Arti duhet të jetojë!

[Fiori]

Artin njerzit e flasin njesoj ne te gjitha gjuhet e botes. Dhe pa e ditur kinezcen mund te flasesh me nje kinez nepermjet artit.
Nq se dikush degjon "Stinet e Vivaldit" nuk ka mundesi te mos e kuptoje gjuhen. Por te kuptosh gjuhen e artit nuk do te thote te ndihesh njesoj si shoku ne krah kur flet apo degjon ate gjuhe.

Mos u mbeshtet tek shkencat egzakte, pasi asgje nuk eshte absolute. Gravitetin e Tokes vertet e gjejme me te njejten formule per te gjithe trupat, kjo nuk do te thote se te gjithe trupat kane te njejtin gravitet.

Sa vjen e me shume njerzit shprehen me thjeshte ne art. Nq se gjate periudhes se rilindjes dikush do mundohej te pikturonte egzaktesisht nje peisazh apo portret, sot art-folesit u flasin degjuesve me forma dhe ngjyra me te thjeshta, pa konture egzakte apo mesazhe te paramenduara.

Foshnja sapo linden miredita thote, nq se nuk do thoshte do e trembte mamin - sigurisht e thote ne gjuhen e saj, por gjithsesi ne te gjithe e kuptojme ;)


------------


Ne lidhje me zhgarravinen tuaj Drini, ashtu si nje psikolog do kish filluar fjalimin e tij do thoja "Interesante" :syze .

Mendimi final eshte se mua me duket si nje kolltuk ne sallon flokesh edhe me ate si "helmete" lart qe ta vendosin per te thare floket. Por por mund te jete dhe Engjell i fshehur...

[ornament]

Jam dakort me Korçarin, per ate qe njohja (admirimi) e artit kerkon kohe, kjo nuk eshte e lindur bashke me njeriun, si dhe nuk mund te behet nga ata te cilet nuk i lidh asgje me Artin.

Nuk jam dakort, qe kete mendim te urte te tij ai vete nuk e respekton, dmth arrin ne konkluzione mbi Artin kur ato s'dalin nga eksperienca e tij.

Nje piktor me pat thene, qe vetem Arti (piktura si perfaqesuesi me dinjitoz) dhe Matematika (e vetmja nga shkencat) hyjne tek Deget Egzakte te Aplikimit njerezor.
Ngaqe te dyja varen direkt nga ne, ngaqe per kete kemi rene ne ujdi me pare.


ps, ndersa per ate "diçkane" tende, mendoj se quhet ZHGARRAVINE.

fjalor; Zhgarravine = Mori vizash dhe trajtash, pa forme, pa qellim, pa kuptim, PA INTERES.
Se mos i merr keto per fyerje ore! Llogje bejme.

[korçar]

