Rrëzimi i diktaturës komuniste sipas shtypit perëndimor

[RaPSouL]

“New York Times”: “Busti i Enverit, Kiço Mustaqi kundër Ramiz Alisë”


Gazeta amerikane jep detaje se si oficerët e Shkollës së Bashkuar, të mbështetur nga ministri i Mbrojtjes, në shkurtin e vitit 1991 kërkuan rikthimin e monumentit të Enver Hoxhës në kryeqytet

Në një përpjekje për të shmangur një rritje të protestës, presidenti Ramiz Alia miratoi sot një qeveri emergjence, vazhduese e qeverisë komuniste, me disa shtesa. Ndërkohë që katër persona janë vrarë sot në përplasjet ku u përfshinë forcat e sigurisë dhe civilë në kryeqytetin e vendit, në Tiranë. “Dhuna vuri përballë qytetarët dhe studentët e Shkollës së Bashkuar që kërkonin demokraci për Shqipërinë kundër oficerëve që thuhet se ishin duke mbrojtur pasardhësit e Enver Hoxhës, diktatorit të fundit komunist”, - kanë pohuar dy banorë vendas në një bisedë telefonike. Madje, njëri foli për një përpjekje për grusht shteti të organizuar nga ushtarakët.
Doktor Sali Berisha, një kardiolog i njohur, i cili është një nga drejtuesit që së fundmi formuan Partinë Demokratike, tha përmes një interviste telefonike se katër persona, përfshirë edhe një oficer policie, ishin vrarë dhe 10 të tjerë janë plagosur rëndë në shkollën ushtarake që ndodhet në verilindje të Tiranës.
Ministri i Mbrojtjes, në vendngjarje
Doktor Berisha, që vizitoi shkollën pas incidentit, deklaroi se “dukej se tre civilët ishin vrarë nga zjarri i hapur nga oficerët me armë automatike. Ai tha se ndërsa ndodhej aty, m inistri i Mbrojtjes, Kiço Mustaqi, mbërriti në vendngjarje dhe tha në një takim me oficerët se do të mbështesë propozimet e tyre që monumentet komuniste të përmbysura këtë javë nga turmat e njerëzve, përfshirë edhe statujat e Enver Hoxhës, të rikthehen”. Doktori, por edhe banorë të tjerë të Tiranës, thanë se ata ishin të shqetësuar se oficerët dhe zoti Mustaqi bashkë me ta ishin duke vepruar jo në mbështetje të presidentit Alia, por kundër tij.
Fundi do të dukej që me fillimin e protestave popullore që u ndezën në mesin e dhjetorit të kaluar në Tiranë nga studentët e universitetit.
Shqetësimi është përhapur kudo në të gjithë vendin në mënyrë të shpejtë, ku protestuesit kërkojnë t’i japin fund sundimit komunist 46-vjeçar.
Deri tani, zoti Alia është përpjekur të vonojë rritjen e revoltave, duke miratuar hap pas hapi kërkesat e protestuesve, shumica e të cilëve ishin të rinj.
Qeveria e re e Alisë
Këtë mbrëmje, televizioni shqiptar njoftoi se zoti Alia, me miratimin e Kuvendit, ka miratuar një “këshill të përkohshëm presidencial”. Në të mbahen vetëm 2 nga 18 anëtarët e kabinetit të ish-kryeministrit Adil Çarçani, me të cilët presidenti takoi studentët grevistë të urisë, ku bisedoi për kërkesat e tyre.
Veç shtyrjes së protestave, qeveria e emergjencës, mesa duket, do të shërbejë derisa situata politike në Shqipëri të marrë një zgjidhje përmes zgjedhjeve të përgjithshme kombëtare të 31 marsit. Doktor Berisha tha se kjo qeveri përmban jo vetëm anëtarë të partive politike opozitare shqiptare të themeluara së fundmi. Në krye të qeverisë së re është Fatos Nano, një ekonomist që kishte qenë emëruar muajt e fundit në postin e zëvendëskryeministrit; ministër i Brendshëm, Gramoz Ruçi, i cili është një ish-sekretar partie në një rreth, ministri i ri i Jashtëm është Muhamet Kapllani, që më parë ishte zëvendësministër. Vetëm ministri i Mbrojtjes Kiço Mustaqi dhe ministri i Tregtisë së Jashtme, Shane Korbeci, mbajnë pozicionet e tyre. Studentët protestues kanë kërkuar që të shkarkohej zoti Kiço Mustaqi.
Situata është e paqëndrueshme
“Situata është shumë e paqëndrueshme”, - tha doktor Berisha, duke vërejtur se komunistët në qytetet e Jugut ishin duke kërcënuar se në muajin mars do të rikthejnë autoritetin e partisë në kryeqytet. Zoti Alia ka toleruar demonstrimet e antikomunistëve dhe të komunistëve, megjithëse pa dëshirën e tij. Komunistët protestuan sot në tre qytete, në Gjirokastër, Përmet dhe Skrapar, për rikthimin e monumenteve partiake të rrëzuara nga protestuesit në kryeqytet dhe qytete të tjera në fillimin e kësaj jave. Kjo është një shenjë që tregon se në disa zona lëvizja popullore për demokraci është duke u përballur me një rezistencë të brendshme.

Shkrimi është publikuar në “New York Times” më 23 shkurt 1991
Titulli është redaksional

[RaPSouL]

“Sherri per Enverin Adil Çarçani, kryeministri Carcani kunder presidentit Alia”


