Autokritika që shpëtoi Enverin

[RaPSouL]

Servilizmi i diktatorit te ardhshem ne Plenumin e Beratit. Si arriti te shmange shkarkimin, duke pranuar te gjitha gabimet. Sipas Enverit, per gjithcka ishte fajtor Miladin Popovici, i cili e beri kryetar te partise, sepse kishte besim vetem te ai.

Ne materialet e Plenumit te 2-te te Komitetit Qendror te Partise Komuniste Shqiptare gjendet edhe nje diskutim mjaft i vecante i Sekretarit te Pergjithshem, Enver Hoxha. Ai ben nje autokritike te forte per vijen e ndjekur gjate luftes, per gabimet e shumta te verejtura, qe cuan deri ne krime te tmerrshme, per mungesen e aftesive drejtuese dhe per shume probleme te tjera, te cilat u shtruan ne mbledhje. Pervec ketij diskutimi, ne mbledhje Enver Hoxha mbajti edhe nje referat ne lidhje me vijen e ndjekur nga PKSH, qe nga koha e krijimit te saj e deri ne nentor te vitit 1944.

Vete diktatori, ne librin e tij me kujtime, "Titistet", shprehet se ky referat eshte mbajtur prej tij, por i hartuar dhe i redaktuar nen presionin e jugosllaveve dhe njerezve te tyre, te cilet bene qe referati te mos ishte ai i hartuar prej Enverit. "Referatin kryesor, qe ishte menduar te mbahej ne Plenum, ate "Mbi vijen politike te PKSH" e lexova une. Me sa di, ne arkivin e Partise ndodhet nje kopje, por ajo eshte kopja e variantit, si te thuash "zyrtar", e atij varianti qe u pergatit me "ndihmen", domethene me nderhyrjet, presionet, "redaktimet", heqjet e mbushjet qe i bene gjer nje dite para Plenumit Nakoja, Sejfullai e Koci... "Titistet", faqe 168.

Por nese raporti, i mbajtur ne emer te Byrose Politike nuk kishte firmen origjinale te Enverit, nuk mund te thuhet e njejta gje per diskutimin e tij gjate diteve ne vijim. Ne mbledhje, pas perfaqesuesit jugosllav, Velimir Stoinic, qe kerkoi nje qendrim te thelle kritik e autokritik, e mori fjalen edhe Komandanti. Para tij kishte bere autokritike Koci Xoxe e Liri Gega, por Enveri ua hodhi te gjitheve. "Ketu ka nje gje te keqe, asnje autokritike nuk eshte kuptuar mire dhe une kam frike se po te mbajme dicka te semure brenda, do te demtonim partine." Keshtu Enveri beri "autokritiken me te thelle", cka beri qe, ndersa fillimisht ne "shenjester" te viheshin Komandanti dhe Liria, pas kesaj gjithcka te shkarkohej mbi Liri Gegen dhe Ramadan Citakun.

Ne librin me kujtime "Titistet" Enver Hoxha shkruan: "...S'dija per pabesine qe po ushtronin ore e minute "shoket", pabesi, ne radhe te pare, ndaj partise e popullit, por pabesi edhe ndaj meje. Ta dija kete, patjeter punet do te shkonin ndryshe. Hapur do te dilja para shokeve te KQ, jo duke i perpunuar, por per t'i sqaruar mbi te verteten, per t'i paralajmeruar mbi ate qe po kurdisej. E ngaqe s'dija se c'ishte luajtur ne prapaskene, shkova ne Plenumin e 2-te te Komitetit Qendror te Partise, i bindur se kishim mosperputhje mendimesh e pikepamjesh me te derguarin e udheheqjes jugosllave e se me te ishin "solidarizuar" padrejtesisht shoket e Byrose sone..." (faqe 165-166). Ne te vertete Enveri nuk ftoi askend te mbante qendrim ndaj jugosllaveve. "Do te deshiroja qe te gjithe shoket e Komitetit Qendror ta benin kete autokritike, pse, si u tha, te gjithe jemi pergjegjes per punen dhe per mbarevajtjen e Partise". Kjo ishte mosperputhja e Enverit me te derguarit e udheheqjes jugosllave. E ndersa me ta ishin "solidarizuar" me te padrejte anetaret e Byrose Politike, Sekretari i Pergjithshem ftonte te gjithe Komitetin Qendror te reflektonin e te benin autokritike, nen frymen e fjales se mbajtur nga "shoku Velo".

Enver Hoxha: - Do te me kishte pelqyer qe, keto qe po them, t'i thosha para se te fliste shoku Velo (Velimir Stoinici, shefi i misionit jugosllav prane PKSH-shen.red), per te vetmen arsye se mos kuptohet qe jam ndikuar nga fjalet e Velos ne kete autokritike qe po bej. E kam bere kete autokritike dhe po e bej perseri. Do te deshiroja qe te gjithe shoket e Komitetit Qendror ta benin kete autokritike, pse, si u tha, te gjithe jemi pergjegjes per punen dhe per mbarevajtjen e Partise. Por ka pergjegjesi e pergjegjesi. Ka qe kane pergjegjesi te larte, te tjere kane pergjegjesi te grades se dyte e te trete. Pergjegjese kryesore e punes se shkuar eshte Byroja dhe i pari jam une. Pastaj jane Liria e Baca, qe duhet te benin autokritike, kurse ata nuk e bene. S'eshte puna per ne te tre, por per Partine. Kemi bere tre vjet lufte e s'kemi ecur si duhet, s'kemi pasur sukseset e duhura. Thuhet se pergjegjes jane Miladini e Dushani, por edhe ne jemi pergjegjes perpara Partise e popullit. Pas tre vjetesh, ne arritem ne kete mbledhje, ku autokritika nuk u be e shendoshe, por u pa realiteti. Kjo eshte pozitive. Ketu ka nje gje te keqe, asnje autokritike nuk eshte kuptuar mire dhe une kam frike se po te mbajme dicka te semure brenda, do te demtonim partine.

Pervec te metave te grupeve qe kemi trasheguar, kemi dhe nje te mete tjeter: besimin e verber te njerezit. Ne kohen e grupeve ne kemi pasur nje si kryetar dhe c'thoshte ai per ne ka qene e shenjte. S'u punonte mendja te tjereve. Njeri nga ata, qe kane pasur keto te meta, kam qene une. Keto une nuk i kam pare qe me perpara; tani i konkretizoj. Me vone do ta shoh edhe me mire punen. Kur une mora pjese ne Levizje me Grupin e Korces puna zhvillohej ne menyre konspirative. U afrova me keta shoke dhe u gjenda afer Koco Tashkos. Te tjeret kujtonin se une isha kryetar i punes, nje nga kreret, por une isha vetem nje simpatizant, une nuk isha anetar. Kur u formua Partia dhe u gjenda ne Komitetin Qendror, ketu hyra me propozimin e Kocos. Une s'kisha eksperience ose kisha me pak se te tjeret, qofte nga shoket e Grupit te Korces, qofte nga te Grupit te Shkodres. Ata ishin futur me aktivisht ne punen e grupeve.

Kur u formua Partia, besimi per ata dy shoke, Miladinin dhe Dushanin, qe i madh, pse une qeshe pa eksperience dhe pa pikepamje organizative e politike te qarta. Iu futem nje pune te organizuar, aty mesuam abc-ne e pare. Kjo qe nje gje e madhe per mua. Dy gjera kishim perpara: forcimin e Partise dhe luften kunder armikut. Per organizimin e Partise mesonim nga Miladini dhe Dushani, por si duhej organizuar lufta, kjo nuk ishte e qarte. Dhe nga kjo mosdije, shume shoke rane kot. Lufta ne fillim ishte me prit nje rast per te bere demonstrate. Ai qe merrte pjese ne demonstrate, quhej qe ishte i forte. Kishim shtruar punen me nacionalistet, me fshataret, por asgje s'behej. Gjate kesaj kohe edhe une kam luajtur nje rol, por kurdohere prane ka qene Aliu (Ali Gostivari ishte pseudonimi i Miladin Popovicit). Qe nga kjo kohe lindi jo nje simpati, por nje dashuri per te dhe cdo gje qe thoshte Aliu, per mua qe nje gje e mire, e mbaruar. Nuk isha ne gjendje ne atekohe te shihja qarte,si duhej bere puna me nacionalistet dhe si duhej organizuar lufta. Ne adoptuam po ato metoda, menduam si ata, por puna e tyre ishte nje gje e rastit, nje pune e improvizuar, nje pune e papergatitur mire, e papeshuar mire. Nuk do te them si u punua me nacionalistet me vone. Do te flas si u paraqit para meje Konferenca e Pezes. Edhe kjo eshte karakteristike e punes se Aliut. Une isha ne Tirane. Ai ishte ne Peze. Nuk kishim folur me perpara. Mora nje leter, nje pusulle, ku me thoshte qe te lajmeroja filanin e filanin se do te benim konference. Kur shkova ne Peze qene pergatitur referatet dhe i gjeta keta shoke, qe po grindeshin, po haheshin per nje ceshtje me rendesi qe s'e mbaj mend: ta veme kete apo te mos ta veme. Pas nje dite dolem ne konference per te mbrojtur platformen tone te Levizjes Nacionalclirimtare. Ne kishim turp, s'ishim njerez te turmave. Une s'isha ne gjendje te mbroja tezen me nacionalistet. Une dola te lexoja ate referatin: por qe te mbroj tezen jo. Me nje pergatitje te tille do te dilnin ato skena qe dolen, do te dilnin gjera qesharake. Keshtu, Konferenca e Pezes ka qene sa per me lexuar nga nje referat dhe nje trakt dhe pastaj ikem. Pas kesaj beme mbledhjen e rastit te KQ. Po c'u bisedua? U bisedua si ne nje celule. Shoku Ali dinte ato gjerat e para, si organizohet Partia, dinte si duhej punuar me nacionalistet dhe eksperiencen, qe e merrte nga ndonje shok, qe vinte nga fusha e perqendrimit. Ky ishte materiali, qe ai mundohej ta aplikonte ketu. Flisnim per ceshtjen e ushtrise. Kishte gjetur direktive per ushtrine e Partise Jugosllave. Por ne s'kishim ushtri. Mirepo Aliu s'kishte aspak perspektive, per sa i perket ushtrise. Me nje fjale, Aliu u rrit me eksperiencen e luftes sone. Per sa i perket pergjegjesise ne Komitetin Qendror provizor, kjo ishte elastike; asnjeri s'kishte nje pergjegjesi te caktuar. Vetem emrin e kishte Komitet Qendror. Une tani po e marr vesh nga Baca se atje Tuku ka qene sekretar politik. Vec nje gje di une, qe ai nuk shkoi ne depon me dinamit te Shenavlashit per aksion, po shkoi ne Peze; atje i coi dhe te tjeret.

