Nako Spiru

[neptun]

1. Humbja e parakohshme e këtij djaloshi ishte humbje e madhe për tërë kombin tonë, është për të ardhur keq
2. Kjo humbje sipas mendimit tim ishte intrigë e shovinistëve jugosllav të atëhershem
3. Sado që të ketë bërë ndonjë gabim Nako spiro ( gjë që sipas mendimit tim ai nuk bëri as më të voglin gabim), ky njeri nuk e meritonte të qortohej për t'ua mbushur qejfin titistve
4. kapitullimi i pksh para emisarëve jugosllav tregon një jopjekuri për komunistet e atehershem shqiptar
5. Futja e nakos para aktit të kryer dhe mosrespektimi i kerkeses së tij që të pergatitej, gjithashtu qe një gabim fatal
6.Të rehabilitohet plotësisht ky kolos e patriot i madh
7.Lavdi Nako Spiros

[Albo]

“Nata e fundit e Nako Spiros, biseda me Liri Belishovën”

Drama e liderit komunist që startoi serinë e vetëvrasjeve.

Nata e fundit e Nako Spirus, biseda tronditëse me Liri Belishovën.

“Vetëvrasja mizore që priste Enveri, miku i ditëve të mizerjes dhe shoku i pabesive të tmerrshme”

“Vëllavrasja e bekuar me intrigat e Titos s’ka për të shteruar”

“Më mirë t’i vëmë koburen Enverit, se Shqipërisë”

Vetëvrasja misterioze e Nako Spirus vjen së fundi në lëndën e një romani historik. “Hëna e vrarë e Nako Spirut”, me këtë titull intrigues, si vetë drama e ngjarjes së bujshme, publicisti dhe shkrimtari i njohur Myslim Pashaj risjell një retrospektivë ndryshe të tragjedisë së 20 nëntorit 1947. Pa pretenduar zbërthimin e plotë të profilit dhe personalitetit politik të protagonistit kryesor, njërit prej liderëve më të spikatur të kohës, autori preokupohet të ndriçojë pjesët e padukshme të mekanizmit vrastar, duke u mbështetur në mbërthesa historike, të njohura e të panjohura, që njëtrajtësohen natyrshëm nëpërmjet analizës dhe fiksionit letrar aq të gjetur e interesant. Udhëtimin për te foleja e së keqes, Pashaj e ndan mjeshtërisht në stacione të ndërmjetme, ku shfaqen e zhduken rishtas personazhe VIP, si Enver Hoxha, Mehmet Shehu, Koçi Xoxe, Kiço Ngjela, Thoma Deliana, Liri Belishova, Gogo Nushi, Tuk Jakova, Beqir Balluku, Nexhmije Hoxha, Fiqirete Shehu etj., bashkëjetesa me të cilët ka prodhuar vetëflijimin e Nako Spirus…

