të na mundësojë përfundim të mirë në këtë botë, vërtet bujaria e Tij është e pakufishme.

[biligoa]

Burimi i moralit te larte


2. Nevas ibën Sem’an Elensarij [radiall-llahu anhu] thotë: e pyeta Pejgamberin [sal-lallahu alejhi ve sel-lem] për mirësinë dhe mëkatin dhe më tha: “bamirësi është morali i lartë kurse mëkat është ajo që të brenë në zemër dhe urren që ta shohin njerëzit.” (Transmeton Muslimi)

Allahu [subhanehu ve teala] thotë: “Pasha njeriun dhe Atë që e përsosi atë. Pastaj ia tregoi Atij çfarë është e gabuar dhe çfarë është e drejtë për të.” (Shems – 7,8)

Poashtu thotë: “Anuk i bëmë Ne për të dy sy? Dhe një gjuhë dhe dy buzë? Dhe ia treguam atij dy rrugët (të drejtën dhe të gabuarën)? (Beled – 8,9,10)


Dijetarët thonë: “bamirësia” ka kuptim të gjërë, ajo ka kuptimin e: lidhjes farefisnore, butësisë, shoqëriaë të sinqertë, sjelljes të mire, rrespektit, të gjitha këto cilësi janë përmbledhje e normave të moralit të lartë. (Elminhaxh sherh sahihil Muslim ibën Haxhaxh – 4/1980)

Nga hadithi i lartëpërmendur bëhet e qartë se burimi i moralit të lartë është natyrshmëria e pastër e njeriut. Kur’ani famëlartë sqaron faktin se shpirti i njeriut është depo e një sistemi ligjor moral që është rregulluar që prej krijimit të ndjenjës për të mirën dhe të keqen, siç thotë Allahu s.v.:“Pasha njeriun dhe Atë që e përsosi atë. Pastaj ia tregoi Atij çfarë është e gabuar dhe çfarë është e drejtë për të.” (Shems – 7,8)

Njeriu është udhëzuar që të dallojë moralin (nderin) nga amorali (panderësinë) nëpërmjet shikimit (dijes) të çiltër që e posedon, Allahu [subhanehu ve teala] thotë: ““Anuk i bëmë Ne për të dy sy? Dhe një gjuhë dhe dy buzë? Dhe ia treguam atij dy rrugët (të drejtën dhe të gabuarën)? (Beled – 8,9,10), poashtu në një ajet tjetër kur’anor thotë: “Ne e udhëzuam atë në rrugë të drejtë e ai do të jetë mirënjohës ose përbuzës.” (Insan – 3)

Pra njeriu posedon ndjenjë të brendshme me të cilën dallon të mirën prej të keqes. Allahu [subhanehu ve teala] thotë: “Njeriu është dëshmitarë i vetvetes. Edhe pse ai i paraqet arsyetimet e veta.” (Kijame – 14,15)

Megjithëkëtë, shohim se këtë dritë të mbjellur në shpirtin e njeriut e shuajnë zakonet shoqërore të trashëguara prej gjenerate në gjeneratë ashtu siç e shuan rrethi shoqëror. Pejgmaberi [sal-lallahu alejhi ve sel-lem] duke transmetuar nga Allahu [subhanehu ve teala] thotë: “Unë i krijova robërit e mij të gjtihë në fe të drejtë, mirëpo djajtë u erdhën atyre dhe i larguan nga feja e tyre dhe ua ndaluan atyre atë që Unë ua pata lejuar.” (Transmeton Muslimi). Njëashtu Pejgamberi [sal-lallahu alejhi ve sel-lem] thotë: “çdo fëmijë lindet në fenë e pastër, pastaj prindërit e tij e bëjnë hebrej, të krishterë apo adhurues të zjarrit, ashu sikur kafsha e cila lindë viçin pa të meta, a mund të shihni në të ndonjë mangësi?” (Transmeton Buhariu)

Dritën e paraqitur në ndjenjë të brendshme te njeriu, për të dalluar të mirën prej të keqes e shujanë edhe intereset personale dhe epshet. Mirëpo, edhe nëse nuk janë prezente të gjitha këto pengesa të natyrshmërisë së pastër përsëri ajo mbetet e mangët në aspektin moral nëse mbështetemi vetëm në të. Për këtë shkak urtësia e Allahut [subhanehu ve teala] ishte që ta plotësojë këtë dritë me shpallje hyjnore: “Dritë përmbi dritë” (Nur – 35)

[biligoa]

Përvetësimi i moralit nga Kur'ani



3. Sa‘d ibën Hisham ibën Amiri i tha Aishes [radijall-llahu anha]: “Oj nëna e besimtarëve! Më trego për moralin e Pejgamberit a.s.! Ajo tha: a nuk e lexon Kur‘anin?! Thash: si jo, e ajo shtoi: morali i të Dërguarit të Allahut ishte Kur‘ani.„ (Transmeton Muslimi)

Allahu [subhanehu ve teala] thotë: “Juve ju erdhi nga Allahu dritë dhe libër i qartë„ (Maide – 15)

Neveviu [rahimehull-llah] rreth kuptimit të hadithit thotë: “veprimi sipas tij (Kur‘anit), të ndalurit në kufijtë e tij, përvetësimi i vlerave eduktive të tij, marrja mësim nga rrastet dhe tregimet e tij, meditimi rreth thellësisë së kuptimeve të tij dhe drejtleximi i tij.„ (Sherh Sahihul Muslim)

Përmendëm në temën paraprake “Burimi i moralit të lartë„ se megjithëatë se njohja e të mirës dhe të keqes bëhet nëpërmjet natyrës së pastër të njeriut prapseprap kjo dritë është e mangët dhe devijohet nga zakonet shoqërore, për këtë shkak Allahu me urtësinë e Tij e plotësoi këtë dritë me dritë hyjnore “Dritë përmbi dritë” (Nur – 35), poashtu Allahu [subhanehu ve teala] tha: “Juve ju erdhi nga Allahu dritë dhe libër i qartë„ (Maide – 15)

Filozofët tentuan që ta plotësojnë këtë mangësi të (fitres) natyrës të pastër të njeriut duke themeluar rregulla dhe parime mbi moralin, mirëpo doli në shesh jokonsekuenca e tyre ngaqë është absurde përkufizimi i etikës së njeriut në bazë të një parimi apo rregulli, për këtë shkak në Islam gjejmë të bukurën në urdhërat e Kur’anit dhe udhëzimin e Pejgamberit a.s., Allahu [subhanehu ve teala] thotë: “Juve ju erdhi nga Allahu dritë dhe libër i qartë„ (Maide – 15)

Në Islam ka rregulla të veçanta që kanë të bëjnë drejtpërdrejtë me disa zakone apo marrdhënie të ndryshme:

1- Maturia në ushqim dhe në shpenzim, larg të qenurit shpërdorues apo dorështrënguar, Allahu [subhanehu ve teala] thotë: “Edhe ata të cilët, kur shpenzojnë nuk janë as shpërdorues, as dorështrënguar, por mbajnë një të mesme të drejtë mes dy anëve.” (Furkan – 67)