Si u be qe une qendrova prane Aliut? Kete s'e di. Por fakti eshte qe une qendrova. Erdhem ne Konferencen e Vendit. Une ketu dukesha si me i preferuari i Aliut. Ai kishte besim te madh te une. Une, gjithashtu, tek ai. Si u pergatit Konferenca e Vendit, kjo eshte nje tjeter histori. Si per te gjithe evenimentet e Partise, deri ne fund ishte Aliu. Por kryesori i Konferences ishte Bllazhoja. Bllazhoja ka ndihmuar me shume ne pergatitjen e referateve, sidomos ne referatin ushtarak. Kur erdhi Bllazhoja me direktivat e Kominternit, sikur na erdhi Perendia. Si ka shkuar Aliu me Bllazhon une kete nuk e di, se s'kam qene brenda. Vetem nje gje mund te them se, sikur shoku Bllazho te kishte hyre pak me thelle, te kishte qendruar me afer me ne, besoj se dicka do te rregullohej nga ato gabime. Pse, pa dyshim, autoriteti i Bllazhos ishte i madh, pse vinte me direktivat e Kominternit dhe me letren e Titos, por gjuha na pengonte. Baca tha se kur u nda nga Bllazhoja, ky i pati thene, qe te kishim mendjen me Miladinin. Atehere Baca nuk e tha kete. Po te na e kishte thene do te kishte bere mire, se do te na bente te mendonim. Bllazhoja i pati thene Baces se Miladini do te ishte nje instruktor dhe jo si ka qene deri atehere.

Shoket folen si u zgjodh Komiteti Qendror, si u zgjodh edhe Byroja. Do te theksoj zgjedhjen time si sekretar politik. Aliu s 'kishte besim tek asnjeri vec meje. Une nuk di per vendimin qe u mor per kete, por di qe Aliu e mbrojti tezen, qe une te isha sekretar politik. Propozimin e bene Doktori (Ymer Dishnica) dhe Miladini. Kjo gje me ra si nga qielli, prandaj u thashe qe nuk e beja dot. E refuzova ne fillim, pse m'u duk e zorshme detyra e sekretarit politik, pasi une s'kisha bere as me pak e as me shume se shoket e tjere. Madje u thashe qe sekretar politik te caktohej Koci. Pa realizuar mire funksionin e sekretarit politik, une pashe ne vija te pergjithshme se kjo qe nje gje e madhe per mua, pse une e njihja veten. Kjo gje me ka renduar ne veten time, jo vetem atehere, por edhe me vone, deri me tani. E shoh edhe tash se s'mund te jap ne ate vend ate qe duhet, jo pse i shmangesha pergjegjesise, por se e shihja se funksioni ishte i rende. Shoku Sejfulla e shtroi kete ceshtje ne nje menyre tjeter dhe me lehtesoi, se te gjitha keto qe beheshin, edhe popullarizimi im, ishin artificiale. Une shihja popullarizimin se ishte artificial dhe nuk me dukej i arsyeshem. Kjo gje krijon besimin qorrazi te nje person. Besimi duhet te vije me pune dhe jo me trakte, me gazeta e agjitacion, sic eshte bere. Ka edhe nje gje tjeter pozitive, nga ato qe shtroi Sejfullai, ceshtja e karrierizmit, qe do te thote se po u fute ne nje vend do te mbetesh atje perhere. Kush e meriton vendin do ta mbaje. Ne Partine tone ekziston nje doze e karrierizmit, prandaj duhet te luftohet. Kjo ka lidhje me kompozicionin social te Partise, prandaj eshte e rrezikshme. Une mora shume nga Aliu, por mora keqbesimin dhe jo dashurine per shoket.

Pas Labinotit, une e ndieja pergjegjesine e madhe, qe me kishin ngarkuar dhe megjithese kisha Aliun prane, doja te kisha prane edhe shoket tane. Por menyra qe kishin adoptuar nga Aliu nuk na linte te mblidheshim. Puna behej e improvizuar. Sa vinte nje shok i Byrose, sillte ndonje gje te vogel, bisedonim dicka me te dhe ai duhej te largohej. Vec kesaj, eshte edhe ceshtja se nuk mund t'i beje te gjitha punet vete. Aliu ishte dembeli me i madh. Ai jepte disa pika dhe asgje tjeter. Me to duhet te vrisje veten. Puna behet duke shtruar problemet, mirepo kjo s'ndodh tek une. Mbledhjet beheshin si mbledhje qarkori. Jepnin shoket raporte, bente Aliu ca verejtje, dhe me kaq mbaronte. Shoket me kishin zili, se une perfitoja nga Aliu. Por nga Aliu nuk mesova gje, nuk pata asnje ngritje politike si udheheqes i Partise qe isha, te mesoja, te mendoja me te vertete si marksist, po ashtu dhe te punoja. S'mbaj mend kurre, qe ai te me kishte shtruar, qofte edhe nje problem te vogel teorik. Ne kishim mendimin se ai dinte mjaft, por fakti eshte se ai kurre nuk shtronte mire problemet, nuk i konkretizonte ato me teori marksiste. Duket qe ai s'dinte gje. Jo vetem qe s'perfitova gje nga ai, por edhe humba. Ndryshe e ndieja veten ne Tirane dhe ndryshe tani. Kisha frike te beja mbledhje, pse nuk jam njeri me funksion te zakonshem. Ne mbledhje duhet te shtrohen gjera me peshe. Prandaj mbledhjet i shtyja, pse ato duhet te pergatiteshin. S'mund te besh mbledhje pa referate, te cilat t'i pergatitesh. Aliu s'me thoshte gje per referatet. Une e kisha zet te shtroja gjerat, qe te gjithe i dinim. Me nje pune te tille une s'mund te jepja ndihme. Vinin raportet nga terreni, por ato vetem i kendonim dhe asnjehere nuk i studionim. I gjykonim gjerat ne siperfaqe. Kete metode pune kishte Aliu. Duke qendruar me Aliun dhe une zura te merrja zakonet e tij dhe te mendoja si ai, t'i shihja gjerat me percmim. Besimin qe kishte Aliu te vetja e tij fillova ta merrja dhe une. Me kujtohet kur me shkruante nje leter Nakoja per kompromisin e Gjin Markut, ku na thoshte se do te merrnim apo nuk do te merrnim masa kunder Gjinit dhe kompromisit te tij. Ajo leter, e shkruar ashtu me ton te rende, me beri qe t'i hiqja verejtjen Nakos per menyren si e kishte shkruar.

Erdhi puna e formimit te Shtabit te Pergjithshem. Dhe kjo u be si punet e tjera, si ajo e Pezes. Menjehere une u bera komisar politik, por fare pak dija une per kete, prandaj edhe rendimenti i kesaj pune s'ka qene si duhet. Puna jone ne Shtab konsistonte vetem ne disa udhezime te thata. Nuk kishim asnje ide mbi organizimin e ushtrise. Edhe une s'dija gje, pse nuk beja ndonje perpjekje dhe qe te mesoja dhe te perparoja ne kete rruge. E para, se kisha besim tek Aliu; e dyta, se s'shihja ndonje rruge tjeter, s'kisha ndonje perspektive. Per sa i perket vijes politike, une mendoja si mendonte Aliu, asnje presje me teper.

Erdhi Tempoja. Ne konstatuam qe Tempoja ishte nje njeri plot gjalleri, njeri qe s'e njihte friken dhe pengesen. Vinte nga Shkodra, kalonte postblloqet, s'donte t'ia dinte per rreziqet. Hidhej ketu, kalonte ne Maqedoni. Erdhi Tempoja dhe ne u afruam me te me nje dashuri te madhe, une dhe Aliu. Dushani me tha se ishte nje nga ata te medhenjte, qe na kishte ardhur nga lart. Vajtem ne kasolle. Atje Tempoja shtroi ceshtjen e Shtabit Ballkanik. Aliu s'me tha gje c'ishte ky (Tempoja). Po niseshim per te shkuar ne Tirane. Po perpara, me tha Aliu, t'i shpjegonim pak situaten, si e mendonim ne. Une dhe Doktori (Ymer Dishnica) i thame nga pese fjale dhe rame dakord per shtabin nderkombetar. I thame se ishim gati. Porsa ikem ne, kishte filluar grindja midis Aliut dhe Tempos. Ne s'kuptonim fare perse. Aliu me tha te niseshim per Tirane. Kur u kthyem e gjejme perseri Tempon. Ai kishte shkuar ne Greqi dhe qe kthyer. Gjate kesaj kohe Balli qe formuar. Ne as e kishim parashikuar. Balli na doli si i papritur, ngaqe s'dinim te punonim me nacionalistet. Balli po forcohej. Ne ne Tirane nuk i jepnim rendesine e duhur. Thoshim se duhej te benim bashkim me Ballin dhe se ai duhej te pranonte platformen tone e te futej ne Front. Kjo ishte pikepamja jone. Jo vetem kaq, por edhe kur takoheshim me njerez te Ballit Kombetar, ne nuk ishim ne gjendje te nxirrnim ndonje gje per Ballin, te kuptonim se Balli po dilte si reaksion. Ai po forcohej nen hunden tone. Beme ate kompromilin, qe thame. Kur erdhem ne Kucake, Tempoja e shtroi kete ceshtje. Marredheniet e Aliut me Tempon ishin te thartuara. Une isha ndikuar nga Aliu: tash e kuptoja se Aliu kishte prirje ta denigronte ate. Thoshte se Tempoja ishte ekstravagant. Qendrimi im ishte po si i Aliut, se une nuk e dija qe Tempoja ishte anetar i Komitetit Qendror te Partise Jugosllave, e dija se ishte vetem nje njeri i rastit, i cili qe ngarkuar per nje pune dhe kalonte ketej rastesisht. Aliu me thoshte se ai nuk dinte c'kerkonte, se ishte i cuditshem etj. Cdo kritike e cdo pyetje qe bente Tempoja, Aliu e konsideronte si nje kritike personale dhe une besoja se Tempoja kritikonte vetem per te kritikuar. Une kisha besim te Aliu dhe mendoja se ne te dy mbronim nje vije te drejte. Aty kishte dhe nje grek, qe s'merrej vesh me Tempon dhe hahej me te. Atehere Miladini me thote: "Shiko c'po ngjan". Une mbroja tezen qe mbronte Aliu, sipas se ciles Balli ka forca dhe po ta godasim do te na godase dhe ne do te humbasim. Tempoja shtroi tezen e demaskimit te Ballit. Ai nuk u bind, por as ne s'u bindem. Kur vajtem ne Vithkuq, atje e shtroi kete ceshtje Sejfullai, sipas te cilit ne ishim ne pozite oportuniste. Sejfullai pati guximin dhe e shtroi i pari kete ceshtje. Ai ishte i vetmi, pas Tempos, qe na kundershtoi. Pas kesaj Sejfullai u la menjane. S 'ishte vetem Aliu, por edhe une qe e nenvleftesoja Sejfullain. Ne kishim idene se Sejfullai ishte nje nga shoket me te mire. Por kur erdhi ne Shqiperi, qe pergatitur terreni nga Aliu. Ky na thoshte: "E mo, c'bejne ata ne France, kurse ne luftojme ketu?". Prandaj Sejfullai u prit ftohte. U pranua vetem kandidat, jo se ne e cmonim ate, por vetem se kishte qene ne Moske. Mbaj mend qe Baca me tha te fusnim Sejfullain ne Byro. Une fola me Aliun, kurse ky me beri verejtje: "Si mendojne keta shoke?". Kur Sejfullai e shtroi ceshtjen e vijes politike, ky ishte kulmi, prandaj u la menjane. Eshte tamam fjala per atehere, kur neve na zuri paniku. Nuk dinim si ta zgjidhnim problemin e Mukjes. Ne vend qe ne te gjenim zgjidhjen e ketij problemi, une dhe Aliu shikonim c'masa te merrnim kunder Ymerit. E quanim Ymerin oportunist. Masat qe morem ishin: lajmerimi i organizates per te hedhur poshte Mukjen dhe vendimi per te bere Konferencen e Labinotit, ku do ta denonim Mukjen. Dhe me kete ne i lame duart. Nuk na shkoi aspak ne mendje ta analizonim Mukjen dhe gjendjen qe u krijua ne ate kohe. Si menduam, ashtu edhe u be. Referati qe mbajta ne Labinot qe mbushur plot me fakte kunder Ballit, per te treguar se Balli ishte tradhtar. Perfundimi dilte qe ne t'i binim, ta godisnim Ballin, pa bere asnje sqarim. Ne thirrem atehere Ali Kelcyren te bisedonim, por pa sukses. E zgjidhem problemin duke kaluar nga oportunizmi ne sektarizem. Filluam luften me Ballin dhe nuk i ndricuam organizatat si duhet. Lidhjet me to ishin krejt te crregullta. Direktivat qe jepnim nuk ishin ne harmoni. Pergjegjes per keto isha dhe une. Organizatat punonin ne koke te tyre, raportet vinin nje here ne dy muaj. Edhe shoket e tjere te Komitetit Qendror punonin po ne kete menyre. Ne merrnim vendime nga leximi i raporteve dhe jepnim direktiva, qe, ne te shumten e heres, ishin te gabuara. Sot thoshim nje gje, neser nje gje tjeter, qe kundershtonte te meparshmen. Me nje metode te tille pune, me ate lartesi politike qe na jepte Aliu, ne patjeter do te arrinim ne keto gabime. Me ate nivel politik qe kishim, qe na jepte Aliu, sigurisht, do te kishim keto rezultate. Politika e kuadrit s'njihej nga ne, ajo s'ishte gje. Kuadrot ngriheshin, kurse ne s'dinim gje. Ato nenvleftesoheshin nga Aliu dhe une ndikohesha nga ai. Per terrenin e Korces ai kishte urrejtje. Cdo gje qe benin shoket e Korces dhe Korca s'ishte e mire. Nga vinte kjo? Une s'e kuptoj. Por Aliu kishte tendence te ngrinte elementet jopunetore. Ndryshe s'ka si kuptohet. Mire e tha Koci. Grupi i Korces kishte punuar, kishte bere greva dhe demonstrata. Aliu, po ta shikonte me mire kete gje, duhej t'i vinte me teper ne ndihme Korces, sepse atje kishte levizje punetore. Perkundrazi, ai i percmonte shoket e Korces dhe Korcen. Filloi te ngrinte ne terrenin e Korces agallaret si Nexhip Vincani. Sipas tij, po te mos ishte Nexhipi, qe u be njeriu me i mire ne Korce, s'kishte as lufte, as pune te mire. Po te njejtin qendrim percmues mbante karshi Kocit dhe Pandit. S'linte rast pa kritikuar, here Kocin, here Pandin.