Ka hileqare sa te duash ne kete bote...
Jam shume dakort qe arti eshte gjuhe universale, por po e perserit edhe njehere, ka nje alamet hendeku midis KUPTIMIT dhe ADMIRIMIT te artit. Arti eshte i gershetuar me te BUKUREN dhe pa te nuk ben dot, por eshte pikerisht kjo e bukur qe ne cdo rast mbart nje mezazh qe duhet KUPTUAR, eshte nje mesazh qe duhet dekodifikuar!
Shume nga gjerat qe kini thene lart jane te sakta, problemi qendron tek perdorimi i fjalorit: KUPTIM ne vend te ADMIRIM.
Per me shume ndryshe nuk do kishte njerez qe specializoheshin ne fushen e artit, per njohjen e veprave, per shpjegimin e tyre.
Pastaj cdo artist ka gjuhen e vet; jane po keta njerez qe specializohen ne dekodifikimin e gjuhes se tyre qe bejne dallimin midis nje VAN GOGU te kopjuar, dhe nje VAN GOGU te vertete. (Po te deshironi mund tju sjell disa informacione per shume fallsifikime te ketij lloji; diferenca midis nje FALLCO-je dhe nje te VERTET-i u be vetem me ane te rezeve X, pas disa dyshimeve te specialisteve te ndryshem, te angazhuar nga ana e milionerve qe kishin paguar qimet e kokes - po rri i sjellshem.)
Kete qe thashe me lart e kini ilustruar dhe vete me theniet tuaja; pra ajo skica me lart ju duket zhgaravine sepse ju vetem e admironi dhe nuk mundoheni te kuptoni thelbin dhe mesazhin e saj; pra ju shpreheni ne baze te pershtypjes se pare (admirim). Me kete pjesen e fundit desha te vija tek fakti se e BUKURA e nje vepre, ose arti ne pergjithesi, vjen me ane te KUPTIMIT. Pak a shume si nje histori dashurie midis nje vajze qe ne fillim nuk ja varen fare djalit dhe pastaj "bie brenda" per jete; patjeter qe feministet do me replikojne qe i ka gjetur belaja dhe s'dijne cte bejne, por ja qe...
Sa per foshnjen qe thote "MIREDITA" mua me duket se eshte MIREDITA e se jemes qe vjen thelle nga shpirti i saj dhe qe nuk arrin te beje dallimin; ne ato caste te jemes i duket sikur i thote miredita jo vetem fosnja por bota e tere - edhe kjo nuk vjen nga eksperianca ime o ORNAMENT, po si duhet te bej une te mos flas!...
(Megjithate ajo e bebes ishte "a very good point".)

Ornament bena nderin te na thuash se cili eshte piktori qe pat thane... dhe pastaj diskutojme; apo perderisa e tha piktori nuk duhet vene ne dyshim ajo! Kusht ishte piktori Zoti vete, apo ndonje piktor nga familja tende!

[Fiori]

- korcar e ke ngaterruar disi diskutimin me lart. Nuk e kuptoj ne cilen pike i drejtohesh ornamentit dhe ne cilen pike perforcon dicka qe e ke thene dhe me pare (perse?!) :
1. ornamenti nuk flet per shembullin e foshnjes
2. ai eshte dakort me mendimin tend nuk po te kundershton.


Ne lidhje me shembullin e Van Gogh...
Do te thuash qe te kuptosh artin duhet te njohesh teknikat e shprehjes se tij. Pra nq se e dallon qe per kete pikture eshte perdorur nje pelhure e vitit 18**, ka bojra te perdorura ne po ate vit, ka volume ngjyre te perdorur shpesh ne pikturat e Van Gogh, pra e dallon qe kjo eshte pikture origjinale, atehere ti e kupton pikturen e tij ?!
Une do e futja kete lloj dallimi me shume ne kuptimin dhe njohjen e personalitetit te piktoreve te ndryshem, jo kuptim te vete artit dhe mesazhin qe ne kuptojme.

Cili eshte per ty, mesazhi qe jep "Arti" te cilin jo te gjithe e kuptojne por te gjithe mund ta admirojne?!




- ornament nuk e kuptoj kete pjese :

Nuk jam dakort, qe kete mendim te urte te tij ai vete nuk e respekton, dmth arrin ne konkluzione mbi Artin kur ato s'dalin nga eksperienca e tij.

Do te thote kjo qe cdo mendim i sakte nq se nuk vijon nga pervoje personale nuk eshte i drejte? Jeta eshte e shkurter dhe nq se te gjithe do benim te njejtat gabime apo do kalonim te njejtat eksperienca atehere njerzimi nuk do shkonte shume perpara. Brezat e rinj (besoj une) vazhdojne atje ku e kane lene te vjetrit, dhe kuptohet ka gjithmone dhe gabime te perseritura pasi asgje nuk eshte e perkryer. Si rrjedhoje nuk mund te mohoen mendimet e dikujt thjesht se ato jane te "fituara/mesuara" jo te perjetuara.
Mundet edhe ta kem keqkuptuar ate qe ke dashur te thuash...
Ornament ke perkufizon si "Art" qe piktura te del si perfaqsuesja me dinjitoze ?!