“Një tjetër shqiptar është vrarë të shtunën në mbrëmje, duke e çuar në pesë numrin e të vdekurve këtë javë, kur forcat besnike komuniste ndihmohen në disa raste nga ushtria”, - pohojnë nën zë autoritetet, në pjesë të ndryshme të vendit. “Viktima më e fundit, e qëlluar, është një djalë 20-vjeçar, i vrarë në Tiranë me një armë luftarake”, - tha Sali Berisha, një udhëheqës i Partisë Demokratike, e krijuar dy muaj më parë. Së fundmi, gjatë verës së kaluar, të tilla ngjarje kaluan pa u raportuar në Shqipëri, ku censura komuniste ishte shumë strikte.
Rritet bilanci i viktimave
Përmes një interviste telefonike, doktor Berisha tha se “një patrullë ndaloi një të ri, Artan Lenjën, në një rrugë afër shtëpisë së tij, rreth orës 7.30 dhe i kërkoi dokumentin e identifikimit”. “Kur Lenja nuk e paraqiti atë, më pas një oficer urdhëroi që ai të qëllohej. Një tjetër djalë i ri ishte plagosur në të njëjtën rrugë”, - tha Berisha. Rreth 1000 banorë të Tiranës raportohet se ndoqën sot ceremoninë funerale të zotit Lenja. Të enjten, tre civilë dhe një polic ishin vrarë gjatë shkëmbimit të zjarrit në shkollën e lartë ushtarake (Shkolla e Bashkuar, - shën. red.) në verilindje të kryeqytetit. Më vonë, gjeneralët dhe oficerë të tjerë bënë një deklaratë, ku kërkonin rikthimin e monumenteve të ish-diktatorit komunist Enver Hoxha që ishin përmbysur nga protestuesit që kërkonin ndryshimin demokratik.
Rritet hendeku mes komunistëve dhe demokratëve
Jeta politike në vendin e vogël të Ballkanit ka çuar në rritjen e polarizimit të mbështetësve të demokracisë dhe të komunistëve besnikë që kërkojnë ligjërimin e zotit Hoxha, i cili sundoi Shqipërinë sipas modelit stalinist për 41 vjet, deri në vdekjen e tij në vitin 1985. Kriza është thelluar që kur të shtënat, të cilat shfaqen në rendin publik, kanë shpërthyer në shumë vende. “Për mendimin tim, situata është shumë e rrezikshme”, - thotë Doktor Berisha.
Presidenti Ramiz Alia për veten e tij duket të jetë në mëdyshje mes mbështetësve të zotit Hoxha, të cilët e zgjodhën atë si pasardhës të tij dhe shqiptarëve të pakënaqur që po rriten në numër dhe që kërkojnë një shkëputje radikale nga regjimi despotik i kaluar, i mishëruar me Enver Hoxhën. Në një fjalim në një televizion, presidenti Alia lëshoi apelin për paqe midis fraksioneve, por tha se Hoxha “do të mbetet në zemrat tona” dhe se “roli i tij në histori do të rivlerësohet më vonë”.
Gramoz Pashko, një tjetër drejtues i opozitës në Partinë Demokratike, tha në një intervistë telefonike se drejtimi i Partisë Komuniste me rreth 120 mijë anëtarë tani është duke u përçarë brenda fraksioneve besnike dhe reformiste, ku këta të fundit janë duke u mbështetur nga presidenti Alia.“Partia e tij është e ndarë tashmë”, - tha ai. Sipas Pashkos, “Alia është duke luajtur një lojë shumë të rrezikshme”.
Ish-zyrtarët sfidojnë presidentin
Në përgjigje të rebelimit në shkallë të gjerë, javën e kaluar, zoti Alia u vuri kapak një serie ndryshimesh që ai kishte nisur 10 muaj më parë, duke shkarkuar kreun e qeverisë Adil Çarçani. “Por, pas fundjavës, zoti Çarçani dhe ish-zyrtarë të tjerë komunistë bashkëpunuan në kampin anti-Alia”, - tha zoti Pashko. Zoti Çarçani u dërgoi një telegram komunistëve në Gjirokastër, vendlindja e Enver Hoxhës, duke i inkurajuar se do të rikthejë bustin e diktatorit që kishin përmbysur. Doktor Berisha tha se "Enveristët", që ai i quan komunistët besnikë, kishin formuar grupe vullnetarësh, të cilët kërcënonin anëtarët e Partisë Demokratike në një numër qytetesh shqiptare, përfshirë Sarandën, Gjirokastrën, Fierin dhe Korçën. “Ata rrahën ditën e diel zëvendëskryetarin e partisë sonë në Sarandë, një qytet bregdetar”, - tha ai.
“Ata na kërcënojnë se do të na varin, do të më varin edhe mua dhe se do të nxjerrin jashtë ligjit edhe partinë tonë”, - deklaroi Berisha. Sipas tij, “me dhjetëra liderë opozitarë janë arrestuar në qytetet e largëta dhe në Tiranë”.
Doktor Berisha, një kardiolog dhe zoti Pashko, një profesor ekonomie, të dy thanë se komunistët besnikë ishin duke bërë thirrje për zhvendosje të kryeqytetit shqiptar nga Tirana drejt Vlorës, një qytet port në Adriatik, që ka shërbyer si kryeqyteti i parë i vendit në vitin 1912.

Shkrimi është publikuar në “New York Times” më 26 shkurt 1991
Titulli është redaksional

[RaPSouL]

Italia jep 9 milionë dollarë për Alinë, shkak eksodi dhe kriza

“New York Times”: “Si u organizua eksodi masiv drejt shtetit fqinj, situata atje, kushtet e vështira dhe përpjekjet e qeverisë së Romës për t’i strehuar”