Vinin raportet nga Koci e nga Pandi, kur keta ishin ne terren, i kendonim ato dhe na dukeshin shume oportuniste, mua dhe Aliut gjithashtu. Aliu kishte dhe urrejtje per ta, kurse une jo. Kundrejt Kocit une kam qene me objektiv. Per Pandin asnje fjale te mire. Keshtu, ne Byro te preferuarit ishin: une, Baca, Liria. Per Nakon pershtypja ishte se ai ishte i zgjuar, por se donte te punonte indipendent. Kete ide e kishte Aliu, e kisha edhe une. Bile njehere i kam thene pse nuk raportonte, sikur ai bente sipas kokes se vet, se ishte egoist, se kerkonte qe te tjeret t'i linte ne hije. Une e shikoja qe punet s'shkonin, por shkakun s'e njihja.

Si "udhehoqi" luften Enveri

Erdhi puna e formimit te Shtabit te Pergjithshem. Dhe kjo u be si punet e tjera, si ajo e Pezes. Menjehere une u bera komisar politik, por fare pak dija une per kete, prandaj edhe rendimenti i kesaj pune s'ka qene si duhet. Puna jone ne Shtab konsistonte vetem ne disa udhezime te thata. Nuk kishim asnje ide mbi organizimin e ushtrise. Edhe une s'dija gje, pse nuk beja ndonje perpjekje dhe qe te mesoja dhe te perparoja ne kete rruge. E para, se kisha besim tek Aliu; e dyta, se s'shihja ndonje rruge tjeter, s'kisha ndonje perspektive. Per sa i perket vijes politike, une mendoja si mendonte Aliu, asnje presje me teper.

Nuk dinim si ta zgjidhnim problemin e Mukjes. Ne vend qe ne te gjenim zgjidhjen e ketij problemi, une dhe Aliu shikonim c'masa te merrnim kunder Ymerit. E quanim Ymerin oportunist. Masat qe morem ishin: lajmerimi i organizates per te hedhur poshte Mukjen dhe vendimi per te bere Konferencen e Labinotit, ku do ta denonim Mukjen. Dhe me kete ne i lame duart. Nuk na shkoi aspak ne mendje ta analizonim Mukjen dhe gjendjen qe u krijua ne ate kohe.

Organizatat punonin ne koke te tyre, raportet vinin nje here ne dy muaj. Edhe shoket e tjere te Komitetit Qendror punonin po ne kete menyre. Ne merrnim vendime nga leximi i raporteve dhe jepnim direktiva, qe, ne te shumten e heres, ishin te gabuara. Sot thoshim nje gje, neser nje gje tjeter, qe kundershtonte te meparshmen. Me nje metode te tille pune, me ate lartesi politike qe na jepte Aliu, ne patjeter do te arrinim ne keto gabime.

Aliu ishte dembeli me i madh. Ai jepte disa pika dhe asgje tjeter. Me to duhet te vrisje veten. Puna behet duke shtruar problemet, mirepo kjo s'ndodh tek une. Mbledhjet beheshin si mbledhje qarkori. Jepnin shoket raporte, bente Aliu ca verejtje dhe me kaq mbaronte. Shoket me kishin zili, se une perfitoja nga Aliu. Por nga Aliu nuk mesova gje.

Komunistet qe udhehoqen partine gjate luftes:

Anetaret e pare te Byrose Politike te Komitetit Qendror te PKSH:

Enver Hoxha-sekretari politik, me vone Sekretar i Pergjithshem e Sekretar i Pare i Partise se Punes te Shqiperise, deri ne 11 prill 1985

Koci Xoxe- sekretar organizativ i PKSH, zevendeskryeminister dhe minister i Brendshem deri ne vitin 1948. Ne vitin 1949 pushkatohet si "armik i popullit"

Ramadan Citaku- perjashtohet nga Byroja Politike dhe KQ ne Plenumin e Beratit per "inaktivitet"

Ymer Dishnica- rrezohet si favoriti i jugosllaveve pas Konferences se Mukjes, ku Dishnica kryesoi delegacionin e Frontit Nacional-Clirimtar. Pas lufte u denua si "armik i popullit" dhe kaloi shume vite ne burgje dhe internime.

Nako Spiru- drejtues i Rinise Komuniste pas vrasjes se Qemal Stafes. Minister i Ekonomise pas lufte, derisa paditet si "armik i popullit". Ne vitin 1947 detyrohet te vrase veten.

Gjin Marku- komandant brigade gjate periudhes se luftes. Pas lufte u denua si "armik i popullit" dhe vdiq ne burg.

Liri Gega- nje nder njerezit me te rendesishem te PKSH-se ne terren gjate periudhes se luftes dhe me funksione te rendesishme ne vitet e para pas Clirimit. Etiketohet si "armike e popullit" dhe pushkatohet.

[RaPSouL]

Autokritika e shokeve, shprehje e kompleksit te inferioritetit

Pa dyshim, qendrimi autokritik ndaj gabimeve te se kaluares eshte norme e komunisteve te pjekur e te devotshem. Por ne rastin konkret po quhej e gabuar ajo qe ne fakt ishte me se e drejte. Ne kete rast, gabimi i shokeve, mendoja, qendron ne faktin se vuajne nga komplekset e inferioritetit. Nuk jane ne gjendje te vleresojne drejt ate qe kemi bere te gjithe bashke e ta mbrojne me te gjitha forcat, por, perkundrazi, heqin dore prej saj vetem e vetem se "keshtu tha i deleguari jugosllav". Me kete menyre veprimi s'mund te pajtohesha, prandaj, me kujdes, perpiqesha me te gjitha forcat qe t'i bindja shoket ne te verteten. Duke i kundershtuar me fakte ato qe tha Velimir Stoinici per vijen tone, luftoja, pra, qe sidomos shoket tane te kthjelloheshin e te kuptonin se nga ato qe kishim drejt s'kishte pse te hiqnim dore vetem e vetem se "keshtu thote Velimiri". Madje, me kundershtimin tim te hapur, mundohesha t'i bindja se nuk do te ndodhte asnje hata, nese i kundershtonin "verejtjet" e mikut edhe ne sy te tij. Enver Hoxha, "Titistet" faqe 160-161

Si vriteshin njerezit me urdher te partise

Vija terroriste ishte me e theksuar te Dushani dhe tek Aliu me Lirine. Dushani gjoja ishte kunder terrorit. Ishte kunder vrasjeve, qe beri Mehmet Shehu ne Dumre, por ate asgje s'e pengonte te vriste pa gje te keq, me teper se Mehmeti. Ne kete pike une isha pasqyra e Aliut. Kur vinte ndonje nga fronti, ku thuhej se ky apo ai po vepronte keq, ne vendosnim ta vrisnim. S'kishim nje vije te qarte per kete ceshtje. Per edhe raportet na kane vene perpara situatave te keqija. Vjen raporti nga Gogoja per Sotir Kondin dhe ne i themi atij qe ta vriste. Vjen nje raport per Anastas Plasarin e per Zef Malen, ne i japim udhezim te vriten. Vijne raporte nga Shulja, i cili kerkon te shkoje e te piqet me Gani Kryeziun, gjoja per punen e Fundos. Ai e bente kete qe te dezertonte nga Peza. Ne marrim masa ekstreme...

Konferenca e Pezes

"Nuk i mbrojta dot tezat tona"

Do te flas si u paraqit para meje Konferenca e Pezes. Edhe kjo eshte karakteristike e punes se Aliut. Une isha ne Tirane. Ai ishte ne Peze. Nuk kishim folur me perpara. Mora nje leter, nje pusulle, ku me thoshte qe te lajmeroja filanin e filanin se do te benim konference. Kur shkova ne Peze qene pergatitur referatet dhe i gjeta keta shoke qe po grindeshin, po haheshin per nje ceshtje me rendesi, qe s'e mbaj mend: ta veme kete apo te mos ta veme. Pas nje dite dolem ne konference per te mbrojtur platformen tone te Levizjes Nacional-Clirimtare. Ne kishim turp, s'ishim njerez te turmave. Une s'isha ne gjendje te mbroja tezen me nacionalistet. Une dola te lexoja ate referatin: por qe te mbroj tezen jo. Me nje pergatitje te tille do te dilnin ato skena qe dolen, do te dilnin gjera qesharake. Keshtu, Konferenca e Pezes ka qene sa per me lexuar nga nje referat dhe nje trakt dhe pastaj ikem.

[RaPSouL]

Enver Hoxha, si vriteshin njerezit ne lufte

Autokritika e Enver Hoxhes ne Plenumin e Beratit u konsiderua nga komunistet shqiptare si "e sinqerte" dhe shefi i Partise e hodhi lumin. Gjithcka u shkarkua mbi Liri Gegen, e cila, ndonese vepronte sipas udhezimeve te Miladinit dhe Enverit, mbajti mbi shpine gjithe "mekatet" e periudhes se luftes, se bashku me Miladinin dhe Dushan Mugoshen, qe ishin larguar nga Shqiperia. Plenumi perfundoi punimet me perjashtimin nga Byroja Politike dhe Komiteti Qendror i PKSH-se se Liri Geges dhe Ramadan Citakut.