1.
Kish kaluar mesi i nëntorit. Po hynte fundvjeshta dhe në një natë me hënë të plotë, në Qafë-Priskë, sapo binte muzgu u krijua një ndriçim që nuk ishte parë kurrë, hëna u duk me dy krahë që i rrihte mbi malin e ndarë, pastaj butë-butë me një tërheqje të lehtë, të dy krahët u shkëputën nga hëna, e lanë atë vetëm, dhe ranë duke u bashkuar në shpellën e Grykës së Skoranës. Nako Spiru, në krahë të Liri Belishovës, ndodhej rastësisht në ballkon të shtëpisë. Ata s’kishin këmbyer asnjë fjalë asaj dite, sikur të ishin grindur për të mos folur kurrë. Të gjitha ishin thënë në Byronë e Komitetit Central. Nakua ishte rënduar dhe supet i kishin rënë.
“A po sheh Liri? Bo i hap mo knej…! Pa shiko hanën!”
“Po e dalloj”, tha ajo, “Qenka e bukur dhe e plotë. Sa është data sot, nëntëmbëdhjetë apo njëzetë nëntor?”
“Hëna paska krahë?!”, vijoi ai me duar të zgjatura drejt errësirës së poshtme, për ta kërkuar mrekullinë që po i shfaqej.
“Nako, mos lajthite Asgjë tjetër nuk shquaj veçse bukurinë dhe shpresën që më jep hëna”.
Ishte halucinacion i Nakos që e zgjoi, duke u ndjerë më mirë me këtë kumt hënor që përsëritej, kaq vonë, në ditë të vështira, ashtu sikundër katër vjet më parë, kur me Enverin ndodhej në Shëngjergj dhe prej andej drejtonin luftën. Ky përfytyrim vinte së largu dhe gati shterej, duke hyrë sërish në Grykën e Skoranës, ashtu si dhe krahët e hënës që sapo ranë. Liria e preku në sup. Ai nuk e ktheu kokën veçse i erdhi fjala:
“E shoh, si lëkundet në litar trupi i mikut tim, Kostë Boshnjakut. Njashtu do të ma bajnë edhe mu”.
“Nuk je mirë. Futu brenda”, i tha Liria.
E kish ndjerë edhe herë të tjera, atë që po e përfshinte, e zotëronte, e tërhiqte t’i vinte nga pas, tek ajo erë që frynte dhe nuk dihej se nga frynte, ajo energji e shpërndarë në ditët e fundit të autokritikës (të cilën ai e quante “Autofrika”) kur përplasej nga një mur në tjetrin, nga një derë te tjetra. Një vit me parë, në një bisedë me Koçin dhe jugosllavin, përdori fjalën “kobure” dhe jo “revole”.
“Për kokën e Enverit ka edhe kobure, po qe se ai nuk dëgjon!”, kish thënë.
Ja që erdhi dita, në skaj të Bllokut, pak më në shpinë të asaj shtëpisë, ku Enveri rrinte i izoluar, dhe prej gjuhës së lidhur të tij, tani dërgonte impulse, për të bërë autokritikë … domethënë të rrotullohej, të shtrydhej në govatën e Partisë (Ku është Partia të cilën nuk ka finjë që ta pastrojë) kur s’i kish mbetur mish në trupin e tij… Apo ishte mendja e hollë, si e keqja e të zot, e cila qëndronte si pengesë për t’i hapur derën Ulkonjës së vjetër që kish hyrë në shpellën e dhënëve pa barí.
Truri i ndriçimit impulsiv që e bashkoi me komunizmin për të cilin nuk dinte asgjë më parë se të shkonte në Torino, tani kishte ngrirë dhe priste vendimin e fundit. Iu lëkund parasysh trupi i shokut të tij, Kostë Boshnjakut, të varur. U tremb, mbasi kujtoi se ai po lëkundej, në fund të dhomës ku sapo kish hyrë.
Kur krahët e hënës ranë, ata formuan trajtën e tevlikut dhe aty një litar si një lak lëkundës, që herë vinte në grykën e tij e herë në grykën e Skoranës, mirëpo jo dhe aq butë sa të përfytyrohej sikur hëna po shndërrohej. Ferri i tij më mirë do të qe në Shëngjergj, se aty të paktën hëna ishte e pavrarë. Si komunist, shumë herët u shfaqën dhe po zbuloheshin mëkatet, në secilin hap që hidhte, e regjistronin edhe ai regjistronte të tjerët, sidomos Enverin, në atë ditarin e tij shkruar në italisht në të cilin ndjehej më i fshehur sesa në shqipen e tij.
