Eliminimet e kundërshtarëve të Enver Hoxhës në Byronë Politike

[RaPSouL]

“Une, majori i rreme i Sigurimit, qe shoqerova Mehmet Shehun ne viziten e tij ne Shkoder”


Historia e rralle e fshatarit nga Kalivaçi qe u vetegradua major dhe u veteshpall i derguari special i Kadri Hazbiut ne Deget e Puneve te Brendshme ne Shkoder dhe Durres

Xhaferr Kanani, personazhi i rralle, vazhdon rrefimin e tij per prezantimin me “koleget” ne Degen e Puneve te Brendshme te Shkodres. Ai edhe sot çuditet per mungesen e vigjilences atje, ne strofken ku thureshin vdekjet, persekutimet dhe burgosjet e dhjetera shkodraneve. Xhaferri do te befasohej nga prezantimi me drejtuesit e policise se Shkodres, Feçor Shehun, Skender Vinçanin, Hysen Hoxhatin. Pasi u be i njohur ne Shkoder, ai vendosi te vazhdonte lojen edhe ne Durres. Shkodra do t’i jepte Xhaferr Kananit, majorit te rreme, kenaqesine e shoqerimit te kryeministrit Mehmet Shehu, i cili vizitoi qytetin verior ne veren e vitit 1960. Detajet e vizites jane pershkruar nga personazhi yne me detaje ne vijim ne intervisten e tij.
Si rodhen ngjarjet me pas?
Kapteri Petro Gori, tashme mik dhe dashamiresi im, shkoi ne Degen e Puneve te Brendshme dhe u raportoi shefave te tij ate qe i kishte ndodhur, pra takimin me mua. Pak a shume ai u kishte thene se gjate punes se tij duhej te merrej edhe me nje problem, pra do te me ndihmonte mua, “kapiten te Ministrise se Puneve te Brendshme”, per fejesen me nje vajze te cilen ai e njihte. Kolonel Skender Vinçani ia raportoi menjehere kete histori kryetarit, Feçor Shehu, i cili urdheroi vartesit e tij qe te me njoftonin se duhet te paraqitesha ne Degen e Puneve te Brendshme urgjentisht dhe ta bisedonim kete gje bashkerisht. Kapteri me takoi te kafja e madhe dhe me transmetoi urdhrin e eproreve te tij. Me pak frike dhe droje shkova, por gjithnje me bente pershtypje fakti qe per nje fjale goje kapteri shkon dhe raporton. M’u duk pak e habitshme se si mund te ndodhte keshtu kur kisha tjeter pershtypje nga jashte per Sigurimin e Shtetit.
Shkuat ne Degen e Puneve te Brendshme te Shkodres?
Po. Kjo eshte edhe me e rende. Shkuam ne Dege dhe kapteri me percolli deri te hyrja dhe ndenji jashte, ndersa une hyra brenda dhe oficeri i rojes me shpuri tek eprori me i larte i tij. Ne zyren ku shkova gjeta pese persona: Kolonel Feçor Shehun, kryetar i Deges, kolonel Mit’hat Zaçen, nenkryetar i Deges, kolonel Skender Vinçanin, shef i Policise se Deges dhe dy nenkolonelet, Hysen Hoxhati dhe Mehmet Sinica, njeri shef i Sigurimit dhe tjetri komandant i Policise. Te peste keta persona i pershendeta sapo hyra ne zyre dhe po prisja te degjoja se perse me kishin thirrur. Pasi me kthyen pershendetjen, me thane te ulesha ne karrige. Pas kesaj kuptova se ajo qe po perjetoja nuk ishte nje loje qe do te me kushtonte prangat, por e kishin marre te mireqene genjeshtren time. Fjala i takonte Feçorit dhe ai menjehere me pyeti nese isha oficer i Ministrise se Brendshme. Une pohova lehtas. Me pas e mori fjalen me nje pyetje Hysen Hoxhati, i cili me pyeti nese punoja me Muço Saliun. Edhe pse nuk e njihja fare kete te fundit, perseri, ashtu si edhe me pare pohova. Hyseni, si i Sigurimit qe ishte, vijoi me nje pyetje provokuese, duke dashur te dinte se si e kishte gruan Muçoja. I thashe se ashtu vazhdonte te ishte, e paqejf. Kjo pergjigje me doli natyrshem dhe e mblodha mendjen se po te me arrestonin, s’kishte problem, pasi vetem kaq do te ndodhte, do te prishej loja ime dhe meqe ajo ishte ne hapat e pare, denimi do te ishte me i lehte. Pasi kalova proven e pare nisi seria e dyte e pyetjeve qe kishin te benin me aventuren time rinore. Feçor Shehu vazhdoi me nje tjeter pyetje, pasi donte te dinte nese doja te fejohesha ne Shkoder. Dhashe perseri nje pergjigje pohuese. Ai me tha se ne raste te tilla oficeret e Ministrise se Brendshme marrin autorizim nga ministri. I thashe se e dija kete, por ngaqe nuk e kisha perfunduar ende problemin, ndaj dhe nuk kisha shkuar ta takoja ate personalisht. Kjo e bindi Feçorin, i cili me pas urdheroi nenkolonel Hysen Hoxhatin per t’u marre me kete problem. Ideja ishte qe ai duhet te verifikonte çdo gje ne lidhje me biografine e vajzes. Hysen Hoxhati autorizoi dy oficere te Sigurimit te merreshin me kete verifikim. Dy oficeret raportuan me pas se biografia ishte e paster dhe u autorizua kryerja e kesaj fejese. Ceremonia u be me pjesemarrjen e kuadrove te Deges se Puneve te Brendshme. Ketu u bene edhe disa fotografi, qe me pas rezultuan prova te fuqishme kunder meje dhe te tjereve qe ishin ne to.
Sa kohe qendruat ne Shkoder dhe ku strehoheshit?
Si per here te pare qendrova ne ate qytet 15 dite. Here kam fjetur ne turizem, por shume here me kane marre ne shtepite e tyre oficeret e Deges se Brendshme. Njerezit atje jane shume mikprites, nuk dija ku te shkoja me pare, pasi me ftonin te gjithe te saponjohurit.
Sa here keni hyre gjate kesaj kohe ne Degen e Puneve te Brendshme?
Disa here. Me merrnin dhe me pyesnin tashme si njeriun e tyre per ndonje problem dhe une jepja mendimin tim. Nga “koleget” une mesoja shume gjera te rendesishme dhe sekrete, dhe eproret e tyre, kur me pyesnin, u thosha ato qe m’i kishin thene vartesit e tyre. Ky ishte nje veprim qe me sherbeu ta shtyja ca aventuren time.
Kur shkonit ne Dege, a ju kerkoi kush dokument identifikimi, apo te tjera qe tregonin se kush ishe ne te vertete?
Jo, ky ishte dhe gabimi i tyre, i cili u be problem me pas. Edhe une vete nuk e kuptoja se si kisha mundur te krijoja kaq shume siguri per ta se isha ai qe kisha deklaruar dhe jo personi “asgje” qe realisht isha.
Asnjehere nuk e keni veshur gjate kesaj kohe uniformen e oficerit?
Te jem i sinqerte, as qe doja ta vishja, por rrethana e solli qe duhet te beja nje foto oficer dhe me duhej nje xhakete me graden e kapitenit te pare, se ashtu isha vetedeklaruar. Kete nder ia kerkova Vasil Semes. Ai ishte kapiten i pare ne Dege dhe e krijova situaten e tille qe ai nuk mund te me refuzonte. E mora xhaketen, edhe pse kishte shume dekorata, dhe bera foto, e kjo ndodhet edhe sot e kesaj dite ne dosjen time hetimore. Ne qershor, kur u bene disa gradime, i dhashe vetes graden major. Dhe qe nga ajo kohe me therrisnin major. Pra isha rritur ne grade, si dhe te tjeret.
A keni ndonje kujtim te veçante nga qendrimi juaj si oficer Sigurimi ne Shkoder?
Kam shume kujtime, por do te veçoja shoqerimin e kryeministrit te asaj kohe, Mehmet Shehu. Ishte qershori i vitit 1960. Po qendroja te posta e policise te Ura e Baçallekut. Vura re se erdhen gazet e Deges se Puneve te Brendshme te Shkodres. Vura re kolonelin Skender Vinçani dhe nenkolonelin Hysen Hoxhati, shume police dhe oficere Sigurimi. Befas Vinçani me pyeti se a e dija se ishte duke ardhur Mehmet Shehu ne nje vizite zyrtare. I thashe se e dija dhe keshtu rihyra ne lojen e besimit te tyre. Vinçani me tha se nga kodrat e Bushatit e deri ne Baçallek e ruanin forcat e drejtuara nga Sulo Skendaj, kurse nga atje e kendej duhet ta merrnin ne mbrojtje personalitetin e asaj kohe forcat e Deges se Puneve te Brendshme te Shkodres. Koloneli me kerkoi mendim edhe per menyren e organizimit te sherbimeve dhe fola ato qe mendoja. Aty e pritem dhe kryeministrin. Me disa te tjere e shoqerova deri ne Shtepine e Pritjes. Une, shoferi i kryeministrit dhe shoqeruesi i tij, Mit’hat Gjondeda, shkuam ne Shiroke dhe hengrem darke. Me pas me makinen e tyre u ktheva ne hotel.

[RaPSouL]

“Incidenti ne Durres i gruas se oficerit me Enverin, kur kthehej nga percjellja e Moris Torezit”


“Majori” i Sigurimit tregon ngjarjen interesante te korrikut te vitit 1960, kur drejtuesi i shtetit shqiptar te asaj kohe shoqeronte ne ikje kreun e PK-se te Frances


