Zbulime arkeologjike ne Shqiperi

[oliver55]

Ancient Greek Jar Found on Albania Coast

http://ap.google.com/article/ALeqM5j...hlVk6gcdHDUQ1Q


By LLAZAR SEMINI – 13-09-2007

SARANDA, Albania (AP) — Encrusted with tiny shells and smelling strongly of the sea, a 2,400-year-old Greek jar lies in a saltwater bath in Durres Museum, on Albania's Adriatic coast.

Part of a sunken shipment of up to 60 ceramic vessels, the 26-inch storage jar, or amphora, was the top find from what organizers say is the first archaeological survey of this small Balkan nation's seabed, conducted by U.S. and Albanian experts.

"Touch it, touch it. It's luck," said mission leader George Robb of the Key West, Florida-based RPM Nautical Foundation. "You're touching something that was made before Plato was born."

Launched in July, the month-long survey was the first step in compiling an underwater cultural heritage map that could eventually plot the position of sunken fleets from ancient and mediaeval times believed to lie along Albania's 220-mile coastline.

Auron Tare, the project's local coordinator, said Albanian authorities were hoping to sign a deal with RPM, a non-profit foundation, late this year for a five-year survey.

"That would give a boost to a still nonexistent field of archaeological research in the country," Tare said. "It would be a great promotion for local tourism, especially diving tourism, and could possibly lead to the creation of an underwater archaeology museum."

Archaeologist Adrian Anastasi said the survey would help protect the country's marine cultural heritage from looters — an increasing problem since the collapse of the country's hardline Communist regime in 1990.

"(The survey) will help create the necessary legal and structural infrastructure to protect shipwrecks from looting," said Anastasi, Albania's only archaeologist specialized in underwater research.

Anastasi said the project — using state-of-the-art scanning technology — would likely have cost the Albanian government up to $5.4 million if they did it by themselves. "RPM has all the necessary modern technology, and is doing it with its own funding," he said.

Linking the western Balkans and the East with western Europe, Albanian waters were busy with shipping during ancient and mediaeval times.

"In those times ships usually stayed near the shore, to maintain visual contact with land, and all our coastline was a very intensive route for commercial and other traffic," Anastasi said.

The light-brown clay amphora, probably used to store wine or oil, was found on the last day of the survey off the ancient town of Butrinti near Saranda, some 186 miles from Tirana and opposite the Greek island of Corfu. It dates to the 4th century B.C.

The find will stay immersed in water at the museum in Durres, 20 miles west of Tirana. Museum workers will gradually reduce the water's salinity over the next year, to remove salt from the amphora ahead of its conservation.

"Based on what we can see on the surface, there is a high probability that (the amphora) is a sign of a shipwreck located deep there from that period," said Jeffrey G. Royal, archaeological director of RPM, whose Mediterranean operations are based in Valletta, Malta.

If so, it would be the first 4th century B.C. wreck to be located in Albanian waters, say survey organizers, who are keeping the find's precise location and depth secret for fear of looting. Only a handful of wrecks from that period have been excavated in the Mediterranean.

Anastasi said 50-60 amphorae were located on the seabed. Once the finds are assessed, an effort will be made to uncover the wreck, which would give information on the ship's destination and ancient naval architecture of the period.

Albanian officials also plan to ask permission from neighboring Montenegro for the RPM's Hercules research vessel to continue its exploration north of Albania.

The ship also located 14 other shipwrecks from the 19th and early 20th centuries, in the survey that ended Aug. 13.

Skedarët e Bashkëngjitur 92915

Skedarët e Bashkëngjitur 92916

Edhe une gjeta dicka nga SARANDA 2010.Turp;Duam te futemi dhe ne Europe?UUUUpIKA..PIKA.. QE SU BIE.Mos u mburrni me ato qe kemi.Po me ato qe do leme tek brezat e ardhshem.

[EncounterAL]

Iliret jane kudo,
. . . nga libri qe vijon :
------------------------------------------
Autore: Ada Gabucci
Titulli : Ancient Rome : art, architecture & history.
Publ. : Los Angeles, Calif. : J. Paul Getty Trust, 2002.
----------------------------------------------------

[fegi]

