Debati mbi rishkrimin e historisë shqiptare

[no name]

Princi Leka: Kujdes me historinë

Rrëfehet pinjolli i familjes mbretërore: Detyra e re, Kosova dhe rishikimi i historisë. "Politikanët s‘mund të bëhen historianë"

Një javë pas emërimit të tij si këshilltar në Ministrinë e Jashtme, princ Leka II rrëfen në një intervistë ekskluzive për gazetën "Shqip" motivin pse ka zgjedhur t‘i bashkohet administratës dhe ambiciet drejt skenës politike. Monarku që u bë pjesë e administratës publike shqiptare ka lënë pas dore veset e bashkëmoshatarëve të tij për t‘iu përkushtuar tërësisht ambicieve në fushën e diplomacisë dhe politikës. Princ Leka pohon se pasi të ketë marrë njohuritë e nevojshme në administratë dhe përmbushur me sukses detyrat e tij si këshilltar i Ministrisë së Jashtme, kalimi drejt politikës është një rrugë në vazhdimësi. Si trashëgimtar i Oborrit Mbretëror, çështjen e rishkrimit të historisë e shikon si një hap që duhet shikuar nga historianët dhe jo nga politikanët. Sipas princit, politikanët bëjnë politikën, ndërsa historianët shkruajnë historinë.

Lartësia juaj, princ Leka, cili ishte motivi që ju shtyu që të bëheshit pjesë e administratës shtetërore shqiptare?

Unë e konsideroj se ky është një angazhim tjetër i familjes mbretërore për Shqipërinë në drejtimin e ndihmës për të mirën e kombit shqiptar. Një mënyrë tjetër për të ndihmuar në ngritjen e imazhit të saj, sidomos në momentet që po kalojmë, të cilat për familjen mbretërore dhe mbarë kombin janë historike. Për mua personalisht është një eksperiencë e shkëlqyer, sepse do të më ndihmojë në formimin tim, të njihem më nga afër me administratën shtetërore dhe të ndihmoj vendin tim, të jap maksimumin tim në shërbimin e tij. Si javë të parë e konsideroj që kam pasur mjaft ngrohtësi dhe mundësi për të marrë një formim sa më të mirë për situatën aktuale që ekziston brenda për brenda politikës së jashtme të shtetit shqiptar.

Java që kaloj ka qenë java juaj e parë si nëpunës i administratës. Si kanë qenë ditët e para të punës suaj si këshilltar?

Ditët e para të punës kanë qenë shumë të mira, duke marrë njohuri dhe duke plotësuar ditët kryesisht në takimet me administratën dhe duke marrë një informacion të situatës edhe një njohje më tepër brenda për brenda administratës.

Çfarë është për ju diplomacia dhe politika. E shihni detyrën tuaj të re si këshilltar në Ministrinë e Jashtme si një rrugë për të hyrë drejt politikës në të nesërmen?

Për mua është një shans që unë të jap kontributin tim dhe të vë në dispozicion të gjithë bagazhin tim për Shqipërinë. Është e rëndësishme për mua që unë t‘i shërbej Shqipërisë për të përmbushur detyrat e mia si shqiptar dhe si një princ. Si trashëgimtar i familjes mbretërore, jeta ime është përfshirë edhe në çështje të politikës së vazhdueshme. Unë mendoj se kjo është një rrugë tjetër për vazhdimësi. Dhe të jap kontributin për një shans tjetër, për të dhënë sa më shumë ndihmë nga ana e familjes mbretërore në të mirën e kombit shqiptar.

Pra synoni që karriera juaj në të ardhmen të jetë e fokusuar më tepër në një rang ambasadorësh apo të kontribuoni më shumë në politikën e brendshme shqiptare?

Unë do të vazhdoj rrugën time, sepse unë jam me emrin tim. E kam këtë shans të jem edhe jam princi trashëgimtar i të gjithë popullit shqiptar. Jam princ edhe në Kosovë, siç jam edhe këtu. Dhe besoj në rolin tim, pasi princi nuk ndryshohet dhe në këtë drejtim kam marrë një mbështetje të jashtëzakonshme edhe nga administrata shtetërore. Unë e konsideroj detyrën si këshilltar i ministrit si një detyrë shtesë, që duhet ta shfrytëzoj me të gjithë fuqinë që kam.

Diplomacia shqiptare gjatë kohës së Mbretit Zog njihet si diplomacia më brilante e Shqipërisë me vendet e botës. Çfarë do të trashëgoni ju nga ajo kohë dhe çfarë kontributesh do të jepni për Ministrinë e Jashtme?

