Stan Dragoti

[Albo]

Stan Dragoti në Shqipëri për tre filma hollivudianë

Stan Dragoti mbërrin në Shqipëri. Producenti dhe regjisori i njohur hollivudian me origjinë shqiptare, ka më se dy ditë që ndodhet në kryeqytetin shqiptar, i shoqëruar nga një grup producentësh dhe artistësh të tjerë të mbretërisë kinematografike.

ANILA MEMA

Gjatë takimeve të shumta ditën e djeshme, Dragoti është takuar edhe me Kryeministrin shqiptar, Sali Berisha. Qëllimi i këtij takimi mes tyre ka qenë jo vetëm kinematografi, por edhe lançimi i Shqipërisë në Hollivud, lançimi i turizmit shqiptar nëpër botë dhe pse jo të publicizohet edhe toleranca fetare, që sipas artistit është mjaft e rëndësishme. Regjisor i njohur me origjinë shqiptare, veçanërisht për filmat “Love at First Bite” (Dashuri me kafshimin e parë, 1979), një komedi e zezë mbi temën e Drakulës dhe “The Man with One Red Shoe” (Burri me një këpucë të kuqe, 1985), një komedi romantike me Tom Hanks dhe James Belushi, i ka shprehur idenë kryeministrit shqiptar për realizmin e tre projekteve kinematografike të rëndësishme. Nga burime pranë Kryeministrisë mësohet se Dragoti ka një projekt në bashkëpunim me producentë të tjerë amerikanë, realizmin e tre filmave për Shqipërinë. “Artisti prezantoi pranë kryeministrit tre projekte filmike për t’i çuar në Hollivud, që janë njëri për historinë e Skënderbeut, një tjetër projekt filmik për ndihmën që shqiptarët u kanë dhënë hebrenjve dhe një tjetër në bashkëpunim me Peter Lucas, për Luftën e Dytë Botërore”, shprehen të njëjtat burime. Kryeministri Berisha përshëndeti artistin e shquar dhe e përgëzoi për kontributin e madh që ka dhënë me punën e tij në ngritjen lart të imazhit të Shqipërisë në arenën ndërkombëtare, si dhe për interesimin e vazhdueshëm të tij ndaj zhvillimeve dhe projekteve të vendit të tij të origjinës. Por përveç projekteve kinematografike, regjisori i shquar, Stan Dragoti, ndodhet në Shqipëri së bashku me producentë dhe bashkëpunëtorë të tij, në kuadër të përpjekjeve për të promovuar dhe nxitur zhvillimin e turizmit shqiptar, njohjen e historisë dhe traditave të Shqipërisë më gjerësisht nëpërmjet filmave historikë, dokumentarëve mbi vendin tonë dhe paketave të spoteve televizive mbi turizmin dhe imazhin e Shqipërisë turistike. Gjatë bisedës me Berishën, Dragoti ka diskutuar për potencialet që ka Shqipëria në aspektin e turizmit dhe të investimeve në fusha të ndryshme, si dhe për mundësinë dhe rëndësinë e zhvillimit të një strategjie efikase për promovimin sa më shumë të produktit “made in Albania” në mbarë botën. Gjithashtu artisti ka hedhur idenë e realizimit të sa më shuam spoteve për turizmin shqiptar, duke vënë theksin që të publicizohet ana ekzotike, romantike e natyrës shqiptare, pse jo dhe toleranca fetare në Shqipëri. Stan Dragoti njihet sidomos për videoklipet komerciale, shumë prej të cilëve konsiderohen si vepra arti. Ka xhiruar gjithsej gjashtë filma artistikë, në njërin prej të cilëve ka qenë edhe skenarist (filmi i tij i parë “Dirty Little Billy”, 1972). Ka xhiruar edhe filmat “Necessary Roughness” (1991), “She’s Out of Control” (1989) dhe “Mr. Mom” (1983). Regjisori shqiptar Stan Dragoti është sot 75 vjeç. Shqiptari që “shembi” muret e Hollivudit, ose njeriu që bëri rizgjimin e ëndrrave njujorkeze me filmin e famshëm “I love New York”, është lindur më 4 tetor 1932 në New York City. Artisti i njohur me prejardhje shqiptare vjen nga një familje tepelenase, që kanë emigruar shumë herët në SHBA. Babai i tij, Asllani, nga fshati me peizazh tërheqës Dragot i Tepelenës, dhe nëna e tij Bahrie, nga qyteti i lashtë Tepelenë. Hapat e parë të këtij gjeniu filluan që në fëmijëri. Në moshë të vogël ishte tepër kureshtar dhe i interesuar ta shpenzonte kohën përballë programeve televizive. Çdo film që shikonte ishte i pasionuar ta komentonte me motrat dhe prindërit. Që në moshën 7 vjeç filloi të vizatonte, imagjinonte dhe shumë skicime të moshës. Këto ishin edhe ato që bënë realitet ëndrrën e tij. Mbaroi njëkohësisht kolegjin në “Cooper Union”, New York dhe shkollën e Arteve Vizuale. Ndërsa bashkëpunon akoma që prej vitit 1968 me kolegun e tij, Charli Moss. Stan bëri emër që në hapat e parë, kur si drejtor i një filmi pati sukses të pabesueshëm. Disa nga shitjet kalonin shifrën 200 milionë dollarë të çdo prodhimi të kompanisë së tij. Njëkohësisht filloi të realizonte reklama për gjigantët e industrisë së linjave ajrore dhe atyre të prodhimit të makinave. Njeri inteligjent dhe krijues, duke i vënë njohuritë në shërbim të kohës, u bë shpejt i njohur dhe i kërkuar.