Ne librin me kujtime "Titistet" Enver Hoxha permend shkarkimin e dy anetareve te Byrose Politike, duke theksuar se vendimi ishte i nxituar. "Pas disa seancash me debate te tilla, sulmet e tyre, vecanerisht te Koci Xoxes, u perqendruan papritur mbi Liri Gegen e Ramadan Citakun: Liri Geges iu ngrit me force akuza per sektarizem, kurse Baca u akuzua per inaktivitet. U propozua dhe u vendos qe te dy te perjashtoheshin nga Byroja Politike dhe, meqe mbeteshim vetem tre, aty per aty u propozua qe te kooptonim dy te tjere. "Keto t'i bejme qe tani,- tha Koci Xoxe,-pastaj, per te qene ne rregull, ia shtrojme edhe Plenumit propozimin e vendimit tone per perjashtimin e ketyre te dyve! Atje shtrojme edhe per futjen ne Byro te shokeve te tjere. Por tani per tani,- vazhdoi,- mendoj te kooptojme ne Byro dy shoke nga me te miret, Sejfulla Maleshoven e Pandi Kriston! Te dy do te sjellin fryme te re ne Byro...". U propozuan e u aprovuan aty per aty dy te rinj per ne Byrone Politike pa asnje studim, konsultim, shqyrtim paraprak te problemit, te qendrimeve te tyre etj." "Titistet", faqe 161-162

Por kjo nuk e pengoi Enver Hoxhen qe, me te forcuar pozitat, te fillonte persekutimet ndaj Ramadan Citakut dhe Liri Geges. Kjo e fundit u pushkatua, se bashku me bashkeshortin e saj, gjeneral Dali Ndreun, nje nder udheheqesit me te shquar ushtarake te brigadave e divizioneve partizane. Ne "saterin" komunist perfunduan pjesa derrmuese e anetareve te Byrose Politike, te Komitetit Qendror dhe te drejtuesve te formacioneve luftarake partizane.

Enver Hoxha shpetoi ne Berat. I vetmi qe kerkoi "koken" e Komandantit ishte Kadri Hoxha, por askush nuk e mbeshteti. Ne saje te perkrahjes se jugosllaveve dhe te "autokritikes se shendoshe", ai arriti te shmange ndeshkimin, ndonese u vetedeklarua si pergjegjesi kryesor per vijen e gabuar politike, te ndjekur gjate Luftes. Jo vetem kaq. Te gjitha fajet ne ate kohe iu ngarkuan te derguarit jugosllav, Miladin Popovicit, te cilin vete Enver Hoxha vite me pas do ta permendte si nje "komunist te sinqerte dhe internacionalist te shquar". Nderkohe, ata qe kritikuan Enverin, kush me shpejt e kush me vone, perfunduan ne burgje e internime.

Per shoqen Liri, Aliu, Dushani dhe une kishim nje ide te mire, si nje shoqe e mire, aktive, e guximshme, nje mbeshtetje e forte per Partine, qe do te shkonte perpara. Kjo ide vinte nga ndikimi i ketyre shokeve tek une, nga puna qe ajo bente, nga raportet qe ajo dergonte. Por ne punen e saj e te Dushanit ne konstatuam se kishte sektarizem, por i shikonim keto si gjera te vogla, si gjera te rastit. Nuk shihnim mire c'rezultat dilte nga puna e ketyre shokeve. Shihnim qe ne Vlore beheshin ekzekutime, shihnim vrasjet ne Brigaden e Pare, shihnim veprimet sektare te Shules, po per keto veprime mjaftoheshim me nje kritike te percipte per Mehmet Shehun p.sh. duke i thene se nuk e kishte mire. Keshtu, me nje kritike me kembe dhe puna mbaronte. I thame Shules pse e rrezoi Qarkorin e Gjirokastres, por me kaq edhe kjo mbaroi. Ne vend qe te merrnim masa, keta shoke i dergonim ne terren me pergjegjesi me te madhe. Kjo ishte puna ime dhe e Aliut. Keshtu Liria filloi te ngrihej ne syte tane e te behej shoqja me e mire, tek e cila kishim besim te madh. Ajo dergohej ne pune me pergjegjesi te madhe, duke menduar se ishte e zonja te kryente punen organizative. Ne arritem atje ne perfundim qe te mendonim se Koci s'e bente dot punen organizative dhe se kete pune duhej ta kryente Liria. Kete e thoshte edhe Dushani, pastaj Miladini dhe une. Lirise kjo i pelqente.

U be mbledhja e Helmesit, edhe kjo e improvizuar. Mbledhja u be qe shoket te aprovonin Kongresin e Permetit. Ajo duhej bere, si qe bere ne Jugosllavi. Ne mbledhjen e Helmesit, Nakoja (ne mbledhje te Byrose) beri nje kritike. Esenca e kesaj kritike ishte se ai qe lene menjane. Por kjo ceshtje u mbyll shpejt. Ishte hera e pare qe Nakoja e bente nje gje te tille. Une kisha kujdes t'ua jepja edhe te tjereve raportet qe t'i lexonin, sidomos Nakos, qe une i kam ndenjur afer. Prandaj une u cudita per ate kritike te Nakos; nuk e realizova dot pernjeheresh. Shume vone e kuptova ku e kishte hallin ai. I them Miladinit se Nakoja duhej thirrur dhe biseduar me te, qe te shihnim ku e kishte hallin. Por nuk e beme kete, pse Aliu kishte frike t'i ngacmonte plaget, pasi do te dilnin gabimet qe ishin bere. Tashti e kuptoj se si beheshin punet ne mes meje, Dushanit e Miladinit, Baces e Lirise. Une e kam quajtur te zakonshme kete gjendje te puneve. Nje dite, kur bisedonim une me Miladinin, vjen Dushani me Lirine dhe Bacen. Dushani nisi te na flase per detyrat e Byrose, per punen, na tregon se si duhet te punojme. Por kjo s'me bente ndonje pershtypje. Per kete do te flas me vone. Fjalet e Dushanit me dukeshin fjale te zakonshme.

Kur vajtem ne Permet (kjo ra ne sy te te gjithe shokeve edhe te Doktor Nishanit), pame se Liria gjendej kudo. Une nuk dija c'behej, por shihja se Lirine e gjeje kudo ne mbledhje. Njehere ne nje mbledhje rame ne menyre flagrante ne grindje me njeri-tjetrin per nje fjale, lidhur me "mbrojtjen kombetare". Asaj i kishte thene Aliu per kete ceshtje dhe ngulmonte t'i shkonte e saja. Aliu perpiqej qe Liria te behej zeri i autorizuar i Partise dhe ne e aprovonim. Kur e derguam ne Veri, Lirine, i parashtruam asaj qendrimin qe duhej te kishte me nacionalistet e me tradhtaret. Ishte e jashtezakonshme qe ne s'kishim asnje raport me Veriun: Merrnim dicka vetem per Abaz Kupin. Per Muharrem Bajraktarin dhe bajraktaret e tjere asgje. Lirise iu tha se kunder Bazit duhej mbajtur qendrim i prere, d.m.th. lufte. Me te tjeret do te shihnim e do te benim. Iu tha asaj se duhej te bisedonim me ta e t'i bindnim. Ne qofte se nuk do te arrihej gje, forcat duhej te kalonin ne cdo krahine per te vendosur aty pushtetin dhe, po te na binin, do t'u binim. I thame te kishin qendrim te drejte e shembullor ndaj popullit. Per Muharremin nuk dua te perseris ato qe kam thene me pare. Liria na ka vene ne pozita te keqija. Kemi marre nga Liria dy-tre telegrame, ku na kerkohej se c'qendrim duhej mbajtur kundrejt tij. Ne nje fonogram na thuhej se Muharrem Bajraktari s'po pranonte te futej ne Front, se ai nuk po mbante qendrim te mire etj. Pastaj ate e goditen. Del qe Liria nuk ka zbatuar direktiven e KQ. Te gjithe kemi bere gabime, por jo si Liria. Ne nje pozite edhe me te keqe ajo na vuri me Gani Kryeziun. Kemi marre nje telegram nga Liria, ku thuhej se Gani Kryeziun e kishin rrethuar dhe se ai po rezistonte. Ne i tregojme asaj qe te mbahej i njejti qendrim si per Muharremin, pasi nuk dinim c'kishte ngjare. Une dhe Baca kemi qene te mendimit qe Gani Kryeziu te vritej. Miladini s'kishte mendim te caktuar, por me teper ishte kunder. Ne nuk e dinim se duhej njoftuar Veloja. Ai i tha Velos se ne donim ta vrisnim Gani Kryeziun. Keshtu Liria na ka vene ne pozite sektare. Ajo vepronte pa pyetur njeri. Ajo na dergonte telegrame per levizje kuadrosh, ne vetem aprovonim. P.sh. Nexhip Vincanin njehere e paraqiti ceshtjen se duhet ta hiqnim patjeter. Ne iu pergjigjem qe ta shihnin gjendjen me mire. Ne nje telegram tjeter kerkohej qe ta ngrinim Nexhipin e ta benim komandant divizioni. Ka edhe shume gjera te tjera. Erdhi ne Odrican, Liria. Ne kete kohe, madje edhe me perpara, une kisha nisur te grindesha me Aliun, por akoma kisha besim tek ai, vec kisha kuptuar se ai s'kishte mundesi te na ndihmonte me. Ne situaten e re te krijuar, ne nuk dinim si te vepronim. E pyetem Aliun per Keshillin, per qeverine, por Aliu s'dinte gje. Erdhi shoku Velo. Ashtu si qeme mesuar, e pyetem ate per gjera te rastit. E pyetem ate si do te punonin ministrite, si do te punonte qeveria, d.m.th. Komiteti. Erdhi Baca nga Jugosllavia, por s 'pruri gje. Erdhi Alqi. Ai solli mjaft gjera per rinine. Per punen tone fare pak. Me ato qe na dha Alqi ne menjehere hartuam nje qarkore, pa e diskutuar ate as me kembe. Kur erdhi shoku Velo, ne iu versulem atij qe te qitnim disa gjera. Por ky kishte ardhur me nje plan pune. Dhe ne s'perfituam asgje nga ato qe kerkonim. Pata pershtypjen se shoku Velo mund te kishte eksperience per ushtrine, kurse per punet e pushtetit na dukej i ri.

Liria s'na vuri fare ne korrent per gjendjen ne Veri, c'kishte ndodhur dhe cfare pune kishte bere atje. Ajo vetem mori disa letra dhe nisi t'i perkthente. Keto ishin per ceshtje korrente. Eshte fjala kur erdhem ne Berat. Qe kur ishim ne Odrican shoku Nako me tha dicka per Lirine. Ceshtjen e Veriut ai e kishte realizuar, po akoma s'e kishte konkretizuar mire. Une akoma s' e kisha humbur besimin te Liria. Filluan ato mbledhjet me Velon. Erdhi puna e sekretarit organizativ. Sekretar organizativ ishte Koci, por une kisha hala mendimin se Koci nuk e kishte aftesine per te kryer kete detyre. Kisha mendimin se Koci nuk ishte i vendosur ne mendimet e tij, se ai ishte i lidhur pak me punen. Kjo ceshtje u hap nje nate perpara mbledhjes. Ishim une, Liria dhe Baca. U shtrua ceshtja se kush do ta kryente detyren e personelit. Kete detyre i binte ta kryente Koci, por une kisha frike se s'do ta bente dot. Por meqenese ai ishte sekretar organizativ, duhej ta bente kete detyre dhe ta ndihmonte Liria. Liria s'pranonte ne kete menyre. Ose ta bej une vete kete, thoshte, ose te gjejme ndonje zgjidhje tjeter. Por c'zgjidhje? Ajo mendonte per Shulen, une i thashe se nuk e bente dot me Kocin. U be ne Berat nje konference me kuadrot. Liria donte te shkonte vetem ne ate konference. Donte te shkonte edhe Koci, kurse ajo i thoshte: "Do te vete une, ti s'ke c'ben atje." Liria kerkoi qe kjo ceshtje te diskutohej e te vendosej. Une atehere thashe qe per kete te mblidhnim Byrone, ku te diskutonim dhe te vendosnim. Beme mbledhjen e Byrose. Nakoja dhe Koci qendrojne ne njeren ane, Liria dhe Baca ne anen tjeter. Une mora anen e Nakos dhe te Kocit, duke thene se kjo ishte nje ceshtje me rendesi, se ate duhej ta kryente Koci, por ai duhej te kishte kujdes.