Personalisht mund të them se keni shumë të drejtë. Koha e Mbretit Zog, edhe në mënyrën e zbatimit të drejtimit nga ana e politikës, sidomos nga ana e politikës së jashtme, ka qenë e spikatur nga të gjitha drejtimet. Unë besoj se sot për sot ajo kohë ka ndryshuar. Politika duhet të bazohet mbi çështjet sociale, ekonomike dhe elementet e politikës, d.m.th duhet ta shikojmë situatën me një sy tjetër. Ne nuk mund të harrojmë historinë dhe duhet të vazhdojmë përpara. Duhet të kujtojmë dhe të mësojmë mësimet më të rëndësishme të kohës së Mbretit Zog. Ajo kohë mbetet një nga kohët e arta të diplomacisë shqiptare. Është koha e një vetëdijeje të lartë kombëtare dhe dëshirë për shtetformimin, por shumëçka ka ndryshuar dhe ne kemi kaluar kohë të vështira, sot duhet t‘u përshtatemi kushteve të reja social-ekonomike dhe t‘u përgjigjemi nevojave të bashkëkombësve tanë. Koha e Mbretit Zog na ka dhënë një shembull se si duhet ndërtuar një shtet dhe sakrificat që duhet të bëjmë për vendin tonë. Sot ne e kemi dhe duhet të punojmë për të, t‘i mbrojmë pavarësinë si atë administrative, politike, ashtu edhe ekonomike. Unë kam jetuar një pjesë të jetës sime jashtë Shqipërisë dhe përvoja e akumuluar jashtë si edhe edukata e marrë në familjen time do të më shërbejë.

Keni deklaruar se do të angazhoheni fuqishëm në çështjen e Kosovës. Konkretisht, çfarë mendoni se është më e mirë për Kosovën në këto momente dhe çfarë qëndrimi duhet të mbajë diplomacia shqiptare ndaj pengesave që Serbia nxjerr për çështjen e Kosovës?

Unë besoj se tashmë është e ditur që Shqipëria është duke mbështetur me të gjithë fuqinë e saj pavarësinë e Kosovës dhe planin e Ahtisarit. Nuk ka asnjë dyshim që Shqipëria do të jetë gjithmonë pranë Kosovës. Unë do të vazhdoj të jem si trashëgimtar i familjes mbretërore, të jem një zë i fuqishëm pro pavarësisë së Kosovës në të gjithë drejtimet e saj. Edhe në këtë element, besoj se shteti shqiptar është duke dhënë maksimalen e vet për këtë çështje. Qëndrimet tona janë tashmë të njohura, pavarësia e Kosovës është e vetmja alternativë, çdo zgjidhje tjetër është e papranueshme. Diplomacia shqiptare është shprehur në mbështetje të pakos së Ahtisarit për pavarësinë e Kosovës dhe kundër ndarjes së saj, ky duhet të jetë qëndrimi të cilin duhet të mbajë dhe së cilës duhet t‘i përkushtohet. E rëndësishme për ne është bashkërendimi i punës me partnerët tanë strategjikë si SHBA-të, Mbretëria e Bashkuar dhe BE-ja.

Si trashëgimtar i fronit mbretëror, cilat janë marrëdhëniet tuaja me vendet e tjera të botës. Sa do të ndikojë kjo në punën e Ministrisë së Jashtme?

Shumë të mira. Mund të them se me vendet e tjera të botës jemi shumë miq. Kuptohet, ne do të vazhdojmë dhe unë kam fatin jo vetëm si këshilltar i Ministrisë së Jashtme, por kam edhe mbështetjen e plotë të Oborrit Mbretëror, që kam mundësi të jap një kontribut për të mirën e kombit shqiptar. Kam filluar në disa drejtime, sidomos në element të diasporës edhe vendeve të tjera, duke hapur rrugët dhe shtrirjen e influencës së shtetit shqiptar, dhe unë besoj se këtë drejtim unë do të vazhdoj të ndihmoj sidomos me miqtë që kemi. Kemi edhe miq në Lindjen e Mesme dhe vende të tjera.

Këshilli i Ministrave ka vendosur pesë ditë më parë që historia e Shqipërisë të shkruhet nga e para. Kjo çështje ka ngjallur debate, jo vetëm mes akademikëve, por edhe mes politikanëve. Mendoni se është e drejtë që të rishikohet historia, kryesisht periudha e Mbretit Zog?

Këtu do të ketë edhe një reagim. Unë personalisht nuk mund të reagoj si këshilltar i ministrit të Jashtëm, por nga ana e Oborrit Mbretëror do të ketë një reagim për këtë çështje. Patjetër që historia në Shqipëri ka pasur shumë ndikime politike dhe duhet shikuar me një sy të pavarur. Jo nga elemente të vjetra të politikës shqiptare. Unë do të them me të gjithë fuqinë time, se në qoftë se jeni i përfshirë në politikë, nuk duhet të jeni edhe historianë.




