Arti duhet të jetojë!

[Fiori]

“Cdo gje qe nuk eshte e nevojshme te bejme, eshte kulture" - tha ai.- "Te hash eshte nevoje, ndersa gatimi eshte kulture. Veshjet duhet ti veshim, ndersa qepja e tyre me stil eshte kulture. Qethja e flokeve dhe Shakespeare dhe poezite e para te Saksoneve mbi varrimin, te gjitha perbejne nje lloj kategorie te panevojshme, te cilen e pranojme sepse stimulon karakteristiken e senseve tona."

"Jemi te afte te imagjinojme" - tha ai - "Kur merremi me objekte kulturore, ushtrojme ate pjese te trurit e cila na mundeson ti shikojme gjerat ndryshe, e mbi te gjitha te shikojme cfare kane te tjeret ne mendje... Nq se dicka eshte e mundeshme ne art, eshte e mendueshme ne jete" - Brian Eno


Artikullin e plote mund ta lexoni ketu. Me beri shume pershtypje kur po e lexoja, pasi vetem pese min me pare isha duke shkruar per dicka shume te afert me "dhomen e tij', ndaj mu duk dhe interesant si artikull.

[peoples]

...çdo artist, i tmerruar nga politikanet apo nga mbrojtesit e tyre, asnjehere nuk merr mundimin te kuptoje se ku maten kultura e nje njeriu me injorancen qe ai permban ne çdo shkronje qe ai perdor...
Nje politikan, qe i mbyllur ne hapesiren e tij te fuqishme, nuk mund te ndjeki vleresimet qe nje shpirt i lire gjen neper rruge, neper kende qe fusin pak drite, por po ti keqyresh kane nje lloj sistemi "agresiv" qe lehteson çdo epsh politike: pra, te dalluarit politikane duhet te shohin me shume drite dhe te vleresojne spektrin e ngjyrave dhe te mbajne nje fletore shenimesh ne gjepin ku mbajne kart-vizitat, per te shenuar ne çdo moment ngjyren perkatese.

Te mbash nje shenim ne nje fletore nuk eshte gje e ndaluar, te vizatosh neper libra nuk mund te lejohet. Librat kufizojne çdo enigme, ato hapin deshira dhe i japin atyre vlere. Librat jane te mrekullueshem.
Pashe nje dite nje femer qe po lexonte nje liber qe titullohej "Ne rruge" e G. Kerouac. E mbeshtjellur me nje shall te kuq, me shirita te verdhe, po pinte nje çaj me perberje Gin Seng, kishte perballe nje cigare te gjere te mbushur me hashish qe vinte nga Maroku; ashtu e ulur ne nje tavoline perballe dritares se madhe te barit, duke degjuar tingujt e mrekullueshem te nje muzike Jazz, lexonte dhe here pas here shenonte diçka ne fletet e bardha qe ishin te shperndara ne tavoline.
Kurioz, per menyren sesi vizatonte dhe njekohesisht lexonte, iu afrova dhe ne moment ndjeva nje lloj epshi nga parfumi qe kishte perdorur. E pyeta si si quhej ky parfum, por ajo e mohoi shpejt dhe iu kthye leximit. Vizatimi ishte i thjeshte, mbase ajo s'kishte shikuar ndonje vizatues me pare, nuk mund t'a pohoja nje gje te tille pasi historia me kishte mundesuar te jem me i gjalle kur shikoj ngjyra dhe linja. A njihte vajza me shallin e kuq dhe me parfumin qe nuk e pranonte, se kishte pare ne librat e historise se artit, ne vitet 70, nje artiste boterore e cila kishte vizatuar me organin e saj seksual? Po, me organin e saj te mahnitshem, kishte perfunduar nje performance dhe kishte elektrizuar sallen. Ne vendin qe gjithnje ne fusim nje mbeshtjellje mishi dhe gjaku, artistja kishte futur nje penel plot me siguri, pa asnje lloj frike dhe kishte filluar te vizatonte. Nje artiste e forte.
...vajza qe ndodhej prane meje, nje te tille gje nuk mund t'a kete pare, mendova! Ne çast me erdhi nje ide, te shkruaja ne nje flete emrat e ngjyrave primare dhe t'i kerkoja me pas lapsat perkates...ajo nuk mund t'a priste nje te tille qendrim perballe guximit qe ajo kishte marre duke lexuar dhe shenuar vija e rrumbullaqe ne fletet e bardha. Ngjitja e ketyre ngjyrave me fleten ishte shume e shpejte, lapsat qe ajo kishte ne çanten e vogel ishin te nje marke te shtrenjte dhe shenonin mire.

Pyetja e pare ishte se çfare ajo bente. Pergjigjja ishte e befasishme: "sekretare e nje deputeti, megjithe shkollen qe kam bere..."
Arti duhet me te vertete te bashkoje nje politikan me nje femer te qete, plot energji dhe qe ka shume pasion per te vizatuar dhe dashuruar ngjyrat? Ajo mund te kete pare me realisht se kaq, por asnjehere nuk kam menduar te shpjegoj te tilla katastrofa njerezore:...sesi nje pikture dhe nje makine mund te bashkohen dhe te japin nje gjendje emocionale. Femra eshte si nje pikture, hijerende dhe me shume vlera, ndersa politikani eshte nje makine qe vret, copeton, shtyp, ndrydh, shtrydh, zhduk, shkul çdo emocion te bukur, çdo ngjyre qe shikohet permes dritareve te bareve qe kemi zgjedhur per te marre nje gote vere, sigurisht me nje çmim te mire.

