Ungjilloret dhe historia!

[asopaj]

Roli kombetar i kishes ungjillore ne berjen e Alfabetit shqip

Historia e panjohur e ABC-se

Kush e lindi Kongresin e Manastirit?

Nje nga ngjarjet me te shenuara te kultures shqiptare eshte Kongresi i Manastirit, i njohur ndryshe edhe Kongresi i Alfabetit.
Historikisht ishin ber shume perpjekje qe me ne fund te gjithe shqiptaret te perdorin nje alfabet te vetem.
Pa e menjanuar asnje veprimtar te kesaj qeshtjeje kuptohet se meritat u takojn atyre qe e kurorezuan kete identitet kombetar: jo shkronja arabe, jo turke dhe jo greke, por shkronja shqipe (latine-evropiane). E kush ishin me meritoret?!
Historia shqiptare nuk i permend ne nivelin e gjenezes, ideve, kreacionit dhe pergjegjesive te atyre patrioteve shqipetar qe po e benin alfabetin shqip.

Me meritoret e Kongresit te Manastirit jane ata qe nga M. Grameno i quan "foleja kombetare". Kjo fole i kishte njerezit e saj qe ishin themelues dhe drejtues te ketyre institucioneve: Kisha Ungjillore(protestante) Korce, me 1891; Shkolla e se dieles, me 1891-ne kuader te kishes; Shkolla e Vajzave, me 1891; shkollalaike qe udhehiqej se pari nga Sevastia; Vellazeria Ungjillore e Shqiperise, me 1892-shoqeri ungjillore dhe letrare; Letera e Vllazerise, me 1892-gazete; Ylli i Mengjesit-shoqat e grave.
Selia e ketyre organeve ishte Korca, dhe ne krye te kesaj foleje gjendej fillimisht Gjerasim Qeriazi, pastaj Gjergj Qeriazi dhe Pareshqevi Qerazi.

Kulturen shqipetare nuk e shohe te parcializuar e aq me pak qe vlerat e saj kombetare te perfetarizohen. Me kete dua te them qe nuk esshte fjala te shihet se cfar bene disa burra e gra qe ishin te krishter ungjillor shqipetar, por qe ne kulturen tone te thekesohet se cila ka qene vlera shoqerore dhe kombetare e Kishes Ungjillore Shqipetare. Gjate kohes se Rilindjes Kombetare ishin dy qendra ungjillore shqipetare: Korca dhe Manastiri.

Ishin pikerisht ungjilloret shqiptare qe dolen hapur ne Korce ne vitin 1891, edhe pse prania e tyre ishte shfaqur ne Manastir prej vitit 1887. Ata guxuan te predikojne, te luten dhe te kendojn shqip. Guxuan te hapin shkolla ne shqip. Guxuan te shkruanin dhe te botonin shqip. Guxuan te hapin kishen shqipe. Keshtu u formua fryma dhe gjaku i atyre intelektualve shqiptare për ta bere alfabetin shqip.

Kongresi nuk do te kishte kurre suksesin e tij pa ndihmen e klubit “Bashkimi” te Manastirit i cili u drejtua per shume kohe nga Gjergj Qeriazi si nënkryetar. Gjergji ishte nënkryetar i Kongresit dhe antar i Komisionit. Ai ishte perfaqesues i Shoqeris Biblike Britanike. Te tjer ungjillor qe ishin perfshir ne udhëheqjen e Alfabetit ishin Grigor Cilka, nënkryetar i komisionit; Pareshqevi Qiriazi, sekretare e Komisionit te ABC-se; Kristo Dako, pjesmarres; Violet Kenedi, vëzhguese (e vetmje Amerikane qe mori pjese ne Kongres); Fillomena Bonati, vëzhguese etj. Ishte përgatitur nje liste me 150 delegat për ne Kongres, ku mbi 35 ishin ungjillore, prandaj thuhet ne raportin zyrtar te Kongresit se moren pjese shqiptare mysliman, katolik, ortodoks dhe ungjillore.

Kongresi ishte vendosur qe te hapte shtypshkronjen e vet dhe Gjergj Qeriazi u caktua drejtor i saj. Kjo ishte shtypshkronja e pare shqiptare, dhe u be shume e njohur kudo nder shqiptare, por pastaj turqit e mbyllen.

Kishat ungjillore, sidomos ato ne Evropen Perendimore kishin mision hapjen e shkollave dhe botimin e librave, dhe keto misione po realizoheshin pak a shume edhe ne Shqiper duke u hapur fillimisht dy shkolla ne Korce, pastaj berja e ABC-ese shqipe, dhe se fundi filloj punen shtypshkronja. Keshtu “Foleja Kombetare” historikisht lindi (celi) Kongresin e Alfabetit.