Historia e rralle e Xhaferr Kananit, qe u veteshpall i derguari special i Kadri Hazbiut ne Deget e Puneve te Brendshme ne Shkoder dhe Durres, vazhdon me incidente dhe takime interesante. Pas vizites se Mehmet Shehut ne Shkoder ai do te asistonte ne nje tjeter ngjarje, ate te ankeses qe nje grua i beri Enverit, ndersa ky kishte shoqeruar deri ne port Moris Torezin, kreun e PK-sw se Frances. Kanani do te ishte protagonist edhe ne disa situata te arrestimeve per akuza te pabazuara, te cilat i zgjidhi ne favor te personave te akuzuar. Ne rrefimin e tij 65-vjeçari zbulon disa te meta dhe dobesi te armes me te lavdishme te sistemit te asaj kohe, Sigurimit te Shtetit.
Sa dite qendroi Mehmet Shehu ne Shkoder?
Ndenji nje dite e gjysme. Ai takoi drejtuesit e atij rrethi, Sule Bahollin, Bilal Parrucen dhe te tjere drejtues atje. Pastaj ai iku dhe me grupin e shoqerimit te tij ika edhe une deri ne Vore dhe prej andej ne Durres.
Ne Shkoder ju vinit shpesh tashme si major i veteshpallur i Sigurimit te Shtetit. A ju kujtohet ndonje rast kur ju eshte kerkuar te nderhyni apo te jepni mendim per personat e arrestuar?
Nuk ka qene vetem nje rast, por shume te tille. Do te mundohem te sjell ne kujtese disa raste ku nderhyrja ime ka qene decizive, pra ka shpetuar njerez nga burgu. Doja te isha i mire me ate kontingjent, pasi e dija se neser do te isha une si ata me ate aventure qe kisha nisur dhe qe nuk do te zgjaste shume. Me kujtohet puna e nje kapteri te Postes Kufitare te Zogajt. Dy djem qe shkonin vazhdimisht te luanin futboll me ushtaret e postes ishin arratisur ne Malin e Zi. Tani ku situata eshte e tille, nis hetimi per veprimtarine e tyre, pra e kam fjalen ku rrinin, me ke rrinin deri edhe ku luanin. Kishte rezultuar se ata kishin shkuar te luanin ne posten kufitare dhe diskutohej se vajtja e tyre atje kishte qene e qellimshme per te pare regjimin e ruajtjes se kufirit. Keshtu u germua edhe per te nxjerre pergjegjesite dhe dihet se “topi” mbetet ne hallken e fundit te kapteri, i cili ne te vertete i kishte lene djemte e fshatit te futeshin ne poste. Kur vajta me rastin e festes se Kufirit bashke me “koleget” e mi te Deges se Puneve te Brendshme ne Posten Kufitare iu thashe atyre qe djemte nuk kishin shkuar per here te pare ne poste dhe te luanin me ushtaret, ndaj mendoja se nuk duhej ta arrestonin kapterin. Ne fakt keshtu u be.
A ka pasur rast tjeter?
Jo vetem nje, por edhe shume te tjere, por do te them edhe rastin e lirimit te dy djemve nga Shkodra, qe notonin ne liqen shume thelle dhe Sigurimi mendonte se ata synonin te arratiseshin. Kur i pashe dhe mesova per ate qe akuzoheshin, u thashe se perderisa nuk kishte fakte qe te provonin deshiren e tyre per arratisje, e mira do te ishte te liroheshin. Me ka mbetur ne kujtese edhe nje rast tjeter qe lidhet me akuzen qe ishte ngritur per nje oficer, se gjoja donte te arratisej ne Mal te Zi. Ai ne fakt kishte shkuar te njerezit e vet ne Hot dhe atje ishte arrestuar. Ne fakt sapo mesova se si ishte puna, prisja rastin qe te me kerkonin mendim dhe kur me pyeten, u thashe se oficeri duhej te lirohej, pasi ai nuk ishte kapur ne pjesen e klonit, madje as ne afersi te tij, por ne Hot, e keshtu nuk u mor me kush me akuzat ndaj oficerit.
Durresi ishte “baza” juaj. Po dita e pare e qendrimit atje pas kthimit nga Shkodra si oficer i veteshpallur i Sigurimit, ju kujtohet?
Me kujtohet mire. Qe ne fillim “rezidenca” ime ishte porti, e gjithnje rrija afer tij. Atje isha njohur me disa oficere te Deges qe kishin sherbyer dikur ne Shkoder dhe me pas ishin transferuar. Keta oficere e dinin qe isha fejuar ne Shkoder se njihnin disa nga njerezit e vajzes. Nepermjet ketyre u prezantova edhe me disa oficere te tjere te Deges se Puneve te Brendshme Durres. Ne kete qytet m’u la me shume hapesire veprimi. Ne Degen e Durresit ishin edhe disa oficere nga Jugu, si Kapllan Shehu, apo dhe te tjere. Ata menduan se une isha Xhemal Shehu, nje kolonel i ushtrise, me te cilin nuk njihesha, por me vone kuptova se me kishin ngaterruar me te. Edhe ne gjyq keta oficere u justifikuan me faktin se ngjaja me Xhemalin. Hajde merre vesh kete pune tani.
Mbani mend ndonje incident ku ju eshte dashur te mbani qendrim ndaj ndonje personi ose te jepnit mendim per rastin?
Me kujtohet mire nje incident, qe me pas u fry shume, pra u be problem. Ate dite ne Durres ishte gjithe udheheqja e Shqiperise, pasi percillte pas nje vizite ne Tirane, Moris Torez, kreun e PK-sw franceze. Situata ishte e veshtire pasi marredheniet me ish-Bashkimin Sovjetik ishin ftohur dhe me sa mbaj mend vizita e tij u be aty nga korriku i vitit 1960. Gjendesha mes oficereve te Deges se Puneve te Brendshme te Durresit kur Enver Hoxha, Hysni Kapo dhe te tjere po shoqeronin Torezin. Kur ai u largua drejtuesit me te larte te asaj kohe te Shqiperise po ktheheshin per te makinat e tyre. Ne kete kohe nje grua u shkeput nga turma dhe i doli perpara Enver Hoxhes dhe i tha atij diçka. Kjo beri buje dhe shume shpejt u sqarua se gruaja ishte e shoqja e nje oficeri te Deges se Durresit, qe sherbente ne sektorin e Kufirit, kishte graden major dhe ishte nga fshatrat e Gjirokastres. Gruan e moren dhe e shoqeruan. Ajo i kishte qare hallin Enverit per strehim, pasi jetonin ne nje barake dhe ne kushte shume te veshtira. Me pas gruaja u la e lire dhe nderhyra qe t’ia kthenin dinjitetin ne vend ta çonin atje ku e kishin marre. Ne kete kohe, ndersa une isha me kapitenin V.S, vjen Kryetari i Deges se Durresit, Kopi Niko i cili i drejtohet me arrogance kapitenit dhe i kerkonte llogari pse ai kishte e kishte lene gruan te shqetesonte udheheqesin. Ai iu pergjigj qete se kishte qene larg dhe se atje kishin qene te tjere, me pas ai e prezanton me mua. Ne ishim duke pire kafe te klubi “Detari” dhe pas pergjigjes kryetari i deges i tha kapitenit se duhet te paraqitej ne Dege pasi kishin mbledhje. Kopi nisi te bisedoje me mua. Ai me pyeti per detyren ne zonen e plazhit. Nisi te me bente nje bisede, qe e mora si provokim, lidhur me nje shok te Byrose Politike i cili ishte ne rezidencen e plazhit dhe kishte rekomandim nga mjeku per te bere çdo dite 2-3 kilometer ne kembe. Me pyeti nese kishte ndonje shok te mire me vete. Une i thashe se kishte jo nje por disa dhe me vone mesova se ne ate bisede behej fjale per Gogo Nushin. Keshtu nisi miqesia me Kopi Nikon, Kryetarin e deges se Puneve te Brendshme te Durresit. Duke ndenjur me kolonel Kopi Nikon, vjen Sekretari i Pare i Komitetit te Partise se Rrethit te Durresit. Kopi me prezantoi me te me shume pompozitet. I tha se isha nje kuader me rendesi dhe se per muajt e veres do te operoja ne plazh. Sami Gjebrea me dha edhe disa porosi qe lidheshin me problemet e te huajve ne plazh, sidomos per turistet gjermane dhe polake. Sami Gjebrea nisi te analizoje veprimin e gruas qe i doli para Enver Hoxhes dhe tha se fajin per kete e kishte shoku yne ushtarak. Une duke e justifikuar oficerin i thashe se i shoqi nuk ka ditur asgje, se po ta dinte nuk do ta lejonte nje gje te tille, se ishte shok i mire. Kolonel Kopit iu be qejfi per pergjigjen qe i dhashe Sekretarit te Pare dhe me mori mua ne makine dhe shkuam ne Dege dhe u tha disa oficereve se une isha i Ministrise se Brendshme dhe se ne zonen e portit dhe ate te plazhit ata mund te ndeshnin shume oficere, por se asnje prej tyre nuk ishte si une. E kjo ishte e vertete se une isha i veteshpallur te tjeret ishin ne rregull, te emeruar. Madje ai iu tha se per çdo gje duhet te me raportonin mua dhe ata e zbatuan urdhrin e tij. Pas pak i kerkova leje Kolonelit per te shkuar ne hotel “Vollaga” dhe ai urdheroi qe te bisedohej me drejtorin per te rezervuar per mua dhomen me te mire. Meqe tashme isha njohur me operativet e sigurimit te Plazhit te Durresit nisa te mesoja shume sekrete te detyrave te tyre dhe madje jepja dhe mendim per zgjidhjen e situatave, gje qe nisa ta beja me deshire se kisha filluar t’ia merrja doren.

[RaPSouL]

Une, “majori” i Sigurimit, qe mbaja fjalime per pushuesit gjermane ne Plazhin e Durresit


Si me kerkuan vajzat gjermane leje per t’u dashuruar me djemte shqiptare. Takimet e Xhaferr Kananit ne Bllokun e Udheheqjes me Ramiz Aline, Manush Myftiun, Rita Markon dhe Gogo Nushin

