Kur'ani libri i jetės
Me tė vėrtetė Kur'ani ėshtė libri i jetės me norma dhe principe bindėse e praktike, tė punės, moralit dhe bashkėsisė. Ai ėshtė burim gjallėrues, shėrues dhe kėshillues pėr ata tė cilėt janė gjallė. Kėtė, vet surja Jasin e thotė kėshtu: "... ai (Kur'ani) nuk ėshtė tjetėr vetėm se kėshillė dhe Kur'an i qartė. Pėr t'ia tėrhequr vėrejtjen atij qė ėshtė gjallė (me mend e zemėr) dhe dėnimi tė bėhet meritė pėr jobesimtarėt.
Kur'ani mrekullia e pėrhereshme e Zotit tė plotėfuqishėm I ka zbritur profetit tė nderuar te Islamit nė periudha dhe kohėra tė ndryshme sipas nevojės sė njerezimit. Ajetet e thella tė Kur'anit ashtu sic terhiqnin zemrat drejt vetes, ashu e pastronin pluhurin e paditurise (xhahilietit) dhe njerezit I njihnin me meshiren dhe tė mirėn. Shumica dėshirojnė tė njihen me shkaqet e shpalljes se ajeteve Kur'anore dhe tė informohen me ngjarjet te cilet u bėnė shkak I shpalljes se ajeteve ne sfera te ndryshme.
Sot mediat nė botė me propagandat e tyre tė shumta pėrpiqen tė prishin pamjen e Islamit dhe ta paraqesin Kur'anin, si njė libėr tė vjetėr. Fuqitė e mėdha duke pėrdorur mjetet mė moderne, pėrpiqen tė dobėsojnė myslimanėt dhe njėkohėsisht mundohen tė ulin ndikimin dhe pėrhapjen e Islamit nė botė. Nė kėtė mes, ne shikojmė se Kur'ani i shenjtė duke qėnė se ėshtė njė dritė e madhe e Zotit tė Vetėm, nė mėnyrė shumė tė qartė paraqet tė vėrtetėn e tij. Kur'ani ėshtė libri i shenjtė mė i miri dhe mė i ploti. Ai tėrheq mbas vetes mendjet dhe kjo ėshtė vetėm njė nga veēoritė e tij. Kur'ani ėshtė njė udhėzues qė tė fton pėr tek e vėrteta, njė libėr lutje e pėrmendje tė shpeshta tė Krijuesit, emrit tė Zotit. Ai ka karakter konstruktiv, sepse ndikon mbi botėm ndiesore tė njeriut. Kur'ani ndėrron dhe rregullon vleresimin e gabuar tė njerėzimit tė zhytur nė errėsirėn e mohimit dhe herezisė mbi gjithėsinė, jetėn dhe njeriun, duke realizuar kėshtu transformimin mė tė madh.
Njė kusht pėr kuptimin e Kuranit ėshtė ta studiosh atė me mendje tė hapur. Pavarėsisht nėse dikush beson apo jo qe ai ėshtė njė libėr i shpallur, ai duhet qė sa me shumė tė jetė e mundur ta ēlirojė mendjen e tij nga animi pro ose kundėr tij, ta ēlirojė nga tė gjitha opinionet paraprake dhe mė pas t'i qaset atij me dėshiren e vetme pėr ta kuptuar atė. Kanadezi Gary Miller ėshtė pedagog nė universitet. Ai pėr vite ka ndjekur doktrinėn krishtere dhe ka qėnė nje aktivist i palodhshėm. Ai kishte njė dėshirė tė madhe pėr ēėshtjet mendore. Ai nė fillim mendonte se Kur'ani, i cili ka zbritur 14 shekuj mė parė kishte tė bėnte vetėm me ēėshtjet e sė kaluarės. Mė pas me shtimin e valės sė Islamit nė perėndim, ai mori vendimin qė tė studionte Kur'anin me qėllim qė tė gjente gabimet e Kuranit dhe ta bėnte atė tė papranueshėm.