2- Garimi në punë të mira, Allahu [subhanehu ve teala] thotë: “Secili (popull) ka një anë, drejt të cilit ai kthehet (në falje). Kësisoj vraponi pra, drejt gjithçkaje që është mirësi. Kudo që të jeni, Allahu do t’ju grumbullojë të gjithëve.” (Bekare – 148)

3- Ndihma e ndërsjelltë për mirësi dhe pengimi nga e keqja, Allahu [subhanehu ve teala] thotë: “Ndihmoni njëri tjetrin në mirësi e devotshmëri dhe mos ndihmoni njëri tjetrin në gjynah e armiqësi. Dhe kini frikë Allahun se padyshim Allahu është i Ashpër në ndëshkim.” (Maide – 2)

4- Sjellja e butë me tjerët. Pejgamberi [sal-lallahu alejhi ve sel-lem] i tha Aishes r.a.: “çdo gjë që bëhet me butësi është e bukur, e nëse bëhet pa të, ajo vepër shëmtohet.” (Transmeton Muslimi)

5- Të duash për vëllain tënd atë që e don për veten prej gjërave të mira: Pejgamberi [sal-lallahu alejhi ve sel-lem] thotë: “Asnjëri nuk e ka plotësuar besimin (imanin) përderisa të dëshiron për vëllain e tij atë që e dëshiron për vete.” (Transmeton Buhariu)

6- Mosvënia nishan ndonjë gjë të gjallë, për ta qëlluar, sikur vihen sende të ndryshme. Pejgamberi [sal-lallahu alejhi ve sel-lem] thotë: “Mos vini nishan për ta qëlluar ndonjë gjë që ka shpirt.” (Transmeton Muslimi)

[biligoa]

Sinqeriteti dhe prania e nijetit gjatë kryerjes së veprave



4. Transmetohet nga Omer ibën Hattabi [radiall-llahu anhu] i cili thotë: kam dëgjuar Pejgamberin [sal-lallahu alejhi ve sel-lem] duke thënë: “Veprat vlerësohen sipas nijetit dhe çdonjëri shperblehet në sajë të nijetit të tij. Ai që ka bërë hixhret (emigrim) për shkak kësaj bote do të fitojë atë që ka patur për qëllim, ose për shkak të ndonjë gruaje arrinë të martohet me te, hixhreti i tij vlerësohet sipas qëllimit që ka patur.” (Buhariu dhe Muslimi)

Allahu [subhanehu ve teala] thotë: “ata nuk ishin të urdhëruar me tjetër, pos që ta adhuronin All-llahun me një adhurim të sinqertë ndaj Tij, që të largohen prej çdo besimi të kotë, ta falin namazin, të japin zeqatin, se ajo është feja e drejtë.” (Bejjine – 5)

Poashtu thotë: “Tek All-llahu nuk arrin as mishi e as gjaku i tyre, por te Ai arrin bindja e juaj.” (Haxh – 37)

Imam Neveviu thotë: nijeti është qëllimi që shpreh vendosshmërinë e zemrës. (Fet-h elbari 1/13)

Hadithi i sipërpërmendur na bënë të ditur se nuk ka vepra të sakta pa nijet. Në Librin e Allahut është theksuar tërthorrazi ky realitet. Allahu [subhanehu ve teala] thotë: “Nuk është ndonjë mëkat juaji ajo për çka keni gabuar, por (është mëkat) ajo që zemrat tuaja e bëjnë qëllimisht.” (Ahzab – 5), dhe fjala e Allahut [subhanehu ve teala] “Tek All-llahu nuk arrin as mishi e as gjaku i tyre, por te Ai arrin bindja e juaj.” (Haxh – 37)

Ibën Abbasi r.a për kutimin e këtij ajeti thotë: “…mirëpo tek Ai arrinë nijetet e juaja” (Bustanul Arifin 23)

Të gjithë muslimanët njëmendësisht pohojnë vendin e lartë që ze ky hadith, dobitë e shumta që nxirren nga ai dhe autenticitetin e tij. Imam Shafiu dhe dijetraë të tjerë thonë: Ky hadith paraqet një të tretën e Islamit. Është argument për shtatëdhejtë kaptina të fikhut.

Disa të tjerë thonë: ky hadith paraqet një të katërtën e Islamit. Abdurahman ibën Mehdij thotë: Ai që mendon të shkruaj ndonjë libër duhet që të përmendë këtë hadith në fillim të librit për t’ia tërhequr vërejten kërkuesit të diturisë që të përmirësoj nijetin e tij. (Sahihul Muslim – sherh enneveveij, 13/53)

Nijeti është një nga elementet kryesore të moralit ngaqë çdo lëvizje apo moslëvizje vullnetare nuk kryhet pa tre gjëra: pa dije, dëshirë dhe vepër.

Veprat ndahen në tre grupe:

1 - vepra të mira (ta-at): vërtetësia e këtyre veprave dhe shumëfishimi i tyre është e lidhur ngushtë me nijetin.

2 - vepra që nuk qortohen e as lavdërohen (mubahat): njëashtu këto vepra janë të lidhura ngushtë me nijetin, ato mund të bëhen vepra të mira apo të këqia varësisht prej nijetit. Pejgamberi [sal-lallahu alejhi ve sel-lem] thotë: “kali për njeriun mund të jetë shpërblim, për dikend tjetër përmbushje e nevojës kurse për dikend mëkat.” (Buhariu)

3 - vepra të këqia (measi): këto vepra nuk ndërrojnë përmbajtjen e tyre për shkak nijetit. Nuk lejohet që ndonjë injorant të kuptojë nga hadithi “Veprat vlerësohen sipas nijetit” se punët e këqia (mëkatet) shndërrohen në punë të mira sipas nijetit, sikur ai që përgojon ndonjërin duke rrespektuar tjetrin, apo ai i cili ushqen një të varfër nga pasuria e huaj.