Frika për një epidemi në radhët e mijëra refugjatëve shqiptarë që flinin jashtë, në kushte skandaloze, në mjediset e kantierit detar këtu, nxiti policinë italiane që të fillojë ngritjen e tyre dhe transferimin këtë mbrëmje nëpër shkollat lokale. Zhvendosja dukej si një hap i parë i premtimeve të qeverisë italiane pikërisht në ditën kur duhej të gjente zgjidhje të përkohshme të strehimit përreth 20 mijë shqiptarë që qëndronin në kuvertat e anijeve të shkatërruara dhe në mjediset e jashtme të portit, që ndodhet përgjatë bregut të Adriatikut, për t’i vendosur në një tjetër qytet italian bregdetar brenda pak ditësh, kur për ta kërkohej punë dhe strehim. Por, një zëdhënës i Ministrisë së Jashtme ripërsëriti sot deklaratën se “nuk do të pranohen kërkesat për azil politik ose për ata që kanë një vizë hyrëse në Itali, por në çdo kohë mund të riatdhesohen”.
Apeli i komisionerit të OKB-së
Në një qëndrim të mbajtur në Gjenevë, komisioneri i Lartë i Kombeve të Bashkuara për Refugjatët kërkoi nga Italia marrjen fund të procedurave, nëse shqiptarët përfitojnë statusin e refugjatit politik, përpara se ata të kthehen mbrapsht në vendin e tyre. Aksioni për strehimin e shqiptarëve, disa prej të cilëve janë këtu prej një jave, ishte një hap i parë i rëndësishëm që ndërmorën autoritetet në qytetin jugor të vendit me 92 mijë banorë, me rrugë të ngushta, ku rreth zonës së dokut të anijeve qëndronin rreth 16 mijë shqiptarë. Shumica e tyre ishin të rinj të moshës 20 - 30 vjeç, por edhe familjarë me fëmijë.
“Gjatë natës, ne kemi zhvendosur të gjithë shqiptarët brenda 38 shkollave lokale”, - tha Raffaele Belardi, ministri rajonal i Brindizit për Mbrojtjen Civile, pas një takimi të zhvilluar në mbrëmje me zyrtarët lokalë dhe ata të emergjencave. “Nesër në mëngjes, midis orës 8-9.00, ata do të hanë mëngjesin dhe midis 12-14.00, rreth 7 mijë veta do të hanë drekën dhe do të qëndrojnë që të marrin edhe ushqimet e mbrëmjes”.
Policia thotë se këtu në Monopoli janë rreth 1700 shqiptarë, 1200 në Bari dhe dhjetëra të tjerë në qytetet bregdetare. Megjithëse kishin thënë pak më herët se nuk do të lejohej më asnjë person këtu në port, policia tha se disa varka të vogla vazhdojnë të vijnë edhe sot me shqiptarë që janë në numër të paktë.
Por, zëdhënësi i Ministrisë së Jashtme, Alessandro DiFranco, tha se rojat bregdetare janë duke u përpjekur të kthejnë mbrapsht anijet që janë duke ardhur nga Shqipëria dhe që Italia ka kërkuar që ky vend të ndalojë eksodin dhe të lirojë 215 të dënuarit politikë.
“Kjo do të konsiderohet si një shenjë që do të zbusë shpirtin e lartë për t’u arratisur nga Shqipëria”, - tha zoti DiFranco
Ndihma emergjence për Shqipërinë
Qeveria italiane premtoi dhënien e rreth 9 milionë dollarëve ndihma emergjence për Tiranën zyrtare në formën e ushqimeve dhe ilaçeve, në shenjë mbështetjeje për programin e liberalizimit të Shqipërisë, të ndërmarrë nga presidenti Ramiz Alia. Korrikun e kaluar, Italia mori më shumë se 3 mijë shqiptarë, të cilët kishin kërkuar strehim në ambasadat perëndimore në Tiranë, por pjesa më e madhe e tyre shkuan në Gjermani.
Pamja e kësaj mbrëmjeje ishte një kaos disi festiv nga turma e trafikut të ambulancave boshe, kamionëve të ngarkuar dhe karvaneve të policisë që ecin në rrugët e ngushta të zonës së portit rreth grumbujve të ndotur të shesheve ku kishin qëndruar shqiptarët, ndërsa italianët shikonin kureshtarë.
Me pantallona blu dhe xhaketa të konsumuara nga përdorimi, që dukej sikur vinin nga një tjetër ideologji dhe periudhë kaotike në fundin e udhëtimeve, ata janë duke flakur tutje mbeturinat dhe gjërat që kishin marrë me vete, pasi shqiptarëve u kishin dhënë pulovrat dhe rrobat e tjera të reja.
Përpara mjediseve të një shkolle, një grua italiane shikonte, teksa qëndronte prapa kangjelave, një çift shqiptar me një fëmijë që lutej të hynte brenda për të kaluar natën këtu. “Ne duam t’i ndihmojmë, por gjithçka është e çorganizuar”, - tha ajo. Në një tjetër kënd, një grup të rinjsh shqiptarë, të ardhur nga Porti i Durrësit, ku ishin nisur shumica e anijeve, bisedonin rreth udhëtimit të tyre 40-orësh në një varkë që dikush ia kishte marrë ushtrisë dhe e kishin sjellë këtu duke kërcënuar me pistoletë në kokë kapitenin e saj.
Shpresojnë të gjejnë punë
Nino Toçi, një 27-vjeçar me profesion mekanik, thoshte se kishte ardhur në Itali me disa shokë të tij sepse ai besonte se ky është një vend i pasur dhe që këtu ka punë. Një grua në mes të një grupi dukej e tronditur kur thoshin se “shumë shqiptarë mund të ktheheshin pas nëse nuk do të klasifikoheshin si refugjatë politikë sipas Konventës së Gjenevës. “Të gjithë ne jemi refugjatë politikë”, - thotë Elsa Shuka, një 33-vjeçare, që thoshte se kishte kaluar natën e kaluar jashtë me burrin e saj dhe dy fëmijët, 6 dhe 11 vjeç. "Unë jam një emigrante politike dhe ekonomike”. Teksa ajo fliste, një fiat i vogël, me ngjyrë të kuqe, u ndalua dhe një djalë italian zgjati nga dritarja me dorën e tij drejt shqiptarëve shkumë rroje, një brisk dhe disa sapune. Nëna e djalit, Irene Cecchini, tha: "Unë nuk mendoj se ata duhet të lejohen të qëndrojnë në vendin tonë, por unë dhe banorët e Brindizit jemi duke u përpjekur që t’i ndihmojmë". Por tensioni ishte i dukshëm në pjesë të tjera të qytetit. Policët dhe punonjësit e ndihmës thanë se spitalet janë mbushur plot me shqiptarë që ishin të sëmurë apo të plagosur lehtë dhe sidomos rrugët në mënyrë të vazhdueshme ishin kryq e tërthor me ambulanca.

Shkrimi është publikuar në “Nee York Times” më 9 mars 1991
Titulli është redaksional

[RaPSouL]

Qeveria e Romës pranon gabimet në trajtimin e emigrantëve shqiptarë

Italianët, disa prej të cilëve duken në kushte jo fort të pasura, si dhe ata që një herë e një kohë ishin të varfër, e kanë nxitur veten që të kritikojnë qeverinë e tyre në lidhje me përgjigjen e vonuar në marrjen e masave për kujdesin ndaj prurjeve të reja të refugjatëve shqiptarë. Imazhet televizive të mijëra shqiptarëve, të detyruar të flenë jashtë dhe të vjedhin ushqim në portin jugor të Brindizit, bënë që të lëshoheshin një lumë pakënaqësish dhe irritimi, ndërsa titujt kryesorë të gazetave ishin: “Kuvajti ynë” dhe “Turpërimi ynë”.
Një temë e zakonshme në shumë opinione ishte ngurrimi i shtetit, zgjatja e planit për dhënien e ndihmës nga Italia, e cila nuk është më një vend i denjë; një herë e një kohë ishte eksportues i madh i emigrantëve të varfër dhe se do të dijë më mirë tani se ajo është një fuqi drejtuese ekonomike. Për më tepër, ky episod nuk ndodh në asnjë mënyrë për herë të parë, pasi një ngjarje madhore e tillë i ka vendosur italianët që të pyesin veten e tyre, qoftë edhe ecurinë e përparimit të tyre, se ka humbur bujaria apo edhe vlerat e tjera tradicionale.
“Për ku do të arratisen ata?”, - shkruante Eugenio Scalfari në editorialin e gazetës “La Repubblica” një ndër gazetarët më me ndikim në Itali. "Greqia është shumë pak e pasur. Po ashtu Serbia dhe Mali i Zi; dy vende ku ata ishin përpjekur që të emigronin. Por Italia për ta, - vazhdon ai, - është toka e ëndrrave, është fuqia e pestë ekonomike në botë, Perëndimi i pasur dhe i lirë vetëm pak milje larg tyre”.
****
Siç është bërë e zakonshme këtu, në çështjet e politikave publike, disa prej kritikave e kanë zanafillën në politikat partizane. Së fundi, ri-emërimi i komunistëve italianë, të quajtur “Partia Demokratike e Majtë”, ka qenë veçanërisht aktive në përshkrimin e qeverisë si e pandjeshme (zemërgur) makineri e shkatërruar, e paaftë që të lehtësojë vuajtjet njerëzore.
Por çdo anëtar i pesë partive të koalicionit qeverisës shpreh pakënaqësi ose pranon në heshtje se zyrtarët lëvizën shumë ngadalë që të furnizojnë dhe strehojnë rreth 20 mijë shqiptarë të uritur dhe të sëmurë, që kishin lundruar drejt porteve italiane në Jug javën e kaluar. Protesta e tyre u bë e njëtrajtshme, sado që plogështia e autoriteteve ishte një pjesë e skemave të përllogaritura që të shkurajojë në të ardhmen valën e shqiptarëve që shikonin si një strehë të sigurt Italinë.
Pjesa më e madhe e ndihmës gjer tani është dhënë nga banorët vendas dhe grupet fetare, që me nismën e tyre ofruan ushqime dhe shpërndanë veshje. Vetëm të dielën ushtria italiane ka ndërmarrë hapin për lehtësimin e tensionit që kishte pushtuar rrugët e Brindizit, portet dhe mjediset shkollore. Disa mijëra refugjatë kanë nisur që të transferohen sot drejt kampeve të ngritura kudo në Italianë e Jugut dhe në Sicili. Veç kësaj, më shumë se 1500 të tjerë u kthyen mbrapsht në Shqipëri sot, pasi kishin ardhur në bordin e një anije mallrash dhe lundruan drejt shtëpisë së tyre, pasi ata gjetën në Brindizi zemëratë dhe një gjendje të varfëruar.
****
Qeveria tha se vetëm refugjatët politikë do të lejohen që të qëndrojnë këtu, duke kuptuar se pjesa më e madhe e shqiptarëve, në çdo kohë mund të ktheheshin mbrapsht.
Por, teksa vizitonte Brindizin sot, zëvendëskryeministri Claudio Martelli zbuti qëndrimin dhe tha se Italia do t’i çlirojë shqiptarët nga rregulloret e rrepta të emigrimit që ishin aplikuar vitin e fundit. Ai tha se Shqipërisë do t’i jepet statusi i një "vendi të favorizuar dhe të privilegjuar në këtë drejtim”. Si edhe kryeministri Giulio Andreotti, zoti Martelli këmbënguli se qeveria ishte e papërgatitur, sepse qe e pazonja që të ndalojë vërshimin e refugjatëve. Ai tha: “Me cilëndo fatkeqësi, natyrore ose të bërë nga njeriu, ne zbuluam se kemi një shtet të vjetër, të ngadaltë dhe astmatik. Por kritikat cekën mënjanë të tilla shpjegime”. Massimo L. Salvadori, një profesor i historisë në Universitetin “Turin” shkroi sot në gazetën e përditshme “Stampa Sera” se “e kam zët ta them atë, por është absolutisht e vërtetë se ne jemi sjellë me të njëjtin faj të vjetër, pasi qëllimi i përbashkët u përdor për shmangien nga përgjegjësia”.