Për kontributin e madh kombëtar qe kishte dhene “Foleja Kombetare”, me rastin e 40-vjetorit te veprimtarise, me 2 korrik 1931, ne Kamez (periferi e Tiranes), Mbreti Zog si dhe Nena Mbretereshe e dekoruan me cmim te larte. Kjo fole kombetare gjate kësaj kohe zyrtarisht quhej “Instituti Qeriazi” (Instituti Kyrias).

asopaj

By: Jete Studentore-Dr Femi Cakolli

[deshmuesi]

Vertet eshte nje dokument mjaft i rendesishem, qe fatkeqesisht historianet shqiptare, nuk dine te mbjane vlerat dhe kontributet me vitale te kombit. Por peytja me e rendesishme qe une mendoj eshte: Perse te krishteret e vertete paten nje angazhim te tille per gjuhen e kombit te tyre? Natyrisht Besimi ne Krisht e ngre njeriun mbi vlerat dhe kapacitetet njerzore. Fjala e dhe Fryma e Perendise e mbush te krishterin me dashurine e Perendise, pa te cilen njeriu nuk do te mund te permbushe vullnetin e Zotit. Perse te krishteret u futen ne nje veprimtari te tille, e cila nuk ishte shume e lehte per shqiptaret dhe shqiperine?

Pas nje sundimi peseshekullor, kombi shqiptar vinte pothuajse shpirterisht i vdekur, ku islamizimi i trojeve tona do te sillte nje te ardhme krejt te zeze per shqiperine dhe shqiptaret. Po keshtu dhe fqinjet tane, te cilet me oreksin e tyre grabitqar, skrufullonin syte per te rembyer copezat e drobitura te vatanit tone. Pikerisht kjo situate zgjoi ne shpritin e te krishtereve dhe mbare patrioteve shqiptare, per te bere te mundur modernizimin dhe clirimin e gjuhes sone nga cdo ndikim i huaj dhe grabitqar. Problemi nuk ishte thjesht se, do ishte dicka e keqe ne se perdoreshin ciriliket sllave e greke apo germat arabe. Shkronjat ne thelb jane nje mjet per te shprehur ne leter komunikimin, mendimin dhe mesazhin e nje gjuhe. Por patriotizmi i gjithe te krishtereve ne berjen e alfabeti me germa latine, kishte nje kuptim me te forte dhe me te qellimshem se sa ai ne dukje.

Kisha greke kerkonte monopolizimin e mbare krishterizmit ne trojet shqiptare, dhe kjo kishe ndalonte te flitej shqip ne kishe, te kendohej shqip, te predikohej shqip e tjera. Pra per ta vetem gjuha greke ishte ajo qe duhej perdorur ne kishe, sepse prandaj dhe Zoti e shkrojti ungjillin ne gjuhen greke. Po shqiptaret a nuk i krioji Zoti? Ja pra sa vlere shpriterore per nje komb, ka kjo verpimtari, qe te krishteret ungjillore moren ne misionin e tyre. Ata deshin qe shqiptaret , si nje nder vendet me te vjeter te botes ne krishterizem, ti kendonin Zoti ne gjuhne e tyre, te adhuronin Zotin ne gjuhene tyre, te predikonin fjalen e Perendsie ne gjuhen e tyre, dhe ta shkruan gjuhen e tyre ne ate lloj Alfabeti i cili do i shkeptutete njehere e mire prej fqinjve dhe armiqve tane shekullore.

Populli yne ishte i lidhur me krishterizmin, pasi Perendia e vizitoi ate qysh ne qindvjecarin e pare pas Krishtit. Kisha e Krishtit, ze vend ne Iliri qysh ne ate kohe kur filloi dhe kisha e korinthit apo ajo e thesalonikit ne Greqine e hershme. Pra shqiptaret nuk duhet ta harojne kurre kete fakt, sa historik por aq edhe shpriteror.

Por cfare ndodhi me shqiperine dhe shqipetaret?

Peseqind vjetet e truqise ishin katastrofa me e madhe, pasojat e se cies po i vujme akoma. Turqizimi dhe islamizimi i shqiperise, do te sillnin pasojat me shkatrimtare ne shpiritn e kombit tone. Kanibalizmi komunist, gjeti terren te mrekullueshme, per te vendosur diktaturen e tij me te eger dhe me te pashprit. Mbyllja kishave dhe vrasja e te krishtereve ishte nga me te egrat qe mund te jene pare ndonjehere ne historine e kishes se Krishtit. Me vrasjet dhe prendjekjet ndaj besimit kristian, shqiptaret po varrosnin perfundimisht vlerat me te vyera qe e karakterizojne shpritin e nje kombi. Me vrasjen e krishterizmit ne shqiperi, shqiptaret i mbyllen deren Bekimit dhe hirit te Perendsie. Ne vend te dashurise, mbiu urrejta; ne vend te paqes, mbiu vellavrasja: ne vend te lutjes dhe adhurimit te Perendise, lindi lujta dhe adhurimi ndja diktatorit terrorist; ne vend te meshires dhe hirit, lindi urrejta dhe perndjekja: ne vend te bekimit, shkatrimi. A ka valle popull ne bote qe mudn ti beje kaq keq vetvetes?