Ai thotė: Atė ditė fillova tė lexoja Kur'anin pėr tė gjetur gabimet e tij, nė mėnyrė qė tė ngrisja pozicionin e krishterėve pėrballė myslimanėve. Duke qėnė se mendoja qė Kur'ani i cili ka zbritur 14 shekuj mė parė nė shkretėtirė do tė ishte plot gabime. Por sa mė shumė qė e lexoja, vėreja tė vėrteta tė cilat mė habisnin. Pa e besuar kuptova se nė kėtė libėr tė shenjtė nuk ka gabime. Pėrveē kėsaj, kuptova se nė Kur'an janė shtruar ēėshtje tė shumta mbi tė cilat nuk flitet nė ndonjė libėr tjetėr tė shenjte. Ky libėr mė bėri kurioz dhe pėr kėtė mora vendim ta lexoja mė me pėrpikmėri. Kur arrita tek ajeti 82 i sures Nisa u habita shumė. Nė kėtė ajet theksohet : "A nuk e pėrfillin ata (me vėmendje) Kur'anin ? Sikur tė ishte prej dikujt tjetėr, pėrveē Allahut , do tė gjenin nė tė shumė kundėrthėnie ".
Sigurisht qė kjo nuk ėshtė hera e parė qė njė jo mysliman flet pėr madhėshtinė, aktualitetin dhe tė vėrtetėn e Kur'anit. Kur'ani i madhėrishėm ėshtė njė oqean i pafund, ku askush nuk mund tė gjejė dhe diskutojė kufijtė e tij. Ky libėr ėshtė pasqyra e jetės dhe nga thellėsia dhe gjerėsia e tij nuk ka limit. 14 shekuj mė parė, dijetarė dhe mendimtarė tė shumtė kanė lundruar nė kėtė oqean pa fund. Por asnjėri prej tyre nuk ka mundur tė gjejė sekretin e tij. Ata gjithashtu falen tek Zoti me madhėshti duke qėnė pėrkrah Kur'anit. Nė ajetin e parė tė sures Furkan theksohet: "Ai qė ja shpalli Furkanin (Kur'anin, dallues tė sė vėrtetės nga e pavėrteta) robit tė vet (Muhamedit) qė tė bėhet pejgambėr i botės (kėshillues), ėshtė i madhėruar".
Sejjid Kutb komentator dhe dijetarė egjiptian thotė: "Njė ditė sė bashku me 5 shokė me nje anije egjiptiane e kalonim Oqeanin nė drejtim tė perendimit. Udhėtarėt ishin 120 bura dhe gra,dhe perveē nesh nuk ishte askus mysliman. Ditėn e Premte na u kujtua qė nė mes tė Oqeanit tė falim namazin e Xhumasė dhe nė kėtė mėnyrė tė jemi edhe predikues tė fesė dhe mėsimeve te pastra tė Islamit. U bėmė gati pėr namaz dhe unė fillova tė lexoj hytbet e namazit tė sė premtes. Udhėtarėt jo mysliman ishin mbledhur pėrreth neve dhe me kujdes shikonin atė qė bėnim ne".
Sejjid Kutb nė vazhdim thekson:
"Pas pėrfundimit tė namazit shumė prej tyre erdhėn tek na dhe parashtruan shumė pyetje nė lidhje me Islamin, namazin dhe ēėshtje tjera. Nė mesin e ketyre njerėzve nje grua e krishter nga Jugosllavia ishte impresionuar shumė nga namazi ynė nė mėnyrė qė nga sytė I pikonin lotėt. Unė u habita nga ndjenja e sajė. Ajo grua nė gjuhėn angleze mė pyeti: Ju nė cfare gjuhe flitshi?
I shpjegova asja se namazi ėshtė njė program Islam qe duhet patjetėr tė kryhet nė gjuhėn arabe.
Ajo tha: "megjithėse une nuk e di gjuhėn arabe, por nė mes tė thėnieve tuaja kishte fjali me rritėm jashtėzakonisht ndikues tė thellė, sa qė ndikuan nė mua pa deshirėn time. Tingujt e atyre fjalive akoma janė nė veshet e mi, thuajse janė dedikuar per shpirtin tim".
Sejjid Kutb thotė: "Une mendova pak dhe kuptova se fjalitė qe kishin entuziazmuar kėtė grua tė krishtere janė ajetet tė cilet unė I lexova gjatė hytbes dhe namazit. Kjo ēėshtje mė habiti mua dhe mė kujtoi kėtė tė vėrtetė se mrekullia e ajeteve tė Kur'anit ėshtė e atille sa qė rritmi i tij entuziazmon, ndikon dhe sjell ndryshime edhe tek persona tė cilėt nuk janė tė njohur me gjuhen e Kur'anit. Ky ishte njė realitet tė cilin ne e pamė me sytė tonė.