Ne pritje te pergjigjeve - dhe mos u nxehni se nuk eshte fjala per "hile", thjesht per diskutime per te zgjeruar njohurite tona!



Pershendetje

[korçar]

Tja nisim edhe njehere nga zanafilla. Une mora shkas nga shkrim tendi Fiori ku thuhej se "arti nuk do shume per te kuptuar". Mbi kete une vendosa te them gjithe ato qe kam thene me lart - dhe qe po pertoj ti rishkruaj ketu.
Sidoqofte une po e zgjeroj edhe pak ate qe desha te thesha.
Ne te njejten menyre ashtusi gjuhet e folura dhe gjuha artistike ndryshon me kalimin e kohes: ka psh gjuhe te vdekura (greqishtja e vjeter, latinishtja, dhe se shpejti shqipja per fat te keq), gjuhe aktive ne dekadence (frengjishtja) si dhe gjuhe qe dominojne (anglishtja), etj. Kjo supozon qe kur hasemi me nje veper arti duhet te mundim ta vendosim ne kontekstin gjeografik dhe historik. Duhet ti pergjigjemi pyetjes: ku dhe kur?
Ne te njejten menyre duhen njohur konditat e prodhimit te kesaj vepre dhe duhet zgjidhur problemi i qenies se kesaj vepre. Kjo veper per cfare arsyeje egziston? per te shprehur cfare? kush e frymezoi artistin te krijoje ketu ne kete vend (katedralet e Italise psh), ose ne vend tjeter (megalopoli i Vienes apo Nju Jorkut, Parisi)? pse ka perdorur nje material dhe jo nje tjeter (mermer, dru, gur... ngjyren blu, te kuqe, leter filmi, pse nje 36 milimetra e jo nje tjeter...)? pyetjet me kryesore jane: qe nga vjen kjo veper? cilin, cilet prek ne radhe te pare?
Pastaj i duhet pergjigjur pyetjeve biografike te autorit etj., dhe kontekstin ne te cilin ai ndodhej ( jo kot kur vete per vizite ne "La Tour d'Eiffel", udhezuesi ja nis e te shpjegon historikun e ndertimit dhe te autorit, nismetarit). Per te qene edhe me i sakte duhet te dish se ku dhe si, dhe me ke, e zbuloi artin e tij, nga kush u frymezua etj. E gjithe njohja e mundeshme per jeten e artistit te lejon nje dite apo nje tjeter, te KUPTOSH natyren dhe misteret e vepres se tij.
Pikturat e shpellave te ndryshme psh, duhet te dish se kush pikturonte, me c'qellim, a ishte gjate ndonje ceremonie, a gjate ndonje ritueli, ai qe e ka bere konsiderohej si artist apo si artizan (zanaçi)...?
Duke mos ja arritur kesaj shumica e kritikeve hedhin ne shkrim vetem ate qe ju duket e llogjikshme atyre, pa u bere merak se cfare donte te thonte artisti, cila qe domethenia e kesaj vepre.
Injoranca e kontekstit te nje vepre te ben qe te mos KUPTOSH asgje per domethenien e saj. Kultura pra eshte thelbi i njohurise se nje vepre...
Kjo per sa i perket KUPTUESHMERISE se nje vepre...
Por ama ka edhe me kollaj: duke e admiruar ate. Duke dhene thjesht interpretimin qe na lejojne senset tane (si shikimi, degjimi, shija ne shume raste...) pa jo gjykueshmeri objektive, por vetem subjektive...
Arti, per me shume eshte i njohur si universalitet subjektiv...