Si eshte puna e tarafit qe ngriti Pandi me Nakon. Une jam dakord me ate qe thane ata. Ne menyre koshiente ose inkoshiente Baca, Liria dhe une qendronim afer njeri-tjetrit. Kjo mund te binte keq ne sy. Kjo vinte ngaqe s'kisha aq eksperience sa shoket e tjere dhe kisha nevoje per ndihme, por mua s 'me ka ndihmuar asnjeri. Vetem nga Sejfullai degjova punen e vijes, kurse nga te tjeret s'kam degjuar asgje, as nga Nakoja, as nga Koci. Po te me lekundnin, une kam bindjen se do ta shikoja ceshtjen. Jo vetem keta, por asnje tjeter nga anetaret e KQ s 'me ka thene gje, megjithese kam pasur kontakte me ta. Mbase ata mendonin se une i shikoja gjerat me mire, kurse ata ne terren i shikonin me mire se une, qe isha larg organizates.

Me Aleatet kemi pasur nje vije te lekundshme, por me teper sektare, me qellim qe sa me shpejt t'i mbytnim ata. Kjo tregon se ne nuk e kishim te qarte qendrimin. Menjehere sa na vinte dicka, edhe per nje gje te vogel ne revoltoheshim dhe merrnim vendim t'i nisnim nga Shqiperia. Madje, nje here morem nje vendim sektar te atille, qe ishte vendim i Aliut, por qe e mbrojta dhe une, per ta kapur Maklinin*, per ta burgosur e per ta nxjerre perpara gjyqit ushtarak. Kur kjo nuk na doli, atehere Miladini u terhoq dhe tha sikur vendimin e kishte marre vete Enveri.

Vija terroriste ishte me e theksuar te Dushani dhe tek Aliu me Lirine. Dushani gjoja ishte kunder terrorit. Ishte kunder vrasjeve, qe beri Mehmet Shehu ne Dumre, por ate asgje s'e pengonte te vriste pa gje te keq, me teper se Mehmeti. Ne kete pike une isha pasqyra e Aliut. Kur vinte ndonje nga fronti, ku thuhej se ky apo ai po vepronte keq, dhe vendosnim ta vrisnim. S'kishim nje vije te qarte per kete ceshtje. Por edhe raportet na kane vene perpara situatave te keqija. Vjen raporti nga Gogoja per Sotir Kondin dhe ne i themi atij qe ta vriste. Vjen nje raport per Anastas Plasarin e per Zef Malen, ne i japim udhezim te vriten. Vijne raporte nga Shulja, i cili kerkon te veje e te piqet me Gani Kryeziun, gjoja per punen e Fundos. Ai e bente kete qe te dezertonte nga Peza. Ne marrim masa ekstreme...

...Kjo ka qene puna jone. Keshtu e kishim kuptuar ne vijen politike. Me nje pune e me nje vije te tille patjeter qe Levizja dhe lufta jone kane qene te ngushtuara mjaft. Ne kishim mundesine te krijonim nje Front te gjere, nje ushtri te forte dhe Partia te ishte ne pozita me te shendosha. Duhej te vinte shoku Velo, qe te na hapte horizonte te gjera, qe te na bente te shikonim se ku po shkonim. Kam bindjen se kjo mbledhje e ka ndihmuar Partine pa mase, se Partia eshte vene ne rruge te drejte.

Ne nuk duhet te mjaftohemi me kete kritike. Duhet te dime se me perjashtime te pakta, te gjithe kemi gabuar. Nuk kemi ditur te punojme. E kaluara na rendon. Me nje mbledhje si kjo nuk shkundemi dot nga te metat, por me nje pune me te madhe, me nje stil me te mire, do te shkojme perpara. Partia dhe cdo shok duhet t'i kene syte hapur dhe duhet kontroll ne pune.

*Nenkolonel Bill Maclean, kryetar i Misionit te pare Ushtarak Britanik ne Shqiperi qe nga maji 1943. Ai qendroi prane Shtabit te Pergjithshem te UNCSH. U largua nga Shqiperia ne nentor 1943. U kthye ne prill 1944 si kryetar i Misionit Ushtarak Britanik prane shtabit te Abaz Kupit (Legalitetit). U largua nga Shqiperia ne tetor 1944.

[RaPSouL]

Librat e Enverit, si qarkullonin ne Gjermani

Dokumentet e STAS-it tregojne se si Ambasada Shqiptare ne RDGJ eshte marre ne vitet '80 me shperndarjen e materialeve propagandistike. Ne shume raste ato perfundonin ne duart e STAS-it, i cili luante me diplomatet shqiptare duke i kontrolluar nepermjet agjentures. Si tentuan te fusnin “Hrushovianet” ne bazen sovjetike

Ambasada Shqiptare eshte marre edhe me mbledhjen e informacioneve ne rruge jozyrtare. Kete e tregon nje dokument, qe gjendet sot ne arkivat e STAS-it, sherbimi sekret i Gjermanise Lindore. Dokumenti me nr. 22854 eshte shkruar nga kapiteni Becker, i cili ka hedhur ne leter ato cka i ka treguar IMB me pseudonimin “Runge” (bashkepunetor jozyrtar per perpunimin e personave, te dyshuar si armiq). Dokumenti, qe mban daten 6 shkurt 1985, tregon se “Runge” ka raportuar se ambasadori i Republikes Popullore Socialiste te Shqiperise ne Republiken Demokratike Gjermane ka treguar interes te madh per marrjen e informacioneve mbi aktivitetet e anetareve te Byrose Politike te SED (Unionit Socialist Gjerman- partia ne pushtet), te cilat nuk publikohen ne shtyp. Po ashtu ai ka kerkuar qe per marrjen e informacioneve te tilla te perdoren edhe rrethet e miqve. Burimit i eshte kerkuar, po ashtu, te perpunoje informata per rolin dhe pozicionimin e kishes ne RDGJ dhe per temen “Kisha, si mbulese per grupe te ndryshme opozitare”. Keto informacione ai duhet t`ia dorezoje ambasadorit shqiptar deri ne shkurt te vitit 1985-es.

Nje dokument tjeter eshte shkruar po ashtu nga kapiteni Becker, por ai permban informata, te dhena nga IMS, me pseudonimin “Pit” (bashkepunetor jozyrtar per sigurimin e objekteve). Ne te thuhet se “nga nje burim i besueshem u mesua se gjate nje bisede me nje diplomat shqiptar ne Ambasaden e RPSSH ne RDGJ (Gjermania Lindore) eshte treguar interesim per keto informacione: si punon SED? Cfare detyrash kryejne drejtuesit e rretheve dhe qarqeve te SED per permiresimin e kushteve te punes dhe organizimit te saj, cfare pengesash shfaqen ne arritjen e rendimenteve ne ndermarrje dhe si ndikon partia per menjanimin e tyre, cfare roli luajne partite e bllokut, a kane ato komitete neper ndermarrje? Me tej jane bere pyetje per marredheniet midis RDGJ dhe RFGJ. Diplomati shqiptar ka shprehur mendimin se per udheheqjen shqiptare ceshtja gjermane eshte e mbyllur”.

Qe Ministria e Sigurimit te Shtetit, STAS-i ka mbajtur shume mire evidenca per aktivitetet jodiplomatike te diplomateve shqiptare ne RDGj e tregon edhe nje dokument tjeter, i dates 30 tetor 1980. Ai ben fjale per shperndarjen e materialeve politike propagandistike. Ne te tregohet se si nje diplomat i Ambasades Shqiptare kishte bere nje vizite ne mbremje ne shtepine e nje njeriu, qe bente loje te dyfishte. Pasi kishte “shkembyer idete” me revolucionarin shqiptar dhe kishte marre prej tij gjithe materialet propagandistike ne gjuhet gjermanisht dhe rusisht, personi i kontaktuar ka raportuar gjithcka ne zyrat e STAS-it. Dokumenti shoqerohet nga nje tjeter, qe tregon per masat e marra menjehere, sic jane marrja e materialeve, masat per ndalimin e shperndarjes se librave te Enverit, vleresimi analitik i tij dhe raportimi tek ministri i Brendshem i Republikes Demokratike te Gjermanise.


Raporti

Masat e mara nga STAS-i

-Bashkepunetorit tone i merren materialet e dhena

-Ne bashkepunim dhe koordinim me Kotbusin, Sektorin II (Hauptverealtung Aufklärung) do te merren masa te fshehura, qe te menjanojne shperndarjen e revistave

-Vleresimin analitik te librit "Hrushovianet"

-Dorezimin e informacioneve tek shoku minister

Dokumenti

Vizita naten e diplomatit shqiptar

Ne daten 25 tetor punonjesi drejtues i Ambasades se RPS te Shqiperise ne RD Gjermane, i shoqeruar nga shoferi dhe gruaja e tij, kane vizituar nje nga bashkepunetoret tane ne shtepine e tij. Vizita nuk ka qene e paralajmeruar dhe eshte zhvilluar ne oret e para te mbremjes. Gjate vizites personi...i ambasades i ka dhene bashkepunetorit tone vepren me te fundit te kryetarit te PPSH, Enver Hoxha - drejtuar kunder Bashkimit Sovjetik dhe bashkimit te vendeve socialiste - “Hrushovianet (kujtime)”, botuar nga Instituti i Studimeve Marksiste-Leniniste, ne shtepine botuese “8 nentori”, Tirane, 1980, per ta studiuar vete dhe per ta shperndare mes qytetareve te RDGJ dhe Bashkimit Sovjetik, si dhe pjesetareve te Ushtrise Sovjetike ne zonen e Kotbusit. Keshtu ai ka marre 17 ekzemplare ne gjuhen gjermane dhe 15 ekzemplare ne gjuhen ruse. Njekohesisht, ai ka marre revisten “Shqiperia e re”, numrin 3, te i vitit ‘80 ne gjuhen ruse dhe gjermane (nga 10 ekzemplare per secilin). Punonjesi i ambasades ka paralajmeruar se do te sjelle ekzemplare te tjere te librit “Hrushovianet” ne gjuhen franceze dhe ate spanjolle per t’ua shperndare ato qytetareve te huaj, per shembull, atyre algjeriane. Nga biseda me bashkepunetorin tone diplomati donte te merrte informacione, se si kane reflektuar qytetaret e RD Gjermane ndaj ngjarjeve te Polonise. Theniet e bashkepunetorit tone, se shume punetore jane bere agresive dhe kritike, u pranuan nga diplomati. Ai vete perfaqeson mendimin zyrtar te PPSH-se, sipas te ciles revoltat ne Republiken Popullore te Polonise kane shume “permbajtje pozitive”, por ato keqperdoren nga fuqite imperialiste per qellimet e tyre agresive. Diplomati u vu ne dijeni nga punonjesi yne se, anetaret e KPD- Partise Komuniste Gjermane kane nxjerre nje urdherese, qe te kufizojne vizitat ne Ambasaden e RPSSH per te shmangur renien ne sy te organeve te sigurimit te DDR.