Nipi nga Dragoti

Vite më parë, në kohën kur Kryeministri i sotëm, Sali Berisha, ishte në pozicionin e presidentit shqiptar, Stan Dragoti ka ardhur në Shqipëri. Gjatë atij udhëtimi, Dragoti ka qenë i shoqëruar nga Ekrem Bardha, Arthur Lika, Dino Erbeli, Geri Kokolari, Bardhyl Quku, njëkohësisht dhe nga pushtetarë dhe zyrtarë të lartë shqiptarë. Në këtë ardhje të tij, Dragoti ka vizituar edhe fshatin e origjinës së tij, vendlindjen e babait, Dragotin në Tepelenë, një fshat piktoresk që shtrihet përballë qytetit. Gjatë kësaj vizite në Shqipëri, Dragoti e cilësoi bregdetin e virgjër shqiptar me atë kalifornian dhe malet me ato të Zvicrës.

Panorama

[land]

Kte filmin per Skenderbeun,ka mbi 15 vjet qe e thote,as i gjo ska bo,ene ky genjen shume lol.
Vip Hollivudian,dhe ky nuk ben perjashtim nga te tjeret,plot lustra e bla bla bla.
Njehere kur e kan pyt per origjinen tha qe ishte Amerikon.
PS.Ene mu tani qe sme njef askush jam Shqiptar,eeeee po tbohem VIP pastaj bohem Gjermon hahahahahaha......raca njerezore eshte e poshter lol.....sad but true......le te dali ndonjeri dhe te thote ça ka Shqiptare ke prodhimet e tij dhe une bie dakort qe grij sallat kot

[atejra]

yeah ti grind sallat kot ...ai eshte director me sukses edhe nje njeri i mire qe po mundohet te bej dicka per shqiperine ,per vendin e prinderit te tij ,ai ka jetuar ne usa dhe hala mendon per shiperine ....por ti dhe njerz si ti, ne vend qe me kene te lumtur qe dikush perpiqet te bej dicka te mire per adllehun...ose me ndimuar per kete progjekt ...
you just bol shit there........how about you do some thing for albania and stope to grij sallat...OK

[havy]

Normal c'fare do te kishte bere per shqiperine Dragoti ..kur vete shqiptaret qe jane ne Shqiperi nuk mendojne tjeter, vecse ku te gjejn me te perin qe tja fusin. Dragoti behet kukull per tu perdorur per imazhin e politikaneve dhe pushtetareve shqiptar qe e takojne(duke filluar nga presidenti). Gjithsesi nuk kemi pse mos ta vlersojme perderisa ka pak njerez qe mendojne akoma per te permiresuar imazhin e Shqiperise ne Bote. Ndoshta do te gjykojme Belushin qe ka hequr dore dhe si intereson me te dije per shqiptaret.
Nqs ndojeri nga ne do te shkonte ne nje shtet te huaj nuk ma merr mendja qe do te presantohej si bashkombas i Zani Caushit, Altin Dardhes, Nehat Kulles apo ku di une sa te tjere, por me siguri do kerkonte te pranohej si nje njeri i qytetruar perderisa eshte bashkombas i Nen Terezes, Kadares, Belushit&Dushkut e Dragotit(ndonese me origjine) e sa te tjere... Tipa te kendshem qe jeni, packa se ja futni kot.