Vajza vazhdonte te lexonte. Une mora nje autobus dhe vershova drejt nje vendi plot ngjyre. Ishte nje vajze e rralle, nje shpirt artisti qe nuk kishte arritur te 'jetonte' gjate.

[peoples]

Cfare ndodhi? Mbaroi lufta ndermjet fuqive te medha, u vrane shume ushtare, u shkaterruan shume qenie, u grisen shume libra? Lufta me nje qellim mizor kishte filluar apo konsensusi i poltikaneve per te ndryshuar polet e forces? '1984' i Orwell, ky liber i rralle, mund te shpjegoje nje te tille pyetje apo duhet te shohim pikturat e Artit "te vone" modern, me Rauscenberg, Rosen-Quist, Andy Warhol, De Kooning, Asger Jorn? Ky eshte nje piktor apo artist Pop? a ngre ne qiell rendesine e objekteve? keto embelsira jane aq te verteta saqe ne duhe t'i gelltisim? Oh, jo, ju lutem, jini me te mençur...çokollata ne pjate eshte nje veper artistike e influencuar nga industrializimi i te gjitha vlerave ushqimore dhe rendesia qe kane ato per te shtangur bleresin, por ne kete rast, artisti, ka zgjedhur nje tjeter drejtim: ka vendosur ne dileme dhe 'eliten', ka zgjedhur qe objektet e tij te vendosen ndermjet skulptures dhe piktures, meqenese çokollaten e njohim edhe per nga ngjyra, tipar shume karakteristik i saj. "Imitoj sepse dua qe njerezit te mesohen te kuptojne fuqine e objekteve. Eshte nje objektiv didaktik."; in C. Oldenburg, or the things of this world. Art international, NY, Nov 1966.
Por une do te shtoja se eshte dhe nje imitim i 'Ourinatoir' te Duchamp, apo 'Thareses se shisheve boshe', dhe shume e shume ready-made te tija. Ai nuk i kishte zgjedhur per t'i perdorur si objekte, por per te 'keputur' dhe nje tjeter ide, ate qe mund te kete njeri i zgjuar. Mendoj sesi do te ishte bota sot pa personazhe te tilla. Megjithese Frojd, thote se duhe te shmangemi nga gjithçka qe ne shohim dhe qe determinon ne nje fare menyre ekzistencen apo formimin e personalitetit tone. Nje vrasje qe duhet t'i bejme babait ne menyre qe ne te jetojme jo ne shenjat e tij? Jota Castro, ne pallatin e Tokyo-s ne Paris, kishte nje instalacion qe shpjegonte mire kete enigme.

Ekspresionismi abstrakt po sfidohej nga keta njerez qe thirreshin neper ambjente si Pop? Jane shkruar shume libra, jane derdhur me mijera litra me boje per te shtjelluar teza te tilla.
Lufta e 2 Boterore mbaroi. Ne USA, vend i pajisur me shume ide dhe njerez te afte, kishte shume artiste qe kishin zgjedhur ate vend si strehe. Kishin imigruar nga kontinenti i vjeter dhe shume i bukur por, shume vrastar, shume racist me kulturat dhe traditat njerezore (gje qe vazhdon dhe sot...). Aty, shume artiste, dhe njerez te shkences filluan te mendonin per nje bote te re, krejt ndryshe nga ajo e kaluara. Nje bote pa Komunizem dhe politike autoritare. Nje bote te lire, pa kufinj, siç edhe Europa jone sot. Nje bote qe jepte te tjera te reja, qe shfrytezonte ne maksimum fuqine per te shpikur. Dhe artistet, nuk qendruan duarkryq. Kishin filluar te kuptonin rendesine e Picabia dhe Marcel Duchamp ne qendrimet e tyre ne Usa, ne vendin e vertete per te bere nje art te lire dhe per te pasur sa me shume njerez qe e blinin dhe e pelqenin. Per ta, nuk ishte dhe aq e thjeshte. Ishte koha e te madhit Matisse, Picasso-, Max Ernest, e shume e shume te tjere. Italia, nuk ofronte me ate sharm per te bere vizita neper muzete e medha te pronarit te fese Katolike: Papa. Caravaggio dhe Michelangelo me te madhin Da Vinci dhe Raffaello, kishin filluar te zbeheshin nga pesha e viteve...Arti i tyre nuk te dergonte ne ndonje vend te ri. Muzete, pas shpikjes se turizmit ne mase, do kishin shume pune me artin e tyre. Nje shikim siç dhe shikojme peisazhin nga nje makine qe perdorim ne autostrade: keshtu mund te quhet dhe nje keqyrje e tille e veprave te kaluara; shpejt dhe sa me shume njerez.
Artistet shpendaheshin ne menyre te pavetdijshme per te gjetur te tjera emocione dhe jo vrasje, lufte, injorance dhe mbyllje blloqesh; Komuniste dhe Kapitaliste.
Kapitali me i madh i tyre ishte piktura, objekti qe kishin vizatuar. Trupi vet qe shnderronte artistin si nje protagonist teresor. Pra, nje art te ri, me amerikan, me figurativ.