[RaPSouL]

Enver Hoxha: "Ja pse është armik Beqir Balluku!"


Arkiva. 30 akuzat e Enverit për "Tezat e Zeza"të Beqir Ballukut e gjeneralëve "armiq"

Është korriku i vitit 1976. Prej muajsh, sipas dokumenteve zyrtare të kohës, në krye të Ministrisë së Mbrojtjes së Shqipërisë, është shfaqur dukshëm konflikti midis ministrit Beqir Balluku dhe zëvendësit të tij, njëkohësisht Shef i Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë, Petrit Dume. Për këtë shkak, ky konflikt në dukje si tentativë për të siguruar rolin primar në krye të Mbrojtjes e njëkohësisht si "kartë besimi" ndaj Enverit, Hysniut e Mehmet Shehut, fsheh diçka më të rëndësishme. Në materialin e Tezave të Këshillit të Mbrojtjes, fshehtas, bashkërisht e në mënyrë individuale(nga Beqir Balluku, Petrit Dume, Hito Çako, Rrahman Parllaku etj...), hartohet një material tjetër që kundërshton Tezat zyrtare të miratuara nga Këshilli i Mbrojtjes dhe Komandanti i Përgjithshëm Enver Hoxha. Sipas dokumenteve zyrtare të Arkivave të Shtetit(Fondi 14, Lidhja 1, Dosja 1), Enver Hoxha e bashkëpunëtorët e tij më të afërt(Kapo e Shehu), në ballafaqimet Beqir Balluku-Petrit Dume, kanë mësuar se kontradiktat mes dy krerëve të Mbrojtjes janë jo teknike, por parimore. Ky fakt i raportohet Enver Hoxhës direkt nga Beqir Balluku. Zbulohet kështu "komploti", hartimi i shtesave në Tezat e Këshillit të Mbrojtjes nga Beqir Balluku e njerëzit(gjeneralë) të tij më të afërt, gjë që alarmon Enver Hoxhën e Byronë Politike. Ata (Enver-Hysni-Mehmet), shpejt arrijnë në konkluzionin se ndodhen para një "grupi armiqësor" që duan të hartojnë strategji tjetër të mbrojtjes së vendit, "strategji revizioniste", puçiste, që duan të ndryshojnë udhëheqjen e kursin politik të Shqipërisë.

Ky material i hartuar nën drejtimin e Beqir Ballukut, si cilësuar më vonë si "Tezat e Zeza", merret në analizë nga Enver Hoxha. Në këtë rast(sipas dokumenteve zyrtare të kohës), Enver Hoxha, në rolin e specialistit kompetent ushtarak, merr materialin (Antitezat) dhe për çdo pikë të tij, bën shënimet përkatëse, që më vonë shërbejnë si argumente për pushkatimin si "armiq" të Beqir Ballukut, Petrit Dumes, Hito Çakos, e ndëshkimit me dhjetëra vjet burg të pothuaj gjithë gjeneralëve e kuadrove më të lartë të Ushtrisë Popullore.

Më poshtë, shkëputur nga arkiva e KQPPSH, ((Fondi 14, Lidhja 1, Dosja 1), jepen të plota vërejtjet e Enver Hoxhës(me shkrimin e tij) rreth "Tezave të Zeza" që shërbyen si argument kryesor për ndëshkimin ekstrem të "puçistëve" në ushtri".

Ja dokumenti i plotë arkivor

(Vërejtje të Enverit për "Tezat" e armiqve):

Në faqen 1: Në materialin armiqësor thuhet: Në vetë Tezat e Këshillit të Mbrojtjes ka trajtime të cilat nuk përputhen me kërkesat e parimet e Artit Ushtarak popullor...

Lidhur me këtë, shoku Enver ka shënuar:"Ç'thonë këta! Tezat nuk përputhen me Artin Ushtarak Popullor? Domethënë këta po na propozojnë Teza të reja(të tyret) që të përputhen! Domethënë sipas tyre, ne që kemi bërë Tezat jemi në kundërshtim me vetveten?!"

Në faqen 2: Në materialin armiqësor thuhet …. Përgatitja e kundërsulmit dhe kundërgoditjes si forma më e lartë e aktivitetit të mbrojtjes…. Shoku Enver thotë: "Ne sipas tyre e kemi pas harruar zhvillimin e aktivitetit të Mbrojtjes! Mirë që na e kujtojnë, se do të kishim rënë në greminë! Këta na venë në gojën tonë pikëpamje të gabuara që i kanë në kokën e tyre.

Tezat janë aq të qarta dhe të drejta, sa s'kanë nevojë për koment, pse çdo "sqarim" mund të bëjë të errët idenë".

Në faqen 4: Në materialin armiqësor, në germën "b", gjoja është cituar shoku Enver, i cili ka shënuar: "Nuk i përgjigjet mendimit tim fraza që kanë nxjerrë nga konteksti i gjatë i fjalimit tim në Plenum. A mos duan vallë që duke përdorur thëniet e mia të drejta(mendoj unë), të maskojnë tezat e tyre të rrezikshme? Kështu duket, por nuk i lejojmë ta bëjnë këtë mashtrim.

Në faqen 5: Enveri shkruan: "Drejt i kanë përcaktuar Tezat si mbrojtjen pozicionale, si kundërsulmin e kundërgoditjet. Antitezat e tyre janë të dënueshme, kur i nxjerrin këto nga më kryesoret të fazës së lartë të luftimit. Ushtrinë tonë moderne duan të na e kthejnë që tash në çeta partizane".

Në faqen 6:- Në materialin armiqësor thuhet që kundërsulmi dhe kundërgoditja nuk mund të jenë forma më e lartë e aktivitetit të mbrojtjes sonë. Shoku Enver, për këtë pikëpamje shkruan: "Krejtësisht të gabuar!"

Në faqen 7: Ku thuhet se kundërsulmet i angazhojnë forcat tona në luftë e beteja të mëdha, shoku Enver shënon: "Na çuditin…Nga i kanë nxjerrë këto teori që janë false edhe për shkencën borgjeze, pa le më për tonën.!? Ç'disfatë! Këta hiqen si njerëz ushtarakë të ditur, por ato që kanë lexuar i kanë mësuar së prapthi".

- Në materialin armiqësor thuhet të lihen diversantët të zbarkojnë e të lënë hapësira. Lidhur me këtë mendim armiqësor, shoku Enver shkruan: "Këtu të çon ideja e tyre e gabuar që luftën e mendojnë si një farë loje shahu, spontane".

Në faqen 8: - Ku bëhet fjalë mbi format e ekzistencës së aktivitetit të mbrojtjes…, shoku Enver shkruan: "Idetë e tyre të gabuara janë të qarta, ato shprehen për t'ju kundërvënë Tezave të drejta të Këshillit të Mbrojtjes!"

Në faqen 9:- Ku parashtrohet teza armiqësore e ndryshimeve në ndërtimin e Mbrojtjes…, shoku Enver shënon: "Këtë, natyrisht e mendojnë ata, se janë jo vetëm kundër në parim, por edhe në zbërthim, në ndërtimin e Mbrojtjes dhe të formave të luftimit. Këtu, më duket mua(pa lëre ç'llomotisin) refuzojnë mbrojtjen në front të rregullt, këtu janë për lëshim territori armikut, këta kërkojnë t' na e bëjnë ushtrinë rrush e kumbulla".

Në faqen 10:- Ku flitet se lufta në front të rregullt dhe lufta partizane ndryshojnë midis tyre, etj., shoku Enver thotë: "Çfarë, dy qëllime! Një qëllim!"

Në faqen 11:- Në materialin armiqësor flitet për epërsitë e forcave e mjeteve kundër forcave të armikut. Shoku Enver shkruan: "E kthyen në luftë partizane!"

Në faqen 12:- Ku shkruhet për pamundësinë e krijimit të epërsisë kundër armikut të pykëzuar në mbrojtjen tonë, shoku Enver Hoxha shkruan:"Atëherë, sipas tyre, "e kemi kot këtë ushtri të rregullt që kemi krijuar e stërvitur", sepse sipas tyre, me të as vendin nuk e mbrojmë, as armikun nuk e ndalim, as e kundërsulmojmë! Kot lodhemi. Sipas tyre, le t'i hyjmë luftës partizane. Këta s'janë fare në të!"

-Në materialin armiqësor thuhet se dhënia e goditjeve të mundshme, nuk bazohet në Tezat e Këshillit të Mbrojtjes, lidhur me këtë shoku Enver Hoxha thotë: "Nuk është e vërtetë. Bazohet që ç'ke me të dhe është kryesore!"

-Aty thuhet se epërsia dërmuese kundër armikut superior nuk mund të krijohet; shoku Enver shkruan: "Ka qenë superiore në mësymjen e fillimit, por jo më vonë, pasi e kemi rraskapitur e sidomos po të mos kemi shkuar në "mal", ku kërkojnë!".

Në faqen 13:- Në materialin armiqësor thuhet se kundërsulmet e kundërgoditjet janë veprime të detyruara nga armiku; shoku Enver Hoxha shënon: "S'është e vërtetë. Armiku mund të ketë pasur një epërsi në një moment, ne kemi stabilizuar gjendjen dhe sulmet e kundërsulmet i përgatisim ne dhe e detyrojmë atë të mbrohet. Ai na "detyroi vetëm të bëjmë luftë, se na sulmoi!".

- Në material flitet sikur sulmet e kundërsulmet i gozhdojnë forcat tona në luftime të mëdha e të zgjatura; lidhur me këtë shoku Enver Hoxha pyet: "Pse të zgjatura?"

- Aty thuhet se kundërsulmet tona nuk mund të jenë të rrufeshme; shoku Enver ka shkruar: "Atëherë del qartë se sipas këtyre strategëve pesimistë ne nuk na mbetet përse të jemi të "rrufeshëm, marksistë-leninistë, trima", por kur vjen puna "Tua mbathim këmbëve". Këta janë mburravecë me fjalë, pesimistë në brendi, disfatistë që pa filluar lufta. Kështu paraqiten "teoricienët" e famshëm.

Në faqen 14:- Ku bëhet fjalë për mbrojtjen pasive etj; shoku Enver shënon: "Këta janë demagogët e dembelizmit!"