Jeta në Oborr


Siguria në Oborrin Mbretëror, më e lartë se në Presidencë, Kryeministri dhe aeroporte


"Princi në punë deri në tre të mëngjesit"


Djali i trashëgimtarit të fronit mbretëror, princi Leka II tregon për "Shqip" se ka pak kohë të lirë dhe se puna në Oborrin Mbretëror dhe si këshilltar në Ministrinë e Jashtme i harxhon shumë kohë. "Si këshilltar mund të qëndroj në punë edhe në tre të mëngjesit pa asnjë problem", thotë Princi Leka II, i cili tregon se i ka me pasion punët që bën. Të hysh në Oborrin Mbretëror, aty ku kalon pjesën e mbetur të kohës princi Leka, duhet të kalosh një kontroll të rreptë, çka të lejon më pas të shëtisësh i lirë në gjithë vilën mbretërore, muret e së cilës janë të rrethuar nga fotografi të bëra nga periudha e Mbretit Zog. Fotografitë e familjes dhe miqve të tij kanë mbushur zyrën e princit Leka II, e cila ndodhet në katin e parë, në hyrje të ndërtesës. Librat e huaj me temë diplomatike dhe historike nuk mungojnë në bibliotekën e nipit të Mbretit Ahmet Zogu, por gjithashtu edhe flamujt shqiptarë të pranishëm në çdo dhomë dhe zyrë të këtij Oborri. Siguria brenda territorit të vilës ua kalon masave të sigurisë së Presidencës, Kryeministrisë, madje edhe kontrolleve nëpër aeroporte. Të rrallë janë miqtë dhe personat që futen lirshëm në Rezidencën Mbretërore, ku përveç stafit pjesa tjetër duhet të harxhojë 15 minuta për të hyrë në vilën mbretërore për shkak të kontrolleve. Aredimi i godinës të lë një përshtypje të mirë. Shpatat dhe armët e vjetra të ndodhura gjithandej në shtëpinë e princit, tregojnë më së miri se familja mbretërore e adhuron kulturën popullore shqiptare dhe se është një njohëse e mirë e saj.

Miqtë

"Tani që kam dy detyra të ndryshme, në ministri dhe në Oborrin Mbretëror kam shumë pak kohë të lirë se më përpara. Por si djalë i ri, i di si t‘i shfrytëzoj deri në maksimum", shprehet princ Leka II. 25-vjeçari shprehet se ka pasur fatin të krijojë një shoqëri shumë të mirë. "Dua të kem një jetë aktive, duke takuar njerëzit përditë dhe besoj se kjo më ka ndihmuar me detyrën të mos jem i mbyllur dhe të njoh situatën. Unë jam tipi që kam qejf të lëviz, të njoh situatën jashtë konceptit filozofik të Tiranës. Duke marrë parasysh se Shqipëria nuk është vetëm në Tiranë dhe Durrës, ajo është që të shkosh dhe të vizitosh çdo fshat dhe kështu do të vazhdoj edhe në të ardhmen", shprehet ai. Princi pranon se shoqërohet me miqtë VIP-a, por preferon të mos publikojë emra, duke ruajtur me fanatizëm identitetin e miqve të tij. "Unë nuk frekuentoj një shoqëri të përcaktuar, por shoqërohem me njerëz të të gjitha fushave", thotë princi Leka II.



CV

Këshilltari më i ri i administratës


25-vjeçari, princi Leka ka pranuar ftesën për të mbajtur postin e këshilltarit të ministrit të Punëve të Jashtme, Lulzim Basha, duke qenë në këtë mënyrë këshilltari më i ri i administratës publike. Shtatë ditë më parë, ministri Basha ka prezantuar para mediave bashkëpunëtorin e tij më të ri, Leka Zogun II. Më parë Basha ua ka prezantuar princin Leka II, zyrtarëve më të lartë të Ministrisë së Punëve të Jashtme dhe ekipit të tij më të ngushtë, anëtarin e ri të kabinetit të tij. Princi Leka II ka një formim akademik solid. Ai ka studiuar në disa kolegje të njohura në vende të ndryshme, përfshirë ST. Peter College dhe më pas ka vazhduar në "Royal Military Academy of Sandhurst", një ndër institucionet edukative më prestigjioze në Mbretërinë e Bashkuar. Princi Leka II ka kryer gjithashtu një kurs tremujor në Akademinë Ushtarake "Skënderbej", në Tiranë dhe një kurs 3-mujor në Itali. Sipas Ministrisë së Jashtme, emërimi i princit Leka II në kabinetin e tij është pjesë e filozofisë së qeverisë shqiptare si dhe e vendosmërisë së tij për të pranuar në administratën shtetërore kapacitetet më të mira të vendit, persona me aftësi të spikatura në pajtim me nevojat e shërbimit të vendit.