Edward Lucie-Smith, ne 'Moments in art since 1945', thote se: 'Arti i koheve te sotme eshte i njohur me shume per largimin deri ne qellimet me ekstreme te koncepteve qe ekzistonin me kohe sesa te kete bere diçka te re'.

...

[peoples]

Te vazhdosh me mendimet qe arti dhe sjellja elegante ndryshojne nje grup njerezish te egjer,eshte nje utopi e zeze qe nuk permban asnje lloj forme shpiterore.Per grupe personash te egjer,te ushquer me rrenje te zeza fetare apo eksitime ekonomike,te berit art apo sjellja ne nje forme te ndryshme,ka vetem ndalesa per fuqizimin e metejshem te tyre,te injorances dhe politikave qe ato shtrojne.
Ndodh qe njerezit e artit,kultures apo te nje politike zbutese per kontrolluar me mire injorancen dhe indiferentizmin ne nje shtet te vogel dhe te shkaterruar nga mbledhja e perkohshme e grurit me ane te draprit dhe jo me makineri te forta siç perdoren kudo ne vendet e zhvilluara dhe te mykura ne pasuri,te rrihen apo te ngacmohen.
Arsyeja?Pushteti i fjales qe ato zoterojne?Mendimi i lire dhe deshira per te degjuar nje muzike te ndryshme sesa ajo e perhershmja?Apo thjesht deshira per te pasur me tolerance,per te ngushtuar kufijte e izolues dhe mohues te mendimeve te kunderta?Apo nje deshire qe te gjithe ne,te dalur nga ai vend,edhe pse i paperfillshem nga familja e madhe qe duam te jetojme(por ajo nuk na pranon)?Mund te jete njera nga keto,por edhe me mijera deshira te tjera qe nje njeri i artit dhe i nje kulture pozitive mund te percjelli.
Njerzit e egjer dhe qendrimi injorant qe mund te mendohet te dali nga to,nuk percjellin jete.Ato,nen ndikimin e rrenjeve fetare,rrenjeve gjenetike,japin vetem terror shpirteror.
Mbase ne kete vend akoma ekziston neper mendime mesazhi i urrejtjes dhe i ndalimit te kultures dhe artit si nje nga pikat me te mira qe mund te kete nje shoqeri.Tolerimin dhe permirsimin e mendjes se lire,ushqimin intelektual dhe krahasimin me te "tjeret".
Arti ka shume qellime.Eshte njeriu ai qe percakton kete qellim.Te gjithe ne kemi nje krize,edhe arti na ndihmon te dalim nga kjo krize e perkohshme dhe te bashkohemi me sinjale te reja,me bukuri qe nuk kapen as nga Kadaré apo dhe kryepolitikani i atij vendi terrori dhe jo-tolerance.Artistet ne ate vend duhet te kerkojne ndihme neper vendet e zhvilluara,qenia e tyre eshte ne rrezik.Me ta po vdes arti,po vdes deshira per te krijuar dhe,simptomat,jane mese te dukshme.
Barbarizem,injorance dhe kulture popullore.Nje gjenerate qe rritet nen siglen e MTV apo te yjeve te Kodres se kamur ne pasuri.Kjo koder nuk ndodhet ne kontinentin e Zi,me te mrekullueshmin ne te gjithe boten,por ne nje kontinent qe e ka historine te shkruar me gjak.
Edhe ne vendin per te cilen po flas,historia po shkruhet me shume mund;vrasjet,grabitjet,ndalimi i mesazheve edukuese,krijimi i grupeve me ne krye udheheqes injorante dhe diktatore,kane dhe japin sinjale alarmuese per qenien e njerzve qe kane si profesion dhe detyre te paraqesin mendimet e tyre dhe t'i vendosin ne krah te turmave qe vrapojne çdo dite per te ndjekur mitingjet dhe premtimet e zeza te forcave politike ne ate vend.Kultura eshte ne rrezik ne ate vend,arti po perjeton nivelin me te ulet pas atij te realizmit social me çnjerzor me ne krye rusin qe shkruante neper kafenete dhe bordellot e Zvicres,per t'u kthyer me pas ne vendin e madh qe do infektonte nje shumice injorantesh dhe te paaftesh.
Arti po perjeton nivelin zero.Vertet?do pyeste nje njeri qe jeton ne harmoni me politiken dhe ligjet per te qene i lire dhe i pakufizuar ne mendimet e tija.Kam pare nje fil-dokumentar te jacques Doillon qe titullohej pikerisht keshtu:L'an 01,a eshte e vertete qe edhe ne kete vend po ndodh e njejta gje?-do pyeste nje tjeter person.
Regjizori i njohur francez kishte shume te drejte ne ate film,por 01 nuk eshte i barabarte me 0.Aty pushteti dhe mbi kulura ishin shume te pranishme ne jeten e te rinjve dhe ne shpresat per nje te ardhme ndryshme.Ndersa ne vendin qe po flas,njeriu qe ka menduar ndryshe dhe ka ngjyrosur jeten me ngjyra plot shprese dhe ankth gjithashtu,i mohohet e drejta per te folur,per te rilindur qenie en zhdukje.
Arti ne ate vend po perdhunohet dhe po shkaterrohet çdo dite;nga televizionet dhe programet ç'edukuese qe ato bejne,nga nje deshire per te zbukuruar gjithçka qe trupi na ofron,nga çdo pjestar i asaj shoqerie qe si model ka hakmarrjen dhe injorimin e mendimit te tjetrit.
Arti po vdes i shtypur nga nje makine shume e rrezikshme siç eshte ajo politike.Ne shkrime dhe kudo ndeshemi me poltiken:edhe ne nje aparat te vogel fotografik qe mund te perdoresh ne ate vend,nese del dhe zgjedh rrugen dhe peisazhin e "Ri" urban,si temen e ardhshme,politika mund te perzieje stomakun tend dhe aparati,nese eshte dixhital,mund edhe te funksionoje,por nese ai eshte analogjik,diafragma nuk hapet,edhe pse ti i jep maksimumin e hapjes-2.Sepse ajo eshte nje shoqeri embyllur dhe mbyllja eshte propaganda me e dhimbshme qe mund te degjosh tek ato njerez.Njerez qe vrasin,vjedhin dhe rrezojne te tjeret vetem per faktin se ato duan te jetojne ne nje nivel jo Zero,por pak me lart.
Aparati fotografik ndjen terror dhe dhimbje per ata njerez qe lene fatin e tyre ne dore te injoranteve dhe forcave te vendeve te tjera qe shtiren per zhvillimin e tij dhe per perparimin e asaj shoqerie.Keto vende veçse keqesojne dhe acarojne plaget e tij,i japin atij shume pushtet,por e shperndajne ate ne disa njerez te caktuar ne tavoline.Ai vend ka nevoje per nje politike shume artistike dhe jo politike per te pushtuar tregjet boterore apo per te shkaterruar mjedisin me maikina lluksoze.
Arti dhe jeta ne ate vend kane arritur nje grade zero.Menyre kjo qe vdes çdo ide dhe ngritje per te vezhguar shkencen si te ardhmen e njerzimit.
Arti po perjeton vetem terror dhe krijuesit e atij terrori ngadalsojne mbytjen e artit sepse nuk kane lexuar akoma neper librat e tyre politike qe njerzit qe jetojne me te dhe per te,mund te zhduken nje dite.Ata harrojne se Dahrendorff ka shkruar me mire sesa kuptimi qe ata i bejne politikes.Ata harrojne qe njerzit qe duan artin dhe e mbrojne ate me çdo kusht,nuk mund te zhduken sepse Arti jeton dhe pa njerzimin.
Eshte nje lufte e humbur te dashur injorante dhe politkane dhe sherbetore te ideve te zeza fetare.Arti jeton dhe nuk vret siç godisni Ju.