[RaPSouL]

30 ditët e agonisë së Enver Hoxhës

Rrëfen oficeri i Shërbimit të Enverit V. B.: ”Misteret e datës së saktë të vdekjes së diktatorit”



Data e saktë e vdekjes së diktatorit Enver Hoxha është 9 prilli i vitit 1985. Vdekja e tij u bë publike 48 më vonë. Njoftimi zyrtar u dha në orën 12:00 të datës 11 prill 1985. Agonia e Enver Hoxhës ka zgjatur më shumë se 30 ditë. Këto janë disa prej kurioziteteve që kërkon të shuajë një prej ish-oficerëve të Shërbimit të diktatorit Enver Hoxha në një libër.
Që prej datës 9 mars 1985, Enver Hoxha nuk ka mundur që të thotë më asnjë fjalë. Ai ka rënë në gjendje kome si rezultat i pasojave shumë të mëdha që i ka dhënë sëmundja e diabetit. Që prej vitit 1960, Enver Hoxha ka vuajtur pasojat e gjata të sëmundjes së sheqerit. Në arkivin e shtetit ndodhet dhe dokumentacioni i plotë i historisë së shfaqjes së sëmundjes së diktatorit. Në vitin 2005, me Vendim të Këshillit të Ministrave numër 9456, u bë dhe deklasifikimi i dosjeve dhe dokumenteve që kishin lidhje me vitet e arta të lulëzimit të Byrosë Politike të Enver Hoxhës. Mbi të gjitha, u deklasifikuan shumë e shumë mbledhje të ish-Byrosë Politike dhe shumë dokumente sekrete do të shikonin dritën e botimit. Deklasifikimi në ditët e para ishte shumë i frekuentuar nga tërë gazetarët, shkrimtarët dhe historianët. Dosjet më të spikatura ishin dosja e kuadrit e Kadri Hazbiut dhe dosja e kuadrit e Enver Hoxhës. Por pa kaluar 10 ditë nga deklasifikimi, u dha një urdhër i brendshëm që materiali i deklasifikuar do të publikohej pasi të kontrollohej nga personeli i Arkivave të Shtetit. Urdhri hoqi nga e drejta e publikimit pikërisht dosjet e Kadri Hazbiut, Mehmet Shehut e shumë e shumë figurave me plot kontraste të njerëzve të vrarë prej dorës së Enver Hoxhës, si dhe mbledhjet më të rëndësishme që nga viti 1945 deri në vitin 1985. Shkaku ishte se do të dilnin në shesh shumë nga problemet private të ish-byroistëve dhe pasojat mbi të afërmit e tyre ishin shumë të mëdha. Mbi të gjitha, në materialet e deklasifikuara ishin dhe shumë sëmundje dhe terapia e familjarëve të tyre që ishin akoma gjallë. Midis të tjerave, do të bëheshin publike sëmundjet e kupolës së kuqe. Kështu, me një urdhër special u bë ndalimi i këtyre dosjeve.

Si u shfaq sëmundja e sheqerit tek Enver Hoxha

Sipas grupit të mjekëve që kanë ndjekur nga afër terapinë e diktatorit Enver Hoxha, simptomat e para të sëmundjes për diktatorin i konstatuan mjekët jugosllavë. Kur Enver Hoxha shkoi në Moskë në tre takimet me Stalinin, ai i ka kërkuar që të kryente dhe një vizitë mjekësore. Mjekët rusë ishin të parët që i dhanë recetat e terapisë kundër kësaj sëmundjeje dhe i përcaktuan kujdesin që duhet të tregonte për t’u mbrojtur prej saj. Por sëmundja duket se përparoi më shumë në vitin 1972. Mjeku francez, Pol Milez, nuk i kishte dhënë më shumë se 15 vjet jetë diktatorit. Mjeku francez, sipas shënimeve në Arkivin e Shtetit, ka mundur që të frenojë në masën 26 për qind pasojat e diabetit. Ky ishte një sukses shumë i madh. Në nëntorin e vitit 1984, sëmundja duket se e kishte mposhtur Enver Hoxhën. Në fundin e muajit nëntor 1984 ai kishte humbur 12 kile peshë dhe kjo i shqetësoi shumë mjekët. Tërë merita e jetëgjatësisë së Enver Hoxhës i takon mjekut të mirënjohur Isuf Kalo. Ai është kujdesur personalisht dhe ka shkrirë tërë talentin e tij për të siguruar mbijetesën e tij. Mjeku Isuf Kalo dhe pesë mjekët e tjerë kanë luftuar plot pesë muaj me vdekjen e Enver Hoxhës. Viti i Ri 1985 e ka gjetur diktatorin të drobitur dhe të gjunjëzuar. Në muajin shkurt ai zuri karrocën dhe personi i vetëm që rrinte pranë tij ishte gruaja e tij, Nexhmije Hoxha. Ajo e nxirrte me karrocë dy herë në ditë për rreth një orë në oborrin e vilës. Enver Hoxha, në tre muajt e fundit të jetës së tij nuk mundi të shkonte në zyrën e tij. Punët e Byrosë Politike i drejtonte nga shtëpia. Ramiz Alia dhe Adil Çarçani kalonin shumë orë në shtëpinë e tij duke i raportuar për ato që ndodhnin. Nga data 9 mars 1985 deri më datën 9 prill 1985, Enver Hoxha nuk mund të fliste dhe nuk mund të dëgjonte asgjë. Të gjitha punët i drejtonte Nexhmije Hoxha dhe Ramiz Alia. Mjekët rekomanduan që ai të mos rëndohej me punët e shtetit. Dhe kështu u veprua. Në muajt e fundit të jetës Enver Hoxha ishte jashtë loje. Edhe fëmijët e tij e takonin gjithnjë e më rrallë. Ai kishte filluar që të mos i njihte njerëzit dhe ishte gruaja e tij që i thoshte: “Evro, ka ardhur Ramizi... Evro, ka ardhur Adili”. Kishte çaste shumë të shkëputura, që ai i njihte dhe fliste ndonjë fjalë përçart.

Cila është data e vërtetë e vdekjes së Enver Hoxhës

Ka pasur shumë e shumë debate në lidhje me datën e saktë të vdekjes së diktatorit: Është data 9 apo 11 prill e vitit 1985. Por e vërteta është se ai klinikisht ka vdekur më datë 9 prill 1985. Të parët që kanë mësuar vdekjen e tij ishin Nexhmije Hoxha, Ramiz Alia dhe grupi i mjekëve që e mbikëqyrte në çdo sekondë të ditës. Mjeku Isuf Kalo ka ndenjur pa lëvizur nga data 1 prill deri më datën 9 prill te shtrati i Enver Hoxhës. Mbasi kishte pushuar së rrahuri pulsi i diktatorit, u bënë përpjekjet e fundit që ta risillnin në jetë duke përdorur metodat e fundit mjekësore të asaj kohe. Pavarësisht se Enver Hoxha kishte vdekur, askush nuk guxonte të thoshte se ai vdiq. Asnjë prej mjekëve nuk e pohonte faktin. Dy njerëzit e fortë që nuk iu është dridhur qerpiku dhe që kanë pasur kurajën që të belbëzojnë vdekjen e Enver Hoxhës ishin Nexhmije Hoxha dhe Ramiz Alia. Nexhmije Hoxha, më datë 11 prill, në orën 8:00, i ka futur të tre fëmijët e diktatorit, dy nuset e djemve, dhëndrin te shtrati i Enver Hoxhës. Sipas dëshmitarëve okularë të pranishëm në vilën e Enver Hoxhës, vdekja dihej nga të gjithë që më datën 9 prill. I gjithë personeli që i shërbente e priste nga dita në ditë vdekjen që nga data 1 dhjetor 1984 dhe ishin përgatitur për një gjë të tillë. Diktatori vizitën e fundit e kishte bërë në datën 29 nëntor 1984 tek Varrezat e Dëshmorëve. Të gjithë e kemi parasysh atë pamje të shpërfytyruar të tij. Një prej oficerëve të Shërbimit pranë Enver Hoxhës tregon me detaje tërë atë që ka ndodhur që nga data 15 nëntor 1984, deri në datën 15 prill 1985, kur është bërë dhe varrimi i diktatorit. Ky oficer ka përgatitur dhe një libër me tërë misteret dhe të fshehtat e vdekjes së diktatorit dhe do ta botojë së shpejti.

[RaPSouL]

Enveri, si u popullarizua me listen e gjelleve

Njeriu qe u zgjodh nga jugosllavet per te udhehequr Shqiperine. Gjithe defektet e Komandantit ne letren e Nako Spirut. Kreret komuniste shpjegojne se si u be i famshem Enveri, ndonese gjithe merita e tij ishte te firmoste urdhrat e Miladinit


Enver Hoxha gjate Luftes Antifashiste Nacionalclirimtare ishte nje nga kreret e Partise Komuniste Shqiptare, si shume te tjere. Ndoshta me pak i njohuri, pasi ndersa te tjeret luftonin ne front, Enveri qendronte ne baza te sigurta me Aliun (pseudonimi i Miladin Popovicit). Pikerisht besnikeria dhe bindja pa kushte ndaj komunistit jugosllav do te diktonte zgjedhjen e Enverit (prej Miladinit) ne krye te Levizjes. Nje zgjedhje qe do t’i kushtonte Shqiperise 40 vjet diktature, nga me te egrat qe ka pare bota moderne.

Ndersa Miladini kishte bere zgjedhjen e vet nga mesi i vitit 1944, ne Plenumin e Beratit u pa qartazi se lideri i ri jo vetem qe nuk kishte arritur te merrte ne dore “frenat” e luftes, por as nuk njihej nga populli, me gjithe perpjekjet e sektorit te propagandes. Sic u shpreh ironiku Nako Spiru: “Deri dje as qe kishte dale ndonje emer, ndersa sot edhe ne nje liste gjellesh do te gjesh emrin e Enverit”. Ne fillim Enver Hoxha u propagandua si Komisar i Ushtrise dhe me pas doli me titullin e Komandantit te Pergjithshem. Por me gjithe titujt dhe graden e gjeneral-kolonelit, qe ai i kishte veshur vetes, shume pak vete e njihnin Enverin. Ne nje leter qe Nako Spiru i drejtonte Titos, ai shprehet se, edhe mes atyre qe e njohin nuk gezon reputacion.

Vete Komandanti ishte i ndergjegjshem, se kishte mberritur ne krye te shtetit te ri ne menyre anonime, pa asnje kontribut dhe eksperience. Ne diskutimin e tij te nentorit 1944 ai pranon faktin se, nuk ishte udheheqesi i vertete i kesaj lufte dhe as i vijes se Partise. Ai ishte vetem firmetari i urdhrave, qe leshonin Miladin Popovici dhe Dushan Mugosha. Enver Hoxha ishte i nevojshem pikerisht per kete arsye. Ai firmoste pa kundershtuar. Ajo firme e thjeshte qe vite me vone u transformua ne “Juaji Enver” e shnderroi gjirokastritin e panjohur ne udheheqesin e krahasueshem me klasiket e marksizmit.

Nako Spiru beri nje tentative te deshperuar duke u ankuar te Tito per karakterin e keq, mediokritetin dhe mungesen e aftesive te udheheqesit te zgjedhur nga Miladini. Por kjo nuk ndryshoi asgje. Tito nuk kishte asnje kundershtim, qe njeriu qe firmoste aq bukur dhe pa kundershtime te ishte udheheqesi i shqiptareve. Ajo leter, vite me vone, e mbajti peng Nako Spirun, derisa ai u eliminua fizikisht. Ndersa Kryeministri shqiptar, Enver Hoxha, udheheqesi trim, i paepur, ai qe shante Titon dhe gjithe udheheqesit e tjere me permasa boterore, i kerkonte leje Beogradit per te marre pjese ne varrimin e shokut te armeve.