Nijeti ka fazat e tij, e ato janë:

1 – Ndërmendi apo pëshpërrima në vete: këtë njeriu nuk mund ta largojë nga vetvetja e tij. Allahu [subhanehu ve teala] me mëshirën dhe bujarinë e tij ia falë këtij ummeti gjërat që u bien ndërmend apo pëshpërrimën e shpritit nëse ato nuk zënë vend tek ai duke u bazuar në hadithin e Pejgambëerit a.s.: “Allahu ia falë ummetit tim atë që u pëshpërinë shpritat nëse ata nuk e shprehin apo veprojnë.” (Buhariu)

2 – Synimi për të vepruar: në këtë fazë nëse njeriu synon të bëjë një vepër të mirë, ai shpërblehet edhe nëse nuk e vepron, e nëse e vepron shpërbleëhet me dhjetë të mira ose më tepër. Sa i përket veprave të këqia, aty gjejmë dallim. Ai i cili synon të bëjë një të keqe dhe nuk e bën, atij nuk i rregjistrohet asnjë mëkat, e nëse e braktisë synimin e tij për hir të Allahut, ka një shpërblim. Nëse e vepron atë të keqe, i rregjistrohet një mëkat. Tërë kjo është nga mëshira e Allahut ndaj robërve të tij. Pejgamberi [sal-lallahu alejhi ve sel-lem] thotë: “Allahu thotë: Kur robi im synon të bëjë një të keqe, mos e rregjistroni deri sa ta veprojë. Kur ta veprojë rregjitroni aq sa ka bërë. Nëse e braktisë për hir Timin, rregjistroni për të një të mirë. Kur robi Im synon të bëjë një të mirë mirëpo nuk e vepron, rregjistroni për të një të mirë, e nëse e vepron rregjistroni për të dhjetë të mira deri në shtatëqind.” (Buhariu)

3 – Vendosmëria dhe ngulmimi për të vepruar: në këtë fazë – Allahu e di më së miri – shpërblehet njeriu vetëm nëse paraqiten para tij pengesa objektive, jashtë dëshirës dhe fuqisë së tij dhe nuk kursen aspak mundin e tij për të vepruar atë të mitrë. Pejgmaberi [sal-lallahu alejhi ve sel-lem] në një duke udhëtuar për në Tebuk tha: “Njëmend disa njerëz që kanë mbetur pas nesh në Medine, nuk kemi kaluar ngushticë as luginë, e të mos jenë me ne. Ata i ka frenuar arsyeja.” Kurse në një transmetim tjetër qëndron: “na kanë shoqëruar në shpërblim” (Buhariu)


Lusim Allahun e Madhëruar, Zotin e Arshit të nderuar që ta na i pastrojë nijetet tona, t’na i bëjë vetëm për hirë të Tij dhe punët tona të përkojnë me Ligjin e tij të drejtë.

[biligoa]

Dashuria ndaj Allahut



5. Transmeton Enesi [radijall-llahu anhu] nga Pejgamberi [sal-lallahu alejhi ve sel-lem] i cili thotë: “Kush posedon tre gjëra, do të shijojë ëmblësinë e imanit: ta don Allahun dhe Pejgamberin më shumë se çdokënd, ta don vëllain e tij vetëm për hir të Allahut dhe të urrejë kthimin në kufër (mosbesim) pasi që Allahu e ka shpëtuar, ashtu siç urren hyrjen në zjarr. (Buhariu dhe Muslimi)

Allahu [subhanehu ve teala] thotë: “Thuaj: Nëse e doni All-llahun, atëherë ejani pas meje që All-llahu të ju dojë.” (Ali Imran – 31), poashtu thotë: “dashuria e atyre që besuan All-llahun është shumë më e fortë” (Bekare – 165)


Ky është një hadith madhështor, është themel perj themelve te Islamit. Dijetarët [rahimehumull-llah] thonë: kuptimi i fjalës “ëmbëlsia e imanit” është kënaqësia që ndien besimtari gjatë bindjes së tij ndaj Allahut dhe përballimit të vështirësive për të qenë Allahu [subhanehu ve teala] dhe Pejgamberi [sal-lallahu alejhi ve sel-lem] të pajtuar me të duke i dhënë gjithë kësaj përparësi ndaj të mirave të kësaj bote. Dashuria e robit ndaj Allahut [subhanehu ve teala] realizohet duke aplikuar urdhërat dhe duke braktisur ndalesat e Tij, në të njejtën mënyrë realizohet edhe dashuria ndaj Muhamedit a.s.. Kadi Ijadi thotë: “ky hadith ka të njejtin kuptim sikur hadithi: “Ka shijuar imanin ai i cili është i kënaqur që zot i tij të jetë Allahu, fe e tij Islami dhe i dërguar i tij Muhamedi” për arsye se nuk ka dashuri të realtë ndaj Allahut [subhanehu ve teala] dhe Pejgamberit a.s., as ndaj muslimanit për hir të Allahut siç nuk ka urrejtje të vërtetë të kthimit në kufër (mosbesim) përveç tek ai që krahas imanit të tij i forcohet edhe bindja, i qetësohet shpirti, i zgjerohet zemra, e imani përzihet me mishin dhe gjakun e tij. Ky është ai i cili shijon ëmblësinë e imanit.” (Sahihul Muslim-sherh Ennevevij 2/13-14)

Nëse njeriu mendon thellë, vëren se të gjitha dhuntitë që i posedon janë nga Allahu, Ai është Mirërbërësi dhe Dhuruesi i tij i Cili e krijoi nga asgjëja, ia dhuroi dëgjimin, shikimin, forcën, diturinë, pasurinë dhe autoritetin. Ai është Zoti i Gjithmëshirshëm, Hyji Bujar, Furnizuesi i Urtë i cili ka cilësi të përsosura dhe të larta. Tërë kjo obligon dashurinë e plotë dhe të pastër ndaj Allahut, derisa ta dojë tërë atë që e don Allahu dhe ta urrejë atë që e uren Allahu. Allahu [subhanehu ve teala] thotë: “Për Zotin tënd jo, ata nuk janë besimtarë (të asaj që të zbriti ty as të asaj para teje) derisa të mos zgjedhin ty për të gjykuar në atë konflikt mes tyre, e pastaj (pas gjykimit tënd) të mos ndiejnë pakënaqësi nga gjykimi yt dhe (derisa) të mos binden sinqerisht.” (Nisa – 65), kurse Pejgamberi [sal-lallahu alejhi ve sel-lem] thotë: “Asnjëri nuk ka besuar në atë me të cilën jamë dërguar përderisa pason epshin e tij.” (Transmeton Begaviu në Sherh essune, kurse Ibën Rexhebi gjërësisht ka studiur këtë hadith në libirin e tij Xhamiul ulumi vel hikem). Atëherë kur dashuria rrënjoset në zemër, trupi lëvizë në përputhje me atë dashuri dhe urrejtje.