[shigjeta]

Regjisori i njohur amerikan me origjinë shqiptare, Stan Dragoti thotë se Shqipëria vuan prej shumë vitesh nga mungesa e imazhit por ajo ofron shumë gjëra që mund të ndihmojnë për t’ja përmirësuar pozitën në botë. Zoti Dragoti ka një agjenci reklamash dhe është regjisor i 7 filmave, disa prej të cilëve mjaft të njohur në Amerikë. Ai thotë se dëshiron që me ndihmën e dy shqiptaro-amerikanëve të tjerë, Besnik Bezhi dhe Enver Jusufi, të përsërisë me Shqipërinë suksesin që pati një reklamë e tij e viteve 70 e cila përmirësoi imazhin e qytetit të Nju Jorkut.

Zëri i Amerikës: Në rastin e Shqipërisë, sa rëndësi mendoni se ka përmirësimi i imazhit, sa mund ta ndihmojë vendin një imazh i mirë për të konkurruar me sukses?

Stan Dragoti: Shqipëria vuan prej shumë vitesh nga mungesa e imazhit. Njerëzit nuk dinë çfarë të mendojnë kur dëgjojnë për Shqipërinë. Është një rajon i vështirë që njerëzit ta kuptojnë, pra kur ti flet për Shqipërinë, ata nuk e kanë të qartë nëse po flet për Kroacinë, për Malin e Zi apo për Kosovën. Dua të them se të huajt nuk kanë një ide të qartë për shkak të viteve të gjata të errësirës, kur Shqipëria ishte e përjashtuar nga komuniteti botëror. Dhe kjo është e kuptueshme. Mirëpo sot, nëse njerëzit nuk flasin për ty, atëhere ti nuk ekziston. Prandaj, plani ynë përfshin disa aspekte dhe njëri prej tyre është aspekti kulturor. Shqipëria ka një histori të mahnitëshme për të cilën askush nuk di. Gjithashtu, Shqipëria ka burime natyrore të jashtëzakonshme, ka male, ka një bregdet të bukur. Mendoj se një nga burimet më të mëdha të Shqipërisë është elementi njerëzor, ajo ka njerëz të rinj, tërheqës, njerëz që flasin anglishten, të shkolluar dhe me një etikë të shkëlqyer pune. Mendoj se për të gjitha këto duhet folur, këto duhet t'u tregohen të tjerëve përmes mekanizmave të komunikimit, si marketimi, reklamat dhe filmat, të cilat duhet të flasin për heronjtë tanë, për historinë tonë. Këta filma duhet të shërbejnë si kurora kulturore nën të cilën të kalohet pastaj te reklamat dhe marketimi.

Zëri i Amerikës: Ju jeni një personalitet i mësuar me suksesin. Sa i sigurt jeni se nuk do të dështoni në projektin për Shqipërinë?

Stan Dragoti: Në radhë të parë ne nuk mund të dështojmë sepse tani për tani nuk është duke u bërë ndonjë gjë në këtë fushë. Pra, ne po bëjmë diçka që është më e mirë se asgjëja. Dhe jemi jashtëzakonisht të gëzuar që kemi një rast të tillë

Zëri i Amerikës: Si do të përhapet ky informacion, cili do të ishte në këtë rast roli juaj si personalitet i artit të reklamimit?