Per te gjithe ata njerez qe duan artin dhe vendin e tyre.

[peoples]

Tek pikturat e Salvador Dali,gjithnje ka nje lloj dhune psikollogjike,edhe pse kjo eksiton trurin per te pare perspektiven me nje sy me te lire dhe jo duke ndjekur mesimet e rilindjes italiane.Ne boten e artit,ne te gjitha kohrat qe tashme i lexojme vetem neper libra,ka pasur gjithmone perspektive,por ato e shikonin njeriun,veten e tyre,ne raport me natyren ne nje menyre me te thjeshte apo te pangarkuar me detaje.Inkasit apo azteket kishin perspektiven e tyre,egjiptianet me profilin e tyre,greket me lartesimin e bukurise trupore dhe me fytyrat teper te ngjashme me njera tjetren,njelloj siç jane dhe reklamat e kepuceve,kosit apo çokollatave qe kane perhere femra te bukura(detyrimisht)dhe me te njejten prerje mishi.
Pikturat e te çmendurit Salvador Dali,na jep edhe nje here sigurine qe ndjen nje arist kur ai punon mbi ngjarje dhe situata qe i kontrollon mire.Ai vazhdonte te kembengulte ne portretet qe i bente gruas se tij Gala,vazhdonte te pikturonte milingona dhe derdhje,por njeheresh largohej nga perspektiva;bota po kalonte neper luftra dhe artistet filluan te shikojne ate me nje tjeter dashuri,filluan ta perdhunonin ate,ashtu siç i godiste ajo;plot force dhe gjak qe rridhte nga gjymtyret.Gina Pane,shpohej me gjemba trendafili;nje lloj metafore kjo per te mos mohuar shiringat e dhimbjes moderne qe shkaktonte industria?Andy Wahrol filloi te shfletonte gazetat dhe te perdorte serigrafite per te konkurruar me nje bote super te informuar per gjithshka qe ne ndodhte ne nje kohe mjaft te shkurter.Shume artiste filluan te çmendin artin dhe te jepnin nje lloj klasifikimi per te rinjte qe sapo dilnin nga dyert e shkollave te artit.Jeta nuk ishte ne duart e tyre,por te tregut qe udhehiqej nga tregtare dhe nga deshirat e tyre perverse per te blere dhe per te shitur.
Pollock mbase kishte te drejte kur shurronte ne tapetin e shtrenjte te galeristes se vet?Shume artiste kishin te drejte hakmarrjen dhe flijimin e energjive te tyre per te mbrojtur artin?
Njerezit,qe kuptojne dhe dashurojne te qenurit Yll,i famshem,nuk arrijne te lexojne keto gabime te mia.