Këshilltar për Kosovën

Princi Leka II në foto me Presidentin e Kosovës, Fatmir Sejdiu. Përveçse është emëruar si këshilltar i ministrit të Jashtëm, Lulzim Basha, Princi Leka II do të ketë edhe funksionin si këshilltar për çështjen e Kosovës, për të cilën deklaron se do të angazhohet fuqishëm për pavarësinë e saj


Uniforma mbretërore

I pari që krijoi traditën e uniformave ushtarake në Shqipëri ishte Mbreti Zog. Ato u dizajnuan nga italianët, ishin "high-tech" për kohën dhe kishin një vulë kombëtare. Në vitin 1939, italianët ngritën një batalion të Gardës Kombëtare dhe krijuan dy uniforma të kushtueshme, një me tirqe dhe një me fustanellë. Duke futur kështu elementë të traditës kombëtare nga jugu dhe veriu


Kronologjia

Uljet dhe ngritjet e familjes mbretërore

Në vitin 2002, familja mbretërore mbërrin përfundimisht në Tiranë, duke i dhënë fund një mërgimi 63-vjeçar. Një avion "boing 727" transportoi nga aeroporti Lanceria të Johanesburgut trashëgimtarin e fronit, Leka Zogu I së bashku me familjen e tij. Duke iu rikthyer mbrapa historisë, në prill të vitit 1997, teksa Shqipëria gjendej e zhytur në kaos për shkak të shembjes së firmave piramidale, Mbreti Leka I mbërriti në Tiranë. Ai mori pjesë në fushatën elektorale për zgjedhjen e formës së regjimit në Partinë e Legalitetit, duke shkuar pothuajse në të gjitha rrethet e Shqipërisë. Në këto zgjedhje, monarkia fitoi 36% të votave sipas Komisionit Qendror të Zgjedhjeve. Ky rezultat u shpall i falsifikuar nga Mbreti Leka I. Nisur nga kjo, tri ditë pas zgjedhjeve, Partia e Legalitetit organizoi një miting proteste, ku simpatizantët e saj bashkë me babain e Leka Zogut II marshuan drejt qendrës së Komisionit Qendror të Zgjedhjeve, ku pati edhe konfrontime me policinë. Pak ditë më pas u hap një proces hetimor ndaj Leka Zogut, duke e akuzuar atë për sulm të armatosur ndaj institucioneve të shtetit. Zogu u dënua në mungesë dhe pastaj përfitoi një amnisti. Heqja e kësaj pengese bëri që Leka Zogu, trashëgimtari i ligjshëm i fronit mbretëror të Shqipërisë të kthehej në vend. Në bazë të një marrëveshjeje midis PD-së dhe PLL-së dhe trashëgimtarit të fronit mbretëror, 25- vjeçari, princi Leka II është punësuar si këshilltar i ministrit të Jashtëm dhe do të fokusohet kryesisht në çështjen e statusit të Kosovës.



Gazeta Shqip

[Zarathustra.]

Per mendimin tim, duhet rishqyrtuar ajo pjese e historise e prekur nga ideologjia politike e castit. Pergjithesisht, politika eshte nje burim i fuqishem ndikimi mbi shkrimin e historise. Ketu humbet objektiviteti. Per rastin e historise sone, me vjen keq qe stimuli per rishqyrtim vjen nga fusha politike dhe jo nga arena akademike. Kjo do te thote se politikes dhe ideologjise politike te castit (kesaj aktuale) nuk i pelqen ose i duket jo-objektive historia e Shqiperise (meqenese thone 'te rishqyrtohet e tera'), prandaj ata (politikanet) nxisin akademiket (ekspertet) per ta rishqyrtuar.

Cilet eksperte? Paskal Milo, politikani? "Te vjetrit"? Apo te huajt?

Ne 1994 nje iniciative te tille mjaft fisnike e ndermorri Rexhep Qosja i cili ftoi edhe Kadarene dhe disa figura te tjera majtas e djathtas per te krijuar nje komision mbarekombetar per te ashtu-quajturin Pajtim Kombetar. Ne aparence duket si llafe te bukura, por objektivi i kesaj ndermarrje ishte vertet shume domethenes. Synimi ishte te silleshin palet ne tavoline dhe te rishikohej historia dhe konfliktet tradicionale mes shqiptareve gjate shekullit te 20 detaj me detaj. Balli, Zogistet, Katoliket, Mysilmanet, Komunistet, Socialistet, Ortodoksit, dhe cdo pale tjeter e interesuar do perfshihej ne bisedime te supervizuara nga historiane perfshire ketu edhe ata nderkombetare dhe dialog per cdo figure apo ngjarje te kontestuar deri ne arritjen e nje konsesusi per historine. Sigurisht qellimi ishte qe historia te rishkruaj mbi te gjitha duke ruajtur nje lloj balance per te gjitha palet, keshtu qe brezave qe vijne te mos tu mesohej me historia e konfliktit dhe ajo sesi shqiptari ka vrare shqiptarin, por nje histori ku ne plan te pare dilnin vlerat dhe virtytet me te mira te te gjitha paleve.

Qosja dhe Kadare ie drejtuan per kete fillimisht presidentit te Republikes ne ate kohe Sali Berishes...... ky i fundit as nuk i priti fare. Ne fakt ate mbasdite Berisha priti me shume respekt dhe zhurme mediatike te madhe nje fare GjonMarku i cili kishte ardhur nga Kanadaja pas 50 vjetesh. Pas takimit ata mbajten nje konference shtypi ku Markagjoni deklaroi se ishte ai qe kishte vrare "Heroinat e Mirdites" se ato ishin dore komuniste qe kishin shkaterruar zakonet dhe traditat me te mira te malesise se Mirdites.