Stan Dragoti: Jemi ende në fazat e bisedimeve por ideja është që Shqipëria të hyjë në rrjetin televiziv amerikan History Channel dhe shpresoj se do t'ja arrijmë kësaj. Kjo do të bëjë që Shqipëria të futet në shtëpitë e njerëzve kudo në botë. History Channel më ka premtuar se do të lejojë transmetimin e projekteve të mija për Shqipërinë. Ky është një rrjet i madh që shikohet nga mbi 200 milion njerëz në botë. History Channel është klienti im prej më shumë se 10 vjetësh. Kam punuar për një kohë të gjatë, që nga fillimet e tij, për ta bërë të njohur këtë rrjet. Kemi marrëdhënie shumë të ngushta me ta dhe ata u treguan të gatshëm për bashkëpunim. Pra, çfarëdo që unë dëshiroj të transmetohet, që unë mendoj se ka rëndësi për Shqipërinë dhe që ata e pranojnë, ne do ta realizojmë për t'ja paraqitur botës.

Zëri i Amerikës: Në mos gaboj, është fjala për një strategji komplekse e cila në fund të fundit ka për qëllim të sjellë në Shqipëri turizëm dhe biznes…

Stan Dragoti: Përpjekjet tona do të funksionojnë ndoshta si një fushatë marketimi të drejtperdrejtë, për ta paraqitur Shqipërinë si një destinacion me vlera të vërteta. Por përpara kësaj, plani ynë është të bëjmë një fushatë imazhi, pra t'u themi njerëzve të biznesit se përse ata duhet të shkojnë të investojnë në Shqipëri. Shqipëria do të jetë ndërkohë tërheqëse për një nivel të caktuar njerëzish, që ne i quajmë "backpackers", udhëtarë "me çantë shpine", të cilët mund t'i karakterizojmë si në gjendje të mirë financiare dhe paksa të moshuar, njerëz të cilëve u pëlqen të shkojnë në vende pak të vizituara nga të tjerët. Pra kjo është kategoria e parë që ne do të përpiqemi të arrijmë me fushatën e imazhit. Gradualisht, pasi infrastruktura e Shqipërisë të përmirësohet, për shembull pas një viti, ne do të fillojmë të bëjmë fushatë turizmi. Kjo fazë do të jetë interesante sepse e di që do të kemi rezultate pasi Shqipëria është një territor relativisht i pazbuluar. Kroacia po përjeton tani një bum turistik dhe ne do të përpiqemi t'ja marrim këta turistë dhe t'i tërheqim drejt jugut.

Zëri i Amerikës: Ju njiheni si realizues i njërës prej fushatave më të mëdha të marketimit në botë, fushata për qytetin e Nju Jorkut në fund të viteve 70 kur qyteti kishte nevojë urgjente për të përmirësuar imazhin. Si lindi ajo fushatë dhe a ka këtu një analogji me Shqipërinë?

Stan Dragoti: Njerëzit në atë kohë e kishin marrë frikë Nju Jorkun. Ata vinin nga larg për të parë teatër dhe nuk ishin të sigurt nëse bileta që kishin rezervuar do t'u njihej, nuk ishin të sigurt nëse do t'i gjenin të lira dhomat e hotelit që kishin rezervuar. Kudo dëgjonin të flitej për dhunë. Pra ishte një imazh mjaft negativ dhe shprehja "E urrej Nju Jorkun" ishte shumë në modë. Së bashku me partnerin tim, i bëmë një vlerësim anëve pozitive të Nju Jorkut, i cili ofronte shumë gjëra të mira: ai kishte Broduejin me tërë ato shfaqje të mahnitëshme si askund në botë, kishte muzeume të jashtëzakonshme dhe restorante të mira, kishte Parkun Qendror dhe zonën veriore, e cila ka një peisazh të mrekullueshëm. Dhe vendosëm që shprehjen negative "E urrej Nju Jorkun" ta zëvendësonim me frazën "E dua Nju Jorkun" – "I love New York". Gjetëm një muzikë të bukur dhe realizuam reklamën. Unë bëra filmimet dhe isha njëkohësisht regjisori i saj. Reklama ishte një sukses i menjëhershëm, njerëzit nuk ngopeshin duke e parë. Dhe solli pastaj një reaksion zinxhir. Ajo u përhap si valë kudo në qytet brenda natës. Aq i madh ishte ndikimi saqë është fakt se dikush në atë kohë shkroi edhe në Murin e Madh kinez fjalët "E dua Nju Jorkun". Nuk besoj se ka ndonjë fushatë tjetër reklamash që të ketë funksionuar me kaq sukses. Pra, ideja është që të bëjmë për Shqipërinë atë që bëmë për Nju Jorkun.