[peoples]

Te shkruaj mbi realitetin,sa do te jete e mundur ne kete perversitet human,ku pluhuri i bardhe i shoqeruar me pak ekst012h,mbetet nje voulum i fuqishem per trurin qe mundohet te vendoset ne gjendje gjumi nga ashpersia dhe modelet e forta civilizuese.
Te flas per nje pikture i ulur,dhe perballe nje aktore qe mundohet te thithe nje cigare te kuqe dhe te thithi goten qe mban vodka dhe me hunden te thithi pluhurin e bardhe,ajo me fton,me perkedhel,me vlereson per fjalimin qe mbajta per pikturen,me tregoi qe John Fante shkruante bukur,meditoi mbi mundesine per te lexuar Burroughs apo Bukowski,çliroi duart dhe i vendosi mbi shpatullat e mia.Te nesermen-me tha-do t eluaj nje rol te rendesishem ne nje teater,nje life machine qe thith pluhura,te bardhe,te zinj,pa ngjyre,eksitues,vrases.Interesi per boten me shtyu te beja shume telefonata ate dite,te perserisja alfabetin dhe te vertetoja se DADA ishte ne Beaubourg,nje shemtire megjithe emrat e Picabia,Duchamp,Richter,Tzara,e te tjere mesues te botes se re qe po fillonte ne ate fillim shekulli mbushur me dhune dhe urrejtje raciale.
Te kuptoj se çfare mund te ndodhi nese piktura e varur ne nje mur merr pak pluhur eksat012h,dhe ate nuk mund ta perdori edhe pse piktura eshte e imja,mund te jete nderrim rolesh ne kete bote te varfer ne ide dhe plot urrejtje kundrejt njerezve qe mundohen te shuajne urrejtjen me ngrohtesi,me nje interesim te perhershem,edhe pse kunder vajzave qe shkaterrojne mbetje dhe fryjne pluhurin ne toke,e thithin ate dhe vazhdojne te pijne vodka pa akull,por vetem te shoqeruar me cigare te kuqe dhe me perkedhelje.
Arti,sa i kote eshte ky qellim ne jete.te besh art apo te shikosh art?te jesh apo te mos jesh,te fluturosh apo te mos fluturosh?Te rrish zgjuar me pluhur apo te flesh me nje gote qumesht qe shoqeria e mire dhe ultra conformist te jep falas?Te pelqesh nje film apo te thuash qe ai ishte nje moyen?
Ky eshte parafrazimi i shkakut me te lire ne jete qe te permbysur te dy arrijne te krijojne perversitetin me te madh dhe te shkurtojne mizerjen e kesaj gjendjeje psikollogjike ne nje liber te shkruar ne nje fare menyre si Didion qe shkruante Démokracy por qe asnjehere nuk kam arritur se per çfare sherben demokracia ne ART dhe se per çfare e perdorin femijet filmin e Tarkovskit kur ato shume mire mund te shohin nje liber qe permban flete te bardha dhe qe asnjehere nuk ka arritur te mbushe tme fjalee,me ide,me njohje dhe vezhgime mbi natyren dhe rrymat artistike qe permban jeta.
Nje pikture e Goya te jep shije.
Sa permbledhje per te thene asgje dhe per te mohuar ate qe une kam shkruar per ty,per nje pjese tenden qe asnjehere s'do te kem mundesine ta njoh pasi ajo gjendet e mbuluar me pluhur dhe une kam shume deshire te thith pluhur por ai me mbulon me imazhe me marrveshje qe nuk pikojn nga qielli por vetem si vargjet e Apollinaire qe i mbeshtjell me muziken e Jeff Beck ose te David Bowie...arti po vazhdon te lejoje te eci mbi te tilla qellime qe asnjeher nuk do te zbulohen ashtu si dhe thithja e pluhurit qe e prekur me pare me nje karte bankare e fshehur ne nje banjo private te apartamentit te Nadezka,shtonte qellimin artistik te jetes sime;me pas nje thithje e gjate cigareje dhe tymi qe perdridhej per te gjetur nje dritare hapur,por aty qendronte Allison qe kishte ardhur nga Montreal per te adhuruar ekspoziten ne Beaubourg,por edhe per te bere pak art me jeten qe ai te jetoje...