Epigrama e kalorësit Sina në Korkyrë


Në pranverën e vitit 229 para erës sonë flota e madhe ilire, nën planin strategjik të mbretëreshës Teuta ju drejtua Korkyrës. Pranë ishullit Paksas u ndesh me flotën e akeasve. “Ilirët u vërsulën me anijet e tyre të lidhura në katër dhe u përleshën me armiqtë….Anijet e kundërshtarëve u ndeshën aq fort, sa mezi mundën të lëviznin, mbasi ishin future në mes të basheve të lidhura bashke. Atëhere ilirët, duke u hedhur mbi urat e anijeve të akejve, i pushtuan ato për shkak të epërsisë së tyre me njerëz”. Pas përshkrimit të kësaj strategjie, Polibi (II,10, 5-6) na thotë se ilirëte pushtuan Korkyrën dhe vendosën aty një garnizon nën komandën e Demeter Farit, një filoi (miqtë) e Teutës. Demetri qe me origjinë nga kolonia sarakuziane e ishullit të Farit.
Kjo fitore detare e ilirëve i shqetësoi pa masë romakët. Konsujt romakë Gnei Fulri dhe Aul Postumi u nisën nga Italia me 200 anije dhe 20.000 ushtarë drejt Korkurës. Demeter Fari e dorëzoi ne tradhti Korkyrën flotës romake. Ky është subjekti historik.
Në betejën e Korkyrës ilirët vranë edhe një ushtarak të njohur të amfiokëve i quajtur Sina. Ai u vra në vitin 229 para erës sonë dhe më pas për të u ngrit një monument me një epitaph në greqisht prej tetë rreshtash, një poezi përkujtimore. Kjo poezi është botuar në librat e shumë studiuesve dhe arkeologëve (shih Apostol Zeni, Diar. Ital. C.XXVIII p. 425. The antiquities of Italy p. 304, Muratori Nov. Thes. Iscript. T. III. P. MCDXXXIII. Anthol. Palat. Oppend. No. 201, Corps. Inscr. Greac. No. 1914).
Epigrama e Sinës është si më poshtë:
CV.
ΗΜΑΛΑΔΗΠΕΡΙΣΕΙΟΛΥΓΡΟΜΠΟΤΜΟΝΕΚΛΥΕΠΑΤΡΑ
ΑΛΚΗΑΜΦΙΛΟΧΩΓΓΑΙΑΘΡΑΣΥΠΤΟΛΕΜΩΝ
ΟΥΝΕΚΕΝΙΛΛΥΡΙΟΙΣΙΝΥΦΙΠΠΟΜΑΧΟΙΣΙΔΑΜΑΣΘΗΣ
ΟΣΤΕΑΔΕΝΝΑΣΟΙΓΑΙΔΕΤΑΡΟΙΕΚΤΕΡΙΣΑΝ
5. ΚΑΙΣΟΥΑΠΟΦΥΙΜΕΝΟΥΠΙΣΤΟΙΦΙΛΟΙΟΥΚΕΛΑΘΟΝΤΟ
ΣΙΝΝΑΦΥΛΟΠΙΔΟΣΔΕΞΕΡΥΣΑΝΣΤΥΓΕΡΑΣ
ΑΜΦΙΛΟΧΟΙΘΡΑΣΕΩΝΕΥΕΙΔΟΤΕΣΕΡΓΟΝΑΚΟΝΤΩΝ
ΟΙΣΕΜΕΓΑΑΧΝΥΜΕΝΟΙΣΥΓΓΕΝΗΕΚΤΕΡΙΣΑΝ.

Η μάλα δή περί σείο λυγρόμ πότομ έκλυε πάτρα,
Αλκαί Αμφιλόχωγ γαία θρασυπτολέμων,
Ούνεκεν Ιλλυριοίσιν ύφ ίππομάχοισι δαμάσθης,
Οστέα δ’έν νάσω τάδ έτεροι κτέρισαν.
5. Καί σου άποφθιμένου πιστοί φίλοι ούκ έλάθοντο,
Σίννα, φυλόπιδος δ’έξέρυσαν στυγεράς
Αμφίλογοι θρασέων εύ είδότες ‘εργον άκόντων,
Οί σε μέγ’ άχνύμενοι συγγενή έκτέρισαν.

Po jap për herë të parë në gjuhën shqipe përkthimin e kësaj epigrame:
Fatkeqësisht, fatin tënd të trishtuar e dëgjoi atdheu, -toka e fortë e amfilokëve të kujdesshëm në luftë, se ty ilirët luftëtarë mbi kalë të qëlluan dhe re, kockat e tua në këtë ishull shokët t’i vendosën se ty të vranë miqtë besnikë s’të harruan, të tërhoqën amfilokët, më të mirët nga të gjithë e me dhimbje madhështore të varrosën ty!
Kjo epigramë është e njohur. Është përfshirë edhe në volumin e parë të “Antologjia Palatina”. Nuk i dihet autori. Sina qe kalorës. Reparti i amfilokëve qe në Korkyra. Kur sulmuan ilirët e qëlluan ndërsa kalëronte. Vdekja e tij bëri përshtypje të madhe. Epigrama e Sinës është përkthyer edhe në latinisht, italisht dhe anglisht. Kjo epigramë ruan një çast të kronikës historike, kur ilirët patën fitoren e tyre më të bujshme, pushtimin e Korkurë

[fegi]

05
10.2010
Zgjerohen zonat arkeologjike, gjoba shkelësve
:::ShkoderZemer
Gazeta Shqip - Zgjerohet zona arkeologjike që mbrohet me ligj në qytetet e Shkodrës, Lezhës, Elbasanit dhe Vlorës. Agjencia e Shpëtimit Arkeologjik ka rishikuar kufijtë, bazuar në gjetjet e fundit arkeologjike. Miratohet rregullorja e administrimit dhe ndëshkimi i shkelësve të ligjit


Zgjerohet zona arkeologjike që mbrohet me ligj në qytetet e Shkodrës, Lezhës, Elbasanit dhe Vlorës. Agjencia e Shpëtimit Arkeologjik ka rishikuar kufijtë bazuar në gjetjet e fundit arkeologjike. Drejtori Roland Olli shprehet se e rëndësishme është miratimi prej disa muajsh i rregullores për administrimin e këtyre zonave. Në parim kjo do të thotë parandalimin e ndërtimeve pa leje apo të ndërhyrjeve në zonat që kanë potencial të konsiderueshëm arkeologjik. Në fakt mbrojtja në terren gjatë këtyre viteve ka treguar të kundërtën. Janë jo të pakta rastet e ndërtimeve apo ndërhyrjeve të paligjshme edhe në zonat A. Vetë Olli thotë se në Lezhë, një ndër qytetet më problematike, janë rreth 47 ndërtime pa leje në Parkun Arkeologjik e po kaq problematik shfaqet Elbasani me ndërtimet brenda mureve të kalasë. Sipas Ollit, deri më tani ka pasur një boshllëk ligjor që korrigjohet me rregulloren e administrimit të zonave arkeologjike dhe me rritjen e nivelit të gjobave për shkelësit deri në 500 mijë euro që parashikon drafti i ri me amendimet “Për ligjin e trashëgimisë kulturore”.