[Zarathustra.]

Historia le te shikohet pse jo. Presidenti i Republikes duhet te angazhoje nje komision mbarekombetar me historiane nga te gjitha anet si edhe te huaj, si dhe me perfaqesues te paleve te interesuara Balli, Zogistet, te majte te djathte, katolike, myslimane etj etj. Le te rishikohet cdo detaj i historise dhe palet te arrijne ne nje konsensus historiko-politik.

Kjo eshte shume e rendesishme. Sigurisht historia nuk behet me politikane, por nqs nuk arrihet edhe nje konsensus i tille gjate ketij rishikimi, seicila pale do vazhdoje te tregoje historite e saja. Historia e re duhet te kete si synim mbi te gjitha nxjerrjen ne pah te vlerave me te mira te te gjitha paleve, trajtimin e gabimeve ne kontekstin historik dhe te eliminoje mesazhet e konfliktit dhe sherrit te pafund qe i transmeton brezave te rinj cdo variant i histore qe tregohet sot.

Besoj se pika me e nxehte e historise ketu eshte ajo e 1939-1989. Por e verteta eshte se absolutisht asnje pale ne historine e Shqiperise gjate kesaj kohe nuk ka qene e "pafajshme" apo totalisht e drejte ne aktivitetin e saj. Kjo vlen per komunistet, ballistet, zogistet, nacionalistet, kleriket e te gjitha feve etj etj. Te gjithe palet e kane luftuar njera tjetren barbarisht, dhe nga ky konflikt doli fitues me i fuqishmi. Ideja eshte qe historia nuk duhet te perqendrihet tek tregimi i historive ku del sesi shqiptari ka vrare shqiptarin, pasi kjo vetem do vazhdoje te mbaje konfliktin ndezur edhe sot.

[Albo]

Kuvendi nënshkruan marrëveshje me Arkivin e Shtetit

Kuvendi i Shqipërisë ka nënshkruar dje një marrëveshje me Drejtorinë e Përgjithshme të Arkivave. Sipas saj, Arkiva e Shtetit do të vërë në dispozicion të Kuvendit të gjitha dokumentet e historisë dhe trashëgimisë së Parlamentit shqiptar me qëllim promovimi. Kjo marrëveshje u nënshkrua dje mes kryetares së Kuvendit Jozefina Topalli dhe drejtores së Përgjithshme të Arkivës së Shtetit Nevila Lika. Të pranishëm në ceremoni ishin personalitete të politikës dhe kulturës shqiptare si ish-kryetari i Kuvendit Servet Pëllumbi, shkrimtari dhe politikani Sabri Godo, deputetët dhe historianët Paskal Milo e Neritan Ceka, pedagogë të Fakultetit të Historisë në Universitetin e Tiranës. Me rastin e nënshkrimit të marrëveshjes, në mjediset e Kuvendit u çel edhe një ekspozitë me materiale dhe dokumente nga fondi i arkivit të parlamentarizmit në Shqipëri. Kryetarja Topalli ka shprehur entuziazmin e saj për nënshkrimin e kësaj marrëveshjeje, që, sipas saj, synon promovimin e vlerave dokumentare të historisë dhe kulturës së parlamentarizmit shqiptar, disa prej të cilave të panjohura dhe të pastudiuara deri sot. “Një hap i parë domethënës i këtij bashkëpunimi është edhe çelja e kësaj ekspozite me dokumente origjinale, që ruhen pranë Arkivit Qendror Shtetëror, të përzgjedhura nga fondi arkivor i Parlamentit Shqiptar në vitet 1922 – 1944, të cilat paraqiten për herë të parë para një publiku më të gjerë se ai i historianëve dhe studiuesve”, - u shpreh Topalli. Më tej, takimi ka vijuar në admirimin e ekspozitës të organizuar me këtë rast.

31 Gusht 2007

[Albo]

Historia, mjaft eshte rishikuar

Astrit Lulushi
SHBA

Historianet thone se revolucionet qe lindin nga ngjarje te shkeputura behen zakonisht shkaktare te tronditjeve te pafund. Ketu ata marrin si shembull,revolucionin bolshevik qe ishte rrjedhim i perpjekjeve te Gjermanise per te penguar pjesmarrjen e metejshme te trupave te Rusise cariste ne luften e pare boterore, duke perdorur Leninin si agjent per krijimin e trazirave te brendeshme qe sollen permbysjen e carit dhe vendosjen e diktatures komuniste, e cila pastaj do te perhapej e zgjaste deri ne fund te shekullit XX.