“Jam edhe i fajshëm, por jam edhe i pafajshëm…”, thoshte me vete dhe Liria e shtynte të shtrihej të paktën një çerek ore dhe pastaj të ngrihej dhe të shkruante autokritikën. Në buzë të krevatit të parregulluar, vargu i kuq i një atllasi mëndafshi që të jepte drithërimë, dukej si rrjedhë gjaku që derdhej, jo në pëlhurë, por në trupin e tij.
“Unë kam mbaruar punë qysh vjet, kur me Koçin thamë se do t’i vijë koha të përdorim koburen ndaj Enverit. Dhe Enveri ishte miku im i ditëve të mizerjes. Tani i erdhi radha që koburen t’ia vëmë Shqipërisë, dhe duart na i komandon Titua. Enveri rri e pret në vilën e tij një fund për mua dhe një shteg për vete. Dhe Enveri ishte miku i ditëve të mizerjes !” ndërmendëte në zjarrminë që e digjte. “Nesër në mëngjes nuk ka bukë dhe ushqime nuk do të vijnë më nga Jugosllavia. Firmos!”.
Ra në brinjë dhe bëri një hark mbi vijën e atllasit të kuq. Liria i hodhi një velenxë të hollë. Atij i shkoi mendja tek hëna dhe kumti që ajo lëshoi.
“Ky ishte fati im. Unë po vij te hëna e vetvetes”, nxori një zë sa Liria u tremb. Firma e tij do të ishte si ai laku i hënës që ra në grykën e Skoranës. Ktheu fytyrën, por nuk shihte gruan e tij, Lirinë që e kish gjetur te Partia, por ishte përpirë nga ajo pikë e tavanit në gjysmerrësirën e bubullimës që po i rrinte përsipër.
“Të kam thënë një ditë Liri, por ti nuk ke dëshirë të dëgjosh. S’e di pse? Ai makuti më ka folur në Labinot kur rrinim mënjanë, nga tmerri që e zuri prej frikës së kritikave që vinin si rrufetë në mal, ai u shndërrua në lepur, më beso! Pikërisht ky njeri mendjemadh dhe arrogant, sesi u zgjua e më tha: ”Nako, dëshiroj të më dëgjojnë e të bëjnë si u them unë, të më adhurojnë… dhe ku do të thuash, në mes të luftës, të vdekjes, e të maleve. Më erdhi në mend, Salmoneu i mitit që në qytetin e tij ndërtoi një urë bronzi, mbi të cilën kalonte me një karro hekuri e tërhequr nga katër kuaj duke lëshuar pishtarë mbi shtetasit e vet si të ishin rrufe të Zeusit. Perëndia jo vetëm e goditi me rrufe, po shkatërroi edhe vetë qytetin ku rronte”. Sapo e tha këtë, u përqendrua duke u ndjerë.
“Ky makut duket i bukur, moj Liri. Mirëpo ka me na hongër (Mirëpo ka për të na ngrënë) Ai nuk o komunist (Ai nuk është komunist). M’shpo në hunë! ( Më shpo në hundë!)
“Nako! A mund t’i mbyllësh pak sytë!”
2.
Teneqexhiut i binte telefoni. Me vrap u afrua mbasi duhet të ishte diçka me shumë rëndësi. Në telefon ishte Koçi Xoxe. “Eja në shtëpi!”. Ai doli me të shpejtë sa gati u rrëzua në shkallë. Në shtëpinë e Koçit ishte Pandi Kristo.
“Të dy me Pandin keni një detyrë partie. Më dëgjoni me kujdes. Do të qëndroni në krahë të shtëpisë së Shules dhe prej aty do të ndiqni veprimet e Nakos”. Pas Teneqexhiut, Lakuriqi vinte nga pas. Ata zunë vend në krahë të ndërtesës dhe filluan të bisedonin, shpenguar, sikur të ishin takuar rastësisht. Vëmendjen e kishin në drejtim të shkallëve dhe dritares së vetme që shikonte nga hyrja.