Florenc Bakillari

Rrefimi i fshatarit te Kalivaçit, qe u veteshpall “major” i Sigurimit te Shtetit, sa vjen e behet me interesante. Ne numrin e sotem do te lexoni takimet e “majorit”, qe ngjante shume me Kadri Hazbiun, me oficere te larte te Ministrise se Brendshme, te cilet e kujtonin se sherbente ne Degen e Durresit. Ndersa “koleget” e qytetit bregdetar, teksa e shihnin me eproret e tyre te qendres, e merrnin se ai ishte i derguari special i ministrit te Brendshem. Ne intervisten e tij Kanani tregon se si i zgjidhte problemet qe kishin pushuesit e huaj, kryesisht ata nga Gjermania Lindore, me policine e Plazhit te Durresit. Me nje oratori dhe zgjuarsi te dhuruar nga natyra, djaloshi i ri nga Kalivaçi u perball me gjermanet, duke iu mbajtur madje fjalime pas lutjes qe mori nga Dega e Brendshme per te zgjidhur konfliktet mes policise dhe te huajve.
A ju ka qelluar te takoni oficere madhore te Ministrise se Brendshme?
Po, jam takuar disa here me te tille njerez me grada dhe drejtues madhore te Sigurimit te Shtetit. Kemi pire me ta edhe kafe. Kur keta te fundit me shikonin me oficeret e Deges se Puneve te Brendshme te Durresit mendonin se isha efektiv dhe koleg me ta. Kurse oficeret e Durresit, kur me shihnin me eproret e tyre te Ministrise se Brendshme, mendonin se une isha ai qe u kisha thene, i derguari special i Kadri Hazbiut. Kisha hyre disa here ne Bllokun e udheheqjes, duke shfrytezuar njohjen me komandantin e Gardes, Çelo Arza. Kam takuar disa here Ramiz Aline, Manush Myftiun, Rita Markon, Gogo Nushin. Ata me pyesnin per te huajt qe pushonin ne Plazhin e Durresit dhe u kam thene gjithçka mendoja, ne biseda te shkurtra sigurisht, se si silleshin gjermanet, polaket, çeket etj.
A ju ka ndodhur te nderhyni ne ndonje rast per te dhene mendim ne lidhje me arrestimet apo ndalimet e kryera nga Sigurimi i Shtetit ne Durres?
Po, ka pasur shume raste kur une kam shpetuar njerez te vene ne shenjester nga Sigurimi Shtetit. Shkoja shpesh ne posten e policise se plazhit, aty ku policet ndalonin shume qytetare. Shkoja e i pyesja per arsyet e ndalimeve dhe ne pjesen me te madhe te rasteve kam dhene urdher te liroheshin. “Si i derguari special i Kadri Hazbiut” per te vezhguar veprimtarine agjenturore te te huajve ne Plazhin e Durresit, me eshte dhene rasti te kem shume informacione rreth veprimeve te turisteve qe vinin ne ate kohe. Atehere, ne Plazhin e Durresit vinin shume turiste nga Gjermania Lindore dhe pushonin ne kampin e rinise ne Durres. Per ta ishin ngritur çadra dhe policia ishte ndeshur me disa kundervajtje te te huajve. Policet ishin gjithnje dyshues per shqiptaret qe shoqeroheshin me te huajt, por njekohesisht paragjykonin keta te fundit duke i quajtur agjente. Ne shume raste shqiptaret ishin shoqeruar ne poste dhe une kam nderhyre qe te mos mbaheshin, se te rinj ishin dhe keto veprime ishin te moshes. Po keshtu, u kisha thene se edhe ndaj te huajve nuk ishte nevoja te ishin aq kritike se ata vinin nga vende mike dhe nuk duheshin pare si agjente.
Cilat ishin perplasjet e policeve me pushuesit e huaj ne Plazhin e Durresit?
Kujtoj se policet qe sherbenin ne periudhen e plazhit vinin nga rrethet dhe kishin konstatuar se te huajt, me aparatet e tyre fotografike, kishin bere shume foto. Por jo te gjitha paraqisnin bukurite e Durresit, pasi shume prej tyre ishin negative per mendimin e specialisteve te asaj kohe. Ne keto kushte, policet ishin detyruar qe t’ua merrnin aparatet dhe t’u asgjesonin filmin per te fshehur ne nje fare menyre te verteten nga syte e Europes. Ata te huaj qe kundershtonin veprimet e policise, shpesh silleshin ne posten e plazhit. Keto raste ishin bere problem. Turistet, sidomos gjermanet, ishin te organizuar dhe shoqeroheshin nga nje drejtues qe quhej shef i shtabit te pushuesve. Ne rastin konkret, ky rast kerkoi ne Degen e Puneve te Brendshme te Durresit sqarime se perse veprohej keshtu me pushuesit. Ky ishte nje defekt ne marredheniet polici-turiste.
Kryetari i Deges se Puneve te Brendshme te Durresit, Kopi Niko, ngarkoi shefin e policise, nenkolonel Taqo Luarasi, qe bashke me mua dhe dy oficere te merrnim nje takim me gjermanet.
Çfare ndodhi ne kete takim?
Na sollen fillimisht nje perkthyes, ishte pedagog ne Universitetin e Tiranes dhe me sa me kujtohet, ishte nga Gjirokastra dhe quhej Nusret. Shkuam ne takim me pushuesit gjermane, te cilet komandoheshin nga shefi i shtabit te kampit. Sapo hyme ra heshtja. Pushuesit e huaj kerkuan te dinin se perse policia i ndalonte te rinjte shqiptare te shoqeroheshin me ta. Gjithashtu, nje pyetje tjeter ishte se a lejoheshin ato, vajzat, te kryenin martesa me shqiptaret. Na kerkuan llogari pse policet tane u thoshin shqiptareve te mos shoqeroheshin me gjermanet se ishin agjente. Dikush nga vajzat u ngrit dhe tha se ajo dhe shoqet e saj i preferonin shqiptaret per temperamentin e tyre. Shef Taqoja me thote mua qe ta marrja situaten ne dore, pasi ai nuk kishte eksperience ne keto pune. Si rrjedhoje, bashkebisedimin e katranosem ca une dhe ca Nusreti. U thashe se kur njerezit tane shkonin ne vendin e tyre, vepronin konform ligjit dhe rregullave te shtetit te tyre. Ndaj edhe ata duhet te benin te njejten gje, te respektonin traditat, rregullat duke mos krijuar probleme me policine. Vijova duke u thene se nuk ishte aspak e vertete qe shqiptaret ndaloheshin te shoqeroheshin me to, pasi Shqiperia dhe Republika Demokratike Gjermane ishin vende mike. Persa i takonte lidhjes martesore, kjo ishte nje pyetje qe duhet t’u behej instancave me te larta dhe qeverise. Per dashurine me shqiptaret u thashe se si ndal kush, por duhet te kishin mendjen, te ishin te kujdesshem e te mos qendronin prane shtepise se ndonje qytetari fanatik, pasi keshtu mund te krijoheshin probleme. Duhet te qendronin, pra, ne vende ku lejoheshin te tilla gjera. Persa i perket ankeses se gjoja policia u thoshte agjenteve, iu pergjigja se kjo nuk ishte e vertete.
Keni asistuar ne ndonje vendngjarje gjate kohes qe sherbenit ne Durres?
Me kujtohet nje rast, kur teksa qendroja ne plazh, te kampi i punetoreve, shefi i Krimeve te Deges se Brendshme, Fane Xhuveli, me thote se kishte ndodhur nje vetevrasje ne fshatin Çete te Kavajes. Ai me tha se duhet te shkoja me te, por na duhej dhe nje makine. I thashe Kristo Themelkos nese mund ta merrja makinen e tij. Ai me tha se le te behej cope makina e tij per punet e Ministrise se Brendshme. Morem makinen dhe bashke me mua ishin prokurori i rrethit, Riza Teqja, mjeku ligjor, Koçi Moisiu dhe shefi i Krimeve, Fane Xhuveli. Atje ishte vetevarur nje plak. Kur mberritem ne vend dhe beme veprimet, kuptova se donin te arrestonin djalin e te ndjerit, pasi dyshonin se ai mund ta kishte vrare te atin. U thashe se per kete nuk kishin fakte dhe nuk duhet te kishte ndodhur keshtu. Pas ekspertizes ata me thane se duhet te firmosja edhe une ne procesverbal dhe ashtu bera. Kjo m’u ngrit edhe si akuze ne gjyqin tim.
Po arme a mbanit me vete?
Po, mbaja, madje dua t’u them se rruges per ne fshatin Çete te Kavajes, tek bisedoja me “koleget”, vura re nje fakt te çuditshem. Asnje nga kuadrot me te cilet isha nuk kishte me vete arme. Vetem une kisha nje berete italiane, por pa fisheke.
E kisha marre ne degen e armatimit ne Durres. U kisha thene se kisha nje pistolete sovjetike, e cila me rendonte shume dhe me bezdiste. Ndaj u kerkova te me jepnin nje arme me te vogel. Ata me dhane nje berete italiane, nuk kishte fisheke per te. Me ate pistolete nuk kisha bere ndonjehere qitje dhe nuk dija as ta perdorja.

[RaPSouL]

“Si ia mbusha mendjen Feçorr Shehut se isha oficer i Sigurimit te Shtetit”

Ne rrjeten e mashtrimit te Xhaferr Kananit i pari ra ish-kryetari i Deges se Puneve te Brendshme te Shkodres qe me pas u be minister i Brendshem


Majori i veteshpallur ka vendosur te thote gjithçka per tete muajt e jetes se tij si punonjes fals i Sigurimit te Shtetit. Ne numrin e sotem, ai flet per kombinacione te degeve qe vizitonte si i derguar special i Kadri Hazbiut. Kanani tregon se kur eshte ndier ne veshtiresi dhe pse Feçorr Shehun e mendon naiv dhe te paafte profesionalisht. Si ndihet sot, pas 47 vjetesh, per faktin se u prishi karrieren shume oficereve dhe per cilin ndien me shume keqardhje dhe i kerkon ndjese. Keto dhe te tjera tregime interesante vijne te ju nepermjet intervistes se personazhit te rralle, qe depertoi me zgjuarsi ne radhet e Sigurimit te Shtetit.