Dashuria ndaj Allahut ndahet në dy pjesë: farz (obligim i patjetërsueshëm) dhe mustehab (obligim i preferuar)

Dashuria e patjetërsuar është ajo dashuri e cila shkakton zbatimin e urdhërave të Allahut, mosrënien në mëkate dhe pajtimin me kaderin (paracaktimin) e Allahut. Ai i cili bie në mëkat – bën një vepër të ndaluar apo len pas dore ndonjë obligim, ai e ka të cunguar dashurinë e tij ndaj Allahut [subhanehu ve teala] për arsye se i jep përparësi epshit të tij. Mangësimi i imanit ndonjëherë është rezultat i lëshimit të shfrenuar në gjërat e lejuara (mubah) e cila trashëgon jovigjilencën dhe kjo e fundit bëhet shkak për rritjen e shpresës në mëshirën e Allahut dhe më pas mësyerjen e mëkateve dhe rënien në to. Për këtë të fundit aludon hadithi i Pejgamberit a.s.: “nuk është besimtar laviri në kohën kur bën kurvëri” (transmeton Ibën Maxhe)

Dashuria e preferuar është frekuentimi i veprave vullnetare dhe largimi nga dyshimet. Ata të cilët kanë këtë cilësi, zakonisht janë të rrallë. (Fet-hul Bari 1/61)

Thëniet pejgamberike vërtetojnë se dashuria ndaj Allahut është faktor i mjaftueshëm për të arritur shpëtimin. Një njeri e pyeti Pejgamberin a.s.: “kur do të ndodhë kijameti o i Dërguar i Allahut? Pejgamberi .a.s tha: ç‘ke përgatitur për atë ditë? Ai u përgjigj: nuk kam përgatitur namaz të shumtë, as agjërim e as lëmsohë, mirëpo unë e dua Allahun dhe të Dërguarin e tij. Pejgamberi [sal-lallahu alejhi ve sel-lem] tha: ti në botën tjetër do të jësh me atë që e ke dashur” (Buhariu)

Prej shenjave të dashurisë ndaj Allahut [subhanehu ve teala] është zbatimi i urdhërave të Allahut dhe largimi nga ndalesat e Tij. Sa i takon asaj që pretendojnë disa mëkatarë gjoja se e duan Allahun e nga ana tjetër bëjnë mëkate, ajo është gënjeshtër dhe shpifje e tyre. Allahu [subhanehu ve teala] thotë: “Thuaj: Nëse e doni All-llahun, atëherë ejani pas meje që All-llahu të ju dojë” (Ali Imran – 31)

Imam Shafiu një rrast thurri këto vargje:

Kundërshton Zotin e pastaj pretendon dashurinë ndaj Tij?!


Kjo është absurditet i qartë për atë që logjikon.


Sikur dashuria yte të ishtë e sinqertë, do t’i bindeshe Atij!


Sepse ai që don ndonjërin edhe e dëgjon!


Ebu Ja’kub Ennehrexhurij thotë: çdonjëri i cili pretendon se e don Allahun [subhanehu ve teala] dhe punët e tij nuk përkojnë me urdhërat e Allahut, pretendimi i tij është i kotë. çdonjëri që mendon se e don Allahun dhe nuk i frikohet Atij , ai është i mashtruar.

Jahja ibën Muadhi thotë: nuk është i sinqertë ai që pretendon se e don Allahun dhe nuk i rrespekton kufinjtë e Tij.

Ruvejmi një herë kur u pyet për dashurinë ndaj Allahut, tha: dashuria është përputhshmëria në të gjitha çështjet.

O Allah, bëre dashinë ndaj teje më të dashur për ne se vetvetet tona, familjet, pasurinë dhe fëmijët tonë. Bëre dashurinë ndaj Teje më të dashur për ne se sa uji i ftohtë kur jemi të etur!

O Allah, pastroi zemrat tona nga varshmëria e ndokujt tjetër përveç Teje dhe na bën prëj atyre që i don dhe të duan

[biligoa]

Dashuria ndaj Pejgamberit



6. Transmeton Enesi [radijall-llahu anhu] nga Pejgamberi [salall-llahu alejhi ve sel-lem] i cili thotë: “Asnjëri nuk ka besuar përderisa të mos jem më i dashur tek ai se babai i tij, fëmija, vetvetja dhe njerëzit në përgjithësi”. (Buhariu dhe Muslimi)

Allahu [subhanehu ve teala] thotë: “Thuaj (o i dërguar): “Në qoftë se etërit tuaj, djemtë tuaj, vëllezërit tuaj, bashkëshortet tuaja, farefisi juaj, pasuria që e fituat, tregëtia që frikoheni se do të dështojë, vendbanimet me të cilat jeni të kënaqur, (të gjitha këto) janë më të dashura për ju se All-llahu, se i dërguari i Tij dhe se lufta për në rrugën e Tij, atëherë, pritni derisa All-llahu të sjellë vendimin e Tij. All-llahu nuk vë në rrugën e drejtë njerëzit e prishur.”


Kuptimi i fjalës së Pëjgamberit [salall-llahu alejhi ve sel-lem] në hadithin e lartëpërmendur “Asnjëri nuk ka besuar…” është: asnjëri nuk e ka plotësuar besimin (imanin) e tij.

Dije vëlla musliman, ti që do këtë Pejgamber bujar, se dashuria ndaj tij është e ndërlidhur me dashurinë ndaj Allahut [subhanehu ve teala] dhe është fryt i saj. Çdo musliman obligohet që t’i jep përparësi dashurisë në Pejgamberin [salall-llahu alejhi ve sel-lem] ndaj vetvetes së tij, pasurisë, prindit, fëmijës dhe tërë njerëzve në përgjithësi. Omer ibën Hattabi [radijall-llahu anhu] një rrast i tha Pejgamberit [salall-llahu alejhi ve sel-lem] : “O i Dërguar i Allahut, vërtet ti je më i dashur tek unë se çdo gjë përveç vetes time! Pejgamberi [salall-llahu alejhi ve sel-lem] tha: jo, pasha Atë në dorën e të Cilit është shpirti im, derisa të jem më i dashur se vetvetja yte. Omeri [radijall-llahu anhu] më pas tha: tash, pasha Allahun, je më i dashur për mua se vetvetja ime. Pejgamberi [salall-llahu alejhi ve sel-lem] tha: tani po o Omer.” (Buhariu)

Njeriu e don një tjetër ose për shkak vyrtyteve me të cilat stoliset ai ose për shkak ndonjë të mire që ia ka bërë. Për Pejgamberin [salall-llahu alejhi ve sel-lem] Allahu [subhanehu ve teala] thotë: “Vërtet, ti je në një shkallë të lartë morali!” (Kalem – 4). Nëse njeriu mediton rreth dobisë që ka përfituar nga Pejgamberi [salall-llahu alejhi ve sel-lem] i cili e nxori atë prej errësirave të kufrit në dritën e imanit, drejtpërsëdrejti apo me shkak, do të kuptojë gjithashtu se Pejgamberi [salall-llahu alejhi ve sel-lem] është shkaktar për qëndrimin e tij të përjetshëm në begatitë e Xhennetit, do të kuptojë se kjo është dobia më e madhe në të gjitha aspektet dhe për këtë arsye Pejgamberi [salall-llahu alejhi ve sel-lem] meriton që dashuria ndaj tij të jetë më e madhe se dashuria ndaj tjerëve, sepse dobia e cila është shkak për të dashur atë është më e madhe se dobitë tjera, mirëpo njerëzit dallojnë nga kjo pikpamje varësisht prej kjelltësisë apo jovigjilencës së tyre. Nuk ka dyshim se Sahabët (shokët e Pejgamberit [salall-llahu alejhi ve sel-lem] ) [radijall-llahu anhum] në mënyrë më të plotë e kanë kuptuar këtë sepse ky është fryti i kuptimit, kurse ata më mirë e kuptuan këtë gjë.