Pavaresia e Shqiperise me 1912, krahas veprimtarise atdhetare, ishte ndoshta me shume rrjedhoje e shperberjes se perandorise osmane, prandaj edhe u be shkak per grindje te brendeshme e te vazhdueshme, nderkohe qe nevoja kerkonte sigurimin e bashkimit te te gjitha trojeve dhe arritjen e nje mirekuptimi mbare kombetar per mbarevajtjen e shtetit te ri. Dhe nese nuk do te kishte qene vemendja e fuqive te medha, vemendje e nxitur kryesisht nga interesat e veta dhe kunder nje hegjemonie serbe a greke ne Ballkan, shqiptaret ndoshta per nje fare kohe do te kishin mbetur me nje Vlore, Korçe, Durres apo Mirdite te pavarur, derisa te ishin konsumuar krejt, nga te tjeret ose nga grindjet e brendeshme.

Revolucioni i qershorit 1924 i quajt demokratik nga historiografia komuniste,ishte me teper nje force entropie e cliruar nga kaosi i brendshem i atyre viteve. Eshte thene se vrasja e Avni Rustemit u perdor si shkak per revolucionin e 1924, kur llogjika thote se ngjarja duhej te ishte perdorur per te kunderten; per nje manifestim gjithe politik ne perkrahje te rendit e shtetit ligjor. Avni Rustemi njihej si atentator i Esad Pashe Toptanit. Me gjyqin ne Paris, eshtja e tij ishte mbyllur. Vrasja e Rustemit eshte cilesuar nga historianet komuniste si hakmarrje e Zogut per Esad Pashen, qe sipas tyre ishte daja i Zogut. Por e verteta, sipas historianeve te tjere, eshte se mes deges se Toptanajve te Esadit dhe e Toptanajve nga rridhte e ema e Zogut lidhjet ishin te largeta, prandaj vrasja e Esadit veshtire se mund te behej shkak per hakmarrje nga ana e Zogut. Shkaku i terthorte i revol uciontit duket se u krijua kur Beqir Valteri, qe bente pjese ne nje organizate me Avni Rustemin, hyri ne sallen e parlamentit dhe qelloi kunder Ahmet Zogut duke e plagosur ate. Me pas ndodhi vrasja e A. Rustemit. Pra ngjarjet e qershorit 1924 duket se ishin keshtu vazhdimi i nje grushti te deshtuar shteti.


Pas 6 muajsh, Zogu kunderpergjigjet, fiton, shpallet kryeminister, se fundi mbret. Shume nga kundershtaret e tij u arratisen ne perendim, ku rane ne kontakt me ideologji te ndryshme qe u bene baza per ndarje ne dy grupe; nacionaliste e internacionaliste, nga te paret dolen ballistet, nga te dytet komunistet. Per sa kohe qe keto dy grupe kishin nje armik te perbashket, Zogun, dhe ishin njesoj te perndjekur, dallimet mes tyre ishin thuajse te padukeshme. Pushtimi Italian, solli largimin e Zogut, por edhe lindjen e nevojes per nje armik te perbashket. Fillimisht roli i ketij armiku u plotesua nga pushtuesit, te pakten deri me 1943, kur komunistet, me perkrahjen jugosllave e sovjetike, u ndjene te sigurt se mund te perballonin edhe nje armik te dyte, ballistet, qe komunistet i shihnin si kundershtare te ideologjise se tyre internacionaliste, por mbi te gjitha si rivale per pushtetin e ardhshem.

Per komunistet, ngjarjet rrodhen qe ata te dilnin fitues. Nese qellimi i tyre do te kishte qene e mira e atdheut dhe jo marrja dhe ruajtja me cdo kusht e pushtetit, edhe krimet e tyre nuk do te kishin qene mizore e ne mase si ndaj njerezve dhe historise. Gjate diktatures, nje sere taktikash u perdoren per te shtremberuar ngjarjet e se kaluares. Librat e botuara para ardhjes se komunizmit u zhduken, u dogjen; fytyrat e personave historike, por te padeshirueshem per regjimin, u hoqen nga fotografite autentike; emrat, jo me favorite, u fshine nga dokumentet e nga librat e historise. Keshtu ne menyre sistematike historia u rishikua, u rishkrua; ngjarjet u modifikuan ne menyre qe vetem komunistet te dilnin si shpetimtare te gjendjes dhe fateve te kombit, ndersa per cdo deshtim, ne pamundesi per te fajesuar armiqte e vjeter pasi ata ishin burgosur, vrare, internuar e arratisur, fillua n te krijoheshin armiq te rinj qe kete here perzgjidheshin nga brenda radheve te PPSH-se. Ne kerkim te gjetjes medoemos te nje armiku, komunistet u bene armiq te vetvetes.

Keshtu, Shqiperia, vazhdoi ne nje rruge jo te natyreshme zhvillimi duke kopjuar shtetet shumekombeshe e shumetnike, si Jugosllavia, Bashkimi Sovjetik e Kina, me te cilat ajo kishte te perbashket vetem ideologjine dhe etjen e pashuar te udheheqesve per pushtet. Nese qellimi i udheheqesve shqiptare do te kishte qene se pari patriotik dhe pastaj politik a ideologjik, Shqiperia nuk do te kishte dale nga ajo epoke e dermuar e me histori te shtremberuar, dhe sot nuk do te kishte njohur periudhe tranzicioni, por ate te vazhdimesise se zhvillimit.