Shkrimi është publikuar në “New York Times
Titulli është redaksional

[RaPSouL]

New York Times: “SHBA-të tentuan të rrëzojnë regjimin e Enverit deri më 1950-n”

Gazeta amerikane sjell historinë e marrëdhënieve diplomatike mes dy vendeve dhe negociatat për rivendosjen e tyre në vitin 1990. Si u përpoq Uashingtoni që të përmbysë sistemin që po instalohej dhe tërheqja e tij pas vitit 1950

“Shtetet e Bashkuara të Amerikës do të rifillojnë marrëdhëniet e plota diplomatike me Shqipërinë që nga dita e premte, duke i dhënë fund ndërprerjes 52-vjeçare”, - njoftuan sot zyrtarët amerikanë dhe shqiptarë. Zyrtarë të administratës thanë se ministri i Jashtëm shqiptar, Muhamet Kapllani, do të fluturojë drejt Uashingtonit, ku do të marrë pjesë në firmosjen e aktit formal të rinjohjes diplomatike me asistentsekretarin e Shtetit, Raymond G. H. Seitz. Një zyrtar i administratës tha se “do të kalojnë muaj që të emërohet ambasadori i Shteteve të Bashkuara në Tiranë dhe akoma më shumë kohë që të ngrihet dhe të funksionojë ambasada amerikane në kryeqytetin shqiptar.
Por, administrata e Bushit ka dalë në përfundimin se është e përshtatshme të veprojë tani sepse “ne dëshirojmë të angazhohemi në procesin demokratik në Shqipëri”, - thanë zyrtarët dhe sepse qeveria komuniste e presidentit Ramiz Alia është duke bërë përpjekje për reformat e fundit”.
Kërkohet angazhim më i madh
Më 31 mars Shqipëria do të mbajë zgjedhjet e para shumëpartiake qëkur u vendos pushteti komunist në fundin e vitit 1944. Zyrtarët e administratës thanë se Departamenti i Shtetit do të dërgojë një grup të vogël diplomatësh amerikanë në Tiranë, që të njihen me situatën përpara zgjedhjeve. Që prej fillimit të dhjetorit, Shqipëria, një vend me 3.5 milionë banorë, është përfshirë nga një valë e pakënaqësisë, e cila është shfaqur përmes protestave popullore kundër sistemit komunist. Richard A. Boucher, një zëdhënës i Departamentit të Shtetit, tha se lëvizjet cilësohen si një angazhim më i madh, por jo i mjaftueshëm nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
Marrëdhëniet Shqipëri-SHBA
Shtetet e Bashkuara dhe Shqipëria kanë pasur lidhje të ngushta që përpara Luftës së Dytë Botërore. Amerikanët me origjinë shqiptare u kthyen në Ballkan në vitin 1912 që të ndihmojnë në krijimin e qeverisë së parë shqiptare. Presidentit Uillson i është atribuuar fakti se ka qenë mbështetësi më i fuqishëm i integritetit territorial të Shqipërisë në Këshillat Ndërkombëtare, menjëherë pas Luftës së Parë Botërore, kur Italia, Jugosllavia dhe Greqia grindeshin se kush do të merrte një llokmë në këtë vend. Gjithashtu, një kolegj amerikan në Shqipëri mbante emrin e tij.
Shqipëria fyen SHBA-të: “Superfuqi djalli”
Lidhjet diplomatike mes Uashingtonit dhe Shqipërisë kanë funksionuar deri në qershor të vitit 1939, menjëherë pas pushtimit italian të Shqipërisë. Një mision informal amerikan vëzhgimi është dërguar në Tiranë në vitin 1945 që të shqyrtojë mundësinë e rivendosjes së marrëdhënieve. Qeveria komuniste refuzoi të respektojë marrëveshjet e pasluftës dhe iu ra në qafë anëtarëve të misionit aq shumë, sa ata u tërhoqën në muajin nëntor të vitit 1946.
Qeveria shqiptare rivendosi marrëdhëniet diplomatike me Bashkimin Sovjetik vitin e fundit, pas 29 vitesh ndërprerje. Gjithashtu, Shqipëria dhe Kina kanë rënë dakord që të rrisin bashkëpunimin ekonomik dhe tregtarë, si pjesë e përpjekjeve të Shqipërisë që të përmirësojë lidhjet e saja ndërkombëtare. Shqipëria ka siguruar statusin e vëzhguesit në bisedimet e Helsinkit në Europë, të cilat kanë tërhequr vëmendjen për respektimin e të drejtave të njeriut. Nga atëherë dhe deri një vit më parë, qeveria komuniste, rregullisht, fyente Shtetet e Bashkuara të Amerikës duke i cilësuar si “superfuqia e djallit”, që donte të nënshtronte vende të vogla si Shqipëria. Në fakt, para viteve 1950 Shtetet e Bashkuara ishin të angazhuara aktivisht në një komplot që të përmbysnin komunistët shqiptarë me forca paramilitare.
Bisedimet për rivendosjen e marrëdhënieve nisën verën e kaluar dhe pothuajse kanë përfunduar në muajin shtator. Por zyrtarët e Departamentit të Shtetit kundërshtojnë ecjen përpara për shkak të abuzimeve me të drejtat e njeriut, të cilat vazhdojnë në Shqipëri, gjë që është bërë shkas që projekti të shtyhet.