Perendia ne fjalen e tij na meson: Sot eshte dita, per tu ktheyr tek Zoti. Shqiptaret duhet ta njohin mire historine e tyre dhe te mesojne nga vendimet e gabuara. Ktheni syte tek Zoti dhe gjithska do te riperterihet, sepse Zoti ben qe nje komb te ngrihet, te ndertohet dhe begatohet.

Krishti i do shqiptaret, sepse edhe per ta vdiq ne kryq. Bile: Ai e vizitoi kete komb, me ane te apsotullit Pal, duke i dhene mesazhin e paqes dhe shpetimit.

[Peniel]

Shumë me vlerë ky material asopaj. Faleminderit që e solle. Faleminderit dëshmues për komentet.

Është e vërtetë që rilindasit që u përpoqën për hapjen e shkollave shqipe kishin në mesin e tyre dhe besimtarë ungjillorë. Ia vlen të përmendet këtu Gjerasim Qiriazi, motra e tij Sevastia që hapi shkollën e vashave në Korçë. Janë botuar disa libra lidhur me Gjerasim Qiriazin dhe jetën e tij. Nuk kemi lejen e duhur të botimit të një libri që për mua është kryevepër si nga ana historike por edhe nga ana frymore. ''Besë, Shpresë dhe Dashuri'' kushtuar Gjerasim Qiriazit.

Kush ka mundësi ta gjejë dhe lexojë ka për të kuptuar shumë gjëra. Do shikoni një anë tjetër të historisë shqiptare në periudhën e Rilindjes.



Ju falenderoj të dyve dhe Zoti ju bekoftë.

Nën Hirin e Tij,
ns

[Vivjana]

Pershendetje te gjith anetareve te forumit, une jam pasardhese e familjes qiriazi dhe dako dhe jam duke mbledhur informacione historike rreth familjes per femijet e mi, fatekeqsisht shume pak dokumenta dhe informacione mbijetuan shkaterrimit dhe vandalizimit te arkivave dhe bibliotekes se instituti femeror ne kamez, do tju isha shume mirnjohese nese ju do te me ndihmoni ne misionin tim. nese keni informacion ose dokumenta mund te me kontaktoni ne kete adrese vivianahoxha2000@yahoo.com
ju falenderoj te gjithve
viviana

[Gregu]

Ne TV Klan
Ne emisionin OPINION
"VELLAZERIA UNGJILLORE NE SHQIPERI"

Data: 11-03-2009

Te ftuar:
Teuta Toska - Pedagoge ne Universitetin "Aleksander Xhuvani"
Xhevat Lloshi - Historian dhe Gjuhetar
Femi Cakolli - Drejtues i nje Kishe Protestante ne Prishtine
Ilir Stavro - Sekretar i Pergjithshem i Vellazerise Ungjillore
Zefian Nikolla - Sekretar i pergjithshem i Beslidhjes Studentore te Krishtere
Holgert Dashi - Pastor, Drejtues i Kishes Ungjillore ne Korce

Shikojeni: Vllazeria Ungjillore ne Shqiperi

[Peniel]

A është e mundur të gjendet ky material në një kualitet më të mirë? Personalisht jam shumë i interesuar ta kem këtë emision në DVD dmth në një kualitet më të mirë.


Është me të vërtetë shumë interesant megjithëse nga ana historike i dimë shumë gjëra, më vjen mirë që Perëndia lejon të dalë e vërteta lidhur me një pjesë të historisë së Shqipërisë.


ns

[Gregu]

A është e mundur të gjendet ky material në një kualitet më të mirë? Personalisht jam shumë i interesuar ta kem këtë emision në DVD dmth në një kualitet më të mirë.


Është me të vërtetë shumë interesant megjithëse nga ana historike i dimë shumë gjëra, më vjen mirë që Perëndia lejon të dalë e vërteta lidhur me një pjesë të historisë së Shqipërisë.


ns

I kam shkruar Sekretarit te Vushit dhe Pastorit nga Prishtina (pasi i njohe prej shume vitesh). Besoj se do marr ndonje pergjigje.

Shume gjera po dalin ne drite ku deri sot jane mbajtur ne erresire.

Gregu

[ABIGAIL]

Shume interesante, edhe mua do me interesonte kjo.

[Gregu]

Debatin e plote ne OPINION ne nje format normal, do ta kemi shume shpejt ne dore. Pas 15-20 ditesh do takohem me sekretarin e VUSH-it dhe do marr kopjen, pastaj flasim.

Gregu

[Rruga]

Mund ta shikoni ketu

http://www.tvklan.tv/emisioni.php?id=261


dhe nese keni programin e duhur si psh: Orbit Downloader (te integruar me Firfox ose G. Chrome) edhe mund ta shkarkoni.

Bekime