[peoples]

Njoh shumë njerëz që sillen të zhdukur përballë kamerave që i filmojnë pa shkak;për shëmbull kryetari i një grupimi terrorist,ai aty pëson një zhveshje nga kamera që mban filmuesi,realja nuk përqëndron dot telespektatorin,ai kërkon një lojë në hapësirë,kërkon ta kontrollojë atë,dhe mjetet nuk mungojnë:telefoni lëvizës që tani fotografon dhe filmon porsi një aparat i mirëmbajtur nga një vajzë simpatike dhe porsi një kamera që shtrembëron imazhin kur ai futet në Final Cut.Këta njerëz përcjellin delir,një parajsë që nuk ndërton të sotmen,por vetëm na privon nga e kaluara dhe na mashtron me rëndësinë që ka e ardhmja për rracën e njerëzve që tê kêrrusur nga sëmundjet shekullore vazhdojnë të derdhin gjak dhe të shpohen me hekur te mprehtë që leshon lëng vdekjeprurës,ky është ushqimi që shoqëria na jep:Lêng tê zi.
Veprimi i Gérard David është potencialisht korrekt,i pranuar nga gjithësia,nga jetësorët që mashtrohen me letra.
Po përse artisti sot nuk përmban humor të zi si në kohën e Rilindjes ku vepronin gjeni si Davinci dhe Buanarroti?Sot humori është kthyer në një krizë të madhe,dhe unë vazhdoj të leviz me duart e zëna nga faqet e librit të John Spicer 'Billy the kid'.
'L'économique,parfois,les dévorait tout entiers.Ils ne cessaient pas d'y penser.Leur vie affective même,dans une large mesure,en dépendait étroitement'-shkruante i madhi George Perec ne librin e tij "Les choses"(1965).

Tani gjithçka është kthyer në "gjëra",asnjëri nuk mendon të kuptojë që historia e "*****" në art është gjë shumë e vjetër,që nga origjinat e artit.Sot nuk ka më kuptim të vizatosh lule dhe të detyrosh një vajzë të pozojê për ty;syri vritet nga këto kotësi.
I vëndosur në një kanape,i kënaqur mê tymin që lëshonte goja e vajzës,vëzhgoja pluhurin e jetës që ngacmonte hundët,por që vriste qeliza dhe tmerronte sindikatën e moralistëve.Kërkoja pak shpëtim!Do të isha përgjigjur nëse kjo madhështi,e rritur në një çast të vetëm,do të më krijonte ndjenjën për të ngjyrosur një telajo që rri varur në murin e dhomës time,por që është e bardhë,porsi pluhuri ne pjesen plastike te kornizës së një fotoje që paraqiste familjen e Nadezkës,por ajo thoshte- I dont care-kjo foto i heq fuqinê që një njeri ka për të folur,për të dashuruar,është një imazh i ngrirë,pa jetë,një foto që zhduk enigmën,por që nuk afron atë me ato.Prandaj ajo lejonte rracionimin e pluhurit midis nesh,në atë copë plastike që shndriste nga dritat që ndezin mbi Tour Eiffel.Nadezka banon jo larg nga kjo katrahurë metalike që sot përjashton çdo insekt ta cungojë,aty udhëtojnë njerëz pa humor të zi,njerëz që zhdukin realitetin me aparatet e tyre ultra teknollogjik dhe që unë kam frikë t'i afrohem pasi ato janë ultra konservator,nuk njohin artin e sotshëm që ka pak sens të Artaud,ato nuk kuptojnë që ka krizë shënjash,krizë vëndesh edhe pse nuk rreshtin të marrin në foto qytetin e vdekur nga kamerat dhe aparatet.

[peoples]

Po!Eshtë e vërtetë që gjithçka vëzhgohet nëpërmjet makinave sepse vetë njerëzit dhe unê jemi makina,që lêpijnë tryezat,që skicojnë sy dhe dyar të prera.Aty vlerësimi mbaron!Makineritë presin të dlira frymëzimin dhe mendimin artistik të njerëzve.Aty kontrollohet gjithçka!Euforia ngjyros sytë dhe zhduk rrudhat që i përkasin pothuajse që nga piktura e fundit e Basquiat.Në Venezia,në fondacionin B.,pikturat e tij jetonin edhe pse mjeshtri kishte vdekur,i tretur nga një masë e pazakontë pluhrash apo lëngjesh primitive që shpojnë realen me shumë pasion."Siç edhe veprat e mëdha nuk ekzistojnë me shumicë,edhe pasionet mungojnë,ato të vërtetat"-thoshte revolucionari Balzak.Ishte i tillë apo ne e bëmë të tillë?Apo fotografia na e përcjell në një gjëndje të tillë?Nadar?Daguerre?Niépce?Zakonet artistike të shekullit të nëntëmbëdhjetë,me Stendhal,me Zola,me Bonapartin aussi.Arti i atyre viteve dridhej nga galvanizimi i të resë dhe shthurjes së vlerave të kaluara,shumë njerëz si unë e kanë lexuar këtë?Edhe Billy Gates?Mund të ketë një koleksion me veprat e Klimt,Schiele,Ernst?Në dhomat e hoteleve lluksozë ku gjirohen filma pornografikë,me tirazh të gjatë dhe të shkurtër?Edhe aty mund të lindi një vepër arti?Andy,e kuptoi këtë sfidë që plastika po i bënte formave dhe mendimeve te Heiddeger,që aq shumë u dashurua nga Hannah Arendt që pati shkruar një libër-mrekulli "Origjinat e totalitarizmit".Arti është totalitar?Profesori dhe filozofi i vuajtur dhe i pakuptuar akoma,jepte mësime falas,që dëshira të mos kthehej në një makinë që vret emocione,që njeriu të mos kthehej nê një objekt që konsumon gjithçka që e rrethon,që të mos ketë një semundje të rëndë,të mos kthehet në amnesiak,sepse ai ka dalur nga mishi dhe nuk është krijuar nga rrënojat e vrasësve të pashëmbullt të rracës njerëzore.Këta janë djemtë dhe vajzat që formojnë qarqe të rrezikshme për jetën,nën euforinë për të çuar përpara përparimin e rracës;po njerëzit akoma ëndërrojnë,një vajzë akoma kêrkon një djalë që t'i lexojë vjershat e A.Artaud.Një polic akoma mendon të ushqehet me çokollata edhe pse eprorët,një gjë të tillë ia ndalojnë,që ai të mos ketë sëmundje të mishit të dhëmbëve dhe që të ketë më shumë intolerancë.