Zëri i Amerikës: Le të flasim pak për filmat që do të bëni me temë nga Shqipëria. Njëri prej tyre trajton temën tashmë të njohur të shpëtimit të hebrejve gjatë luftës. Ç'farë do të ketë të veçantë filmi juaj?

Stan Dragoti: Në shumicën e filmave për Holokaustin, të cilët të gjithë tregojnë skenat e rënda dhe të trishtueshme që i kemi parë kaq herë, zakonisht flitet për një njeri të caktuar i cili ndihmon një popull të caktuar, siç ishin hebrejtë. Ndërsa historia shqiptare është ndryshe, ajo dëshmon për një popull që ndihmon një popull tjetër. Të gjithë shqiptarët, me Besën e tyre, u premtuan hebrejve se ata nuk do t'i prekte askush. Dhe ashtu ndodhi. Është një histori tepër frymëzuese. Në film ju nuk do të shikoni asnjë skenë nga Holokausti por aty flitet për një familje që vjen nga Hamburgu, u shpëton nazistëve, vjen në Shqipëri, ku pritet ngrohtë dhe integrohet në jetën shqiptare. Tregohet se si pastaj vijnë gjermanët por ata nuk mundën t'i zbulojnë dot, sepse shqiptarët u kishin vënë hebrejve emra myslimanë. Është një histori e fuqishme.

Zëri i Amerikës: Keni thënë se do të bëni një film për Skënderbeun. A keni frikë se kjo mund të ishte një sipërmarrje e kushtueshme dhe që do të kërkonte kohë për t'u realizuar?

Stan Dragoti: Është një film që ne do ta bëjmë në mënyrë paksa të ndryshme. Unë nuk mund të bëj një film si Braveheart, për të cilin u deshën 60-70 milion dollarë. Nuk kam dëshirë të bëj një film me shpata e mburoja. Skënderbeu bëri shumë beteja dhe për këtë do të duhej një film i gjatë 20 orë. Por jam i interesuar në një gjë: askush deri më sot nuk ka pasqyruar në një film se cili ishte Skënderbeu, çfarë mendonte ai në kokën e tij, cilat ishin shqetësimet e tij dhe ç'e shtyti të vinte nga Turqia, ku u rrit si figurë ushtarake e të kthehej në vendlindje duke e ditur se ata do të hakmerreshin me të gjithë forcën kundër tij. Dhe ata vërtet erdhën por ai i mundi ata. Është historia e dikujt që lufton me fatin, lufton kundër atyre që dikur kishin qenë miqtë dhe mësuesit e tij. Pra tërë këta elementë janë aq dramatikë saqë mendoj se do të ishin të përshtatshëm për çdo film nëse realizohet siç duhet. Një film tjetër bazohet mbi librin Zyra e Shërbimeve Strategjike gjatë Luftës së Dytë Botërore në Shqipëri. Është një libër shumë interesant shkruar nga Peter Lukas. Filmin do ta bazojmë mbi marrëdhëniet mes agjentit shqiptaro-amerikan Tom Stefan dhe Enver Hoxhës, se si amerikanët e këshilluan agjentin e tyre që të vriste Hoxhën, gjë që ai nuk e realizoi dot.

Zëri i Amerikës: A nuk do të ishte pak e vështirë të gjendej treg për filma të tillë që do të kenë një tematikë të fokusuar te një vend i vetëm, pra te Shqipëria?

Stan Dragoti: Bëni mirë që më pyesni. Unë jam jashtëzakonisht i interesuar në atë që quhet segmentim i tregut. Unë nuk synoj të marr Tom Kruzin për të luajtur Enver Hoxhën, nuk po përpiqem të bëj filma me buxhete gjigande. Dua që këta filma të kenë një buxhet modest dhe që të shpëndahen në tërë rajonin e Ballkanit ku jetojnë ndoshta 12 milion shqiptarë, duke përfshirë edhe ata në Turqi. Pastaj ka njerëz të tjerë në rajon që dinë për Skënderbeun. Pra, shpresoj që në rajon të ketë një audiencë të tillë që këta filma të dalin me fitim. Në rast se filmat vlerësohen pozitivisht, atëhere ne mund ta zgjerojmë shpërndarjen e tyre edhe në Europën Perëndimore. Më pas, mund të kalojmë edhe Atlantikun dhe t'i shfaqm ato në pjesën lindore të Amerikës ku jetojnë shumë shqiptarë por ku ka edhe shumë njerëz me kulturë që pëlqejnë filmat cilësorë. Më në fund filmat mund të shfaqen edhe në pjesën perëndimore të Amerikës si në Festivalin Sundance.