Shkrimi është publikuar në “New York Times” më 13 mars 1991
Titulli është redaksional

[RaPSouL]

Si reaguan grupet politike te diaspores ne SHBA gjate ndryshimeve te sistemit

“New York Times” sjell opinione te shqiptareve qe emigruan ne Amerike. Flasin kreret e komuniteteve. Levizjet qe bene subjektet politike te diaspores

Qe Shqiperia te shkeputet nga e kaluara staliniste e saj eshte aq larget, sa zhurma e hapave qe degjohet ne zonat e Nju-Jorkut. "Ajo eshte si nje enderr”, - thote Doktor Sami Repishti, kur i ra zilja e telefonit te tij nga ishulli i larget ne nje mengjes, pas 23 vjetesh, kur autoritetet shqiptare kishin nxjerre jashte ligjit besimin dhe perdorimin e automjeteve private, kur kishin nderprere komunikimin e qytetareve me boten e jashtme. "Une nuk mund ta besoja ate qekur degjova zerin e tim vellai. Shpresoj se nje dite Shqiperia te jete demokratike”.
Shqiperia permes thashethemesh
Nga seksioni i Belmontit ne Bronz, klubet sociale te shqiptareve dhe restorantet e turbullta te Manhatanit mbushen me partizane dhe ish-komplotiste te Mbretit Zog, ku rremujshem, burrat pine cigare e raki dhe bisedojne per gjera te çuditshme, per protestat dhe privilegjet politike ne atdheun e tyre, per enet e palara ne anijet me shqiptare ne brigjet italiane, madje edhe per permbysjen e monumentit te ish-udheheqesit Enver Hoxha.
Bisedimet jane lehtesisht te harrueshme. Jo rralle, pas ardhjes ne Amerike, emrat e emigranteve si Gjergj, zakonisht behen George (Xhorxh). Kur zuri pune ne nje restorant italian ne Manhatan, nje shqiptar me besim mysliman u prezantua me pronarin si Sergio, ndersa ai quhej Sejdi.
Por teksa i hedh nje veshtrim se jashtmi te shqiptaret e Nju-Jorkut shpesh shikon reflektimin e nje vendi te vogel ballkanik te izoluar dhe ndonjehere imazhe te dhunshme; trazimet enderruese kane hapur nje dritare ne komunitetin me fuqi dhe sukses te jashtezakonshem.
Dhe tek emigrantet perdoret origjina e tyre ne diskutimet qe behen ketu si nje lloj loje rreshqitese, megjithese sundimi i Partise se Punes se Shqiperise tundet si nje nga dominote e fundit te Europes Komuniste, gje qe, gjithashtu, ka riperterire krenarine e vjeter.
“Njerezit do te thone: A jeni ju shqiptare? A do te thote se ju jeni nga Albany? A jeni ju nje Albino?” - thote At Artur Liolin, kancelar i Kishes Ortodokse Shqiptare te Amerikes. "Tani njerezit e dine se kush jeni ju”.
Si u prit lidhja e marredhenieve diplomatike
Te premten, pas me shume se gjysme shekulli kundershtish te ndersjella dhe mosnjohje mes Shqiperise dhe SHBA-ve, u rivendosen marredheniet e plota diplomatike. Zyrtaret amerikane e argumentua kete si levizje duke thene se ata deshirojne te perkrahin pluralizmin e ri ne te ardhmen, si dhe zgjedhjet shumepartiake qe do te mbahen me 31 mars. Por, fatkeqesisht, premtimi per lidhjet e ngushta me atdheun e tyre pas kater dekadash, te cilat duken si nje kohe e humbur, nuk i ka bere te ngazellehen te gjithe shqiptaro-amerikanet.
“Ne jemi duke pritur per ndryshimin e madh, qe vendi te jete i lire”, - shprehet imami Isa Hoxha, udheheqesi shpirteror i mijera shqiptareve myslimane te Nju-Jorkut te vendosur ne Bruklin. Akoma ketu ka nje fryme energjie dhe aktivizimi te shqiptaro-amerikanet. Jashte kishes katolike romane shqiptare ne Bronz, per nje periudhe rruget e Park Avenue-s dukeshin te mbushura çdo te diel me me shume makina si “Toyota”, “Volvo”. Ne javet e fundit Kisha Ortodokse Shqiptare ka grumbulluar qindra pako me ushqime, rroba dhe gjera te tjera qe do te dergohen ne Shqiperi.
Loje politike shqiptare edhe ne SHBA
Madje, te njohurit si zogiste, si dhe monarkistet, kane bere thirrje per rekrutime te reja, ndersa rivalet e tyre te vjeter, te fuqishmit e Ballit Kombetar, ose te Frontit Kombetar, ata thone se kane gjithnje e me shume degjues ne emisionin e tyre ne stacionin e radios etnike NWK-FM.
Por, disa shqiptare misterioze te Nju-Jorkut qendrojne ende te pakuptueshem. Jo te gjithe e dine pikerisht se shume shqiptare qe jetojne ne kete zone, kane ardhur nga Jugu i provinces jugosllave, Kosoves, e cila eshte shkeputur nga Shqiperia qe ne vitin 1913. Sipas perllogaritjeve te komunitetit dhe udheheqesve te Kishes, numri i shqiptareve mund te jete nga 75 –150 mije shqiptare, por te tjere thone se te dhenat mund te jene shume me te uleta.



Shkrimi eshte publikuar ne “New York Times” me 18 mars 1991
Titulli eshte redaksional

[RaPSouL]

Shqiptarët dhe sfida për t’u integruar në jetën amerikane

Shkrim i “New York Times” për emigrantët shqiptarë, të vjetër dhe të rinj. Ruajtja e traditave dhe sfidat për t’u përshtatur me realitetet dhe mentalitetin e ri në SHBA