29 Gusht 2007

[Albo]

Inisiativa e kryeministrit shqiptar eshte per tu pershendetur dhe ai eshte nje problem 95 vjecar per shqiptaret. Per 5 vjet, ne 2012, shteti shqiptar do te festoje nje pervjetor madheshtor, 100 vjecarin e lindjes se tij. Dhe me i dhimbshem se vete realiteti aktual apo ai i 100 vjeteve te fundit, eshte ideja se femijet shqiptare sot, dhe shqiptaret ne Shqiperi kane nje njohje minimale ose te gabuar te historise se tyre 100 vjecare. Dhe ky eshte nje realitet i dhimbshem, qe deshmon qe problemet e shoqerise shqiptare nuk jane vetem ne nivelin shoqeror, ekonomik e politik, shqiptaret si popull ende nuk njohin historine e tyre, ashtu sic ka ndodhur, pa ngjyrimet ideologjike dhe politike te kohes.

Por ajo qe eshte po aq e dhimbshme te konstatosh, ajo qe per mendimin tim eshte edhe arsyeja qe edhe pse kane kaluar 2 dekada ne pluralizem, librat e historise se shkollave shqiptare kane ndryshuar pak ose aspak, eshte fakti qe gjithe historianet dhe akademiket qe merren me studimin e historise shqiptare, jane produkte te ideologjive te kohes qe jetuan. Kjo manifestohet ne moshen e tyre, manifestohet ne perpjekjen per te ndertuar nje "histori te komanduar" ku monopolin e te vertetes historike e kane nje grup i vogel historianesh qe nuk jane gati te pranojne asnje "devijim nga vija e tyre", kjo manifestohet edhe ne frymen populiste, ideologjike dhe krejt subjektive ne te cilen analizohen dhe komentohen faktet historike, prirja per te vene theksin tek "momentet e shkelqyera te historise" dhe .mania per te lene ne hije te plote dhe pa zene ne goje fakte te tjera historike qe implikojne faktorin shqiptar. Dhe shembujt per kete jane te shumte.

Me gjithe thirrjen e kryeministrit shqiptar per historianet shqiptare, realiteti eshte i tille qe historianet aktuale shqiptare jane pjese e problemit dhe jo e zgjidhjes se tij. Personalisht nuk kam shume shprese tek ndonje ndryshim ne botekuptim dhe qasjen shkencore te historianeve shqiptare, te pakten jo nga brezi i vjeter. Do te duhen vite, mbase edhe dekada qe historianet e rinj shqiptare, te kursyer nga ideologjite e koheve te kaluara, te fillojne te shkruajne historine shqiptare ashtu sic ka qene me endjen e nje njeriu te lire qe kerkon te mesoje te gjitha ngjarjet dhe faktet e te pareve te tij, ashtu sic kane ndodhur, me bukurine dhe shemtine e tyre.

Nderkohe, ajo qe po ndodh dhe qe po e mbush disi kete boshllek historik tek shqiptaret, eshte deshmia e gjalle e atyre personazheve historike qe u ishte hequr nje kryq i kuq nga historianet shqiptare deri me sot. Pinjollet e Mbretit Zog nuk jane me nje fantazi e larget, jane nje pjese e realitetit dhe jetes shqiptare ne Tirane. Figurat e lena ne hije me dashje apo dashje nga komunizmi, sot po flasin me gojen e tyre ose pas vdekjes, duke publikuar kujtimet e tyre.

Pa harruar edhe kontributin e madh qe po japin edhe historiane, studiues dhe philoshqiptare te apasionuar, duke publikuar libra mbi historine shqiptare ashtu si ata e kane zbuluar apo deshmuar me jeten e tyre. Ky eshte nje kontribut i madh qe ndihmon ne ndergjegjesimin e shqiptareve te thjeshte, edhe vete historianet shqiptare, mbi ate "historine e ndaluar ndryshe" qe nuk eshte me tabu.

Pavaresisht nga te gjitha keto pengesa, une jam i bindur qe shqiptaret do te rigjejne vetveten duke rindertuar kujtesen e tyre historike, qe u sulmua dhe dhunua ne nje menyre shume brutale nga 50 vjetet e rregjimit komunist. Bindja ime buron nga fakti i thjeshte se me ne fund, liria ka trokitur edhe ne deren e shqiptareve.

Albo

[BARAT]

Sancta Simplicitas!

Pëllumb Xhufi-gazeta shqip 3.9.2007

"Injorancë e pafajshme": këto qenë fjalët e dëshpëruara që reformatori çek, Jan Hus, nxori bashkë me shpirtin, kur nga turma e popullit sehirxhi vuri re të shkëputej një plakë e mjerë, e cila me kujdesin instinktiv të një nëne dhe e bindur se kryente veprën më të mirë në botë, filloi t‘i fryjë zjarrit që xhelati ia kishte vënë një çast më parë turrës së druve dhe që një fllad i lehtë ere e kishte shuar.