Zëri i Amerikës: Le të flasim pak për jetën tuaj. Jeni lindur në një familje tipike shqiptare dhe jeni rritur në një mjedis po aq tipik amerikan. Si do t'i përkufizonit raportet tuaja shpirtërore mes të dyjave?

Stan Dragoti: Më lejoni t'ju tregoj këtë fotografi ku kam dalë fëmijë i veshur me një fustanellë shqiptarçe. Çdo shqiptaro-amerikan, qysh fëmijë, e ka të veshur këtë rrobë thellë në zemrën e tij. Kaq besoj mjafton dhe kjo është e vërtetë. Natyrisht unë jam i lindur e i rritur si amerikan. Nuk flas shqip sepse kam patur diferencë të madhe në moshë me tre motrat e mija, dhe kjo na ndau disi nga pikpamja e gjuhës. Pastaj ndodhi diçka e jashtëzakonshme, erdhi Lufta e Dytë Botërore. Amerika kaloi nëpër disa ndryshime të habitëshme në kuptimin që partiotizmi në vend arriti kulmin. Pikërisht ashtu siç përshkruhet edhe në filmin "Shpëtimi i ushtarit Rajën", ata djem bënë sakrifica të mëdha. Ishte një kohë e jashtëzakonshme. Në ato vite, unë isha i ri dhe ishte e pamundur të mos ndjeheshe njëqind për qind amerikan. Si gjithë të tjerët edhe unë krijova në vete shpirtin patriotik amerikan. E megjithatë, vazhdimisht e kam mbajtur atë fotografi në zemër. Natyrisht, kisha marrëdhënie shumë të afërta në familje, me prindërit dhe me motrat. I kujtoj me mall ato vite. Babai im ishte njeri fisnik, nëna një grua e vërtetë shqiptare. Dhe si djalë i vetëm mes tri motrash nëna më trajtonte si princ. Babai kishte një sens interesant humori dhe gjithmonë i thoshte nënës: "Grua, mos më ça kokën me atë djalin", sepse i gjithë kujdesi ishte i përqendruar tek unë.

Zëri i Amerikës: Në atë kohë duhet të ketë qenë e vështirë për emigrantë shqiptarë si prindët tuaj kur kanë mësuar se djali i tyre i vetëm donte të studionte art.

Stan Dragoti: Prindët e mij psherëtinë thellë kur u thashë se doja të studioja art dhe të bëhesha artist. Nuk më ndaluan por e dija se kjo ua shtoi stresin sepse ata e kuptonin se sa e vështirë do të ishte. Dhe vërtet qe e vështirë. Mirëpo duhet të dini një gjë: në të gjitha këto histori, qoftë nëse je në Hollivud apo je një fëmijë i vogël që merresh me vizatime, ka një faktor që quhet fat. Pra duhet të kesh një farë fati, duhet të qëllosh në kohën e duhur në vendin e duhur. Unë isha me shumë fat në të dyja këto.

Zëri i Amerikës: Prindët tuaj mendonin se arti nuk të sjell para?

Stan Dragoti: Natyrisht. Ata mendonin se nuk do të fitoja asnjë kacidhe. Madje kishte momente kur unë thosha me vete "Cilin po përpiqem të gënjej? Kush është ai që do të donte të paguante për këto vizatime të mijat?"

Zëri i Amerikës: Në fillim të viteve 90 ju u kthyet në Nju Jork për t'u marrë eksluzivisht me artin e reklamës. Përse e latë Hollivudin i cili është aq i lakmuar nga artistët?