Pas grupit të parë të madh të shqiptarëve që erdhën në Shtetet e Bashkuara në fillimin e vitit 1900 dhe një tjetri pas rënies së vendit nën sundimin e komunistëve, rrjedhat tregojnë se gegët nisën të vinin drejt Bronzit. Gegët, siç quhen shqiptarët e veriut, (që dallohen nga toskët, shqiptarët e jugut), gjithmonë kanë qenë të pavarur. Disa ishin blegtorë në malësi dhe jetonin në zonat kufitare të mbyllura të Shqipërisë, të tjerë ishin kosovarët që u lejuan të largoheshin nga Jugosllavia duke filluar që nga viti 1960. Nëpër miqtë shqiptarë, ata gjetën strehim të sigurt në qytezat e vogla të Fordham, Belmont dhe Bedford Park, ndërsa u punësuan si pastrues dhe riparues mjetesh. Përpara se të perfeksiononin anglishten e tyre, shumë punëtorë gjetën mënyra që të punonin si kuzhinierë dhe menaxherë restorantesh ose si riparues apartamentesh.
Duket se ka një farë ikjeje nga tradita shqiptare, një shoqëri e dominuar nga maskilizmi, pasi shumë femra shkojnë për të punuar jashtë shtëpive të tyre. Shqiptarët në mbrëmje grumbullohen te shokët dhe të afërmit si dhe shkojnë në piceri, ku shpenzojnë me qindra dollarë në lokalet e ndërtuara në Bronz.
“Ju kishit pronarë që iknin në Bronz. Ju kishit pronarë që ishin të frikësuar që të vizitonin ndërtesat dhe shqiptarët vinin, hynin brenda dhe rrëmbenin apo shkruanin në mbishkrime ku thonin: “Hej, mos e bëj atë ose këtë”, - rikujton Harri Bajraktari që ka ardhur nga Kosova 20 vjet më parë dhe tani, në moshën 34-vjeçare, drejton një rrjet zyrash imobiliare në seksionin e Belmontit. Çdo herë një shqiptar thotë, ‘jam duke shkuar të bëj këtë’ dhe ai e bën”, gjë që të çon në kërkim të gjurmës së vlerave të hekurta të zotimeve të tyre, ku burrërisht shpesh citohet Kanuni.
Kanuni i maleve
Kanuni i Lekë Dukagjinit, një aristokrat shqiptar i shekullit XV, përfshin ligjet që nuk duket të përshtaten për New Yorkun e shekullit XX. “Në qoftë se njerëzit aprovojnë vendimin e prijësve dhe kryepleqve, ky është një urdhër, është një ligj, që ata duhet ta zbatojnë në unison”. Gjithashtu, akoma kodi përmban ligjet e traditës të tilla si konseguencat e tmerrshme të prerjes në besë ose në fjalë dhe të drejtën e gjakmarrjes që akoma përbën një domethënie te familjet shqiptare që erdhën në New Jersey nga ishulli i largët. Shqiptarët thonë se tashmë kjo ka të bëjë më shumë me jetën e tyre sesa me historinë e Lekës. “Në vendin tonë, ne gjithmonë ishim të detyruar të ngrinim muret dhe të ishim të ashpër”, - thotë zoti Bajraktari dhe kjo për shkak të pushtimeve të bullgarëve, të serbëve, turqve, italianëve, grekëve dhe nazi-gjermanëve apo të tjerëve. "Kur ne erdhëm këtu, dhe njerëzit na mbështetën, neve na dukej sikur ishim në tokën tonë”. Karakteri modern do të dukej vetëm në zgjedhjen e armëve. Shumë banesa ku jetojnë shqiptarët mbajnë të ekspozuara në mjediset e brendshme armë që tregojnë natyrën e tyre. "Kjo nuk do të thotë se ata janë kriminelë”, - shprehet Frank Viggiano, komandant i Skuadrës Nr. 49 të Policisë në Bronz. Është një traditë, një lloj burrërie në të menduarit". Tony Shkreli, një agjent udhëtimesh në Bronz, nuk e kundërshton këtë. "Ne nuk mbajmë armë që të vrasim ndonjë”, - thotë ai. "Por ne, shqiptarët, si burra duhet të tregojmë se ne mund ta mbrojmë veten tonë". “A e bën zotin Shkreli mbajtja e një arme njeri të përzemërt, krenar dhe të fortë?” "Uh. . . eh. . . po", - përgjigjet ai. A mund ta tregojë atë te një vizitor? Shqiptarët kanë një traditë, - shpjegon zoti Shkreli: “Mos i trego askujt kalin tënd, gruan tënde ose armën tënde. Të njëjtat rregulla aplikohen këtu”.
Reflektime nga ndyshimi i sistemit
Për një komunitet të vetëpërmbajtur, anëtarët e të cilit shpesh mund të shprehin secili simpatitë politike, protestat e demokracisë në Shqipëri kanë qenë një lloj lehtësimi. "Është e qartë tani se çfarë kishte sjellë dhuna”, - thotë imzot Rrok Mirdita, prift i Kishës Katolike në Bronz, duke shtuar se kjo ishte një damkë e ashpër që la komunizmi. Njerëzit këtu kanë nevojë që të ndihmohen, që të shpëtojnë nga një kompleks inferioriteti, njëlloj faji që ata kishin gjatë 40 viteve të fundit. Ky është çlirim, moralisht dhe psikologjikisht. Por tani shqetësime të tjera kanë të bëjnë me gjendjen shpirtërore.
Përshtatja me jetën amerikane
Në periudhën e shpërthimit të tregut imobiliar, shumë shqiptarë u bënë pronarë duke blerë shtëpi dhe pasuri në vitet 1980 në lagjet periferike, edhe aktualisht rënia e vlerave të këtyre pronave ka shkaktuar shumë shqetësime. Shumë shqiptaro-amerikanë, të njohur për vlerat tradicionale të miqësisë dhe bujarisë, pritet të ndodhen në një test të vështirë për shkak të prurjeve të reja të emigrantëve që do të ketë në New York pas rivendosjes së marrëdhënieve diplomatike mes dy vendeve. Ndue Shala, kryetar i një shoqate me pronarë shqiptaro-amerikanë të tregut të qira-dhënies, thotë: “Ne duam që t’i shikojmë ata. Ne duhet t’i ndihmojmë ata”. Dhe pavarësisht lirisë së pamasë dhe produkteve të konsumit, disa nga të ardhurit e rinj nuk janë të bindur se vendi që ata kanë gjetur është i denjë për ëndrrat e tyre. Gjergj (George) Uli, që mbërriti në Bronz, pasi kishte jetuar 35 vjet në Tiranë, në kryeqytetin shqiptar, ishte i shkurajuar për disa muaj sepse ishte pa punë. Dhe ai ishte veçanërisht i zhgënjyer me atë që ai kishte kuptuar se ishte larg të qenit njeri i kulturës amerikane. “Nuk shoh televizor, nuk kuptoj letërsinë klasike dhe muzikën”, - shjegoi ai. Ju keni rreth 100 stacione”.

[RaPSouL]

Skema e Alise per te fituar zgjedhjet, liroi edhe te burgosurit politike

“New York Times” sjell situaten ne prag te zgjedhjeve te 31 marsit 1991. Levizjet e komunisteve dhe shpresat e PD-se per nje fitore te mundshme