A ju ka mbetur ne mendje ndonje kombinacion qe Dega e Durresit pergatiste per arrestimin e ndonje elementi, te ashtuquajtur armik?
Dua te sjell per lexuesin nje kujtim interesant qe lidhet me pergatitjet qe benin drejtuesit e Deges se Puneve te Brendshme te Durresit, te drejtuar nga Kopi Niko, per arrestimin e nje nenkoloneli te policise. Ai quhej Miltiadh Papa. Kishte kohe qe operativet e Sigurimit e kishin nen survejim dhe po pergatisnin pak nga pak momentin per t’i hedhur prangat. Dyshohej se nenkoloneli dhe nje prokuror, qe ishte arrestuar ne Tirane, kishin lidhje me Teme Sejkon. Nuk e njihja nga afer Miltiadh Papen, por nje here me ishte dhene rasti shume shkurt qe te pija nje kafe me te. Ai dukej sikur donte te me thoshte diçka, por i kisha informacionet se nga dita ne dite ai do te perfundonte ne qeli. Me dhimbsej, pasi me dukej njeri shume i mire. Edhe gjate kohes qe pime kafe, doja t’i jepja nje sinjal per ate çka po ndodhte rreth tij, por ai sa here qe tentoja ndryshonte muhabet per te dhene te kuptoja se ai e dinte po ashtu fundin e survejimit te tij. Ne kohen qe ne pinim kafe, dy operative te Sigurimit i pashe te nxitonin nga vendi ku ishim ne drejt Deges se Puneve te Brendshme te Durresit dhe e pyeta Miltiadhin: “Ku shkojne ata dy operativet? Perse nxitojne?”. Ai me tha: “Bejne detyren. Duan qe kush e kush te mberrije i pari tek eproret tane per te raportuar ate qe pane. Nuk u ve faj”. Kjo shpjegonte fare qarte dramen qe po luhej me fatin e Miltiadhit dhe te te tjereve, te klasifikuar si bashkepunetore te Teme Sejkos dhe agjente te sherbimeve te huaja.
Durresi ishte nje vend i preferuar edhe per arratisjet nga deti, sidomos me hyrjet ne vaporet e huaja qe vinin ne port. A ka patur ndonje rast te kapjes ne flagrance te personave qe tentonin kete lloj arratisjeje?
Dua te flas per fatin e tre himarjoteve, qe kishin ardhur per t’u arratisur ne Durres. Ata kishin fshehur rrobat nen rere dhe me not disa milje larg ishin futur ne nje vapor turk, pak para se ai te nisej. Ekuipazhi ishte habitur se si dy nga djemte (pasi njeri prej tyre nuk ia kishte dale dot mbane) kishin notuar aq larg bregut. Kapiteni i kishte marre ne pyetje, dhe mendimi im eshte vetem se ata ishin te krishtere nuk vendosen qe t’i mbanin, por me pas dhane sinjalin e alarmit dhe u bene te ditur autoriteteve portuale shqiptare se ne bordin e tyre ndodheshin dy shtetas shqiptare, qe kishin hipur ne menyre ilegale. Policia jone shkoi i mori dhe te nesermen me njoftuan edhe mua per ate qe kishte ndodhur. Policia i kishte rrahur aq keq, sa njeri prej tyre kishte hemorragji ne stomak dhe peshtynte gjak. Te zhveshur siç ishin, i kishin lene ne qelite e ftohta te Deges se Puneve te Brendshme te Durresit dhe ishin duke ngrire. I pashe dhe m’u dhimbsen. U thashe drejtuesve te policise se duhet t’u jepnin ndonje gje per t’i veshur dhe njeri prej tyre, qe ishte shume i semure, duhet te merrte ndihmen e pare mjekesore. Me thane se tani do t’i çonin ne plazh, pasi atje kishin fshehur rrobat. I moren me nje nga makinat. Shkuam ne plazh. Dy djemte i vune qe te germonin ne rere per te gjetur rrobat. Prej aty nxoren tri pale tesha. Ketu edhe ata vete kuptuan se i treti qe kishte qene me ta e kishte humbur betejen me detin. Pra ishte mbytur. Ata nisen te qanin dhe u luten qe te trajtoheshin si njerez, pavaresisht nga veprimi qe kishin bere. Gjithsesi, denimi i tyre ishte shume i ashper. Ata u denuan me shume vjet burg. Ne ate moment me shkoi ndermend qe te bisedoja me kolonel Kopi Nikon, shefin e Deges se Puneve te Brendshme te Durresit, qe te nderhynte per te shtruar me çimento qelite e paraburgimit ku do te sistemoheshin te ndaluarit, pasi atje do te shkoja edhe vete nje dite. Qelite u shtruan. Ne kete rrjedhe dua te permend edhe nje rast kur dy mesues nga Vlora u denoncuan nga dy vajza jo te mira nga Elbasani. Ndaj tyre ishin bere disa akuza te pabaza dhe te padrejta dhe kjo me shtyu t’i ndihmoja. E kuptova qe ata nuk kishin asnje faj. Sqarova rrethanat ne te cilat kishte ndodhur takimi me vajzat dhe qendrimin me to. Dhe arritem ne perfundimin se te dy djemte ishin te pafajshem. Duke patur parasysh kete perfundim, nderhyra dhe bera te mundur evitimin e denimit te tyre.
A ju ka pyetur ndonje person per ndonje dokument qe vertetonte se ishit oficer i Sigurimit?
Me thene te drejten, ne Degen e Puneve te Brendshme te Shkodres dhe te Durresit askush nuk kishte pyetur per te vertetuar vertetesine e qenies sime si oficer i Sigurimit. Feçor Shehu, qe drejtonte Degen e Shkodres, asnjehere nuk kishte dyshuar se une isha major fals. Madje, ai ishte edhe personi pergjegjes per futjen time ne kombinacionin e mashtrimit. Ky ishte edhe personi qe kur u dekonspirova dhe doli ne shesh e verteta u hakmor me shume se kushdo tjeter ndaj meje. 38 oficere u liruan nga puna per mungese vigjilence, por Feçor Shehu mbijetoi edhe pse ai ishte “peshkuar” i pari dhe ai ne nje fare menyre, me mendjelehtesine e tij, duhej te mbante me shume pergjegjesi. Megjithate, dua te sqaroj se krahas ketyre ka patur edhe njerez qe me kane vene ne pozite te veshtire me pyetjet e tyre provokuese e per t’u dhene pergjigje jam djersitur pasi ndodhesha ne pozicion inferior ndaj tyre. I vetmi person qe me ka kerkuar dokumentin e identifikimit ishte nje kapter i Postes se Policise se Peqinit. I shkurter ne shtat, por tejet korrekt dhe i vendosur, ndersa kisha dale nga nje kepucari ne qytetin e Peqinit, ai me afrohet, me nderon dhe diçka po nxirrte nga xhepi. Pas kesaj me dokumentin e tij ne dore kerkoi nga une dokumentin e identifikimit tim. Nuk dija si te dilja nga kjo situate e krijuar. Kapteri nuk m’u nda dhe perseriste kerkesen e tij derisa aty erdhi nje epror i tij, me graden toger, me te cilin u perqafuam sikur njiheshim prej kohesh. Togerit iu ankova per kerkesen e vartesit te tij. Ai e urdheroi te largohej dhe kapteri qe kishte patur plotesisht te drejte u ndie ngushte kur eproret me siper tij e detyruan qe te mos zbatonte detyren.
A ke pasur ndonje ndjenje faji per dike gjate kohes qe u veteshpalle oficer i Sigurimit?
Asnjehere nuk kam patur si qellim qe te merrja me qafe njerez, kushdo qe te ishin ata. Çdo sekret qe mesova e mbajta per vete ose e lija atje ku e degjoja. Edhe ne hetuesi kur me kerkonin emra nuk permenda asnje prej tyre, sepse nuk doja qe t’i demtoja. Perveç njerezve negative, ne Deget e Puneve te Brendshme ne Durres dhe ne Shkoder kishte edhe njerez te zot, profesioniste dhe shpirterisht te mire. Edhe sot e kesaj dite, kur i kam mbushur 70 vjeç, ndiej keqardhje per ish-oficeret Vasil Sema, Mustafa Beqari, Hamdi Ulqinaku, Sele Brahimi dhe te tjere, te cilet nga deshira per te me ndihmuar i hapen telashe vetes kur une rezultova oficer i rreme. Mbi te gjitha ndihem ne faj per ate qe pesoi Vasil Sema. Nje njeri shume i veçante dhe me zemer te madhe. Kudo ku kam shkuar, pas perfundimit te aventures sime, per ate njeri kam folur fjalet me te mira. Fati i tij ishte i njejte me ate te 38 oficereve dhe kaptereve te tjere qe u nxoren ne lirim. Por me vjen shume keq per ate qe pesoi dhe me keq akoma me vjen per faktin se ndokush si Feçor Shehu, qe mbahej fort ne kolonen vertebrale te sistemit te Enver Hoxhes, shpetoi pa u lagur dhe arriti qe te ngjiste shkallet e karrieres deri ne postin e ministrit te Brendshem, qe, per mendimin tim, nuk e ka merituar asnjehere.

[RaPSouL]

Mihallaq Ziçishti urdheroi qe historia e majorit fals te mbahej sekret

Si u dorezua Xhaferr Kanani ne policine e Durresit dhe biseda e tij tronditese me Kopi Nikon dhe zevendesministrin e Puneve te Brendshme