Kurtubiu thotë: “çdonjëri i cili beson me besim të vërtetë në Pejgamberi [salall-llahu alejhi ve sel-lem] nuk mund që të mos gjejë në veten e tij diçka prej kësaj dashurie që i kalon të gjitha dashuritë, vetëm që ata dallojnë mes tyre. Ndonjëri e gjenë këtë dashuri të përmbushur, e tjetri tepër të mangët sikur ai i cili është fundosur në lezatime, i mpirë nga jovigjilenca në kohën më të madhe, mirëpo shumë prej tyre kur përmendet Pejgamberi [salall-llahu alejhi ve sel-lem] përmallohen dhe dëshiron ta sheh atë, e mbivlerëson ndaj familjes, fëmijës, pasurisë dhe prindit të tij, e vëndon veten në rrezik. Në veten e tij gjen një nxitës që nuk ka mëdyshje në të.” (Fethul Bari/1-59)

Prej shenjave të kësaj dashurie është të kapurit për sunnetin e Pejgamberit [salall-llahu alejhi ve sel-lem] dhe zbatimi i urdhërave të tij. Allahu [subhanehu ve teala] thotë: “Kur All-llahu ka vendosur për një çështje, ose i dërguari i Tij, nuk i takon (nuk i lejohet) asnjë besimtari dhe asnjë besimtareje që në atë çështje të tyre personale të bëjnë ndonjë zgjidhje tjetërfare.” (Ahzab – 36)

Prej shenjave të kësaj dashurie është të ndriçuarit me dritën e Pejgamberit [salall-llahu alejhi ve sel-lem] si dhe të udhëzuarit me udhëzimin e tij, Allahu [subhanehu ve teala] thotë: “Juve ju erdhi nga All-llahu dritë, dhe libër i qartë.” (Maide – 15), “Thuaj: Nëse e doni All-llahun, atëherë ejani pas meje që All-llahu të ju dojë” (Ali Imran – 31).

Prej shenjave të kësaj dashurie është të stolisurit me moralin e Pejgamberit [salall-llahu alejhi ve sel-lem] , Allahu [subhanehu ve teala] thotë: “Ju keni shembullin më të lartë në të dërguarin e All-llahut” (Ahzab – 21)

O Allah i ynë! Ndriçoi zemrat tona me dashurinë ndaj Teje, ndaj Pejgamberit [salall-llahu alejhi ve sel-lem] dhe ndaj atyre që juve ju duan!

[biligoa]

Dashuria për hir të Allahut, subhanehu ve teala



7. Transmeton Ebu Hurerja [radijall-llahu anhu] i cili thotë: “Pejgamberi [salall-llahu alejhi ve sel-lem] thotë: “Pasha Atë në dorën e të Cilit është shpirti im! Nuk do të hyni në Xhennet përderisa të besoni, e nuk keni besuar përderisa ta doni njëri tjetrin. A doni që t’ju tregoj një fshehtësi të cilën po e vepruat do ta doni njëri tjetrin? Përhapni selamin mes jush!” (Muslimi)

Allahu [subhanehu ve teala] thotë: “Edhe ata të cilët para tyre patën shtëpitë e tyre(në Medine) dhe pranuan Besimin, - i duan ata që u shpërngulën tek ata” (Hashër – 9)

Dashuria për hir të Allahut është fryt i dashurisë ndaj Allahut [subhanehu ve teala] , ajo ështtë begati hyjnore, shkëlqim perendie dhe dritë që Allahu e hudh në zemrat e besimtarëve, Allahu [subhanehu ve teala] thotë: “Edhe sikur ta shpenzoshe gjithë atë që është në tokë, nuk do të mund t'i bashkoje zemrat e tyre, por All-llahu bëri bashkimin e tyre, pse Ai është i Gjithëfuqishëm, i Urtë.” (Enfal – 63)

Merrudhij thotë: është pyetur Ebu Abdullah Ahmed ibën Hanbeli: ç‘është dashuria për hir të Allahut? Ai tha: të mos e duash ndokend për ndonjë të mirë të kësaj bote që e posedon ai. (Transmeton Muslimi)

Kjo dashuri jep fryte në këtë botë dhe botën tjetër. Nga ato fryte veçojmë:

- besimtari ndien ëmbëlsinë e imanit, Pejgamberi [salall-llahu alejhi ve sel-lem] thotë: “Kush posedon tre gjëra, do të shijojë ëmblësinë e imanit: ta don Allahun dhe Pejgamberin më shumë se çdokënd, ta don vëllain e tij vetëm për hir të Allahut…”

- ata që duan njëri tjetrin për hir të Allahut do të jenë nën hijen e Arshit, Pejgamberi [salall-llahu alejhi ve sel-lem] thotë: “Allahu [subhanehu ve teala] Ditën e Kijametit thotë: ku janë ata të cilët kanë dashur njëri tjetrin për hir Madhërisë Time? Sot do të jenë nën hijen Time, në këtë kur nuk ka hije tjetër pos hijes Time.” (Muslimi)

- në këtë ditë të vështirë (Ditën e Kijametit) ata do të jenë të siguruar në podiume të dritës, të cilëve ua kanë lakmi madje edhe pejgamberët dhe shehidët, Pejgamberi [salall-llahu alejhi ve sel-lem] thotë: “Allahu thotë: ata që duan njëri tjetrin për hir të madhërisë Time, ata kanë podiume të dritës dhe ua kanë lakmi pejgamberët dhe shehidët.” (Tirmidhiu)

- mbi të gjitha, ata fitojnë dashurinë e Allahut ndaj tyre. Ah sa i lumtur që është ai që fiton dashurinë e Allahut! Pejgamberi [salall-llahu alejhi ve sel-lem] thotë: “një njëri vendosi të vizitojë vëllain e tij (për nga feja, sh.p.) në një qytet tjetër. Allahu ia caktoi një melek në rrugë. Kur iu afrua meleku e pyeti: për ku je nisur? Kam një vëlla në këtë qytet dhe desha që ta vizitoj, tha ai. Meleku e pyeti përsëri: a mos të ka borxh ndonjë pasuri dhe shpreson ta përvetësosh? Ai tha: jo, vetëm unë e dua për hir të Allahut. Meleku tha: unë jam i dërguar prej Allahut te ti për të të lajmëruar se Allahu të don sikur që e deshe vëllain tënd për hir të Tij.” (Muslimi) Sikur dashuria për hir të Allahaut të mos kishte fryt tjetër përvç këtij do të majftonte. Atë të cilin e do Allahu ai është njeri i Zotit, Pejgamberi [salall-llahu alejhi ve sel-lem] thotë: “Allahu thotë: kur ta dua ndonjërin, bëhem dëgjimi i tij me të cilin dëgjon, shikimi me të cilin shikon, dora me të cilën prek dhe këmba më të cilën ec. Nëse më kërkon diçka Unë ia jap, nëse më lutë që ta mbroj Unë e mbroj atë.” (Buhariu)