Pak muaj më parë janë rishqyrtuar zonat arkeologjike të qyteteve kryesore. Është shtuar territori arkeologjik që mbrohet me ligj?

Përgjithësisht në rishikimin e zonave arkeologjike jemi bazuar në rezultatet e gërmimeve të fundit arkeologjike dhe gjetjet e reja që janë bërë, qoftë si rezultat i gërmimeve shkencore të drejtuara nga Instituti i Arkeologjisë, qoftë si gjetje rastësore si efekt i ndërtimit apo zhvillimit të zonave urbane. Zgjerimi i kufijve të zonave arkeologjike është bërë mbi kriterin e gjetjeve arkeologjike. Rastet më tipike janë qytetet e Shkodrës, Lezhës, Vlorës dhe Elbasanit. Në Shkodër ka një rishikim total të zonës arkeologjike B dhe marrjen në mbrojtje të pjesëve që ishin lënë jashtë me zonifikimin e bërë në vitin 2004. Në Vlorë është bërë përfshirja e rrënojave arkeologjike të kalasë së Skelës, e cila ishte lënë padrejtësisht jashtë me zonifikimin e vjetër. Po në këtë qytet është bërë rishikimi i kufijve të vjetër të zonës B që përfshin edhe qendrën historike të Vlorës. Në Elbasan, pjesë e zonës arkeologjike është tashmë edhe bazilika e zbuluar së fundmi. Por përveç rishikimit janë miratuar për herë të parë rregulloret e administrimit të zonave arkeologjike. Mungesa e deri më tanishme e tyre ka qenë një shteg i hapur që pushtetet lokale apo strukturat që monitorojnë ndërtimet në këto zona të kishin boshllëk ligjor. Duke përfituar nga kjo, në shumë raste janë dhënë leje ndërtimi ose janë bërë ndërhyrje në zona arkeologjike A në kundërshtim me ligjin.

Çfarë parashikohet në rregulloret e administrimit të zonave arkeologjike? Cilat janë masat parandaluese?

Përcaktojnë rregulla të qarta e të prera se çfarë ndërhyrje lejohet në zonat arkeologjike A dhe në zonat B. Në një citim të përmbledhur, në zonën A lejohet vetëm rikonstruksioni i banesave ekzistuese dhe rrjetet inxhinierike të këtyre zonave: ujësjellës, kanalizime, infrastrukturë, telefoni dhe energji elektrike. Në zonat arkeologjike B lejohen ndërhyrje me karakter ndërtimor, por vetëm me Miratim të Këshillit Kombëtar të Arkeologjisë. Në rastet kur gjatë zhvillimit të punimeve në zonat B do të ketë gjetje të rëndësishme unike arkeologjike, parashikohet ndërprerja përfundimtare dhe pengimi i ndërtimeve.

Çfarë ndodh për rastet kur veprimet e kundërligjshme janë kryer në zonat arkeologjike. A kanë fuqi prapavepruese këto rregullore?

Deri më tani është përdorur forca e ligjit “Për trashëgiminë kulturore” që të minimizohen ndërhyrjet në zonat A dhe B. Për sa i përket fuqisë prapavepruese, në rregulloren e re nuk është parashikuar asgjë, sepse veprimi në raste të tilla është detyrë e strukturave të kontrollit të territorit, si Inspektorati i Ndërtimit Urbanistik Kombëtar, Agjencia e Legalizimit të Ndërtimeve Informale, e cila për çdo legalizim që bën në zonat arkeologjike, merr miratimin tonë.

Vetëm një muaj më parë, z. Gjergj Bojaxhi, drejtori i Inspektoratit të Ndërtimit, foli për ndërtimet e shumta pa leje në zonën arkeologjike të qytetit të Lezhës. A është bërë verifikim edhe për qytetet e tjera?

Në rastin konkret të qytetit të Lezhës ne kemi bërë identifikimin e të gjitha ndërhyrjeve pa leje që janë bërë në zonën arkeologjike dhe lista i është dërguar Inspektoratit Ndërtimor. Brenda Parkut Arkeologjik të Lezhës janë konstatuar rreth 47 ndërtime pa leje dhe ky qytet mbetet një nga rastet më tipike. Elbasani po ashtu. Brenda mureve të kalasë së këtij qyteti ka një sasi të konsiderueshme ndërtimesh të ndara në dy kategori: ndërtime që janë bërë me leje të Institutit të Monumenteve të Kulturës që ishte përgjegjës në atë kohë për ndërtimet brenda zonave arkeologjike dhe qendrave historike (edhe në këtë rast ka shkelje të kritereve të caktuara) dhe ndërtime pa leje totale. Këtu ne kemi kundërshtuar totalisht legalizimin e këtyre dy kategorive.

Si Agjenci e Shpëtimit Arkeologjik ju keni të drejtën të denonconi rastet e shkeljeve në dëm të trashëgimisë arkeologjike. A janë ndërmarrë veprime të tilla?

Për sa i përket ndërtimeve në zonat arkeologjike për të cilat drejtoria jonë është përgjegjëse, ne kemi bërë denoncimet përkatëse, duke filluar nga ndërtimet që u bënë në kalanë e Tiranës, në Durrës dhe disa qytete të tjera ku janë bërë kallëzime penale në prokurori për të gjithë shkelësit e ligjit. Këto raste janë ende në proces, por do të merren masat përkatëse.

[fegi]

Profesor Lambeley: Ka ekzistuar një shkollë e artit në Apoloni

Zbulohet tjetër objekt, një këmbë bronzi e shek. II-III pas Krishtit

Pas gjetjes së bustit të një atleti romak, ekspedita shqiptaro-frënge në Butrint po ndesh të papritura të tjera. Dje ka dalë në dritë një këmbë prej bronzi që mendohet se i përket shtatores së një legjionari romak.