Ne oren 2.30 te mengjesit te sotem ketu ishin grumbulluar kapice gra dhe te moshuara perpara nje dyqani qe ndodhej ne nje nga rruget kryesore te kryeqytetit, duke pritur deri kur te hapej ne oren 8 per te blere racionin e qumeshtit. Pak kohe me heret, te blloku tutje, presidenti Alia kishte mbledhur ne nje takim special udheheqesit e Partise Komuniste me nje arsye qe te hynte ne javen finale te fushates elektorale kombetare. Aty ishin drejtuesit me te larte te saj. Ne kishat katolike, qe ishin mbyllur 24 vjet me pare nga qeveria komuniste dhe qe jane rihapur se fundmi, kete te diel kishin shkuar me qindra adhurues per t’u falur. Gjetke, 127 te burgosur politike u liruan nga burgjet nje jave me pare dhe iu bashkuan familjeve dhe shokeve, te cilet u dhane atyre veshje, para xhepi dhe nje strehe te perkohshme per te futur koken. Dhe 90 te burgosur politike te tjere vazhdojne te jene prape te mbyllur sot.
Pjeset ne nje kaleidoskop
Keto ishin pjeset ne nje kaleidoskop shqiptar qe eshte duke krijuar te ardhmen e shpejte pothuaj nga momenti ne moment. Ky vend 3.5 milione banoresh, me i varfri ne Europe, eshte ne grahmat e vdekjes se trazicionit te dhunshem komunist 46-vjeçar dhe izolimit te vazhdueshem.
Nje vit me pare, presidenti Alia, 65 vjeç, nisi duke shpresuar drejtimin e reformave te ngadalshme, duke filluar qe nga maja. Por kerkesat e njerezve te tij per demokraci tani dhe nevojat e tyre per permiresimet themelore ne standardet e tyre te jeteses e kane nxitur ate qe te ndermarre nje hap me te shpejte.
Partia Demokratike, optimiste
Zgjedhjet kombetare do te mbahen te dielen tjeter dhe se fundi koalicioni i partive te opozites tani beson se ata do te mund te rrezojne komunistet. “Une jam realisht optimist”, - thote dr. Sali Berisha, drejtuesi 46-vjeçar i Partise Demokratike, grupit me te madh opozitar. Nje nga anetaret e partise se tij ne qytetin verior te Shkodres tha te shtunen se 1 milion, nga 1.7 milione votues, jane te rinj dhe ata perkrahin totalisht opoziten. Ai tha se komunistet jane te forte vetem ne pjesen jugore te vendit dhe te brezi me i vjeter. Kjo eshte ne angazhimet e zotit Alia, i cili eshte gjithashtu edhe kryetari i Partise Komuniste. Ne turin elektoral te tij, ai u perpoq te mbaje besniket e partise. “Sigurisht, ketu jane bere gabime”, - tha ai ne nje fjalim te publikuar sot te “Zeri i popullit”, gazeta e partise. “Madje, edhe sot ne jemi duke bere gabime. Asnje force politike nuk mund t’i shmange ato. Asnje individ nuk mund te jete i persosur”. Zoti Alia dukej i perqendruar ne pergatitjen e partise se tij per nje humbje te mundshme ne keto zgjedhje, kur tha se, “Partia e Punes eshte per bashkepunim konstruktiv me te gjitha partite e tjera”.
Ne nje qendrim te mbajtur ne fund te konferences se partise se tij, Alia tha se komunistet do te bejne fushate mbi platformen e te qenit “forca me progresive dhe partia me me eksperience” ne politiken shqiptare. Kjo e fundit, sigurisht qe eshte e vertete.
Vota per radhen e qumeshtit!
Trazira dhe dhuna ka rrethuar qytetet me te medha te Shqiperise per disa muaj, duke u mbyllur me dhjetera te vdekur ne Tirane dhe ne Portin e Durresit. Nje eksod masiv nga deti dhe nga toka ka sjelle largimin e 80 000 shqiptareve drejt Italise, Greqise dhe Jugosllavise qe ne veren e kaluar. Pakenaqesia ka ndare familjet me te vjetrit qe jane me Partine Komuniste dhe te rinjte qe jane duke u kthyer tek opozita. Kristina Budina, nje studente 21-vjeçare, tha: "Ne familjen time, tre anetare te saj jane per Partine Demokratike dhe vetem babai im eshte me komunistet”.
Dhe ne fund, zgjedhjet mund te vendosen nga njerezit qe jane ne radhe duke pritur per te marre racionin e qumeshtit. “Ne nuk i duam me bolsheviket”, - tha nje e moshuar teksa ndodhej kete mengjes heret ne rrugen “Kongresi i Permetit”, ne nje nga bulevardet kryesore te kryeqytetit. Ajo kishte pritur ne radhe per kater ore qe te merrte 1 liter qumesht.

Shkrimi eshte publikuar ne “New York Times” me 25 mars 1991
Titulli eshte redaksional

[RaPSouL]

Gazetari amerikan: “Ju tregoj nje dite te Berishes gjate fushates se 31 marsit 1991”

Aktiviteti i udheheqesit te PD-se, Sali Berisha, gjate javes se fundit te fushates per zgjedhjet e para shumepartiake, pare ne kendveshtrimin e gazetarit te “New York Times”. Si u organizuan mitingjet ne qytetin e Peshkopise.

Nje dite nga jeta e kandidatit te opozites per presidencen shqiptare nis heret, pasi zgjohet ne nje apartament modest ne kryeqytet. Ajo vazhdon me nje fjalim elektoral ne televizionin shteteror dhe per 8 ore udheton drejt dy takimeve elektorale ne lindje te Shqiperise dhe perfundon serish pas mesnates ne zyren e gazetes se partise se tij ne Tirane.
Doktor Sali Berisha, drejtuesi i Partise Demokratike, e krijuar tre muaj me pare, eshte duke udhehequr fushaten per te rrezuar Partine Komuniste, e cila e ka sunduar kete vend qe prejt nentorit te vitit 1944. Deri ne fillimin e ketij viti, ai ka punuar ne Universitetin e Tiranes si nje nga drejtuesit e kardiologeve te Shqiperise. Ai ka qene gjithashtu nje anetar i Partise Komuniste. Nje proteste antikomuniste e mijera studenteve e katapultoi ate brenda nje levizjeje opozitare qe po lindte dhe me 12 dhjetor ai dhe 8 shoket e tij themeluan Partine Demokratike. Ne tre muajt e fundit, ai dhe nje grusht politikanesh te rinj kane bere 40 mitingje publike, duke mbledhur me qindra e mijera shqiptare ne çdo cep te vendit.
Takimi ne Peshkopi
Takimi elektoral ne Peshkopi, nje qytet i piste me pasuri minerare kromi, qe ka 10 mije banore dhe qe shtrihet poshte kembeve te malit, me majen me te larte te vendit, ishte nje nga stacionet e fundit te tij perpara se te mbahen zgjedhjet e 31 marsit, qe ai i cileson si zgjedhjet e para te lira ne historine e Shqiperise.
Per te shkuar ne Peshkopi, doktor Berisha dhe nje ekip me tre veta udhetuan per kater ore me nje makine, te dhene nga qeveria komuniste, neper rrugen e ngushte ne brendesi te vendit malor dhe pastaj ne kthesat qe zbrisnin poshte ne ane te maleve drejt fushave, ku kullosnin dele dhe lope.
Ndonese tronditej nga automjeti sa andej-ketej, ai beri shenime ne fjalimin e tij elektoral pas konsultimeve qe beri me zedhenesin e partise, 28-vjeçarin Genc Pollo.
Ndalesa e pare ishte ne Maqellare, nje fshat me 1250 banore. Nje grumbull me disa qindra te rinj, duke njohur kandidatin, (Berishen, - shen. red.) megjithese makina nuk kishte ne te shenje identifikimi te partise, bllokuan rrugen dhe i kerkuan atij qe t’iu mbante nje fjalim. Ata shfaqeshin me shenjen e V-se qe eshte gjesti i mitingjeve antikomuniste dhe therrisnin “Liri -Demokraci”.
Menjehere ai filloi te flase para 400 banoreve te grumbulluar aty. “Ne do te fitojme”, - deklaroi doktor Berisha me nje sjellje prej politikani klasik, e cila pasoi me pershendetje dhe brohoritje.
Nje gjysme ore me vone, makina e Berishes parkoi ne nje nga rruget kryesore te Peshkopise, e cila ishte pa automjete te tjera dhe beri rrugen drejt sheshit te madh perpara shkolles se mesme bujqesore.
Rreth 7 mije veta ishin grumbulluar dhe po degjonin nje recitim solemn te vargjeve te Gjergj Fishtes, nje poet kombetar shqiptar, i cili ka vdekur qe ne vitin 1940. Kur u shfaq doktor Berisha, shperthyen brohorima buçitese. Te rinjte ngrinin kokat lart dhe benin ne forme “V-je” gishterinjte e tyre. Por, ne anen tjeter, nje e treta e njerezve te grumbulluar qendronin ne heshtje, me duar te mbledhura.
Shpresa per fitore
“Ata jane te frikesuar”, - thote Astrit Shehu, nje mesues ne Peshkopi. “Une mendoj se Partia Demokratike do te marre rreth gjysmen e votave. Komunistet ketu kane friken e njerezve, sepse ata jane akoma ne pushtet dhe qe çdokush qe fiton kunder tyre u ve jeten ne rrezik”.
Pas drekes, ne te vetmin hotel ne Peshkopi, nje kameraman i televizionit shqiptar e paraqiti veten si sekretar i Partise Komuniste te qytetit. “Une jam per Partine Demokratike", - tha ai. Nje gjykates lokal iu bashkua grupit dhe tha se edhe ai ishte me demokratet. "Gjerat jane duke u permiresuar", - tha doktor Berisha.