Shpresoj ti jem pergjigjur pyetjes tende.
Sa per Ornamentin mos ki merak se ai hedh kunja me mua se nuk i vjen mire; i duket vetja si i derguari i Zotit, profeti i forumit me gjithe banden e tij qe nuk po ju citoj emrat. Me mbroi ne fillim qe te ma fuste (me fal per fjalorin) dhe me mire me ate ironine e meposhtme. Ka dale disa here si i dhjere nga mua prandaj.
Po ska gje i falet se i ka akoma buzet me qumesht... kujton se eshte i vetmi qe di.
Ben cben i gjori dhe vjen ja keput nganjehere kot se koti; fundja te drejte ka se forumi per ate pune eshte per tu argetuar, nuk po diskutojme ketu ceshtje qeverie; po ja qe cave ju duket vetja si qeveritare...
Pastaj ku di une se cka me keta korcaret, mbase eshte ziliqar!

[Karamel Eyez]

Woaaaa mbeta me goje te hapur =O
Sa mire mi paskeni lexuar mendt mua, se jam me shume se 100% dakort me Alban People e gjithe tjeret qe mendojn se ARTI eshte frymemarrja e njeriut.!.! BRAVO!

Pershendetje me nje cope arti e imja :O)

[ornament]

Korçar te pershendes, s'kam asgje me ty, as me ndonje tjeter, per korçaret kam respekt si njeres (ndoshta te vetmit) te civilizuar (duke mos pase shume respekt per civilizimin si menyre jetese, kjo ndoshta na ka vene ne pozita force), nje nga komshite me te mire ne pallat e kam pase korçar.

Sa per ate midis KUPTIMIT dhe ADMIRIMIT, mendoj qe e dyta varet kryekeput nga e para. Pa e kuptuar nje liber (ne gjuhe te huaj, psh.) s'mund ta admirojme ate, nje peizazh i perflakur dielli nuk i jep me te voglin admirim as kenaqesi nje fshatari qe punon token. Pra per te admiruar jo vetem artin por gjithfare gjeje duhet nje minimum KULTURE, qe perkthehet ne njohje nepermjet kuptimit.

Fiori me ate frazen desha te thoja qe nuk e di me se merret Korçari ne jete. Neqofte se nuk eshte Artist, nuk mund ti kete te verteta (te bazuara) ato qe mbron, ngaqe nuk dalin nga eksperienca e punes tij, pra e Artit te tij. Po te jete artist eshte krejt tjeter puna.

[korçar]

Ornament ne nje debat tjeter diskutojme per civilizimin si menyre jetese.
Ne lidhje me ate qe ke thene per KULTUREN qe ndihmon per te KUPTUAR, ke perseritur ate qe kam thene me lart, ne nje menyre tjeter.

Sa per faktin qe ADMIRIMI varet zgupthi (kryekeput) nga KUPTIMI, nuk jam dakort sepse ne radhe te pare ti ke marre si shembull nje liber, gje kjo qe detyron nje njohje te gjuhes ne te cilen shkruhet (per pikturen, arkitekturen... e shume te tjera mjafton qe sensi i shikimit te na lejoje nje "Pamje"; nuk ka shume per te kuptuar), dhe se dyti sepse KUPTIMI eshte nje faktor qe ne perdorim per cfaredo gjeje qe bejme, por ama ne kete rast ti ke dashur te thuash ARSYE, ose nje fare kuptimi i vetetimshem qe cdo njeri ka zgupthi; filozofet thone se kqyrja (observation) ose admirimi jane kryekeput interpretime, kuptime, te senseve tane.

Te them te drejten me mungon goxha fjalor shqip ne lidhje me fushen e arteve, filozofise, te metafizikes e te tjera; jemi ketu per te mesuar apo jo.