Këmba, siç shihet nga fotot, në gjendje shumë të mirë, është zbuluar në një nga kanalet anësore të vilave romake të qytetit antik. Këmba paraqitet e veshur me sandale, është e zbukuruar në pjesën e përparme dhe të prapme të saj ku duken qartë edhe lidhëset.
Arkeologët janë të mendimit se ky objekt, ashtu si dhe busti, daton në shek. II - III pas Krishtit.

Kjo këmbë e bukur është i pari zbulim i këtij lloji, i "kategorisë së gjymtyrëve", nga nëntoka arkeologjike e Shqipërisë. Një nga dy drejtuesit e ekspeditës, profesori dhe arkeologu frëng Jean-Luc Lambeley e quan "gjetje të rrallë arkeologjike" që po t'i shtohet zbulimit tjetër të para pak ditëve, vërtetojnë se në qytetin antik të Apolonisë ka ekzistuar një shkollë për skulpturat e llojit të tillë. "Ajo është gjetur në të njëjtin kanal ku është zbuluar edhe busti i atletit romak. Është këmba e djathtë e një statujë dhe është e një kualiteti të shkëlqyer", është shprehur drejtuesi i ekspeditës, prof.

Lambeley, "kjo falë edhe restauruesit, i cili e ka pastruar profesionalisht. Shpresojmë që të gjejmë këmbën tjetër ose fragmente të tjera të statujës. Këmba e bronzit mund t'i përkasë një legjionari romak që ka patur një trup normal, të gjatë 170-180cm."

Me interes priten rezultatet në vazhdim të ekspeditës e cila që në ditën e katërt të saj, javën që shkoi, zbuloi bustin e antikitetit të vonë romak. Ky objekt u zhvendos dje në Tiranë, në Institutin Arkeologjik pranë Qendrës së Studimeve Albanologjike, për t'iu nënshtruar restaurimit dhe studimit të mëtejshëm dhe për të zënë vend përfundimisht në Muzeun Arkeologjik të Apolonisë që do të hapet në vjeshtë.

[fegi]

Zbulohen banesat 2200-vjeçare të Dyrrahut

Gërmimet e një firme private, e cila po zbaton një prej projekteve të bashkisë, duket se ka nxjerrë në dritë Durrësin antik. Sipas arkeologëve, “gjithçka e zbuluar gjatë gërmimeve për ndërtimin e një kompleksi shërbimesh në qendër të qytetit të Durrësit ka ngjallur interesime të mëdha. Ai ngjan me një qytet, e gjithë zona gjendet e rrethuar nga një mur i lartë me llamarinë, duke bërë të mundur pengimin e pamjes”. Sipas tyre, vendi ku doli në dritë ky qytet antik mendohet të gjendet pranë stacionit të autobusëve urbanë që nisen nga sheshi “Pranvera” për në Plepa, Plazh, Currila e Porto Romano. Një sipërfaqe prej disa 2 mijë metrash katrorë që dikur ka qenë quajtur lulishte “1 Maji”, bashkia ka nisur të kryejë rikonstruksionin në lulishte dhe pranë bustit të Azem Hajdarit, duke e ndarë këtë zonë në tri parcela. Në dy prej tyre, që janë në anë të rrugës, që nis nga kryqëzimi i pallatit të sportit për në rrugën “Skënderbej”, janë shfaqur rrënoja arkeologjike, por si dhe në rastin e rikonstruksionit të rrugës në anë të saj në pak kohë ato janë mbuluar me çakëll. Arkeologët shprehen: “Ndryshe qëndron puna me pjesën tjetër, pasi pas gërmimit rreth 3 m në thellësi të tokës në të gjithë sipërfaqen kanë dalë në dritë objekte të ndryshme, rrugica, punishte dhe parqe, të cilat duhet të datojnë shumë shekuj më parë”. Punimet janë ndërprerë, ndërsa rishfaqja e specialistëve të arkeologjisë në terren duket se do të sjellë zhvillime të reja. Kjo hapësirë toke gjendet në lagjen numër 4 dhe lagjen numër 11 të qytetit të Durrësit, tokë e cila pas viteve 1990 nuk ka përfituar investime. Arkeologu Afrim Hoti ka deklaruar për “standard” se “gërmimet arkeologjike kanë nxjerrë në dritë një grup të madh banesash që mendohet të jenë ndërtuar 2200 vjet më parë”. Sipas z. Hoti, “blloqet e banimit janë ndarë nga një rrugicë në mesin e tyre ndërtuar me gurë të mëdhenj, mbështetur në mendimet e specialistëve të arkeologjisë kjo zonë ka qenë e gjitha e banuar nga njerëz të thjeshtë, ndërkohë që aristokracia e kohës duhet të ketë pasur vendbanim tjetër”. Përgjithësisht objektet janë të njëjta apo edhe të përafërta, ndërkohë që ka edhe të tjera aty brenda, të cilat mendohet se duhet të kenë qenë si lokale shërbimi. Zbulimi i një qytetërimi të tillë është paranjoftuar nga studiuesit, pasi ka pasur edhe më parë disa shenja të daljes në sipërfaqe të objekteve arkeologjike, por jo të të tilla përmasave. Punimet këtu janë ndërprerë, por vetëm kaq pasi nuk është thënë asgjë lidhur me fatin e mëtejshëm. Sipas disa pohimeve që vijnë nga informacione të sigurta në zonën e rrethuar mësohet se është zbuluar edhe një mozaik, i cili qëndron aty, por është mbuluar me një shtresë të hollë rëre mbi të. Nga ana tjetër, flitet edhe për ekzistencën e mundshme të një ujësjellësi që duhet të ketë shërbyer më shumë sesa për banesat aty pranë. Vende-vende gërmimet kanë shkuar edhe në pesë metra nga ku janë identifikuar tubacione, të cilat justifikojnë mendimin e pranisë së një ujësjellësi në këtë zonë. Durrësi ka kaluar dy tërmete shumë të fuqishme, të cilat kanë fundosur një nga qytetërimet më të hershme në brigjet e Adriatikut. Instituti i monumenteve të kulturës dhe Departamenti i Arkeologjisë kanë pezulluar gërmimet e mëtejshme, por vetëm kaq. Hoti tha se “aktualisht banesat që mendohet se i përkasin shekullit të 2 p.e.s nuk janë nën ruajtje dhe as nën vëzhgim duke rrezikuar dëmtimin, një fakt i tillë është bërë objekt edhe herë të tjera, që nga koha kur u zbuluan për herë të parë rrënojat e qytetërimit të fundosur, por specialistët vazhdojnë të mos deklarohen për fatin e mëtejshëm”. Për shkak të rëndësisë që ka zbulimi çmuar mendohet se objekti i do të bëhet i vizitueshëm shumë shpejt nga vizitorët vendas dhe turistët e huaj.