Njė tjetėr e veēantė interesante qė ekziston nė Kur'an ėshtė se Kur'ani vazhdimisht merret me keshillat qė ai i ofron lexuesit. Kur'ani e informon lexuesin pėr fakte tė ndryshme dhe mė pas keshillon, "nėse kerkon te dish mė tepėr pėr kėtė ose atė, apo nėse dyshon nė atė qe thuhet, atehere pyet ata qe kane dituri". Kjo ėshtė njė tjetėr karakteristikė qė tė njgjall habi. Nuk ėshtė normale pėr dikė qė nuk ka eksperiencė nė gjeografi, botanike, biologji, etj., - te diskutojė pėr kėto tema, dhe mė pas tė kėshillojė tė tjerėt tė pyesin ata qė kanė dituri nėse informacioni ėshtė i dyshueshėm. Gjatė te gjitha koherave, shumė muslimanė kanė ndjekur keshillat e Kur'anit dhe kanė bėrė zbulime tė shumta. Nėse do te hidhnim njė sy mbi punėn e shkencetarėve muslimanė tė shume shekujve mė parė, do tė shikonim qė ata kanė perdorur shpesh kuota nga Kur'ani. Punet e tyre tregojnė qė ata bėnė studime nė njė vend tė caktuar, sepse ata kėrkonin te arrinin diku. Dhe ata do te na siguronin qė arsyeja qė i beri ata te studionin mbi diēka tė tillė ishte sepse Kur'ani i tregoi atyre drejtimin e duhur. Pershembull, Kur'ani flet per origjinėn e njeriut dhe mė pas i thotė lexuesit: "Bej kerkim mbi te". Ai i jep lexuesit nje shenjė dhe mė pas thotė qė ka akoma dicka pėr tė zbuluar. Kjo ėshtė ajo mbi te cilėn Muslimanėt nuk tregojnė interes. Njė prej veēorive mė tė rėndėsishme tė Kur'anit ėshtė pėrsėritja. Mė shumė se nė temat e tjera, nė Kur'an, pėrsėritja ndihet tek rrėfimet. Nė tė vėrtetė, kjo nuk ėshtė thjeshtė njė pėrsėritje e zakonshme. Ajo ėshtė njė model stilistik, i cili brenda atmosferės sė pėrgjithshme tė sures (kapitullit), me anėn e parantezave e tė kthimeve, pėrmban pėr ēdo radhė, pra, kur rimerret diēka, hollėsi tė veēanta. Kėshtu secili detaj, si simbol i njė mėsimi tė caktuar, u hap zemrave njė mijė e njė dritare sublime pėr tė parė drejt botėve tė fshehta. . Edhe njė veēori qė bie nė sy nė rrėfimet e Kur'anit ėshtė edhe kjo: Kur'ani merr nga ndodhia qė pėrcjellė, vetem atė pjesė qė pėrmban qėllimin, tė cilin e merr si shembull. Me qė i jep rėndėsi nėnvizimit tė qėllimit fetar tė ndodhisė nė fjalė, Kur'ani e rrėfen ndodhin qė nga kreu, mesi ose fundi, pa marrė parasysh rrjedhėn historike. Kur'ani nuk e lė lexuesin tė humbė mes ndodhive tė rrėfimit, me anė tė rrėfimit ai ka paraqitur udhėzime fetare qė i japin blerim klimės sė zemrės. Rrėfimet e Kur'anit nisin me njė hyrje tėrheqėse pėr lexuesin. Ndodhitė nuk radhiten me shprehje tė thata, por paraqiten tė konkretizuara me anė tė njė pėrshkrimi plot lėvizje e gjallėri. Me pėrsėritjen e ideve, ku disa herė jepen hollėsi e disa herė jepen pėrmbledhje, ai u drejtohet niveleve dhe mendėsive tė ndryshme. Ka njerėz qė u mjafton njė pėrsėritje e shkurtėr, disa tė tjerėve u duhen hollėsi. Pėrsėritja, veē qėllimit pėrforcues, siguron edhe njėrin nga detajet e stilistikės sė kumtimit, sikuse janė shkaktimi i mahnitjes nga tmerri, frikėsimi dhe paralajmėrimi nėpėrmjet ngjalljes sė pėrfytyrimeve.