Stan Dragoti: Në atë kohë bëra një film me titull "Necessary Roughness" me kompaninë Paramount. Ishte një film i suksesshëm që kishte si temë futbollin amerikan. Kur isha në shkollë të mesme luaja futboll prandaj gjithmonë kisha dashur të bëj një film me këtë temë. Gjatë kësaj kohe fillova të shikoj ndryshime në Hollivud: njerëzit e filmit po vinin tani gjithnjë e më shumë nga shkolla të shtrenjta si Harvardi dhe çdo gjë diktohej nga fitimi. Pra qëllimi nuk ishte më filmi por paraja dhe kjo nuk më pëlqente. Megjithatë, unë e doja punën si regjisor. Ishte pikërisht kjo periudhë kur partneri im më telefonon me një ofertë të jashtëzakonshme për t'u kthyer në Nju Jork dhe për të hapur një kompani reklamash. Fillova të mendohem. Në vitin 1994, Kalifornia u godit nga një tërmet i madh. Unë vetë shpëtova por shtëpia ime e madhe u shkund mirë. Kurrë nuk kisha parë një gjë të tillë në jetë dhe thashë me vete: "Zoti po përpiqet të më thotë diçka." Shita shtëpinë, paketova plaçkat dhe u ktheva në qytetin tim të lindjes.

Zëri i Amerikës: Krahasuar me atë kohë, si kanë ndryshuar sot shijet e Hollivudit?

Stan Dragoti: Kam frikë se Hollivudi po kalon nëpër një cikël ku studiot po u përgjigjen më tepër shijeve të adoleshentëve. Kur isha adoleshent, më qëllonte të shihja filma ku luanin Spencer Tracy apo Katherine Hepburn, filma që nuk ishin për ndonjë audiencë të caktuar dhe unë mësoja shumë prej tyre. Po kështu shihja filma komikë dhe dramatikë të njohur për kohën. Sot, prozhektori është ngushtuar së tepërmi dhe është fokusuar tek adoleshentët për shkak se ata janë konsumatorët më të shumtë. Kështu që sot shikon shumë filma banalë të cilët e kanë reduktuar kulturën e filmit në nivele të ulta. Si pasojë, është i trishtueshmëm fakti që shkrimtarët po humbasin aftësinë për të bërë skenarë, kjo formë arti po humbet. Ata nuk e njohin më zhvillimin e personazhit, nuk njohin radhën e shpalosjes së dramës por vetëm u servirin adoleshentëve gjëra banale.

Zëri i Amerikës: Ju keni bërë 7 filma në një industri shumë të vështirë siç është Hollivudi. Mund të mos ju pëlqejë epiteti "i famshëm" por është fakt që keni lënë gjurmë në Hollivud. Si arritët të çani në fillim?

Stan Dragoti: Isha me shumë fat sepse filmi im i parë pati sukses. Ishte filmi "Dirty Little Billy" prodhim i vitit 1972, i cili më dha kënaqësi të madhe gjatë xhirimit. Bashkë me gruan e atëhershme shkuam në Paris për premierën e shfaqjes. Më pritën si hero dhe gruaja më tha: "Përderisa e pëlqyen këtu, mendo sa do ta pëlqejnë kur të shfaqet në Amerikë." Dhe me të vërtetë ishte një sukses i madh. Industrialisti i famshëm i Hollivudit Jack Warner, i cili kishte investuar për filmin, më tha: "Je djalë me shumë fat. Por asgjë nuk ka më shumë sukses sesa dështimi. Prandaj ajo që duhet të bësh është ta ndjekësh filmin kur të shfaqet në gjithë vendin dhe të përpiqesh ta kuptosh se përse njerëzit e pëlqejnë." Bëra ashtu siç më tha ai dhe e ndoqa filmin për një vit të tërë, dëgjova përgëzimet dhe kritikat e shikuesve. Shumica e regjisorëve nuk e bëjnë këtë por sapo mbarojnë një film hidhen te projekti tjetër. Filmi im që pasoi ishte "Dashuri në Kafshimin e Parë", një komedi që pati sukses të rrallë. Për atë u shpenzuan 2,5 milionë dollarë dhe fitimi ishte 100 milion. Pra ishte një mësim i mirë. Më pas erdhi filmi Mr. Mom, i cili kushtoi 6 milion dhe realizoi 100 milion dollarë të ardhura. Për një film, këto janë fitime të konsiderueshme. Dhe duhet të dini se Hollivudi është një qytet aspak i mëshirshëm e ku konkurrenca është e tmerrshme. Janë vetëm katër kompani që ta blejnë filmin ndërkohë që ke katër mijë autorë që përpiqen të të ofrojnë skenarë.