[fegi]

"Stela e një atleti"
SAMI STAROVA | 22/11/2010 |
Treva e Beratit shkëlqen mbi të tjerat për vetë faktin se në të ka pasur një kulturë autoktone, me jetë në vazhdimësi që vjen nga thellësitë e shekujve.

Zbulimi i shpellës së Katundasit me fillesë jete që nga neoliti hershëm (6000 vjet p.Kr) si dhe të 12 vendbanimeve të fortifikuara (kala), të cilat janë antiko-mesjetare, flasin qartë për një qendër të zhvilluar kulturore.

Ndër zbulimet më me vlerë është një stelë varri e zbuluar në fshatin Lapardha 6 km në veri të qytetit të Beratit.

Ekzistenca e vendbanimeve të hapura në këtë fshat është e kuptueshme për vetë kushtet natyrore e klimatike të luginës së Lapardhasë. Kjo luginë ka formën e një govate, dhe me një dalje të ngushtë të lumit Lapardhicë në veri.

Toka alivioinale, uji i bollshëm, klima e ngrohtë e kornizuar nga kodrat e bëjnë të begatë këtë vendbanim.

Në rast të ndonjë rreziku popullsia ngjitej në malet e pyllëzuar që ngriheshin në veri, ku kishte dhe shumë shpella.

Në këtë fshat u gjet stela e varrit që përbëhej prej materialit guror vendas. Kjo stelë ka gjatësinë 99 cm, gjerësi 31 dhe trashësi 7 cm, ndërsa figura e djalit në reliev është 60 cm e gjatë.

Stela datohet në fund të shek.V p.Kr dhe mund të përkoj rreth viteve 430-420. Në këtë shekull kemi një shkëlqim të madh të veprave të artit në botën antike që kryesisht janë statike.

Në rastin konkret kemi të bëjmë me një vepër tërësisht autoktone dhe plot lëvizshmëri e punuar në një prapatokë siç është Berati i ndodhur shumë larg kolonive Greke.

Kjo stelë të befason me pamjen e saj. Duke e parë atë njeriu mediton deri në pafundësi, për të hyrë në botën e atij që e daltoi relievin.

Çfarë ka qenë autori? Një skulptor tepër i talentuar apo një mjek, njohës i mirë i anatomisë trupore? Ndoshta një mjek artist!?

Për të analizuar portretin e këtij djaloshi të punuar në këtë reliev duhet të futemi në atë që ka dashur autori të shpreh.

Duke u nisur nga ajo që ne na paraqitet flitet për një djalosh të ri që sapo ka dalë nga banja,për këtë fakt flet trupi i tij i zhveshur dhe një peshqir sapo i hedhur mbi trup. E gjithë figura përshkruhet nga një plasticitet dhe lëvizje të brendshme.

Fytyra e djaloshit me pamje fëminore, tepër e sinqertë shikon në profil. Flokët trajtuar si një kurorë (tenje), flasin se djaloshi ka fituar në një garë sportive.

Duke u nisur nga statuja trupore,forma dhe pozicioni i këmbëve kemi të bëjmë me një atlet dhe saktësisht me një vrapues.

Ndërsa koka paraqitet në profil gjithë trupi me shumë gropëzime dhe dalje, tepër muskulore, mbështetet kryesisht në këmbën e djathtë gjë që paraqitet emocionalisht në gropëzat dhe daljet në gjurin e djathtë, në kofshën, kërcirin si dhe në shputën e kësaj këmbe e vendosur fort mbi baze.

Ndërsa këmba e majtë është më e lirshme, pak sa e përkulur ku duket vetëm një thellim anash gjurit të saj dhe lehtësisht vendoset shputa në bazë. Pozicioni i kësaj këmbe i jep trupit një përkulje të lehtë nëpërmjet së cilës shprehen lëvizjet e çdo organi të dukshëm dhe të padukshëm.

Peshqiri i madh i rrudhosur vendoset hijshëm mbi shpatullën e majtë të djaloshit,mbështjellë krahun e majtë për t'u derdhur poshtë këmbëve. Dora e djathtë tërë muskulaturë është e gatshme për të tërhequr këtë peshqir i cili do të fshijë tërësinë e trupit të tij.

Nga se u tha më lart kemi të bëjmë me një stelë varri, nga e cila del se ky djalosh mund të këtë vdekur në rininë e tij. Kjo figurë atleti e cila merr gojë e flet për një kulturë autoktone ilire na jep mesazhin se të parët tanë shkëlqenin në art e mjekësi.