- prej gjërave të pakontestuara është se atë që e don Allahu e duan edhe banorët e qiellit dhe tokës, Pejgamberi [salall-llahu alejhi ve sel-lem] thotë: “Kur e don Allahu një rob, thërret Xhibrilin: Allahu e don filanin, pra duaje edhe ti, dhe Xhibrili e don. Pastaj Xhibrili thërret banorët e qiellit: Allahu e don filanin, pra duajeni edhe ju, dhe banorët e qiellit (melekët) e duan, pastaj Allahu bën që njerëzit të pranojnë prej tij.” (Buhariu)

- prej fryteve të dashurisë për hir të Allahut është fitimi i Xhennetit, Pejgamberi [salall-llahu alejhi ve sel-lem] thotë: “Kush viziton një të sëmurë apo ndonjë vëlla të tij, për hir të Allahut, thërret një thirrës: Të lumtë dhe lum për ecjen tënde, ke përgatitur në Xhennet një shtëpi!” (Tirmidhiu)

- dashuria për hir të Allahut [subhanehu ve teala] është e pakëputur në këtë dunja dhe ne Ahiret, Allahu [subhanehu ve teala] thotë: “Atë ditë shokët e ngushtë do të jenë armiq të njeri-tjetrit, përveç atyre që ishin të sinqertë në miqësi.” (Zuhruf – 67)

Në këtë kohë ku zotëron matrealizmi dhe mirësia matet me peshoret e saj, kemi nevojë të madhe që të njohim mënyrat e thellimit dhe përforcimit të kësaj dashurie, po përmendim më të rrëndësishmet:

- përhapja e selamit sikur që u përmend në hadithin e parë të këtij kapitulli: “A doni që t’ju tregoj një fshehtësi të cilën po e vepruat do ta doni njëri tjetrin? Përhapeni selamin mes jush!” (Muslimi)

- kur të takojë vëllai vëllanë le të buzëqesh, Pejgamberi [salall-llahu alejhi ve sel-lem] thotë: “mos përçmo asgjë nga punët e mira, madje as buzëqeshjen kur ta takosh vëllain tënd.” (Muslimi)

- kur vëllai të ndahet prej vëllait të tij le të kërkoj që të lutet për të duke qenë në vetmi. Transmetohet nga Ibën Omeri [radijall-llahu anhu] se Omeri [radijall-llahu anhu] mori leje prej Pejgamberit [salall-llahu alejhi ve sel-lem] për të bërë një Umre. Pejgamberi [salall-llahu alejhi ve sel-lem] e lejoi dhe i tha: o vëlla, mos na haro gjatë lutjes tënde. Disa të tjerë nga Medineja i thanë: vëlla! Na shoqëro në lutjet e tua. Omeri [radijall-llahu anhu] tha: nuk ka qenë për mua diç më e dashur se fjala e tij “o vëlla”.” (Transmeton Ahmedi në Musnedin e tij, Tirmidhiu në Xhami’ dhe thotë: hadithi është hasen sahih)

- nëse ndonjëri don vëllain e tij, le ta informoj atë se e don. (Ebu Davudi)

- t’I ofrojë vëllait të tij hedije, Pejgamberi [salall-llahu alejhi ve sel-lem] thotë: “jepni njëri tjetrit dhurata që të duheni” (Imam Maliku në Muvetta)

Më bëftë Allahu mua dhe juve prej atyre që duan njëri tjetrin për hir të Tij dhe që fitojnë dashurinë dhe pajtimin e Tij.

[biligoa]

Bamirësia ndaj prindërve


8. Ebu Hurerja [radijall-llahu anhu] thotë: Pejgamberi [salall-llahu alejhi ve sel-lem] thotë: “Është i mërishëm, është i mërishëm, është i mrishëm! Thanë: kush o i Dërguar i Allahut? Tha: ai që arrinë prindërit e tij duke qenë ata të vjetër, njërin apo që të dy, dhe nuk hyn në xhennet.” (Muslimi)

Allahu [subhanehu ve teala] thotë: “Ne e kemi obliguar njeriun me punë të mira ndaj prindërve të vet.” (Ankebut – 8), poashtu thotë: “Zoti yt ka dhënë urdhër të prerë që të mos adhuroni tjetër pos Tij, që të silleni në mënyrë bamirëse ndaj prindërve. Nëse njërin prej tyre, ose që të dy, i ka kapur pleqëria pranë kujdesit tënd, atëherë mos u thuaj atyre as “of - oh”, as mos u bë i vrazhdë ndaj tyre, po atyre thuaju fjalë të mira (të buta respektuese). Dhe në shenjë mëshire shtrije pranë tyre krahun përulës e respektues dhe thuaj: “Zoti im! mëshiroi ata të dy, sikurse më edukuan mua kur isha i vogël”.

Rreth kësaj teme ka shumë hadithe të verteta dhe të njohura të cilat nxisin mirëbërësinë ndaj prindërve dhe sqarojnë shpërblimin e madh për këtë vepër. Këto hadithe na mësojnë se bamirësia ndaj prindërve duke iu shërbyer atyre, duke shpenzuar për mirqenien e tyre dhe të tjera, janë shkak për hyrjen në Xhennet. Ai i cili le pas dore këtë obligim nuk arrinë këtë shpërblim dhe Allahu [subhanehu ve teala] e merr mëri.

Bamirësia ndaj prindërve është prej punëve më të dashura tek Allahu [subhanehu ve teala] pas namazit në kohë të tij. Abdullah ibën Mes’udi [radijall-llahu anhu] thotë: e pyeta Pejgamberin [salall-llahu alejhi ve sel-lem] : cila është puna më e dashur tek Allahu i Madhëruar? Tha: namazi në kohë të tij. Mëpastaj pyeta: pas kësaj, cila? Tha: bamirësia ndaj prindërve. Përsëri pyeta: pas kësaj? Tha: xhihadi në rrugë të Tij.” (Buhariu)

Bamirësia ndaj prindërve është shkak për pranimin e duasë (lutjes) siç qëndron në rrëfimin e tre personave të cilët u strehuan në një shpellë, pastaj rrokulliset një shkëmb dhe e mbyll hyrjen e shpellës. Pas kësaj i thonë njëri tjetrit: shikoni cilat punë të mira i keni bërë për hir të Allahut dhe luteni me to, ndoshta gjëjmë shtegdalje. Njëri prej tyre tha: “O Allah i im! unë i kam pasur prindërit pleq të thinjur dhe asnjëherë para tyre nuk ju kam dhënë të hanë e as të pijnë fëmijëve të mi e as mallit tim (shërbëtorëve). Një ditë më hutoi kërkimi i kullosës më të mirë për kopenë time, e nuk ju erdha me kohë dhe ata kishin fjetur. Unë e mola qumështin në enë dhe ua solla por i gjeta duke fjetur. Më erdhi keq t'i trazoj, por edhe që t'i ushqej para tyre familjen dhe shërbëtorët, andaj kam pritur me enë në dorë dhe kam shikuar kur do të zgjohen, e kjo pritje ka zgjatur deri në agim. Fëmijët e mi aty te këmbët e mia klithnin të uritur, të cilëve u kam dhënë qumësht pasi janë zgjuar prindërit dhe e kanë pirë qumështin të cilin ua kisha sjellur. O Zoti im! Nëse këtë e kam bërë vetëm për Ty, e për askënd tjetër, atëherë na e largo këtë shkëmb nga hyrja e kësaj shpelle në të cilën gjendemi!” Allahu ua lëvizi shkëmbin aq sa të shohin qiellin…” (Buhariu)