Shkrimi eshte publikuar ne “New York Times” me 28 mars 1991
Titulli eshte redaksional

[RaPSouL]

“New York Times”: Si i fituan komunistet zgjedhjet e marsit 1991

Gazeta amerikane sjell atmosferen ne Shqiperi dy dite pas perfundimit te zgjedhjeve te para shumepartiake. Shkaqet qe çuan ne humbjen e demokrateve

Partia Komuniste qendroi ne krye te llogores per me shume se kater dekada dhe arriti qe permes votes te rikthehet ne pushtet duke fituar ne shumicen e qyteteve ne zgjedhjet e para moderne dhe te lira ne vend. Sot, te gjitha partite kane pranuar rezultatet. Megjithate, rezultatet ne zgjedhjet e se dieles, ne votimet e bera ne kryeqytet, presidenti Ramiz Alia, kryetar i Partise Komuniste, shenoi nje disfate per faktin se ne zonen e tij fitoi nje gjeolog, perfaqesues i formacionit opozitar te Partise Demokratike te krijuar se fundi.
Ndonese rezultatet zyrtare nuk jane shpallur akoma, anetari i Byrose Politike, Xhelil Gjoni, shpalli fitoren e komunisteve ne nje konference per shtyp kete pasdite. “Partia me ne krye Ramiz Aline, eshte partia kryesore ne Shqiperi dhe gezon mbeshtetjen e masave”, - tha ai. Ende nuk eshte e qarte se me gjithe perfundimin e zgjedhjeve, nese Zoti Alia do te rizgjidhet president.
Ministri i Jashtem, Muhamed Kapllani, raportohet gjithashtu se eshte mundur. Shkurtimisht, pas fjales se zotit Gjoni, doktor Sali Berisha, kryetar i Partise Demokratike, pranoi se partia e tij ka deshtuar ne arritjen e maxhorances ne parlamentin 250 vendesh, pavaresisht fitores se bujshme ne gjashte qytetet me te medha te Shqiperise. Ai tha se partia e tij do te vazhdoje luften per demokraci.
Zonat rurale mbajten ne pushtet komunistet
Komunistet fituan me shume se 160 vende, kryesisht ne rrethet rurale, ku moren 60% te votave te shqiptareve qe jetojne ketu. Doktor Berisha tha se “rezultatet paraprake tregojne se demokratet kane fituar 72 vende. Disa personalitete te opozites thane se ne disa krahina rurale, kontrolli i Partise Komuniste ishte aq i madh, saqe votuesit ishin te paangazhuar dhe se ata nuk kishin alternative tjeter per te votuar perveç komunisteve. Por, ne shume zona bujqesore ku demokratet ishin ne gjendje te benin fushate, Partia Komuniste ne pushtet mbeshteti kandidatet e saj me mjetet e saj te shumta. Eshte aq e vertete sesa ne vendet e tjera komuniste te Europes Lindore sepse partia kishte nje ndikim me te madh ne jeten e fshatit se te qytetit qe kur iu ndau me pikatore rezervat per te cilat kishin nevoje fshataret dhe iu bleu te korrat e sezonit. Disa grupe te tjera dukeshin hapur te pavendosur. Ne garat ku asnje kandidat nuk ka fituar shumicen do te mbahen serish zgjedhje.
Qekur ishte themeluar PD-ja ne dhjetor, ne periudhen e demonstratave te bujshme antikomuniste, demokratet ishin te perqendruar jashtezakonisht ne qendrat urbane te Shqiperise, por humben ne zonat malore.
Raportime per kercenime
Kishte te dhena per kanosje ne shkalle te gjere te votuesve ne fshatra nga komunistet dhe disa akuzonin per vjedhje te fleteve te votimit. Edhe disa humbes nga radhet e opozites ia atribuonin kete kohes se shkurter te partise qe kishte per te organizuar fushaten qe nga nisja e saj.
Senatori demokrat i “Rhode Island”, Claiborne Pell, qe kishte qendruar kater dite ketu duke vezhguar pergatitjen e zgjedhjeve, procesin e votimeve dhe mbylljen tyre ne Tirane dhe rrotull saj, tha se "per aq sa pashe, kjo eshte nje shprehje e lirshme dhe e arsyeshme e asaj qe vendosen njerezit”. “Per zgjedhjet pajtohem me vezhguesit e tjere te huaj”.
Ne nje takim te opozites, Doktor Berisha tha se “nuk do te kete koalicion” me komunistet. Komisioni Qendror i Zgjedhjeve do te njoftoje te marten rezultatet perfundimtare te votave te rreth 2 milione zgjedhesve. Kryetari i Komisionit, nje kandidat komunist, kishte deshtuar ne zonen e tij elektorale. Per te gjithe te afermit qe votuan, rezultatet flasin per disa nderlikime ogurzeza, sepse ne vendin me te varfer te Ballkanit kishte ndarje te thella midis fshatit dhe qytetit si dhe midis te rinjve dhe te vjeterve. Shqiperia eshte dukshem vendi me i varfer i Europes.
“Qe nga qershori i kaluar, 80 mije persona, pjesa me e madhe te rinj, kane lene vendin duke u arratisur permes malit ose detit dhe tashme, fitorja e komunisteve do te jete nje arsye me shume qe te tjere te perpiqen per t’u larguar”, - tha sot nje student i universitetit. "Nuk ka kuptim qe te qendrosh ketu”, - tha nje tjeter, te cilin kur e pyetem, nuk pranoi te jepte emrin.
Presidenti 66-vjeçar, Ramiz Alia, erdhi ne pushtet ne vitin 1985, kur vdiq Enver Hoxha, themeluesi i shtetit stalinist. Pas protestave ne shkalle te gjere dhe luftes se refugjateve, zoti Alia legalizoi partite opozitare dhe te drejten e zgjedhjeve.

Shkrimi eshte publikuar ne “New York Times” me 2 prill 1991
Titulli eshte redaksional