Sami Starova, i burgosur pa akuzë
Arkeologu Sami Starova vazhdon që të jetë i burgosur për një krim që nuk e ka kryer kurrë. Ai akuzohet në prokuroria e Beratit për "trafikimin" e një statuje porcelani me vlerë 30 euro por kjo akuzë është rrëzuar nga Gjykata e Apelit të Vlorës.

Edhe pse gjykata ka vendosur që nuk ka vepër penale, prokuroria insiston me akuzën e saj duke mbajtur të burgosur arkeologun beratas. Pas dy ditësh mbushet një vit që Sami Starova qëndron i burgosur për akuzën që vetë gjykata e ka rrëzuar.

[fegi]

Mallkimet me plumb!
Madhesia e germave:
Violeta Murati


Në vitin 2009 është vlerësuar si një nga zbulimet më të rralla dalja e disa bizhuterive që i takojnë shekullit të dytë para erës së re dhe vjen deri nga shekulli i dytë i erës së re. Pas një viti, duke kaluar procesin e restaurimit në Laboratorin e Arkeometrisë dhe Konservimit, këto bizhu janë kthyer në Durrës, në Muzeun Arkeologjik. I vetmi specialist që kemi për restaurimin e objekteve arkeologjike, Frederik Stamati, thotë se prej bizhuve arkeologët dhe studiuesit mund të lexojnë kulturën e të jetuarit në atë kohë dhe, për më tepër, të arrihet në deshifrimin e identikitit dhe të përcaktohet përfundimisht se kemi të bëjmë me Sanktuarin e Artemisës dhe jo të Afërditës

Çdo mëdyshje për ta përfytyruar si Sanktuarin e Afërditës, aty ku është gjetur sasia më e madhe e objekteve arkeologjike, bizhu dhe pjatëza prej bronzi, ka rënë duke u përcaktuar nga arkeologjia se kemi të bëjmë me kultin e Artemisës, perëndeshës së virgjër dhe mbrojtësja e gruas në Dyrrah. Ky kult, ku femrat besonin për intimitetin e tyre, duke shërbyer dhe për momentet më të vështira jo vetëm që zbulohet në bazë të deshifrimeve të bëra nga pjatëzat prej bronzi, por dhe bizhuve të përdorura. Ndërsa të tjera deshifrime të panjohura na i tregon shefi i Laboratorit të Arkeometrisë dhe Konservimit, kur thotë se në këto pjatëza derdhej edhe plumb me të cilin shkruheshin mallkimet. Zbulimet janë bërë, ashtu si 23 vjet më parë në Kodrat e Dautes dhe kush pyet për të sot, aty ku mendohet nga arkeologët që ka pasuri të pamasë nëntokësore, janë zënë nga ndërtimet pa fund. Duhen shembur shtëpitë, ndërtimet, që më pas të fillosh të gërmosh. Por kjo gjë është e pamundur, duhet vetëm ndonjë zë nga media, se duket që edhe vullneti politik nuk ka kryer fort punë, që të pengohet fenomeni “Bathore” mbi këtë zonë arkeologjike. Frederik Stamati thotë se edhe arkeologët janë të pafuqishëm, nuk i pyet njeri për këto punë. Ashtu si në Sarandë dhe në shumë vende të tjera që ekskavatorët ngulen pa pyetur për hartën e pasurisë nëntokësore, edhe në Kodrat e Dautes ku mendohet se ndodhet Sanktuari i Artemisës arkeologët punojnë me milimetra dhe nxjerrin thesare. Në vitin 2009 është vlerësuar si një nga zbulimet më të rralla dalja e disa bizhuterive që i takojnë shekullit të dytë para erës së re dhe vjen deri nga shekulli i dytë i erës së re. Pas një viti, duke kaluar procesin e restaurimit në Laboratorin e Arkeometrisë dhe Konservimit këto bizhu janë kthyer në Durrës, në Muzeun Arkeologjik. I vetmi specialist që kemi për restaurimin e objekteve arkeologjike, Frederik Stamati, thotë se prej bizhuve arkeologët dhe studiuesit mund të lexojnë kulturën e të jetuarit në atë kohë dhe për më tepër të arrihet në deshifrimin e identikitit dhe të përcaktohet përfundimisht se kemi të bëjmë me Sanktuarin e Artemisës dhe jo të Afërditës, siç mendohej në fillim kur u gjetën bizhutë dhe disa pjatëza me dedikim mbi, të deshifruar tashmë. Është deshifruar përfundimisht çfarë kishte të shkruar mbi pjatëzat e zbuluara nga kërkimet arkeologjike të vitit të kaluar në Kodrat e Dautes; se bëhet fjalë jo për faltoren e Afërditës, siç qe menduar nga zbulimet masive të vitit ‘70, por për Sanktuarin e Artemisës. Një thesar me bizhuteri të zbuluara në vitin 2009, ndër to: disa unaza prej bronzi, byzylykë, vathë dhe karfica. Këto vlerësohen si më të ruajtura, që janë të botuara në foto, pasi Stamati tregon se është gjendur dhe një byzylyk tjetër i thyer në 30 copë, që ka si figurë një kokë gjarpri në të dy fundet, ka edhe unaza të ruajtura (pesë copë), të cilat kanë të gdhendura disa shpendë, një tjetër ka një amforë, disa karfica që ndeshen si formë qysh në lashtësi, janë edhe vathët e thjeshtë, prej bronzi. Të gjitha këto objekte të bizhuve bëjnë pjesë në objekte bronzi. Nuk janë më fisniket të zbuluara, por janë përdorime të zakonshme të zbukurimit të grave. Për këto Stamati tregon se janë të restauruara komplet dhe sapo janë kthyer në Muzeun Arkeologjik të Durrësit. Në fakt, ky është një fond objektesh, që shkojnë me mijëra që janë zbuluar në vitet ‘70 në Kodrat e Dautes, në Durrës.