Arti është në një gjëndje të cekët,në një humnerë ku kanë rënë brënda të gjithë,biles dhe galeristja e bukur,por e shëmtuar që e takova dje,dhe që quhej Elisabeth,vinte nga Newcastell,Angli,por që masturbohej në qarqet e frikshme artistike të Parisit,në një ambjent ku piktura mohonte ngjyrat për të përcjellur objekte ku Dan Graham kishte bërë...me të vërtetë çudira.Në një cep tjetër të qarqeve artistike në Paris,shikova fotografi të Anri Sala,një kurajo e pashpjegueshme,për ketë tip që bën art duke folur për imazhe që rrjedhin nga ekrani dhe që simbolizojnë rininë,vdekjen,luftrat,politikën e mykur.Më tutje,Jake e Dinos Chapman,Mona Hatoum,Sarah Lucas.Oh my god,kishte shumë art british në ato salla që kundërmonin erë cigareje dhe jashtëqitjeje.Aty provokohej njeriu me artin.Aty më kujtohej miku im artist qe prodhonte dhe digjte yllin ne qoshen e një mali,kishte besim në atë që bënte Mand Lulaj,ishte i fortë,kishte krenari dhe egërsi të pashpjegueshme.Mbaj mend sesi hodhi peshkun e verdhë në një lum në Itali,sesi përcëlloi një akademi nën mesazhin e Courbet?Të djegim akademitë?Po unë sapo bëra një gropë të madhe në të,po më joshin që t'i jap pak helm,të punoj për të?Ka akoma AKADEMI?...çfarë cfilitjeje nervash për asgjë,për pak letra të shkruajtura bukur dhe me dorë,jo me teknollogji-progresiste që shpartallon trurin në mijëra copëza dhe atë ia jep gazetarëve për të bërë një supë ku shtojnë dhe pak perime për t'i ngjarë një supe moderne.
Arti është ky?Në galeri pashë dhe një djalë që përpiqej të lexonte me zë revolucionari një tekst të Wittgenstein,por sapo Elisabeth hyri në lojë,ai befas heshti.Sytë e saj ishin të lyer bizarrement,plot shënja gri dhe blu marine,plot energji-po mendoja?S'di të shkruaj apo nuk di të shqiptoj fjalët:vous êtes une salope de l'Art Madame Elisabeth?Est-ce que vous sauriez me dire pourquoi vous vous êtes fachée avec moi?Est-ce que vous amiez ma bitte?Oh,désolé,ce n'est pas cela...Ajo më vështroi papritmas dhe brofi në këmbë.Në atë çast po lexoja rrjeshtat e parë të librit që sapo bleva Eureka street,të Robert McLiam Wilson.Ajo nuk e dinte që po lexoja këtë libër,buzëqeshi dhe vazhdoi kontaktin intim me djalin që tani kishte filluar të lexonte poezi të Kavafis,greqisht,por me një theks francez.
Arti ishte Elizabeth,apo ajo vërtetonte se arti vlerësohej sepse ajo e quante të tillë dhe e fuste në galerinë përsonale?S'po kuptoja?Bill Viola,po më turbullonte me videot e tija të palëvizshme gati.Sarah Morris nuk më dukej dhe aq keq.Fotografi të thjeshta,piktura që ngatërroheshin nëpër këmbët e mia,nga kutitë e Mutt-ët të Duchampit,nga kutitë e gjelbra,nga vjershat e dadaistëve,nga kjo jetë që pa Elizabeth-ë,s'besoj se do të ketë liri,përplasje,seks të fortë,imagjinar sa dhe një pikturë e David Bowie.
Arti po kërkohej në ato ditë të ftohta,por Elisabeth kishte dalur për një çaj të ngrohtë dhe për një gjë të rrumbullakët që futet në gojë dhe që jep energji jetësore sepse ai lëshon shumë vitamina:Një çokollatë Kubane.Goja po lëshonte sekrecione që derdheshin e krijonin hapësira boshe në pjesët ku doja të kisha një pikturë,aty gjithçka kishte përfunduar.Ngjyra portokalli kishte magjepsur Adel-ën,vajzën që kisha fotografuar në Place des Vosges...Ajo dashuronte,dëshironte të shikonte një film të Lynch dhe pastaj e terrorrizuar të shtrihej në shtrat me mua,për të bërë Art.Vive l'art!