3.
Nakua shkeli në prag. Zyra ishte e hapur. Ktheu kokën për të parë mjediset e tjera. Në njërën derë u duk Thoma Deliana, i cili e përshëndeti, ndërkaq Nakua nuk reagoi. Me sy hetoi edhe një herë zyrën. Kiço Ngjela ende nuk kishte ardhur. Ai mori një fletore gjysmë të grisur e bëri rulon të vockël, e futi në xhep dhe doli si hije, ashtu sikundër hyri. Ajo nuk ishte zyra e ministrit dhe ai nuk kish qenë kurrë ministër. Vinte nga një botë tjetër, shumë romantike, duke vërshëllyer, ashtu me duar në xhepa sapombaruar Institutin Ekonomik të Torinos. Ajo që kish kaluar në këta katër vjet kish qenë vetëm një ëndërr. S’kuptonte asnjë lidhje me sistemin e ideve komuniste. Ato vareshin nga raca njerëzore, nga kushtet dhe rrethanat. Ai ndodhej përballë vetvetes, e cila kishte ndryshuar disa here, por tani po vinte në vendin e duhur. “Firmos!” ,i thosh vetvetja.
“Vetvetja paska qenë e ligë, mor jahu!” dhe zuri të zbriste sërish duke ndjekur një melodi dhe ritëm oriental: Bubullin ke Shkomi Kavasë/aah se ju dogj shpija hajde fukarasë/
ah se ju dogj shpija hajde fukarasë./ooo shkoni merrni/oo hutën e dajës eee/ta vras Beun ke Shkami Kavajës ee…
Dy njerëzit e kthesës kaluan në krahun tjetër dhe ai nuk i pa. Ishte gati si një hije. Rruga anash ngjante e shkretuar. I shkoi mendja te Liria që kish lënë prapa. Ajo kish mbetur në shtëpi e ftohtë dhe po kaq e frikshme. Atë ditë ajo nuk ia kish ndjerë dridhmat e trupit të tij të pakët, që zvogëlohej ndërsa hija po i rritej. Pas kësaj hije shumë të dukshme vraponin dy njerëzit e shtetit që ishin njerëzit e Koçit. Shoferi kish nxjerrë makinën në hyrjen e jashtme. Ai hipi me kokën ulur dhe u mbështoll në sedilje. Makina ecte shpejt dhe ata nuk po flisnin me njëri- tjetrin. Nga pas vinte një automjet i Ministrisë së Brendshme me targë jugosllave, të cilën po e shihnin që të dy. Nakua qeshi dhe i shkeli syrin shoferit, i cili në mëdyshje për të ecur më tej, nuk po i pëlqente shenjat që vërente te shefi i tij. Ç’të ishte vallë kjo qeshje, që kish mërguar për muaj me radhë dhe ja tek shfaqej kësaj dite?
Në pasqyrën, së cilës ia kishte ngulur sytë, po i vinin një tufë pamjesh të trazuara, që mund t’i kish parë rastësisht në një ekspozitë të pikturës moderniste, ndofta në Torino, kur ishte student. Ai u mblodh edhe më shumë kur makina filloi të frenohej. Në ndërprerje të shkurreve afër Urës së Beshirit pamjen reflektuese të makinës së Informacionit e zuri diçka, që ia afroi edhe më shumë frikën dhe makthin të cilat tanimë e kishin pushtuar. Fytyra e Sekretarit Organizativ, ishte si një xhungë që të del në qafë dhe ta ul kokën e shpinën. Kjo xhungë, kjo nyje e kokël, kish dalë në kurriz të asaj Partisë që kishin krijuar dhe që tani ish katandisur vetëm në një emër Byroja e Komitetit Central. Trupi i Partisë ishte në tretje e sipër, ashtu si trupi i Nakos.
Shigjeta goditëse, tejet e largët, që vinte rrotull, bëhej gjithnjë edhe më kërcënuese, më shumë se gjithçka tjetër. Sa më dendur që flitej për Partinë, aq më tepër ajo fshihej, shformohej, futej në strofulla që s’dukeshin. Partia ishte një kuçedër me sa kokë? Trembëdhjetë thonë, që rrinte e fshehur; hante kokat e vetvetes. Këto ndërmendte në udhën e mëngjesit drejt Urës së Beshirit dhe nuk e dinte se në drejtim të cilës urë do të mbërrinte dhe pse vallë po shkonte? Partia e padukshme po e ndiqte. Dueti që shquhej përsipër ishte Enveri dhe Koçi dhe pastaj Koçi dhe Enveri, dy diagonale të paralelogramit në dorën e Titos që mund t’i këmbeje, sa herë që të doje. Shqipëria nuk dukej kurrkund. Në Shëngjergj apo dikund në Shpat, Enveri i pat thënë Nakos: “Këto drutë e shtrëmbëra si Gjinishi dhe Mehmeti do t’i hedhim në zjarr dhe do ta shikosh se flaka ka për të dalë e drejtë”. Iu kujtua Mehmeti, nata që shkoi dhe ata të dy si dy rebelë të plagosur zvarriteshin, në natën të zezë, në mënyrë po kaq të fshehtë, prej së njëjtës marrëzi. Kështu e quante Enveri: “Marrëzia e ideve të Nakos e ka infektuar Mehmetin…”