Gjatë gërmimeve arkeologjike të bëra në vitin 2009 janë përzgjedhur disa bizhuteri dhe pjatëza prej bronzi, të cilat ju janë dorëzuar juve për restaurim dhe tani ndodhen në Muzen e Durrësit. A mund të na thoni çfarë përmban ky koleksion zbulimesh?

Në Laboratorin e Arkeometrisë kanë ardhur për restaurim disa objekte arkeologjike, të zbuluara nga gërmimet e bëra në vitin 2009. Bëhet fjalë një sasi bizhush që janë më të ruajtura, pasi është gjendur edhe një byzylyk tjetër i thyer në 30 copë, që ka si figurë një kokë gjarpri në të dy fundet, ka edhe unaza të ruajtura (pesë copë), të cilat kanë të gdhendura disa shpendë, një tjetër ka një amforë, disa karfica që ndeshen si formë qysh në lashtësi, janë edhe vathët e thjeshtë, prej bronzi. Të gjitha këto objekte të bizhuve bëjnë pjesë në objekte bronzi. Nuk janë më fisniket të zbuluara, por janë përdorime të zakonshme të zbukurimit të grave. Të gjitha këto janë të restauruara komplet dhe sapo janë kthyer në Muzeun Arkeologjik të Durrësit

Cilës shtrese popullsie i përkisnin këto? Ka ndonjë përcaktim?

Këto nuk u përkasin në fakt shtresave më të pasura, është gjetur thesari raguzian, para 23 vjetëve, ky është i shtresës së lartë apo thesari i gjetur në kapelen e amfiteatrit, ku ishin mbi 100 copë monedha, mesjetare të shek. 10-11, këto u takonin shtresave të pasura. Kurse kësaj pjese që po flasim, i takon një shtresë më e ulët të popullsisë.

Meqë ky grup bizhushë të restauruara përmban zbukurime, mendohet të jenë punuar në Durrës? Sa autoktone si punë artizanati?

Specialistët për këtë ende nuk kanë thënë gjë, por në bazë të gjetjeve, cilësisë së punimit dhe duke iu referuar qytetit, si zhvillim këto patjetër janë vendase. Jo vetëm në Durrës, por dhe në qytete të tjera, më pak të zhvilluara, ka pasur punishte, atelie të prodhimit të metaleve, të prerjes së monedhave, të qelqit etj. Ka qenë një zejtari komplekse për të gjitha llojet, kështu që edhe këto janë prodhime të vetë qytetit të asaj periudhe.

Kjo do të thotë se vlera që marrin bizhutë janë si histori apo si zhvillim artizanati?

Në kontekstin arkeologjik këto bizhu, tashmë të restauruara, tregojnë nivelin e jetesës sa ka qenë e zhvilluar zejtaria, cilës kulturë i përkasin dhe çfarë lidhjeje kishin qytetarët e Durrësit me këto kultura që mund të jenë të ngjashme.

Kanë vlerë ridimensionimi?

Këto bizhu sjellin një peizazh disi karakteristik për natyrën shqiptare se si zbukuroheshin gratë e Durrësit të asaj periudhe. Ka dhe të tjera me gdhendje, që tregojnë një nivel të kënaqshëm të zejtarisë dhe zbukurimit të tyre në bronz.

A ka pasur sasi bizhuterish të zbuluara për ta kuptuar si modë, si kulturë jetese atë periudhë?

Në përgjithësi gratë e Durrësit kanë qenë pjesa më e zhvilluar e popullsisë, sepse po gjatë vitit të kaluar kemi gjetur dy thesare të vogla, një me monedha turke që ishin nga viti 1808-1831, po ashtu është gjetur një thesar i vogël me monedha të shekullit të 10-të, pra aty herë pas here janë gjetur thesare. Në Durrës, ka jetuar pjesa më e pasur e popullsisë dhe këto natyrisht që i takojnë një niveli jo të ulët, sepse ishin gjëra që kushtonin.

Shkrimet mbi pjatëzat prej bronzi çfarë kanë zbuluar?

Në vitin 1970 në Kodrat e Dautes u ra për herë të parë në gjurmët e një sanktuari i cili në atë kohë u mendua se mund të ishte Sanktuari i Afërditës. Gjatë tre vjetëve u bënë gërmimet dhe u nxorën një sasi e madhe prej rreth 14 mijë objektesh prej të cilave ishin qeramikë dhe pjesa tjetër objekte prej metali, bronzi dhe prej hekuri. Në këto objekte dhe më të rëndësishmit që janë gjetur atje ka qenë një gjysmë kali prej ari, i cili është i ekspozuar në Muzeun e Durrësit. Ndërsa këto bizhu janë pikërisht të asaj periudhe kohore. Sanktuari është i shekullit të dytë para erës së re dhe vjen deri nga shekulli i dytë i erës së re, që sot nuk konsiderohet më i Afërditës, por i Artemisës. Këto për atë periudhë kohore janë nga gjetjet më të rëndësishme, sepse të gjitha gjetjet kanë qenë të shkatërruara ose të dobëta. Kurse këto bizhu janë nga më të mirat, sepse u zgjodhën këto që na u dhanë për restaurim ndër objektet që janë gjetur në Sanktuarin e Artemisës. Edhe këto të tjerat që janë si pjatëza prej bronzi, ku dy prej tyre kishin shkrime. Njëri tregon për Sanktuarin e Artemisës dhe tjetri që i dedikohet asaj. Në fillim nuk dukej asgjë, pamja që ju i publikoni në foto, janë të marra nga radiografitë dhe këto janë pas restaurimit. Këto mbërtheheshin me një gozhdë diku dhe kanë dekoracione të ndryshme.

Çfarë konsiderohet më e rëndësishme, e zbuluar pas restaurimit?