Takimi i papritur me nje oficer te Ministrise se Brendshme, qe ishte ne dijeni te identitetit te vertete te Xhaferr Kananit, e detyroi kete qe t’i jepte fund aventures se tij rinore dhe te dorezohej ne Degen e Puneve te Brendshme te Durresit. Ne numrin e sotem do te lexoni se si Kanani i tregoi te verteten kolonel Kopi Nikos, i cili u trondit shume dhe nuk donte te besonte se ishte mashtruar per muaj me radhe. Ardhja urgjente e Mihallaq Ziçishtit dhe urdhri i tij per te mbajtur sekret mashtrimin qe i riu nga Kalivaçi i kishte bere armes me te forte te shtetit komunist ne ate kohe, Sigurimit te Shtetit. Çfare bisedoi zevendesministri i Brendshem i asaj kohe me Xhaferr Kananin dhe perse u akuzua per tradhti ndaj atdheut.
Per tete muaj me radhe, ju u maskuat nen spaletat e majorit te Sigurimit te Shtetit, por aventura juaj mori fund ne tetor te vitit 1960. Si u dekonspirua operacioni i mashtrimit i Xhaferr Kananit?
Ate dite tetori shkova ne nje studio fotografike te merrja nje fotografi qe kisha bere. Pak para se te hyja brenda, pashe ne vitrinen e studios fotografine time me gradat e majorit te zmadhuar. Sapo hyra, i thashe fotografes qe nuk ishte mire te ekspozonte fotot e oficereve te Ministrise se Brendshme se nuk u lejohej kuadrove kjo. Ne rastin konkret kisha hallin tim se e dija qe keshtu do te terhiqja vemendjen e atyre njerezve qe me njihnin dhe do ta pesoja. Ajo e zbatoi porosine time, e hoqi qe andej dhe ma dha, por ajo dite ishte thene te shenonte edhe fundin e aventures sime te rrezikshme qe me kushtoi vite te tera burg. Fotografes i kisha bere nje nder dikur, i shpetova vellain nga burgu. Vellai i saj kishte rrahur dike dhe punetori operativ i zones e kishte proceduar, duke i pergatitur letrat per ta ndjekur penalisht. Pasi mora foton, dola nga studioja dhe po shkoja drejt Deges se Puneve te Brendshme te Durresit. Ne kete kohe, nje oficer i Ministrise se Brendshme nga zona ime, qe kishte graden kapiten, u shfaq aty prane dhe nisi te me therriste ne emer. Nuk i ktheva pergjigje dhe vazhdova rrugen drejt. Ai kishte ardhur per pushime se bashku me bashkeshorten ne Kavalishencen e Ministrise se Brendshme. Ai me njohu dhe nuk m’u nda, por vazhdoi te me therriste ne emer. E shoqja, nisur nga indiferenca ime, i tha te mos therriste se ndoshta nuk isha ai qe mendonte, por “kolegu” nuk u ndal. Ai me ndoqi deri ne Degen e Puneve te Brendshme te Durresit. Une hyra brenda, ndersa ate e ndalen ne postbllok. Pyeta oficerin e sherbimit se kush ishte lart dhe ai me tha se atje ishte kryetari i Deges, kolonel Kopi Niko. U ngjita ne zyren e kryetarit te deges dhe, per fat te mire, ate e gjeta vetem. U pershendetem dhe pas kesaj hoqa gradat, dekoratat qe kisha vene, pistoleten dhe i vendosa mbi tavoline. Ne kete kohe, kolonel Kopi Niko me pyeti se çfare po beja keshtu. I thashe se isha vetequajtur “major” po ne te vertete nuk isha veçse nje njeri i thjeshte, pa grada, pa uniforme dhe pa asnje lidhje me Sigurimin e Shtetit. Ai sapo mesoi nga une identitetin tim te vertete, pra qe isha nje oficer fals, filloi t’i binte kokes me grushte dhe te fliste me vete. Fals, fals, perseriste pa reshtur duke mos i besuar akoma fjaleve te mia. Kopi Niko po kujtonte te gjitha bisedat dhe vendet ku kishim qene se bashku. Une per ta qetesuar i thashe te mos behej merak pasi do te merrja persiper gjithçka vete dhe nuk do te tregoja asgje per bisedat qe kisha bere me te apo vendet qe kishim shkuar bashke. I tensionuar, Kopi Niko vazhdonte te fliste gjera te pakuptimta derisa ne dere trokiti dikush.
Çfare ndodhi me pas ne zyren e shefit te Deges se Durresit?
Sapo ra heshtja, brenda hyri shefi i Krimeve, Fane Xhuveli. Kopi Niko e urdheroi te dilte jashte duke bertitur: “Fals, fals, fals”. Ai u shastis dhe nuk po kuptonte asgje rreth asaj qe kishte ndodhur ne zyren e eprorit te tij. Fane Xhuveli doli jashte duke ngritur supet. Ne kete kohe, Kopi Niko iu afrua telefonit, formoi nje numer dhe ngriti receptorin. Degjova se ai kerkoi nga bashkebiseduesi qe ta lidhte me Kadri Hazbiun, por meqenese ky iu pergjigj se Kadriu nuk ndodhej ne zyre, kerkoi te lidhej urgjentisht me Mihallaq Ziçishtin. Kopi Niko sqaroi fije e per pe ne telefon situaten e krijuar pas bisedes me mua dhe ne perfundim degjova se Ziçishti e urdheroi qe te me mbante ne zyre e te mos pranonte askend tjeter aty deri ne ardhjen e tij urgjente nga Tirana. Nuk kaloi as nje ore dhe zevendesministri i Brendshem, Mihallaq Ziçishti, ia behu ne zyre. Sapo me pa, gjenerali me pyeti se gjate kohes qe isha veteshpallur “major” ku kisha shkuar dhe me ke kisha biseduar. Pyetja e tij kishte te bente me sqarimin e rrethanave qe me shtyne te nisja aventuren e depertimit ne dy deget e brendshme kryesore, te Shkodres dhe ate te Durresit. Nje pyetje e drejtperdrejte e tij ishte nese kisha te beja me ndonje sherbim apo agjenture te huaj, e cila me kishte ofruar bashkepunim dhe ne kembim te pageses. Iu pergjigja prere se nuk kisha asnje lidhje me sherbimet e huaja dhe se i kisha sherbyer vetem vendit tim. Gjithçka qe dija e kisha mbajtur per vete dhe kisha vendosur qe te mos ia thosha askujt. Pergjigjja ime e qetesoi disi gjeneral Ziçishtin, i cili u bind se nuk isha i shtyre nga ndonje qellim i keq. Pra, nuk kisha qellim t’i beja dem vendit tim.
A solli pasoja per personat qe ishin takuar dhe shoqeruar me ju zbulimi se nuk ishit oficer i Sigurimit?
U krijua nje situate e ndere. Pak me pas erdhen disa oficere madhore te Ministrise se Brendshme, si gjeneral Xhule Çiraku, etj dhe prej aty me moren dhe me çuan ne Drejtorine e Sigurimit te Tiranes. Mesova me pas se Mihallaq Ziçishti mblodhi kuadrot e Deges se Puneve te Brendshme te Durresit dhe u tha gjithçka rreth situates qe ishte krijuar. Ai i porositi te gjithe qe ta mbanin gojen kyçur per ate qe kishte ndodhur, pra faktin qe nje njeri qe s’ishte askush kishte “depertuar” vigjilencen revolucionare te armes me besnike te sistemit te kaluar, Sigurimit te Shtetit. Nese do te dilnin jashte sekretet e dy degeve te brendshme, per kete fajtore ishin kuadrot e tyre. Ishte rasti i pare qe krijohej nje precedent i tille dhe ketu partia, sipas zevendesministrit Mihallaq Ziçishti, do te ndalej ne analiza konkrete per te vene para pergjegjesise dhe ndeshkuar personat qe kishin rene viktima te ketij mashtrimi. Porosise se gjeneralit nuk i qendroi askush pasi te nesermen ne mengjes i gjithe Durresi mesoi se si nje i ri kishte mashtruar per tete muaj me radhe oficeret e Sigurimit te Shtetit. Ndenja ne izolim disa dite dhe me moren ne pyetje kolonel Kristo Mushi dhe Vullnet Jaho, nderkohe qe Aranit Çela me preu fletarrestin nen akuzen: “Tradhti ndaj atdheut dhe popullit dhe venien ne sherbim te shtetit te huaj, atij amerikan”. Ne pyetjet qe me benin dua te kujtoj ate se ku paguhesha. U thashe se per pese muaj e gjysme isha paguar nga Dega e Puneve te Brendshme ne Durres dhe paga ime ishte 890 leke.
Si behej e mundur pagesa pasi ju nuk figuronit zyrtarisht ne strukturen e ministrise?
Kjo eshte vertet e çuditshme. Shefi i finances se Deges se Durresit, Basri Bedini, kishte biseduar me shefin e finances ne Ministrine e Brendshme qe une te paguhesha derisa te mbaroja sherbimin atje dhe me pas nga llogaria e ministrise t’i kaloheshin keto leke deges qe kishte bere pagesen. Madje, Bedini i kishte marre edhe firmen eprorit te tij me te larte. Keshtu qe nga maji deri ne tetor une isha paguar njesoj si te isha “major” i vertete nga Dega e Punes se Brendshme e Durresit.
Ku keni fjetur gjate kohes qe keni ndenjur ne Durres?
Fillimisht kam fjetur ne hotel “Vollga” ku pergjithesisht kam paguar. Me pas kam fjetur ne hotel “Adriatik” dhe aty nuk kam paguar, llogaria e shpenzimeve te mia, e cila sigurisht u be me pas gjate gjykimit tim, ishte 3300 leke. Keto iu vune ne ngarkim drejtorit te Turizmit te Durresit, Shaban Kokomanit. Kete te fundit e kisha njohur pas nje debati qe kisha bere me te, pasi ai qellimisht shprehej se oficeret e Ministrise se Brendshme e “hanin buken kot”. Une kisha nje informacion se ai kishte miqesi me nje polake dhe menjehere mbas kesaj i thashe se nuk ishim fare kot, pasi dinim edhe takimet dhe bisedat qe ai bente ne zyren e tij me te huajen. Kokomani, i habitur nga e verteta qe ia thashe ne fytyre, me shkoi krahun dhe urdheroi vartesit e tij qe une te strehohesha, te haja e te pija gratis ne hotelin “Adriatik”.

[RaPSouL]

“Kadri Hazbiu më kërkoi të mos i tregoja në hetuesi emrat e oficerëve”

Kanani u frenua dhe po mundohej të fshinte sa më shumë emra oficerësh me të cilët kishte pasur kontakte gjatë tetë muajve të aventurës se tij


Përballja e tmerrshme me torturat dhe bisedat me Kadri Hazbiun do të zënë vend në intervistën e numrit të sotëm me Xhaferr Kananin, i cili u vetëdeklarua në vitin 1960 si oficer i Sigurimit. Pikërisht ndërsa po u nënshtrohej pyetjeve tw hetuesve, në qelinë e Kananit ka shkuar Kadri Hazbiu, i cili i ka thënë të mos thoshte emra pasi mund t’i merrte më qafë. Duke më vlerësuar për shërbimin që i kishte bërw pa vetëdije Ministrisë së Brendshme, Kadri Hazbiu i kërkoi Kananit që të tregohej i kujdesshëm me ato që u thoshte hetuesve. Por megjithëse Kanani u frenua dhe po mundohej të fshihte sa më shumë emra oficerësh me të cilët ai kishte pasur kontakte gjatë tetë muajve të aventurës së tij, spastrimi në Degën e Durrësit dhe tw Shkodrës do të ishte total. Të paktën 38 oficerë u përjashtuan plotësisht nga policia, ndërsa me dhjetëra të tjerë u transferuan apo u ulën në detyrë.
Sa kohë qëndruat në hetuesi?
Rreth gjashtë muaj isha nën një hetuesi të tmerrshme intensive. Më janë bërë tortura nga më të ndryshmet, më të rëndat. Më kishin futur në birucë dhe më kërkonin t’u tregoja gjithçka rreth aktivitetit tim. Ata mendonin se unë kisha lidhje me shërbimet e huaja dhe njëkohësisht kisha tradhtuar edhe atdheun tim. Duke u gjendur në vështirësi, i kërkova nënkolonel Qemal Ballukut qw të më largonte hetuesit e mi se përndryshe do t’i mbysja në birucë. Balluku qeshi dhe më tha se nuk duhej të mërzitesha pasi do ta shqyrtonte kërkesën time. Pas ankesës nuk m’i prunë më hetuesit në birucë. Nënkolonelit i pëlqente aventura ime dhe më shihte gjithnjë me keqardhje. Gjithçka rreth torturimit tim, keqtrajtimit, sjelljeve arbitrare, organizohej nga kolonel Kristo Mushi, një njeri nw moshë dhe me shpirt të keq. Më kujtohet se pasi më keqtrajtonin, më drejtonin pyetje se kujt i shërbeja, nga kush paguhesha dhe të tjera pyetje të pakuptimta.
Gjatë kohës qw keni qenë në hetuesi, a keni pasur vizita nga njerëz të tjerë me pushtet?
Aty nga muaji dhjetor, në vitin 1960, erdhi Kadri Hazbiu. Këtij të fundit ia thashë gjithçka që më kishte ndodhur dhe pasi u largua nuk pashë të më vinin më hetues në qeli. Mbas dhjetë ditësh do të kisha një takim tjetër interesant kur nënkolonel Besim Selita më ngjiti lart në zyrën e tij, ku kishin ardhur shumë njerëz me pushtet të bisedonin me mua. Vura re në fillim Hysni Kapon, por nuk mungonin edhe anëtarë të tjerë të Byrosë Politike. Për këtë bisedë do të rrëfej më gjatë një herë tjetër. Pas këtij takimi më ndërruan hetuesit dhe shpëtova nga ferri ku kisha rënë në fillim.
Vetëm një herë jeni takuar me Kadri Hazbiun gjatë kohës që ishit i arrestuar?
Në kohën kur isha i izoluar në Drejtorinë e Sigurimit të Tiranës, ish-ministri Brendshëm i asaj kohe, Kadri Hazbiu, më vizitonte herë pas here. Ai më kishte psikologjisur me shikim, por edhe gjatë bisedave që kishim bërë. Më ka ngelur në kujtesë se nw një nga bisedat tona Kadri Hazbiu më tha se isha bërë si maçi i Pilurit. Unë fillimisht nuk e kuptova domethënien e shprehjes së tij. Mendova se ai ma tha këtë pasi kisha rënë shumë nga ana shëndetësore. I thashë se ishte e vërtetw se kisha rënë ca nga shëndeti, por kjo ishte normale se isha në burg dhe jo në shtëpinë e pushimit të Durrësit. Kadriu ndërhyri dhe më tha se nuk e kishte fjalën për shëndetin. Më pas nisi të më tregonte historinë se si maçi i Pilurit kishte djegur tw gjithë fshatin dhe se kjo ishte një histori e njohur për zonën e Labërisë. Kadriu më tha se nëse fshati i Pilurit kishte djegur një fshat, unë kisha marrë më qafw një ministri të tërë. Ai më tha se nga një anë kisha bërë mirë se kisha nxjerrë në shesh vigjilencën e vërtetë të Sigurimit në bazë dhe se u kisha rënë kambanave të alarmit se duhej të merreshin urgjentisht masa për largimin e të paaftëve. Drejtuesit e Ministrisë së Brendshme nuk kishin ku të gjenin ngjarje më të mirë se historia ime për të bërë analizat e tyre. Por nga ana tjetër nuk duhet të merrja më qafw persona, të cilët ishin të aftë dhe nuk më kishin dhënë asnjë informacion por në ndonjë situatë të rastësishme kishin pirë thjesht një kafe me mua. Unë e mora sinjalin duke i kuptuar fare mirë fjalët e Kadriut dhe vendosa që nga ai moment të mos thosha më emra me tw cilwt isha takuar apo isha shoqëruar në dy degët e brendshme, në atë të Durrësit dhe të Shkodrës. Aty kuptova që menjëherë pas deponimeve të mia të para duhej të ishin marrë masa ndaj personave që unë kisha përmendur gjatë pyetjeve në hetuesi.
Sa persona u ndëshkuan pas arrestimit tuaj?
Me sa kam mësuar më pas, 38 oficerë në Durrës dhe në Shkodër janë liruar ndërsa shumë të tjerë janë transferuar apo ulur në gradë. Dua të them se fillimisht kur hetuesit e tmerrshëm më merrnin në pyetje u tregova i sinqertë dhe po rrëfeja çdo gjë duke përmendur edhe emrat e personave me të cilët kisha ndenjur gjatë tetë muajve kur unë u deklarova si major i Sigurimit të Shtetit. Por të gjitha deklarimet e mia ishin shkruar në procesverbal dhe më pas do të shërbenin si prova dhe materiale për të dënuar apo përjashtuar nga radhët e Sigurimit të gjithw emrat që unë kisha përmendur. Sapo dilnin nga unë, hetuesit raportonin në instancat drejtuese dhe askush nga emrat e parë që përmenda nuk i shpëtoi ndëshkimit. Gjithçka e kuptova kur këta ktheheshin të nesërmen dhe më kërkonin emra të tjerë. Ata tregoheshin të kujdesshëm në pyetjet e tyre për të mësuar sa më shumë emra të personave me tw cilwt unë isha shoqëruar. Mbaj mend se Nevzat Haznedari dhe Rexhep Kolli ishin njerëzit më negativë që kam njohur ndonjëherë pasi ata kërkonin të dhëna edhe për shokët e tyre, emrat e të cilëve nuk dua t’i përmend, por unë qëllimisht mohova njohjet apo takimet me ta gjw qw në fakt i kisha bërë. Pra, sinjalin e dytë rreth asaj që bëhej jashtë qelisë sime, sidomos me ndëshkimet, e mora nga Kadri Hazbiu. Të gjithë njerëzit që ishin liruar, për mendimin tim, janë marrë në qafw nga kontradiktat që ekzistonin brenda Sigurimit të Shtetit apo Ministrisë së Brendshme, pasi fajtorw ishin vetëm pak persona, konkretisht, drejtuesi i Degës së Brendshme të Durrësit dhe ai i Degës Shkodrës, por mund të them i vetmi përgjegjës i gjithë asaj që ndodhi ishte Feçor Shehu, një fodull që nuk meritonte fare që të ishte në radhët e Sigurimit.
A ju kërkoi ndonjë gjë konkrete Kadri Hazbiu?
Po, me shumë finesë, ai më kërkoi të dhëna për disa oficerë në Durrës dhe Shkodër me të cilët unë në të vërtetë vetëm isha përshëndetur dhe as kafe nuk kisha pirë. Në fund të bisedës Kadriu ma kërkoi si nder që e mira do tw ishte të mos i përmendja fare gjatë hetimeve pasi thjesht përmendja e emrit do t’i dëmtonte ata. Unë absolutisht nuk i kam zënë në gojë dhe prej asaj dite hetuesve u thosha se përderisa më kishin respektuar titullarët e institucioneve, vartësit e tyre nuk kishin asnjë kusur që tw mos mw respektonin. Në fund të fundit, ata thjesht kishin bërë detyrën pasi unë për të gjithë isha një oficer i Sigurimit dhe mbaja gradën major. Kadriu tha se korrektoret i kemi shumë të mira dhe për këtë duhet t’i mbrojmë.
Po takime të tjera në qeli ju kujtohen?
Kurioziteti ka shtyrë shumë oficerë tw vinin dhe tw më shikonin në qeli. Disa më urrenin dhe më thoshin se kisha marrë në qafë shokët dhe kolegët e tyre, ndërsa të tjerë më thoshin se isha treguar shumë i zoti që kisha mundur për tetë muaj me radhë të jetoja mes sekreteve të Sigurimit të Shtetit pa qenë as edhe një sekondë pjesë e tij. Megjithatë, nuk pyesja shumë për ato çka thoshin. Unë gjithçka e kisha nisur si aventurë, pavarësisht se ajo zgjati muaj të tërë dhe më kushtoi jo vetëm mua që u burgosa por edhe dhjetëra të tjerëve që u detyruan të largoheshin nga radhët e policisë.