Zëri i Amerikës: Filmi është patjetër një art dhe një proces i vështirë. Nga përvoja juaj, cilat gjëra janë vendimtare në këtë proces?

Stan Dragoti: Para se të shkoja në Hollivud e njihja shumë mirë filmin. Askush nuk mund të më mësonte ndonjë gjë të re në këtë zanat. Dija si të bëja montazh, si të xhiroja, kisha njohuri për ndriçimin. Por në realizimin e një filmi duhet të zgjidhësh një problem të vjetër, problemin e rrëfimit të ngjarjes, pra duhet të kesh një skenar të mirë. Po nuk pate një skenar të goditur, nuk ka rëndësi se sa bukur ke xhiruar apo sa mirë kanë luajtur aktorët. Dhe kjo nuk arrihet vetëm duke praktikuar të shkruarit, por arrihet duke xhiruar dhe duke marrë reagimin e shikuesve, kur filmi shfaqet para tyre. Është një cikël i tërë. Nëse shikuesit gjatë filmit lëvizin, nuk rrinë të qetë ose ngrihen për të blerë popkorn, kjo tregon se rrëfimi nuk është i mirë. Fimi duhet ta mbajë shikuesin të gozhduar gjithë kohës dhe të mos e lëshojë.

Zëri i Amerikës: Kur reflektoni për shqiptarët dhe për marrëdhëniet e tyre me Amerikën, çfarë ju shkon së pari ndër mend?

Stan Dragoti: Shqiptarët i duan amerikanët. Jam i sigurt se kjo filloi me Presidentin Uillson, i cili e mbajti Shqipërinë gjallë si shtet sepse ajo do të ishte shpërbërë. Pastaj është edhe admirimi që ata kanë për atë që bëri Amerika në luftën e Dytë Botërore, për ndihmën e saj. Më pas erdhën vitet e tmerrshme nën Hoxhën dhe pas kësaj periudhe Amerika u erdhi në ndihmë shqiptarëve. Ja sepse shqiptarët e duan Amerikën. Atyre u pëlqen edhe mënyra amerikane, se si amerikanët përpiqen të arrijnë ëndrrën dhe aspiratat e tyre.

Ilir Ikonomi - "Zëri i Amerikës"

[Albo]

Stan Dragoti, ne Tirane per projektet filmike

E Diele, 20 Prill 2008

Ne pak muaj, regjisori hollivudian, Stan Dragoti, gjendet per te treten here ne Tirane. Bisedimet dhe projektet vijojne, por edhe koha shkon. Mbremjen e 18 prillit, Dragoti qe i pranishem ne ceremonine e certifikimit ISO te standardeve evropiane 9001-2000, te kompanise "Euro-Alba EA", ne mjediset e Piazza-s ne Tirane, ku tha edhe pak fjale per projektet e tij te ardhshme. Por, presidenti i kompanise, Kadri Morina, perpos marrjes se kesaj certifikate, permendi edhe fillimin e mbare te nje projekti me regjisorin Stan Dragoti. Cka e con ne dy numrin e projekteve filmike te Dragotit per Shqiperine. Njeri me fonde te qeverise shqiptare qe kalojne nga autoriteti kinematografik shqiptar, Qendra Kombetare e Kinematografise dhe tjetri nga Morina. "Via Albania" eshte i shumeperfoluri film qe do te kete ne qender hebrenjte ne Shqiperi dhe skenari mban firmen e Stan Dragotit dhe Fatmir Kocit. E tjetri flet per "Barbaret e Ballkanit". Dragoti u shpreh: "Jam ketu per te nenshkruar marreveshjen e dy filmave qe do te realizohen, dhe shpresoj shume qe, nepermjet tyre, te kemi nje tjeter imazh per Shqiperine ne bote". Fjalepake, Dragoti perfundoi duke pohuar: "Keto jane hapa teper te rendesishem qe duhen hedhur dhe une sapo vij nga Veriu i Shqiperise, Kosova dhe jam shume krenar sot per kete bashkepunim me mikun tim, Kadri Morina".