Për to e rëndësishme është se janë zbuluar rreth gjashtë shkrime me metal. Arkeologjia deri më sot ka zbuluar gjashtë shkrime në metal dhe pikërisht këto ndodhen në këto pjatëza.

Janë identifikuar shkrimet?

Këto janë në greqisht të kodifikuara. Nuk shihej asgjë në fillim. Por pas restaurimit u deshifruan. Kemi shkrim në plumb, që është plumb i palosur dhe zakonisht në plumb shkruheshin mallkimet. Njërin e kemi hapur disi, ndërsa tjetrin jo, sepse punohet në konditat e mungesës së punës së laboratorit që duan procese të specifikuara se ndryshe këputen.

A ka studime apo njohje për këto bizhuteri?

Për këto bizhuteri nuk është shkruar asnjëherë deri më sot, me restaurimin e tyre dhe kthimin në Muzeun e Durrësit priten të nisin të parat hulumtime nga studiuesit e fushës.

Kodrat e Dautes njihen si zonë arkeologjike me dendësi?

Po, në fakt, atje është një zonë e pasur me arkeologji, madje dhe janë bërë zbulime, por sot atje janë bërë shumë ndërtime dhe nuk arrihen të zbulohen të gjitha. Duhen prishur ndërtimet dhe të fillosh gërmimet për t’i zbuluar. Kjo është e pamundur.

[XH.GASHI]

Profesor Lambeley: Ka ekzistuar një shkollë e artit në Apoloni

Zbulohet tjetër objekt, një këmbë bronzi e shek. II-III pas Krishtit

Pas gjetjes së bustit të një atleti romak, ekspedita shqiptaro-frënge në Butrint po ndesh të papritura të tjera. Dje ka dalë në dritë një këmbë prej bronzi që mendohet se i përket shtatores së një legjionari romak.

Këmba, siç shihet nga fotot, në gjendje shumë të mirë, është zbuluar në një nga kanalet anësore të vilave romake të qytetit antik. Këmba paraqitet e veshur me sandale, është e zbukuruar në pjesën e përparme dhe të prapme të saj ku duken qartë edhe lidhëset.
Arkeologët janë të mendimit se ky objekt, ashtu si dhe busti, daton në shek. II - III pas Krishtit.

Kjo këmbë e bukur është i pari zbulim i këtij lloji, i "kategorisë së gjymtyrëve", nga nëntoka arkeologjike e Shqipërisë. Një nga dy drejtuesit e ekspeditës, profesori dhe arkeologu frëng Jean-Luc Lambeley e quan "gjetje të rrallë arkeologjike" që po t'i shtohet zbulimit tjetër të para pak ditëve, vërtetojnë se në qytetin antik të Apolonisë ka ekzistuar një shkollë për skulpturat e llojit të tillë. "Ajo është gjetur në të njëjtin kanal ku është zbuluar edhe busti i atletit romak. Është këmba e djathtë e një statujë dhe është e një kualiteti të shkëlqyer", është shprehur drejtuesi i ekspeditës, prof.

Lambeley, "kjo falë edhe restauruesit, i cili e ka pastruar profesionalisht. Shpresojmë që të gjejmë këmbën tjetër ose fragmente të tjera të statujës. Këmba e bronzit mund t'i përkasë një legjionari romak që ka patur një trup normal, të gjatë 170-180cm."

Me interes priten rezultatet në vazhdim të ekspeditës e cila që në ditën e katërt të saj, javën që shkoi, zbuloi bustin e antikitetit të vonë romak. Ky objekt u zhvendos dje në Tiranë, në Institutin Arkeologjik pranë Qendrës së Studimeve Albanologjike, për t'iu nënshtruar restaurimit dhe studimit të mëtejshëm dhe për të zënë vend përfundimisht në Muzeun Arkeologjik të Apolonisë që do të hapet në vjeshtë.

Kemba nuk eshte e legjionarit ,tani nese krahasojm figuren nga kjo monedhe me ate te kembes se zbuluar shofim kjart se figura e kembes nga monedha dhe ajo e zbuluar jan te njejta- identike,si dhe eshte nje argument tjeter i cili kemben e gjetur ne Apolloni e paraqet si kembe te nje vendasi dhe jo te legjionarit sepse monedha daton nja 7-8 shekuj me heret se percaktimi i lashtesis se zbulimit .
Pra une dyshoj ne saktesin e ketyre arkeologve .

[kutje]

Kemba nuk eshte e legjionarit ,tani nese krahasojm figuren nga kjo monedhe me ate te kembes se zbuluar shofim kjart se figura e kembes nga monedha dhe ajo e zbuluar jan te njejta- identike,si dhe eshte nje argument tjeter i cili kemben e gjetur ne Apolloni e paraqet si kembe te nje vendasi dhe jo te legjionarit sepse monedha daton nja 7-8 shekuj me heret se percaktimi i lashtesis se zbulimit .
Pra une dyshoj ne saktesin e ketyre arkeologve .

Me kokovana mose paqe pun,Zotni Gashi,krejte ne shqypni tash po bahen Romake,shkolla ku kreu artin e luftes AUGUSTI,e dyta kamba romake,paje shqypnija ashte e verbet,shifet monedha,mirepo edhe kamba e AKILIT,sipas nji Arkeologut Shqipetar,te Kosoves,sigurisht e dine per kend ashte fjala,ke pasur kontakt me te,e treta gashi,po i njejti person,punon shume ne qashtjen e arkeolgjis dhe gjuhes ,ashte anetar i i institutit,te vlerave te gjuhes shqipe.Shume,shume dijetar i madh ,e pa besueshme.Mirepo duhet marun me sinqeritet keto gjana,arkeologjija shqipetare duhet ditur.