[RaPSouL]

Xhaferr Kanani: “Tri ore deshmi para Hysni Kapos per tete muaj oficer fals”

Ka rrefyer ne numra te tere aventuren e tij rinore, por asnjehere ne te nuk ka pasur qellim ta tradhtonte vendin e tij, edhe pse kishte pasur mundesi ta bente kete. Vetem 10 dite pas arrestimit Xhaferr Kananit iu desh te perballonte nje parahetuesi, pasi ai do te jepte shpjegime per gjithçka kishte bere perpara Hysni Kapos, njeriut partiak me me pushtet pas Enver Hoxhes ne ate kohe. Kapo e kishte marre raportin e Ministrise se Puneve te Brendshme te asaj kohe per ngjarjen, por ai nuk ishte i sigurt nese gjithçka kishte ndodhur rastesisht, apo kishte pas historise lidhje agjenturore dhe veprimtari ne dem te Shqiperise. Pikerisht numrit dy te PPSH-se i duhej perballja me Xhaferr Kananin, kalivaçiotin e zgjuar nga natyra dhe tejet guximtar, deri ne çmenduri. 25-vjeçari i asaj kohe kishte “luajtur me zjarrin”, pra kishte depertuar ne folene e intrigave te sistemit te asaj kohe, ndaj dhe duhej hetuar mire ne rruge partiake e pastaj t’i dergohej Drejtesise, asaj qe ishte ne ate kohe. Hysni Kapo, pasi kishte degjuar me vemendje per oret te tera shpjegimet e fshatarit te Laberise, vendosi qe gjithçka ta kthente ne favor te tij, duke iu dhene nje “dru” te mire drejtuesve te Ministrise se Brendshme, qe ne krahun tjeter qendronin perballe Hysniut. Per te mesuar gjithçka rreth bisedes se Xhaferr Kanani dhe Hysni Kapos, vjen ne vijim intervista e 70-vjeçartit.

Perse Kadri Hazbiu ju kerkoi te mos nxirrni emra oficeresh?
Per mua personalisht Kadri Hazbiu ishte nje burre i zgjuar, psikolog i paster ne shpirt, pra nje njeri i jashtezakonshem. Ai e pa mire qellimin e aventures sime dhe ne te nuk gjeti dashakeqesi apo lidhje agjenturore ne dem te vendit tim. Sipas tij, e gjithe kjo histori lindi nga mungesa e vigjilences ne Deget e Shkodres dhe te Durresit. Per mua te dy drejtuesit e ketyre degeve me shume shihnin fustanet e grave, sesa benin detyren, ndaj dhe kishin bere ndalime dhe arrestime te njerezve te pafajshem. Me kujtohen shume raste kur deget e tyre kishin arrestuar njerez per gjera krejt te kota. Madje ata i keqtrajtonin deri ne humbje ndjenjash. Keto gjera ia kisha thene edhe Feçorit, edhe Kopi Nikos, madje ne ndonje rast me kete te fundit edhe kam replikuar si te isha vertet i derguari special i Kadri Hazbiut.
Kadriu ishte i prire te me ndihmonte qe te mos merrja denim te rende, pasi akuza ishte e tmerrshme: tradhti ndaj atdheut dhe venie ne sherbim te agjenturave te huaja.
Veteshpallja juaj oficer i Ministrise se Brendshme dhe dorezimi me pas u bene problem edhe ne linje partie, pasi kjo kontrollonte edhe armen e Sigurimit te Shtetit. A ka marre kontakte me ju ndonje anetar i Byrose Politike?
Aventura ime nuk kishte si te mbetej nje diskutim vetem ne linje shteterore, kete e dine shume bashkekohes te mi. Dua te shprehem per nje takim interesant me Hysni Kapon. Aty nga fundi i tetorit te vitit 1960. Ndersa qendroja ne biruce, vjen nenkolonel Besim Selita dhe me mori me vete ne zyren e tij. Aty pashe te ishin vendosur perballe njeri-tjetrit dy grupe. Ne njeren ane qendronte Hysni Kapo me te tjere funksionare te larte te PPSH-se, si Manush Myftiu, Foto Çami, Rrapo Dervishi dhe ne krahun tjeter Kadri Hazbiu me vartesit e tij, si Mihallaq Ziçishti, Rexhep Kolli, Qazim Kondi, Xhule Çiraku. Te dyja grupet, sapo hyra, i drejtuan veshtrimet nga une. Pas pak nisen edhe pyetjet. Ne krahun e Hysniut shenimet i mbante Foto Çami, ndersa nga ana e Kadriut Llambi Peçini. Hysniu nisi te me pyeste rreth veprimtarise sime. Ai me tha se do te nderronim rolet dhe do t’i tregoja per aktivitetin tim, pra do te thosha arsyet pse isha marre me Ministrine e Brendshme se isha bere edhe problem i madh. Pyetja e pare ishte se perse e kisha bere, sipas tij, gjithe kete rremuje ne dy nga deget e Puneve te Brendshme ne Shkoder dhe ne Durres. I thashe se e gjitha kishte nisur si nje aventure rinore, pra per nje vajze, pasi ajo me kishte pelqyer shume. Hysniu vijoi me pyetjen tjeter nese isha fejuar me vajzen. Iu pergjigja me nje po te avashte, madje i thashe se fejesen e kisha bere qe ne mars. Ai menjehere me tha se tani ishte tetor. U ndal te sqarimi i rrethanes se njohjes time me vajzen dhe disa te dhena rreth saj. Une gjithnje jepja pergjigje te sinqerte, ashtu siç edhe kishte ndodhur ne te vertete. Pasi mesoi rreth kesaj çeshtjeje, Hysni Kapo deshi te dinte arsyet pse isha perzier ne Deget e Puneve te Brendshme dhe pse kisha nderhyre per te nxjerre nga burgu te ndaluarit. Pra njeriu me me pushtet partiak ne ate kohe pas Enver Hoxhes, kerkonte te dinte perse une u kisha dhene mendim per te liruar persona te panjohur kaptereve dhe oficereve ne Deget e Puneve te Brendshme ne Durres dhe ne Shkoder.
Paske pasur bisede te gjate me Hysni Kapon?
Po. Me te bisedova, sigurisht ne prani te te tjereve, rreth 2-3 ore. Pasi mbaroi me keto pyetje ai me kerkoi te dinte rreth marredhenieve te mia me te huajt qe pushonin ne Plazhin e Durresit dhe aludonte per marredhenie te ngushta te miat, sidomos me gjermanet. Ketu mbeta ngushte dhe i thashe se ishim nje me zero. “Ku e merr ushtaraku uniformen kur eshte bujtes, se e mbaje veten bujtes? Se ti i mesove kete gjera. Po ti, pse e more ne Durres uniformen?” - me pyeti perseri Hysni Kapo. I thashe Hysniut se shefin e prapavijes e kisha genjyer, duke i thene se kisha nje stof ne Tirane, te cilen do ta qepja per uniformen time. Por deri ne qepjen e saj i kerkova te me jepte nje grade uniforme, dhe ai ma dha. Une nuk ia çova kurre copen Basri Bedinit, pasi nuk kisha ku ta gjeja. Kur i sqarova menyren se si u justifikova per te marre uniformen, ai nuk duroi dhe me tha se ishim bere dy me zero. E njejta situate u krijua edhe kur me pyeti per armatimin. Njesoj kisha genjyer edhe per armen. Shefit te armatimit te Deges se Brendshme te Durresit i kisha thene se zoteroja nje pistolete sovjetike tejet te rende dhe kerkova nje me te lehte. Ata me dhene nje Berete italiane pa fisheke, te cilen nuk e perdora kurre. “Degjo Xhaferr Kanani, nga trimeria je i forte. Kjo qe ke bere ti dy gjera ka. Sikur ajo qe kishe bere te ishte ne funksion te shtetit, do te ishe dy here hero, ndersa po te ishe arratisur jashte Shqiperise, sherbimet e huaja, kundershtare me politiken shqiptare, do te me kishin bere roman dhe film per menyren se si ia kishe hedhur Sigurimit te Shtetit. Ne, tha Hysni Kapo, keta te Sigurimit i kemi quajtur sykalter, por dolen symbyllur. I kemi çuar te studiojne nga 5 vjet ne Bashkimin Sovjetik, ndersa ti ua hodhe per pese minuta. Nuk mund ta quajme vigjilence kete”.
Si perfundoi biseda me Hysni Kapon?
Hysniu bisedonte me mua dhe njekohesisht veshtronte me inat nga drejtuesit e Ministrise se Brendshme qe kishte perballe. Kur nuk kishte me pyetje per te bere, Hysniu iu drejtua atyre qe rrinin ne krah te Kadri Hazbiut. “Degjoni ketu, te vije nje njeri i thjeshte si Xhaferr Kanani, te hyje ne Bllok te Udheheqjes, te mbaje konferenca, te liroje te burgosur, te urdheroje ushtarake, te jape mendime, te mesoje sekrete, nuk eshte pare ne asnje vend tjeter. Kjo eshte e gjitha paaftesia e drejtuesve te Deges se Shkodres dhe Durresit, te cilet u lane te mashtroheshin nga nje njeri anonim, qe nuk kishte asnje lidhje me Sigurimin e Shtetit. Imagjinoni sikur Kanani te ishte nje njeri i futur nga agjenturat e huaja per te mesuar sekretet dhe dobesite tona. Per kete do te mbahet pergjegjesi deri me nje dhe askush nuk do t’i shpetoje analizes dhe ndeshkimit”, - tha Hysniu. Pas ketyre fjaleve u ngrit ne kembe me dha doren dhe me tha: “Ketu ku je ti duhet te ishin keta dhe ti, ‘major Xhaferri’, ke vetem nje faj. Pse nuk m’i hodhe ne Bune Feçor Shehun me shoket e tij, ndersa ne molin e Durresit Kopi Nikon dhe kompani?”.