[peoples]

Arti dramatizon yjet e universit që nën melodinë e një kënge të Joplin,njoftojnë humbjen e jetës pêr një vepër arti sepse at është përdorur shumë dashuri dhe aspak tradhëti.Pierre Bonnard,dashuronte dhe bënte piktura vetëm një vajzë të re,gjithmonë,përjetësisht sepse ai këtë imazh kishte përballë syve të tij.
Picabia ndihmonte Marcel për të gjetur një beautiful day në Usa.Ai vazhdonte të thithte opium dhe të kontrollonte mbarimin e fuqive shpirtërore.Ai ka vdekur,veprat e tija na japin shumë dëshmi pë një dashuri për linjat,për montazhin,për karakterin enigmatik të trashëgimisë që ky njeri kishte pasur.
Ku janë të rinjtë?A bëjnë art,apo i ka shfrytëzuar politika me kriminelët e saj tê kollarisur dhe të veshur me armani apo Louis Vuitton që shëtisin me bussines class dhe ndërrojnë harmonitë e organit seksual me një buton të kuq që ndodhet përballë shtratit të tyre,të pashtirosur.Këtu bëhet art,mos depêrtoni në brendësinë e kësaj ndërtesë.
Cfarë shpreh një pikturë e Balthazar?Njeriu i kthyer përmbys apo rreshqitja në greminë e përspektivës së rilindasve mendjemëdhenj të Italisë,të disa shtresave cinike?Cfarë?Pyes njeriun që qëndron në derën e Centre Pompidou,se çfarê do të thotë DADA dhe se kush ishte Tristian Tzara?-Ngre supet dhe më detyron të hap çantên që mbaj me vete.Kontroll,për bombë,për armë pa leje,për sabotim të sistemit të mjeruar të shteteve të forta ekonomikisht,por që kanë një bombë të fuqishme pêr depresionin që ato krijojnë tek njerëzit që duan tê jetojnë,të paguajnë dhe të shohin një ekspozitë.Oh,çfarë gabim.Excuse-moi,nuk e dija se muzeu merr në punë njerëz qê nuk kanë informacion për ekspozitën në fjalë.Hapa çantën dhe aty dolën disa fletë të bardha,një paketë Malboro e kuqe,abonimi dhe dy gështenja të pazjera.

Arti ndodhej dhe cfilitej.Pse njeriu mundohet të kërkojë politikën,mesazhin e fortë,krisjen shpirtërore?Pse?Nuk dallohet një linjë e Kandinsky që fliste,bënte muzikë?Malevich,nuk kuptohet kubi,katrori,jeta,misteri,poezia,shpirti i asaj filozofia të boshatisjes dhe futjes së gjithçkaje në një kub,në një hiç të madh?S'po bëjmë asgjë?Duhet të shijokmë filmin trainspotting?Duhet të dëgjojmë Libertines?Duhet të kuptojmë Peter Doherty që kapet në aeroportin e një shteti europian me kokainë apo dhe heroinë?Duhet të përpiqemi të dëgjojmë Chemical Brothers?Të përtypim LSD?Duhet të kujtojmë se filozofia e tretjes është tepër e vëndosur për të mohuar gjithçka?Duhet të besojme tek librat që kanë shkruar,që vazhdojnë të shkruajnë?Duhet të përshëndesim familjarët nëpërmjet telefonit apo webcamit?Duhet të shkëpusim korrentin kur një vetêtimë ndodhet sipër banesës sonë?Duhet të blejmë një pikturë të Braque apo Picasso?Kush ishte i pari?Kitarra,lodra,përzierje rrymash?Vetmi,largim?Matematikë?Llogaritje për një shpërfytyrim më të madh të formës?Objekti ka rëndësi në vetvete?Eshtë i tepërt apo ne arrijmë të kufizohemi nga llogjika dhe rënditja e frazave nëpermjet një stili të trashur,pa kûptim,pa melodi.Duhet të lexojme librin e George Perec që i shkruar në gjuhën frënge nuk ka përdorur asnjë gërmë "E"?E pabesueshme,sa dhe kamera e Andy Warhol,sa dhe muzika magjepse e Nirvanave,sa dhe tragjedia e librave të Nietzche.
Shumë tragjedi,shumë pajisje më proteza për të shkuar në kishë,për të mbetur jetim dhe pêr të puthur Zotin.
Duhet të shëtisim nëpër galeri për të njoftuar vdekjen e një artisti apo veprën e tij?

Komisarët politkë arrijnë të pështjellin tabu,të detyrojnë tê rinjë të punojnë me orë të zgjatura pêr të flirtuar me kohên dhe shoqërinë.

Oh,edhe unë bëj art,po kridhem në një dush të ftohtë për të pikturuar fytyrat që kam parë sot dhe t'i shqyej me lapsin e zi.Aparati fotografik ka nevojë per battery energizer për të punuar,për të larguar të kaluarën dhe per të afruar vdekjen.Imazhi vdes kur fotografohet.

Të gjithë të vetmuarit duhet të pëlqejnë fotot e NAN GOLDIN?

[peoples]

...për ty,një pikturë e thjeshtë,pa përdredhje të penelit.Për ty.