…Ata e kaluan Vaqarin dhe po drejtoheshin te kthesa e Erzenit. Balli i dhembte. “Ja kush është Nako Spiru!”, i tha vetvetes dhe e përfshiu dridhma e panikut. Pastaj e rrahu gjoksin me pëllëmbën e dorës. Shoferi i ra burijes. Një pendë qe, të cilët ishin ende nën zgjedhë, kishin ndalur tek ana e rrugës, sa fillonte kanali dhe donin të kalonin ashtu, matanë për të dalë, në arë. Katundari me hosten bëri shenjë që makina të ndalej. Të dy qetë u kthyen në pjerrësi të kanalit dhe me të njëjtin ritëm të njëri-tjetrit kapërcyen përtej. Si dukej, do të fillonin për të lëruar arën përbri. Nako Sipru po e merrte veten nga lajthitja në sajë të pendës së qeve që e sollën në realitet.
”Ktheu për në Arbanë!”, i tha. “Jo!”, u përgjigj shoferi. “Ndal, po të them!”
“Nuk ndal, se s’kam frymë! Nuk do bëj ç’të më thuash ti. Unë jam përgjegjës për ty!”
“Më ço në Arbanë!”, i tha prapë. “Rruga është e ngrënë e kafshuar nga shirat. S’mundem” “Si?! Kush e ka ngrënë?”, ai ia qepi sytë dhe makina ishte kthyer në drejtim të kundërt të rrjedhës së Erzenit. Kërkonte të kishte sa më shumë kohë që të meditonte dhe të shkëputej nga ata që e ndiqnin.
Dita ishte e hapur, veçse frynte erë nga lindja që e sillte gryka e lumit. Makina hidhej përpjetë dhe Nakua troshitej në sediljen gjysmë të çarë. Pas gjysmë ore ata mbërritën në fundin e Arbanës dhe shoferi frenoi. Doli jashtë për të parë nëse ata po e ndiqnin dhe ndezi përsëri një cingare. I kish ardhur fytyra në vend. U koll dhe ktheu shikimin nga lumi kundruall. Vërshëlleu lirshëm dhe u çel i tëri. Pati një ardhje të re të asaj pjese, që e kishte humbur. Kishte menduar një udhë shumë më të gjatë, jo kaq të shkurtër dhe kaq të prerë. I ndërmendëte udhët e luftës që nga Kaptina, poshtë në Shëngjergj, në Çermenikë dhe Labinot, pastaj në Shpat e deri në Helmës e kthim. Korfuzi, diku fundosej ndërsa Torino ishte në një ëndërr me mjegull. Vuri dorën në pistoletë. Ajo ishte varur në rrip dhe mesi i qe holluar kështu që edhe rripi nuk kish një vrimë të re të ngushtimit. E lëvizi në të majtë për ta parë nëse ishte në vend apo jo. Një re kish dalë në Qafë Krrabë.
…Mbërritën te kazermat e Ali Rizajt. Nakua i gjymtuar e kish marrë veten dhe dukej më i çmpirë, më i qartë. Nuk e kish takuar dot Urën dhe as që dinte se përse do të shkonte atje. Kish hasur Arbanën dhe ajo e kish sjellë në vete. Gjithçka që i ndodhi në lajthitjen ai i quajti si pjesë të nevojshme të kësaj paraditeje, se vetëm këtu në krahë të Arbanës dhe Erzenit pranë Urës së Beshirit, mund të takonte tërë ato pamje që nuk ishin thjesht një kapërdim mendjeje.
“T’i thosha Mehmetit, se s’mun me besu, se m’ka met vullnet në vete, kom cof se sa herë du i gjo t’re m’del fundi, e bi n’greminë…E keqja osht se ka hik nga menia, ka hik nga dora, si e qunin atë Partin’… se kush e ka fshe e ne s’dim kurrë i gjo. I’më që neci sharra, dul Shqipnia dhe tha se m’kini harru pizevena e m’kini natrru me Parti. Partin’ ta ka shfry Jugo, kumunismin e ka bab Stalini, po Shqipninë ku e kini?”, mendoi duke kapërdirë pështymën që kish nisur t’i ngecte. U shkund përsëri se kish mbërritur te hyrja e Komisionit të Planit të Shtetit.
Vijon nesër…

MYSLIM PASHA

Panorama

[arbereshi_niko]

Po pse pra kur e asgjesuan fizikisht, vajten dhe i dedikuan nen emrin e tij, shkolla dhe fabrika...?
Po te ishte keshtu ( pra tradhtar i partise ), pse do i benin buste...?!
Te tjere anetare komunist "vrane veten" por buste nuk i bene, pse?