[RaPSouL]

“Sigurimi dergoi dy oficere madhore ne Gjermani per te hetuar marredheniet e mia me turistet e huaj”


Ka vuajtur hetuesine e rende dhe eshte perballur me pyetje nga me te ndryshmet. Xhaferr Kanani e dinte se do te paragjykohej per marredheniet qe ai kishte krijuar me turistet e huaj dhe sidomos per leterkembimet me ta. I gjithe hetimi perqendrohej te gjetja e ndonje lidhjeje te 25-vjeçarit te asaj kohe me sherbimet e huaja agjenturore, gje qe nuk u provua nga deshmite. Megjithate, Sigurimi i Shtetit nuk mund ta linte me kaq kete hetim, pasi ai ishte deri ne fund dyshues. Lidhur me vertetimin ose jo te lidhjeve me agjenturen e huaj, u derguan ne Gjermani dy oficere madhore te Ministrise se Puneve te Brendshme te asaj kohe, Zoi Themeli dhe Nevzat Haznedari. Ata ndenjen jo pak ne Gjermanine Lindore dhe prej andej erdhen me raportin se Xhaferr Kanani nuk kishte asnje lidhje me sherbimet e fshehta te vendeve perendimore. Kjo e shpetoi kalivaçiotin nga denimi kapital. Per me teper, lexoni intervisten interesante te Kananit.
Ju deklaruat se gjate qendrimit ne Durres keni pasur shume kontakte me te huajt. A ju solli kjo probleme gjate kohes qe pyeteshit ne hetuesi?
Po, me kane renduar. Gjate procesit tim hetimor me nje interesim te veçante per marredheniet e mia sidomos me gjermanet, te cilat i respektoja si turiste per te dhene te kuptonin se vendi yne dhe njerezit tane ishin mikprites. Akuzatoret e mi donin te dinin se pse shoqerohesha, çfare bisedoja pasi mendonin se une kisha bere ne plan per t’u arratisur ne Gjermani. Mbaj mend nje rast ne Durres, kur kryetari i Deges se Puneve te Brendshme, Kopi Niko, me tha se turistet e huaj, veçanerisht gjermanet, e kishin ekzagjeruar ca me ato veshjet e tyre te shkurtra, çka binte ndesh me realitetin socialist qe kerkonte te impononte regjimin e asaj kohe. Kolonel Niko me tha se ne disa raste u kishte thene policeve qe gjate larjes se rrugeve me uje me makinat e ndermarrjes se komunales te sperkasnin me uje edhe te huajt, veçanerisht femrat. Por une e kundershtova menjehere dhe i thashe ta nderpriste kete metode absurde dhe femijerore. Kjo ne hetuesi m’u mor si baze per ngritjen e akuzes, venie ne sherbim te agjenturave te huaja. Me thoshin se une, nen keqardhjen per gjermanet, fshija bashkepunimin me to. Madje, me thoshin se ne kete vazhde u dilja kunder edhe eproreve te Deges se Durresit qe kishin marre udhezime per veprimet qe kryenin.
Ruani ndonje kujtim te veçante ne marredheniet tuaja me te huajt?
Shume turiste qe vinin ne Durres qendronin ne hotelin “Adriatik”. Me kujtohet se perkthyesi i tyre quhej Fatmir Belishova. Nje dite, Fatmiri dhe Shaban Kokomani me thane se nje mjeke hungareze kerkonte leje nga Dega e Puneve te Brendshme per te vizituar e vetme, jo ne grup, Gjirokastren, Saranden, Pogradecin dhe Shkodren. Bashkekohesit e mi e dine se turistet i benin vizitat ne grup dhe asnjehere vetem, per me teper kjo e fundit nuk lejohej. Ekzistonte frika ne ate kohe se mes turisteve mund te kishte agjente, te cilet kerkonin te merrnin informacione dhe vizitat turistike ishin rasti me i mire per te realizuar qellimet e tyre. Atehere mendova se do te ishte mire qe te fusja ne loje shefin e pasaportave, kapitenin Izet Gjergjova, i cili vuante nga nje semundje e stomakut. I thashe ketij te fundit se hungarezja ishte mjeke dhe mund t’i bente nje vizite ne shkembim te lejes nga dega e brendshme per te shkuar ne kater qytete e pashoqeruar. Keshtu u veprua. E siguruam lejen dhe turistja hungareze mbeti mjaft e kenaqur. Por e gjithe kjo histori mua m’u kthye kunder. Gjate muajve ne hetuesi, m’u drejtuan me dhjetera pyetje qe synonin te mesonin se perse une e kisha ndihmuar mjeken hungareze te shkonte e pashoqeruar ne qytetet qe deshironte te vizitonte kur urdhri thoshte te kunderten.
Kur turistet e huaj largoheshin, ju i mbanit lidhjet me to?
Çuditerisht, edhe pasi kishin ikur, turistet gjermane, hungareze dhe polake me dergonin letra ne hotelin “Adriatik” ne adresen time. Une isha i detyruar t’u ktheja pergjigje, por ngaqe nuk dija gjermanisht therrisja gjithmone perkthyesin, i cili m’i qendiste bukur. Ne letra u shpjegoja gjithçka qe kishte ndodhur pas ikjes se tyre dhe veçanerisht arritjet e vendit tone. Kur erdhi puna ne hetuesi, te gjithe leterkembimin ma quajten si lidhje agjenturore me sherbimet e huaja dhe kerkonin emra konkrete, detyrat qe me kishin dhene si dhe bashkepunetoret qe kisha ne veprimtari. Si deshmitare, ata pyeten perkthyes Nusretin nga Gjirokastra, i cili riprodhoi ne menyre perfekte te gjitha bisedat qe une kisha bere ne prezence te tij me te huajt si dhe gjithçka qe me kishin shkruar turistet nga vendi i tyre si dhe pergjigjet qe u kisha derguar une nepermjet Nusretit. Deshmia e ketij njeriu ishte pikenisja per heqjen e akuzes qe me benin se isha agjent i sherbimeve te huaja.
A e besoi Sigurimi i Shtetit deshmine e perkthyesit e cila ju hiqte nga supet nje akuze te rende?
Nuk e besuan plotesisht, por kjo sherbeu per te vendosur paraprakisht rrezimin e akuzes per tradhti te larte ndaj atdheut dhe venie ne sherbim te agjenturave te huaja. Sigurimi i Shtetit, per te vertetuar gjithçka rreth leterkembimit tim me gjermanet dhe fotot qe kisha bere me to, dergoi ne Gjermani Zoi Themelin, nje oficer madhor i Ministrise se Puneve te Brendshme te asaj kohe dhe gjeneral Nevzat Haznedarin, nje person kyç ne hallkat e Sigurimit te Shtetit. Ata ndenjen jo pak ne Gjermani dhe kur erdhen u thane eproreve te tyre te Ministrise se Brendshme se nuk kishin arritur te gjenin asnje gjurme te lidhjeve te mia me sherbimet e huaja ndaj e shikonin te arsyeshme te mos akuzohesha ne menyre krejt te pabaze pasi kjo do te me kushtonte deri jeten, pasi denimi ishte vetem nje, pushkatimi.
Historia juaj i detyroi drejtuesit e Ministrise se Brendshme te merrnin masa dhe te ndeshkonin shume njerez. A besoni se ju e rrezikuat ne nje fare menyre krenarine e Sigurimit te Shtetit?
Historia ime ishte nje aventure qe u sherbeu klaneve ne Ministrine e Brendshme per te goditur njeri-tjetrin. Une u perdora vetem si shembull per te bere spastrimet e radhes, sidomos ne radhet e njerezve qe kishin ardhur nga lufta dhe ishte mjaft e veshtire t’i largoje. Di qe ka pasur nje qarkore ku percaktoheshin masat per rritjen e vigjilences. Kjo qarkore u eshte derguar te gjitha reparteve qe ishin ne varesi te Ministrise se Brendshme. Sykaltrit e Sigurimit kishin deshtuar me mua dhe une ne nje fare menyre kisha sherbyer edhe si njesi matese per te vleresuar vigjilencen, aq shume te proklamuar nga partia e asaj kohe. Madje, mesa mesova me vone pasi dola nga burgu, historia ime ishte kthyer ne nje leksion te veçante per te gjithe ata qe do te kryenin shkollen e Ministrise se Brendshme. Studentet mesonin se vigjilenca duhej te ishte mjaft e forte dhe te mos besoje pa provuar çdo gje vete dhe si shembull pedagoget merrnin historine time. Ata thoshin se nje i ri nga fshati mashtroi per tete muaj me radhe me dhjetera kuadro dhe oficere te larte te Sigurimit te Shtetit dhe te Ministrise se Brendshme. Me disa nga ata, qe mesuan historine si leksion ne shkollen e ministrise, u takova ne rrethana te rastesishme ne vitet ‘90 dhe me rrefyen gjithçka.