Prindërit janë ata që më denjësisht meritojnë sjelljen e mirë. Ebu Hurerja [radijall-llahu anhu] thotë: “erdhi te Pejgamberi [salall-llahu alejhi ve sel-lem] një njeri dhe e pyeti: kush më tepër meriton sjelljen time të mirë? Tha: nëna yte. Tha: pastaj cili? Tha: nëna yte. Tha pastaj cili? Tha: nëna yte. Tha pastaj cili? Tha: babai yt.” (Buhariu)

Prej bamirësisë ndaj prindit është rrespektimi i dashamirëve të tij, Pejgamberi [salall-llahu alejhi ve sel-lem] thotë: “Bamirësi më e mirë është që njeriu të mbajë lidhje me dashamirin e babait të vet”. (Tirmidhiu – sahih)

Mosdëgjimi i prindërve është prej mëkateve më të mëdha. Pejgamberi [salall-llahu alejhi ve sel-lem] iu tha shokëve të tij: “A doni t'ju njoftoj për mëkatet më të mëdha?” Ne i thamë: “Gjithsesi, o i Dërguari i All-llahut!” Tha: “All-llahut nëse i përshkruhet shok (shirk) dhe mosdëgjimi i prindërve”. Ishte (ulur) i mbështetur, pastaj u drejtua dhe tha: “Veni re, edhe fjala e kotë, edhe dëshmia e rrejshme”, dhe vazhdimisht e përsëriti këtë saqë thash: “Ah, sikur të heshtte!” (Buhariu)

Hasan Basriu u pyet për bamirësinë ndaj prindërve dhe tha: të shpenzosh për ta atë që posedon, t’i rrespektosh në atë që të urdhërojnë nëse urdhëri i tyre nuk është mëkat, argument për këtë është fjala e Allahut [subhanehu ve teala] : “E nëse ata të dy tentojnë që ti të më përshkruash Mua shok, për çka ti nuk ke kurrfarë fakti, atëherë mos i respekto ata, po në çështjet e jetës së kësaj bote të keshë mirëkuptim ndaj tyre.” (Lukma – 15)

I është thënë Ali ibën Husejnit [rahimehull-llah]: ti jë bamirësi më i madh ndaj nënës tënde mirëpo nuk të shohim duke ngrënë së bashku më te! Ai tha: kam frikë të mos i paraprij në ndonjë gjë që syri i saj e ka dashur dhe me këtë të bëhem mosrrespektues ndaj saj.

I është thënë Omer ibën Dherrit pasi që vdiq i biri i tij: si ishte bamirësia e tij ndaj teje? Ai tha: kur ecnim së bashku gjatë ditës çdoherë ecte pas meje, e kur ecnim gjatë natës çdoherë ecte para meje. Asnjëherë nuk është ulur në ndonjë vend më të lartë se sa vendi që ulesha unë.

[biligoa]

Lidhja farefisnore



9. Transmeton Ebu Hurerja [radijall-llahu anhu] i cili thotë: kam dëgjuar Pejgmaberin [salall-llahu alejhi ve sel-lem] dukë thënë: “kush dëshiron t’i shtohet rizku (furnizimi) dhe t’i zgjatet jeta le të mbajë lidhjet farefisnore.” (Buhariu dhe Muslimi)

Allahu [subhanehu ve teala] thotë: “Dhe keni frikë All-llahun që me emrin e Tij përbetoheni, dhe ruajeni farefisin (akraballëkun)” (Nisa – 1)

Në një ajet tjetër thotë: “Dhe ata që e mbajnë lidhjen për të cilën All-llahu ka urdhëruar të mbahet, që frikësohen nga Zoti i tyre dhe nga llogaria e rëndë e përgjegjësisë.” (Ra’d – 21)

Farefisi nënkupton të afërmit të cilët i lidhë prejardhja, pa marrë parasyshë a trashëgojnë njëri tjetrin apo jo, është mahrem (person me të cilin ndalohet martesa me të) apo nuk është. Disa dijetarë mendojnë se farefis janë vetëm ata që nuk mund të martohen ndërmjet tyre, mirëpo mendimi i parë është më i saktë sepse sipas të dytit patjetërson nxjerrjen e fëmijëve të axhës, hallës, dajës dhe tezes nga farefisi e që nuk është e saktë. (Fet-hul Bari – 10/414)

Kadi Ijadi thotë: nuk ka dallim në mendime rreth asaj se mbajtja e lidhjes farefisnore është vaxhib (obligim) në përgjithësi dhe se ndërprerja e saj është mëkat i madh… mirëpo kjo lidhje është në gradë dhe disa gradë janë më të larta se tjerat. Më e ulta është mos heqja dorë plotësisht dhe mbajtja e lidhjes me fjalë madje edhe vetëm me selam. E tërë kjo dallon sipas dallimit të mundësisë dhe nevojës. Ndonjëherë mbajtja e lidhjes farefisnore është vaxhib e ndonjëherë mustehab (vepër e preferuar). Nëse ndokush mban lidhjet farefisnore mirëpo jë në mënyrë të plotë, nuk konsiderohet se ka ndërprerë këtë lidhje, e nëse duke patur mundësi bën lëshime rreth këtij obligimi, nuk konsiderohet se i mban lidhjet farefisnore. (Sahihul Muslim, sherh Ennevevij – 16/113)

Nga hadithi i lartëpërmendur kuptojmë se shtimi i rizkut dhe bereqetit të tij, zgjatja e jetës dhe bereqetit të saj dhe udhëzimi për të bërë vepra të mira janë fryt i mbajtjes së lidhjeve farefisnore.