Duke patur parasysh veēoritė e posaēme tė Kur'anit, z Hashemi Rafsanxhani kryetari I kėshillit pėr mbrojtjen e interesave tė RII nė ceremoninė e hapjes sė panairit tė 12-te tė Kur'anit vuri theksin nė kėtė ēėshtje dhe theksoi: "Sot njeriu ka nevojė pėr njė shkollė fetare. Asnjė mrekulli nuk ėshtė mė e lartė se Kur'ani, dhe asnjė predikim nuk ėshtė mė me ndikim se Kur'ani. Duke patur parasysh numrin e madh tė muslimanėve, egziston mundėsia qė dituritė fetare dhe mėsimet Kur'anore tė jenė udhėrrėfyese nė botė. Ėshtė e nevojshme qė qeveritė, personalitetet dhe mendimtarėt islamik tė gjejnė ndonjė rrugė pėr tė shfrytėzuar si duhet Kur'anin nė shoqeritė njerezore. Kur'ani nuk lejon qė mendjemadhėsa qė vjen si pasojė e fuqisė, ta largojė poseduesin e sajė nga rruga e drejtė, dhe plotėson nė mėnyrėn mė tė mirė dėshirat e shoqerive njerezore'.
Kur'ani tėrheq vėmendjen pėr thelbin e ndodhive. Ēdo ajet i Kur'anit tė Madhnueshėm i fton njerėzit qė t'i largohen rrugės sė veseve, poshtėrsive dhe tė bėhen njerėz tė denjė pėr familjen e tyre, por edhe pėr tė tjerėt. Besimtarėt qė duan tė arrijnė lumturinė e kėsaj bote e tė pėrjetėsisė, janė tė detyruar t'i pėrdorin jetėn, pasurinė dhe tė gjitha dhuntitė qė u ka falur Allahu xh.sh, pėr synime dhe qėllime serioze. Kur lexohet Kur'ani, nga qielli bie shiu i mėshirės dhe bereqetit Hyjnor mbi shpirtin e njeriut. Por leximi I Kur'anit duhet tė jetė me ide dhe logjikė, sepse Kur'ani ėshtė kėnga mė e bukur e jetės dhe pėrjetėsisė. Sado qė perparon dija dhe shkenca e njerezimit, njeriut i paraqiten pamje dhe kėnde tė reja nga ky dokument qiellor.
Kur'ani ėshtė burimi i dritės, mėshirėes dhe behari i zemrave. Kjo mrekulli e madhe e Profetit ėshtė fjala e shpalljes Hyjnore e cila me ligjet humane dhe tė plota e ēon njeriun drejt sė vėrtetės. Kur'ani ėshtė si njė lum qė rrjedh nėpėr kohė, dhe ēdokush qė shfrytėzon atė, fiton jetė dhe lumturi. Ajetet e Kur'anit tregojnė se ky libėr ėshtė me logjikė tė pavdekshme dhe me aspektet me tė larta tė mirėsisė nė tė cilin nuk gjendet asnjė shtrembėrim. Ėshtė udhėrėfyes, dhe kalimi i kohės jo vetėm qė nuk e vjeteron atė, por qartėson edhe me teper shtimin e diturise se njeriut,dhe zbulon mėsimet e fshehura tė tij.
Por, megjithė ndihmėn e ketyre mjeteve, dikush nuk mund ta kapė shpirtin frymezues tė Kur'anit vetėm nėqoftėse ai fillon ta vėndojė nė praktikė mesazhin e tij, sepse Kur'ani nuk ėshtė as nje libėr idesh dhe teorish abstrakte tė cilat mund tė studiohen lehtėsisht I ulur nė karrige, as njė libėr i enigmave religjioze tė cilat mund te zgjidhen vetėm nė universitete dhe manastire. Ai ėshtė njė libėr i cili ėshtė dėrguar pėr tė ftuar njerėzit drejt fillimit tė njė levizjeje dhe pėr tė udhehequr aktivitetet e tyre drejt arritjes sė misionit tė tij. Dikush duhet, nė kėtė mėnyerė, tė shkoj nė sheshbetejen e jetės pėr tė kuptuar kuptimin e tij real. Nė kėtė mėnyrė ėshtė afėrmendėsh qė dikush nuk mund ta kuptoj tė vėrtetėn qė pėrmban Kurani thjesht me leximin e fjaleve tė tij. Pėr kėtė qėllim ai duhet tė marrė pjesė aktive nė konfliktin ndėrmjet besimit dhe pabesimit, Islamit dhe joislamit, te vertetes dhe tė pavėrtetės. Dikush mund ta kuptojė atė vetėm nėse ai kupton mesazhin e tij, fton botėn ta kuptojė atė dhe vepron sipas udhezimeve te tij.
Shkupjani
Krijoni Kontakt