[RaPSouL]

Çfare me tha Mehmet Shehu kur me vizitoi ne qeli: “Ne burg duhet te ishin ata qe mashtrove”

Kryeministri, kur e vizitoi Xhaferr Kananin ne Burgun e Tiranes, i tha se duhet t’u vinte turp atyre qe e denuan “majorin” e Kalivaçit


“Majori”, pas gjashte muajsh hetuesi, doli ne gjyq. Per dy dite me radhe ne gjykimin me dyer te mbyllura, ata qe kishin fatin ta ndiqnin procesin kane pare nje komedi te vertete, kur Xhaferr Kanani jepte pergjigje me humor. Plot 14 vjet burg dha gjykata e asaj kohe per aventurierin nga Kalivaçi. Pas gjykimit vjen edhe burgu. Kanani, vetem pak muaj do te qendronte ne Burgun e Artizanatit ne Tirane, pasi ai do te shkonte me pas ne Bulqize, atje ku e kishte ftuar kolonel Hazbi Lamçe, komandanti i Burgut atje, gjate seances se pyetje-pergjigjeve ne prezence te Hysni Kapos dhe Kadri Hazbiut. Kanani rrefen nje kujtim interesant gjate kohes kur vuante denimin ne Tirane. Aty kishte ardhur per ta takuar kryeministri i asaj kohe, Mehmet Shehu. Biseda me kryeministrin, ne prezence te Beqir Ballukut, Halim Xhelos dhe Qamil Manes ishte mbreselenese. Mehmeti ishte i interesuar te dinte per shendetin e te denuarit dhe me pas ironizoi kur i tha Xhaferrit se denimi i tij ishte nje turp i madh per ata qe e kishin denuar dhe se ne vend te 25-vjeçarit duhet te ishin ne qeli ata te cileve ua kishte hedhur majori i veteshpallur. Per me shume detaje te takimit me kryeministrin e hekurt te asaj kohe, lexoni ne vijim intervisten e Xhaferr Kananit.
Perfunduan hetimet dhe i kishte ardhur radha procesit te gjykimit. Si e kujtoni tani, pas 47 vjetesh, gjyqin tuaj?
Ne fakt, e vetmja gje qe e ben te mbajtshem mend ate gjyq ishte fakti qe ai u zhvillua me dyer te mbyllura, per te mos dale gjoja sekreti i asaj qe kishte ndodhur me Sigurimin e Shtetit, por fjala kishte marre dhene. Po ashtu edhe menyra e zhvillimit te ketij procesi, qe nuk ishte gje tjeter veç nje komedie qe luhej me personazhe reale ishte nje arsye me shume per ta mbajtur mend. Gjyqi im u be ne Durres, pasi aty gjoja kisha konsumuar edhe vepren penale. Me moren te prangosur nga dhoma e izolimit te Drejtorise se Sigurimit te Tiranes dhe me çuan ne qytetin bregdetar. Ne gjyq moren pjese ushtaraket e Deges se Puneve te Brendshme te Durresit dhe disa juriste te rinj qe sapo kishin perfunduar studimet ne Universitetin e Tiranes. Ky gjykim ishte intensiv, sepse u mbyll brenda dy diteve. Gjyqtaret vazhdonin te me pyesnin rreth veprimeve te mia gjate kohes qe isha veteshpallur oficer i Sigurimit. Mbaj mend se kreu i Trupit Gjykues nuk me thirri asnjehere i pandehur, por vetem ne emer. Ai e kuptonte se gjithçka kishte ndodhur si rezultat i mungeses se vigjilences te oficereve te Degeve te Puneve te Brendshme te Shkodres dhe Durresit dhe une isha thjesht nje i ri aventurier, por qe kisha luajtur gabimisht ne skrofullen e intrigave. Pra i nuk kishte çfare te me bente, ishte i detyruar te zhvillonte gjykimin tim dhe madje te me jepte denimin ne baze te pretences qe kishte dhene prokurori, denim i cili nuk ishte pak. Aty erdhen te deshmonin edhe disa deshmitare, te cilet krijuan nga replikat me mua nje situate komike, e cila zor se do te harrohet nga pjesemarresit ne gjyq, por gjithçka mund te lexohet edhe ne procesverbalin e mbajtur gjate gjykimit. Gjithmone ne kohen kur me kerkoheshin sqarime pas deshmive te “viktimave” te mia i prisja ato me humor, pasi e dija dhe fundin e gjykimit. Pas seances se pare me moren dhe me çuan ne Degen e Puneve te Brendshme te Durresit. Kolonel Skender Koskova dhe nja dy shoqerues te tjere me çuan te birucat qe ishin shtruar me derrase pas urdhrit qe kisha dhene kur isha major i veteshpallur. Edhe dita e dyte ishte nje kopjo e se pares dhe ne fund vendimi i gjykates ishte denim me 14 vjet burg. Pas marrjes se vendimit me sollen ne Tirane. Ketu me futen ne burg me te tjeret, por nuk doja te qendroja aty.
Pse donit te largoheshit nga Burgu i Tiranes?
Te gjitheve u erdhi keq per denimin qe mora. Kete ma shprehu pjesa derrmuese e atyre qe me vizituan gjate hetimit dhe pas tij. Vete Kadri Hazbiu kishte nderhyre qe une ta vuaja denimin ne Burgun e Artizanatit ne Tirane, per te mos pasur kontakte me te burgosur politike, por une kisha vendosur te shkoja ne Burgun e Bulqizes. Kjo nuk ishte vetem deshire, por ka pas nje histori. Ne kohen qe isha ne hetuesi dhe me moren ne pyetje Hysni Kapo dhe Kadri Hazbiu me grupin e oficereve madhore te Ministrise se Brendshme, ishte edhe kolonel Hazbi Lamçe, qe ne ate kohe ishte drejtor i Burgut te Bulqizes. Ai me kishte thene pak pasi iken te tjeret, se kur te me denonin te kerkoja qe denimin ta vuaja ne Bulqize, sepse ai do te me trajtonte mire. Ashtu bera dhe une, paraqita kerkesen qe te me çonin ne Bulqize. Nderkohe qe isha ne Burgun e Tiranes, nje toger nga Skrapari me thote qe te çohesha se me kerkonte ne takim nje i madh me pushtet.
Cili ishte ky person me pushtet qe ju vizitoi pas denimit?
Une u befasova kur togeri me tha se kishte ardhur per vizite ne Burgun e Artizanatit ne Tirane kryeministri Mehmet Shehu dhe kishte pyetur per mua. Pas kesaj autoritetet e burgut urdheruan te me sillnin ne takim me Shehun. E pyeta togerin se ç’pune kishte kryeministri me mua? Une isha nje nga te denuarit e atij burgu. Ai me tha se kishte urdher te me shoqeronte deri ne zyren ku ishte Mehmet Shehu dhe nuk dinte asgje me teper. Shkova tere kureshtje te mesoja se çfare donte te bisedonte me mua nje njeri si Mehmet Shehu. Ai ishte i shoqeruar nga nje numer i madh oficeresh, si Beqir Balluku, Halim Xhelo, kolonel Qamil Mane dhe shume te tjere. Sapo me pa Qamil Mane, i thote Mehmetit: “Shoku kryeminister, ka ardhur majori”. Ai iu pergjigj: “Cili major, ai i Kalivaçit?”. “Po”, - ia kthen pergjigjen kolonel Mane. Kryeministri me jep doren dhe me pyet per shendetin dhe se si po kaloja ne burg. I thashe se isha mire. “Po he, me tha, çfare i bere ato gradat tona majori i Kalivaçit? Paçavure?”. “Jo, i thashe, une i doja, ndaj edhe i vendosa”. “Po mire te denuan?” - vazhdoi kryeministri. “Po”, - ia prita une. “Po nuk ju erdhi turp?” - ironizoi ai. “Turp te kene ata qe te denuan, se ne vendin tend, ketu ne burg, tani duhet te ishin ata qe t’i i mashtrove”. Kryeministri me tha qe te mos merzitesha dhe me porositi qe te mos ua tregoja te burgosurve te tjere historine time, pasi mes tyre mund te kishte edhe nga ata qe ishin armiq te pushtetit dhe mund ta perdornin per keq ate çka kishte ndodhur me mua. Per fatin tim te keq, te gjithe te burgosurit e kishin mesuar historine time. Kryeministri u largua dhe pak kohe me pas edhe une, me kerkesen time, u transferova ne Bulqize.
Si vijoi fati juaj ne Bulqize? A e mbajti fjalen kolonel Lamçe?
Kur mberrita ne Bulqize vura re qe te gjithe e dinin se kush isha nga qarkorja qe u kishte derguar Ministria e Brendshme. Mbaj mend se disa oficere dhe kaptere me vinin dhe me kercenonin me pretekstin se u kisha marre me qafe shoket dhe u krijua nje situate e veshtire per mua. Por komandanti i Burgut, Hazbi Lamçe, nderhyri duke sqaruar edhe nje here problemin tim. Me pas me lane ne punen time, si kamerier ne mensen e te burgosurve, por ata qe me kishin inat filluan ta ngrinin ne mbledhjen e partise lehtesine qe me ishte bere mua. Pas kesaj me çmuan te punoj ne galeri, por une paraqita nje ankese te drejtuesit e larte te shtetit te asaj kohe. Keshtu me kthyen perseri te punoja mbi toke. Isha magazinier i ushqimit dhe veshmbathjes ne burg deri ne fund te denimit tim. Gjate kohes qe isha ne burg kam pasur edhe takime te tjera interesante me njerez me pushtet asaj kohe, te cilet ishin kureshtare te dinin historine time. Po ashtu edhe nga banore te Bulqizes kisha kerkesa per takime, pasi ata mesuan gjithçka rreth historise sime dhe donin te me njihnin nga afer.

[SOPRANO]

me beri te qeshem kjo tem ne fakt...duke e pas parasysh se Enveri gjith ka qen njeri i nxanun,dhe smenoj se ka pas koh me i humb ka 6 or ne dit tu kqyr fotografi...kto propagandat e atyre qe gjinden ne prapavi,qe veq ata e dijn qfar dobie kan nga keto gjera...mendoj se pak ja kan nis me kalu ne apsurditet