TUK JAKOVA

“Popullarizojme nje njeri qe s'e ka pare kush”

Tuk Jakova: Ne s'e kemi popullarizuar mire Enverin. Nuk dua te bej krahasim Enver-Tito, por ushtria dhe populli nuk e njohin Enverin. Kjo rrjedh ngaqe Aliu s 'kishte vendosur, cili do te vinte ne krye te Partise sone, ne menyre qe personi qe do te ishte ne krye te rritej me Levizjen. Shoku Enver, i lidhur pas Aliut, nuk ka ardhur te shohe ush¬trine e popullin. Ne e popullarizojme ate, por ndryshe eshte kur e shohin. Ne popullarizojme nje njeri qe s'e ka pare kush. Ndryshe ka bere Titoja, i cili ka dale dhe populli e ushtria e kane pare. Une i ve kesaj nje rendesi. Enveri ka qene i mbyllur, brenda, pas Aliut. Duhet te mobilizojme Partine e te gjitha forcat per popullarizimin e personit te Enverit dhe jam i men¬dimit qe Enveri te dale te levize, qe te duket e te njihet ne ushtri e ne popull. Per Enverin kemi pasur direktiven si me e popullarizue si Komisar; kete ma tha Fiqireti. Me vone, ne mbledhjen e Helmesit, kur u tha se ate do ta veme si Komandant, atehere popullarizimi nisi me i madh. Ne e kemi popullarizuar gjithmone e do ta popullarizojme Enverin, por Enveri s'ka vajtur qe ta shohe ushtria e populli. Ai do te vinte vetem atje, ku do te vinte dhe Miladini.

Medioker dhe pa inteligjence

Pjese nga letra e Nako Spirut, drejtuar Titos per biografine e Enver Hoxhes. Nentor ose dhjetor, 1944

Ndjek Tashkon me sy mbyllur. Me ardhjen e Miladinit e Dushanit, me formimin e Partise, u be anetar i Komitetit Qendror te perkohshem dhe ndjek me sy mbyllur Miladinin, i cili, pak nga pak, perqendron pergjegjesite ne duart e tij. Ne Konferencen e Partise u zgjodh sekretar i pergjithshem i Komitetit Qendror (te Byrose). U shqua zakonisht si njeri qe shkelqeu ne luften kunder fraksionisteve. Kjo eshte pjesa gratis. Me teper ka gerthitur ne kete fushe se ka punuar. S'ka bere asgje nga vetja-zbatues pa perspektive i Miladinit.

Inteligjence (zgjuarsi) mediokre. Ne shkolle, jashte shtetit dhe si pro¬fesor, gjithashtu medioker. Gjate gjithe kesaj kohe (para krijimit te Partise), jete jo shume te rregullt. Ne Parti, sektar. Tani do t'i bejne lajka. Krijoi klike rreth vetes. Don te jete i pare ne cdo gje dhe t'i marre te gjithe me shqelma. Te tjeret do t'i shohe fare te vegjel. Ben cmos te krijoje nje kompleks inferioriteti. Asnje cilesi prej udheheqesi. Dhe frenon cdo ini¬ciative. Rrjedh nga nje familje pronaresh te vegjel. Ne kohet e fundit, ne kushte jo shume te mira ekonomike.

Ne popull nuk eshte njohur dhe atje ku eshte i njohur, nuk gezon reputacion. Partia po e popullarizon me te gjitha forcat. Vetem keshtu ka filluar te behet i njohur. Por populli nuk eshte shume i bindur per aftesite e tij.

Vladimir Dedier. Jugosllavensko-allbanskite odnosi 1939-1948. Skopje 1949

NAKO SPIRU

Enveri propagandohet si te ishte Marksi

Shoku Tuk preku ceshtjen e popullarizimit te Enverit. Ne, shoke, s'i kemi shtruar drejt popullarizimet. Ne duhet te popullarizojme me pare Levizjen. Duhet te kishim nje vije te drejte qe parullat te pasqyronin Frontin. Popullarizimi behet qe njerezit te lidhen me luften. Kur ti nuk mundohesh te zgjerosh Frontin, por mundohesh te futesh ne koke te njerezve nje emer, te popullarizosh nje shok, kjo eshte artificiale. Kjo eshte gabim. Ne Pa¬narit na eshte thene nga Dushani e Miladini se tani Levizja duhej te lidhej me nje figure. Titon nuk e ka lidhur Dushani, e ka lidhur lufta. Ajo qe e beri kete me hapur, d.m.th., popullarizimin e Enverit, eshte Liria, sikur gjoja ne kete s'donim ta benim. Dhe keshtu ajo doli nje nga me reklam¬istet. Deri dje, as qe kish dale ndonje emer. Sot edhe ne nje liste gjellesh do te gjesh emrin e Enverit. Keshtu eshte kur e humbet vijen e drejte. Ne nje gazete eshte shkruar se faktori kryesor ne lufte eshte Enveri; gje qe s'thuhet as per Marksin dhe Leninin. Paralelisht me kete ka nisur nje fushate denigrimi per te tjeret. Me vijne mua shoket dhe me thone qe te flitet kunder Ymerit dhe Sejfullait. Ne nje raport te Besnikut, thuhet qe Mehme¬ti ka thene se Ymeri ka perspektiva. Ne rastin e mbledhjes se Beratit, na keshilluan se per disa persona, si per Bacen e Kocin, edhe po te mos flisnin mire, duheshin duartrokitur, kurse per disa te tjere, si per Ymerin, na eshte thene se, edhe po te flisnin mire, nuk duhej te brohorisnim. Asistojme pastaj ne ato manifestimet e famshme te Beratit. Ngrihen shoke partie dhe na thone ne vesh cilet duhen brohoritur dhe cilet jo. Kjo nuk eshte menyre e drejte.

SEJFULLA MALESHOVA

Enveri, sinteza e nje politike te gabuar

Nuk mund te shkruante nje marksist ate qe tha Nakoja per Enverin, sikur En¬veri ka qene faktori kryesor i luftes dhe i sukseseve. Kete s'e shkruan nje marksist as per Stalinin dhe as per Leninin. Faktori kryesor objektivisht eshte populli, kurse subjektivisht Partia. Politiken tone per kreret dhe kryetarin i preku Nakoja, kurse une do flas ne pergjithesi... Kreret dhe kryetari i nje levizjeje nuk behen me dekret, ata i nxjerr lufta. Partia kur sheh se nga lufta dalin te tille njerez, vetem atehere ajo vendos t’i popullarizoje, por vetem atehere kur populli e ka pare se kane dale te tille njerez. Duhet te dish te zgjedhesh edhe momentin e duhur per ta bere kete gje. Kete e them ne pergjithesi dhe jo posacerisht per Enverin. Por, po te marrim konkre¬tisht punen e Enverit, si kryetar i Partise, del se ne Parti nuk mund te kishte nje kryetar si duhet, meqe nuk ish nje parti me nje vije politike te drejte. Pa pasur nje parti si duhet, nuk mund te kesh edhe nje kryetar si duhet. S'eshte mjaft qe te jesh sekretar politik i nje partie, qe te jesh edhe kryetari partise... Per Enverin u vendos te popullarizohej dhe kjo u zgjidh si gjithe punet e tjera te Mila¬dinit, i cili vendosi te behej ky popullarizim. Pra ky s'ishte mendimi i Partise sone, por i Aliut dhe i dy-tre vetave te tjere. Kryetari duhet t'i kallezoje rrugen e drejte partise, pa te dale, e jo ashtu sic thote Tuku, qe te dilte e te shetiste brigade me brigade. Titoja u popullarizua pasi ai krijoi nje parti te forte dhe e ngriti ate, pasi u be kryetar i popullit jugosllav, fitoi simpatine e tij, i tregoi rrugen ketij populli, e udhehoqi si partine, ashtu edhe popullin. Keshtu politika e kryetarit dhe e krereve u shtrua keq, u zgjidh keq, u zbatua keq. Nakoja thote se iniciativen per popullar¬izimin e Enverit e mori Liria, popullarizim qe mori forme banale dhe u be pa kohe. Artikulli ne "Ylli Clirimtar" tregon sikur cdo gje e ka bere Enveri. Kesaj i thone te vesh vetulla e te nxjerresh syte. Ne kete artikull, Enveri eshte konsideruar si strumbullar i sukseseve, kurse ai ne te vertete eshte sinteza e gabimeve tona. Karakteristik eshte propozimi i Baces, i cili ne parullen per Enverin, si Komandant i Pergjithshem, tha te shkruanim edhe fjalen gjeni ose gjenial. “Kjo duhet diskutuar”, i thashe une dhe nuk pranova. Nuk e di nese Baca u bind. Por me kujtohet c'ka thene Engelsi per Marksin, se Marksi eshte gjeni kurse ne jemi vetem talente. Ne kete menyre ne beheshim qesharake dhe diskreditonim Partine, diskreditonim Levizjen, diskreditonim vete Enverin.

ENVER HOXHA

Me dinin kryetar, por une s’isha as anetar

Kur une mora pjese ne Levizje me Grupin e Korces, puna zhvillohej ne menyre konspirative. U afrova me keta shoke dhe u gjenda afer Koco Tashkos. Te tjeret kujtonin se une isha kryetar i punes, nje nga kreret, por une isha vetem nje simpatizant, une nuk isha anetar. Kur u formua Partia dhe u gjenda ne Komitetin Qendror, ketu hyra me propozimin e Kocos. Une s'kisha eksperience ose kisha me pak se te tjeret, qofte nga shoket e Grupit te Korces, qofte nga te Grupit te Shkodres. Ata ishin futur me aktivisht ne punen e grupeve. Kur u formua Partia, besimi per ata dy shoke, Miladinin dhe Dusha¬nin, qe i madh, pse une qeshe pa eksperience dhe pa pikepamje organizative e politike te qarta. Iu futem nje pune te organizuar, aty mesuam abc-ne e pare. Kjo qe nje gje e madhe per mua. Dy gjera kishim perpara: forcimin e Partise dhe luften kunder armikut. Per organizimin e Partise mesonim nga Miladini dhe Dushani, por si duhej organizuar lufta, kjo nuk ishte e qarte. Dhe nga kjo mosdije, shume shoke rane kot. Lufta ne fillim ishte me prit nje rast per te bere demonstrate. Ai qe merrte pjese ne demonstrate, quhej qe ishte i forte. Kishim shtruar punen me nacionalistet, me fshataret, por asgje s'behej. Gjate kesaj kohe edhe une kam luajtur nje rol, por kurdohere prane ka qene Aliu (Ali Gostivari ishte pseudonimi i Miladin Popovicit). Qe nga kjo kohe lindi jo nje simpati, por nje dashuri per te dhe cdo gje qe thoshte Aliu, per mua qe nje gje e mire, e mbaruar. Nuk isha ne gjendje ne atekohe te shihja qarte, si duhej bere puna me nacionalistet dhe si duhej organizuar lufta. Ne adoptuam po ato metoda, menduam si ata, por puna e tyre ishte nje gje e rastit, nje pune e improvizuar, nje pune e papergatitur mire, e papeshuar mire... Shoku Sejful¬la e shtroi kete ceshtje ne nje menyre tjeter dhe me lehtesoi, se te gjitha keto qe beheshin, edhe popullarizimi im, ishin artificiale. Une shihja popullarizimin se ishte artificial dhe nuk me dukej i arsyeshem. Kjo gje krijon besimin qorrazi te nje person. Besimi duhet te vije me pune dhe jo me trakte, me gazeta e agjitacion, sic eshte bere.

[kleo_al]

Nji pytje kisha.E di te pakten se nga eshte Enveri me origjine?

[-Alda-]

Ca pyetjet.
Kush e di mor nga eshte me origjine kujt i intereson.

[kleo_al]

Lol.Te gjithe e din se nga eshte me origjine Enveri.Din se ne cvit vdiq gjithashtu.
Por ky nuk besoj se e di nje gje te tille.Nejse nuk kam gjo kundra ktij si person por kam kundra asaj qe po ben.Nuk me duket gje e drejte.