[drini_në_TR]

Këto ditët e fundit kam qënë duke lexuar për piktorin e famshëm Piet Modrian. Ai ishte një Hollandez nga Amsterdami, dhe është një nga themeleusit e lëvizjes "De Stijl" gjatë viteve 1914-18. Ky piktor është i njohur për zhvillimin e rrymës abstrakte, apo siq quhet edhe ndryshe, të Kubismit. Një nga influencat kryesore të tij ishte Picasso, por megjithatë Mondrian pati stilin e tij të veçantë. Për të thuhet edhe se "Ishte një njeri i vetmuar, por nën shoqërinë e shokëve të mirë". Gjatë viteve 1914 ai vajti në Paris për herë të parë, dhe aty u njoh me artistët e "De Stijlit" ngaku u frymëzua për të krijuar rrymën e re abstrakte në pikturë. Ai kishte "kuptuar" se çfarë po bënin me anë të Kubismit këta artistë, por thotë se themeluesit e Kubismit "s'ja dinin gjeri në fund mynyrën sesi mund ta shprehnin këtë rrymë." Në faktë kjo kohë është koha që i përket edhe zhvillimit të fotografisë si Art më vete, pra që dmth piktorët s'e kishin më për detyrë që të pikturonin natyrën në formën e saj të vërtetë, por patën mundësinë që të eksploronin mynyrën abstrakte të të shprehurit. Mondrian është një nga filluesit e kësaj rryme, duke qënë se Picasso kishte filluar të haste ndjenja dhe vepra të tilla. Por Mondrian la shteg të hapur për zhvillimin e të ashtu quajturës "Arkitekturë Moderne", dhe në fakt Mondrian është një nga influencat kryesore të Le Corbusierit i cili ndërtoj Villa Savoyie në rrethinat e Parist, një villë që do ti ngelte Evropës, dhe më pas Amerikës një nga ndërtesat medel për Arkitekturën e sotçme.

Por megjithatë unë desha që t'ju tregoja dy nga pikturat e tij të cilat janë bërë në dy nga fazat e para të krijimtarisë së tij. E para është një pikturë për Oqeanin, të cilën Mondrian e kishte të ngulitur në Zemër, ndërsa e dyta është një pikturë obstrakte, por që për Mondrian ka një "kuptim" ose shfaqje të caktuar. Këto dy pikturat janë si të thuash midis fazës ndarëse që Mondrian pati në jetën e tij pas fillimit të lëvizjes së "De Stijlit". Më vonë Mondrian do të pikturonte vetëm katrorë.

Unë shkrova këtë parathënje me qëllim që të kuptonit më shumë për autorin, dhe që të bisedojmë për Artin dhe sesi mund të shprehet ai. Pra për postet që kemi thënë më sipër. Duke e ditur se për çfarë nënkupton autori i tyre, unë desha që ti shikonit dhe të mendonit se për çfarë bëjnë fjalë këto dy piktura. Në postin pas pikturave do të jetë përgjigjia, por ju lutem vështrohini para së të shihni përgjigjen.

[drini_në_TR]

1). Siç mund të kutpohet bën fjalë për Oqeanin, dhe për botën rreth tij dhe në pafundësi të tij. Mondrian ishte i obsesuar ndaj oqeanit saqë thoshte se edhe kur të vdiste do të mendonte për të.

2). Autori ka dashur të rifiguroj vetveten duke parë Oqeanin... dhe në fakt piktura vet quhet "Pier and the Ocean." Në të dytën ai ka filluar të hedhë themelet e Kubusmit, dhe të pikturës abstrakte.

Pra kjo është një gjuhë gati më vete, dhe që gati s'mund të kuptohet pa patur një dituri ndaj kësaj gjuhe. Pra Korçar ajo çka po thoje ti. Por mynyra sesi zhvillohet kjo gjuhë të jep një ndjenjë... Çka synoi autori është kapja dhe përmbledhja e kësaj ndjenjë jo si një fotograph të gjësë apo objektit që po e frymëzon, por si ndjenjën në vetvete... pra ndjenja është abstrakte, dhe se për ti vajtur gjeri në thelb asaj kjo ndjenjë duhet paraqitur abstraktisht.

Dmth me fjalë të tjera, piktura e dytë është një "capture" në vetvetë të ndjenjës, s'mund të kuptohet, por vetëm mund të ndihet... ose adhurohet...

Përshëndetje të gjithëve,
Korçar më thuaj se ç'mendon
Nderime
drini.