Pasi që Allahu [subhanehu ve teala] i krijoi të gjitha krijesat “lidhja farefisnore tha: kjo është pozita që kërkon strehim prej teje nga këputja e lidhjes farefisnore. Tha: po, a nuk dëshiron që të mbaj lidhje me atë që mban lidhje me ty dhe t’i ndërpres më atë që i ndërpret me ty? Ajo tha: po, si jo o Zoti im. Tha: ajo është për ty. Pejgamberi [salall-llahu alejhi ve sel-lem] tha: lexoni nëse dëshironi: “A pritet prej jush (hipokritëve) që në nëse merrni sundimin (ose zbrapseni prej fesë islame) të bëni trazira në tokë dhe të ndërpreni lidhjet e akraballëkut?” (Muhamed – 22) (Transmeton Buhariu)

Mbajtja lidhjeve farëfisnore është shkak për të hyrë në Xhennet. Ebu Ejjub Ensarij thotë: një njeri i tha Pejgamberit [salall-llahu alejhi ve sel-lem] : më trego ndonjë punë e cila më fut në Xhennet! Pejgamberi [salall-llahu alejhi ve sel-lem] tha: sa i mprehtë që është! Pastaj tha: ta adhurosh Allahun dhe askend mos t’ia shoqërosh Atij, ta falish namazin, të japësh zekatin dhe t’i mbash lidhjet farefisnore.” (Buhariu)

Gjithashtu transmetohet nga Abdull-llah ibn Amr ibn el-'As r.a., se Pejgamberi [salall-llahu alejhi ve sel-lem] ka thënë: “Nuk mban lidhjet farefisnore ai që kthen (vizitat) por është ai që kur i ndërpritet farefisnia i rivendos lidhjet (me ta)”. (Buhariu)

Erdhi një njeri te Pejgamberi [salall-llahu alejhi ve sel-lem] dhe i tha atij: o i Dërguar i Allahut! Unë kam disa të afërm me të cilët mbaj lidhje farefisnore kurse ata nuk mbajnë me mua, u bëj mirë kurse atë më bëjnë keq dhe sillem butë me ta kurse ata sillen me arrogancë ndaj meje. Pejgmaberi [salall-llahu alejhi ve sel-lem] tha: nëse vërtet është ashtu si thua atëherë është njësoj sikur t’i ushqesh ata me hi të nxehtë, dhe vazhdimisht do të jetë me ty një ndihmës i Allahut kundër tyre, perderisa je në këtë gjendje.” (Buhariu)

Poashtu Pejgamberi a.s thotë: “nuk hyn në Xhennet ai i cili këput lidhjet farefisnore.” (Buhariu)

[biligoa]

Obligimi ndaj fqiut dhe porosia (hyjnore) ndaj tij



10. Transmeton Aishja [radijall-llahu anha] nga Pejgamberi a.s. i cili tha: "Xhibrili vazhdimisht me porosiste për fqiun derisa mendova se do ta bën trashigimtar timin." (Buhariu dhe Muslimi)

Allahu [subhanehu ve teala] thotë: "Adhuroni All-llahun e mos i shoqëroni Atij asnjë send, sillnu mirë ndaj prindërve, ndaj të afërmve, ndaj jetimëve, ndaj të varfërve, ndaj fqiut të afërt, ndaj fqiut të largët, ndaj shokut pranë vetes, ndaj udhëtarit të largët dhe ndaj robërve. All-llahu nuk e do atë që është kryelartë dhe atë që lavdërohet." (Nisa – 36)

Dijetarët janë ndarë në mendime rreth kuptimit të fjalës së Muhamedit a.s. " trashigimtar timin". Disa prej tyre e komentuan si "pjesmarrës në pasurinë e tij duke ia dhënë një pjesë të caktuar ashtu siç iu jipet anëtarëve tjerë të familjes. Të tjerët menduan se kjo shprehje ka për qëllim që fqiu të trajtohet sikur trashëgimtar në raportet me të. Mendimi i parë është më i qëlluar sepse kuptimi i dytë ka mbetur kurse i pari nuk ka ndodhur siç mund të kuptojmë nga hadithi.

Nocioni "fqi" përfshinë muslimanin dhe kafirin, ibadetxhiun (adhuruesin) dhe mëkatarin, ardhacakun dhe vendasin, të afërmin (e familjes) dhe të largëtin, ai që është afër me shtëpi dhe ai që është larg. Të gjithë këto janë në gradë, më e larta është ajo që i plotëson atributet e para, pastaj ai që vjen me radhe derisa të mbetet nje atribut, dhe e kundërta – grada më e ulët është ajo në të cilën mbeldhen cilësitë e fundit. Obligimi ndaj fqiut është aq më i madh varësisht prej gradës së tij.

Porosia mbi fqiun përmbushet duke drejtuar kah ai llojet e bamirësisë sipas mundësisë, sikur: dhurata, salami, buzëqeshja gjatë takimit me të, interesimi për gjendjen e tij, ofrimi i ndihmës kur ka nevojë dhe të tjera.

Pejgamberi a.s. iu drejtua Ebu Dherrit: " O Ebu Dherr, kur të përgatisish salcë me lëng mishi shtoe ujin më tepër dhe gostiti fqinjtë." (Muslimi)

Pejgamberi a.s. na ka urdhëruar që të mos pengojmë fqiun, ai na ka porositur: " Kush beson Allahun dhe Ditën e Ahiretit le të mos pengojë fqiun e tij." (Buhariu). Ai e mohoi imanin nga njeriu i cili fqiu i tij nuk është i qetë "Pasha Allahun nuk besuar, pasha Allahun nuk ka besuar, pasha Allahun nuk ka besuar! E pyetën: cili o i dërguar i Allahut? Ai që fqiu i tij nuk është i qetë nga pengesat e tij, u përgjigj ai." (Buhariu) Bamirësinë ndaj fqiut e bëri kusht për të qenurit i mirë me atë, ai a.s. tha: "shok më i mirë tek Allahu është ai i cili është më i mirë për shokun e vet, kurse fqiu më i mirë ai i cili është më i mirë për fqiun e vet." (Tirmidhiu i cili këtë hadith vlerëson si: hasen garib)

Rreth kësaj teme transmetohet se Ahnef ibën Kajsi kishte hypur mbi shtëpinë e tij dhe kishte parë fqiun nga lartë, kjo e shtyri të britë: turp më qoftë, turp më qoftë, hyra në shtëpinë e fqiut pa lejen e tij, mos hypsha mbi shtëpinë time asnjëherë!

Ebu Hanifeja r.h. kishtë një fqi këpuctar i cili punontë shumë gjatë natës dhe çdoherë recitonte disa vargje ku shprehte pikëllimin e tij ndaj njerëzve dhe thoshte se e kishin lënë pas dore dhe gjëra tjera. Ebu Hanifeja r.h. kur zgjohej për të faluar namz nate dëgjontë zërin e tij duke rrecituar vargje mallëngjyese. Dy netë me rradhë më nuk e dëgjoi dhe filloi të interesohej për këpuctarin. Pasi që pyeti fqinjtë për të dhe kuptoi se sulltani kishte burgosur menjëherë shkoi tek valiu për të ndërmjetësuar. Ai iu drejtua valiut: patrulla juaj ka burgosur fqiun tim kurse une kam obligim ndaj tij. Valiu pyeti: si quhet ai? Ebu hanifeja u përgjigj: nuk e di emrin e tij mirëpo e dij se është këpuctar. Valiu urdhëroi që të lirohen të gjithë që ishin burgosur atë natë për të gjetur Ebu Hanifeja fqiun e tij. Pasi që e takoi, këpuctari iu dejtua Ebu Hanifes me falenderime të përzemërta kurse ai i tha: " o djalosh! Nuk të kemi lënë pas dore.