Jan Husi ishte nismëtari i lëvizjes husite, ideatori i emancipimit politik e kulturor të çekëve nga shekuj nënshtrimi e kolonizimi gjerman. Në këtë kuadër, një ndër nyjat e "herezisë" së tij, ishte edhe dalja nga ambiguiteti gjermano-çek, mishëruar në Universitetin e Pragës dhe ekzaltimi i identitetit etnik e kulturor të popullit të tij. Thuhet se për këtë qëllim, martiri çek kishte ideuar edhe ngritjen e një universiteti (akademie) paralele kombëtare. Rrethanat historike, pra, janë të ngjashme me ato që kohë më pas, e shtynë dhe Sami Frashërin tonë të shtrojë nevojën e afirmimit të identitetit etnik e kulturor shqiptar nëpërmjet kultivimit të studimeve themeltare në kuadrin e një Akademie shqiptare të Shkencave. Akademia, në fakt, u bë në vitin e njëzetetetë të erës Hoxha, dhe u zhbë, në vitin e dytë të erës Berisha-bis.

Sigurisht, çdo paralelizëm midis fatit të Jan Husit në vitin 1415 dhe fatit të Akademisë shqiptare të Shkencave, në vitin 2007, nuk mund të jetë veçse i sforcuar. Por pikëtakimet nuk mungojnë. Dhe një prej tyre është se tani, si atëherë, veç shtetit (nën petkun e xhelatit), është rishfaqur si personazh i dramës edhe plaka me pishtar, nën petkun e gjithfarë opinionistëve, që me afsh (e me zjarr) kërkuan martirizimin e Akademisë së Shkencave dhe që me pezëm e me vrer nuk po i ndahen asaj edhe post mortem. Veçse, në rastin e këtyre zjarrvënësve tanë, do të ishte pa vend indulgjenca që Jan Husi i akordoi zjarrvënëses plakë: sepse, këta nuk janë as injorantë, si plaka, e as të pafajshëm (naivë), si ajo.

Mbledhja e fundit e Këshillit të Ministrave dhe "bravada" e fundit diversive e Kryeministrit mbi historinë, risollën në fokusin e debatit politik e shkencor çështjen e Akademisë së Shkencave, të kërkimit shkencor e posaçërisht të shkencave albanologjike. Ajo që bie në sy është heshtja e të zotëve të punës, e studiuesve, që në një farë mase është e kuptueshme: jemi në valën e "reformës" berishiane, dhe mbi ta rëndon, si shpata e Damokleut, kërcënimi i pushimit nga puna.

Në të kundërt, në debat u përfshinë të tjera pena. Një pjesë e tyre, në frymë të matur e konstruktive, duke mbrojtur të drejtën e pamohueshme e të gjithëpranuar të reformës e të ndryshimit, paralajmërojnë për rrezikun e mohimit të gjithçkaje e të ndërhyrjeve radikale, posaçërisht në lëmin e albanologjisë, që është edhe pararoja e shkencës shqiptare ("Albania" 29 gusht, "RD" 28 gusht, "Shqip" 2 shtator). Por, për fat të keq, kanë qenë akoma më të shumta shkrimet e autorëve që kërkojnë një "fillim të ri" aty, ku më shumë se gjetkë fillimi ex novo është baras me dështimin. Në këtë kuadër, duken vërtet shqetësuese idetë e shprehura në shkrimin e një opinionisti e profesori të ri, evropian e liberal ("Panorama", 28 gusht). I cili, duke pas qenë për ca kohë edhe këshilltar i Kryeministrit Berisha, me ç‘po duket ka rol të veçantë në gatimin e "reformës" berishiane, rrokopujë si ajo, në lëmin e Akademisë së Shkencave e posaçërisht të shkencave albanologjike. Privilegji i të qenit për shumë vjet punonjës i Akademisë së Shkencave dhe, ç‘është më e rëndësishmja sot, i "imunitetit" të pagës mujore, na jep mundësinë edhe ne të përfshihemi, eventualisht pa ndonjë dëm, në debatin e rindezur mbi Akademinë e Shkencave, albanologjinë e historinë. Duke dashur, pikësëpari, t‘u përgjigjemi ideve të shprehura nga opinionisti në fjalë dhe, nëpërmjet tij, të gjithë "xhelatëve" akademicidë, mes tyre edhe një mikut tim me të cilin na lidhin vetëm sherret, që, pasi lëvdon "mrekullinë" e fundit berishiane, mbylljen e Akademisë së Shkencave, pasi i bën hosanà Kryeministrit barabà , e ndien veten plotësisht të denjë (e kompetent) për të lëshuar direktiva për të ardhmen e kërkimit shkencor në Shqipëri, posaçërisht të shkencave "albanologjike". Këto, sa për fillim, do të duhej të braktisin temën e "etnogjenezës" për t‘iu drejtuar brigjeve imagjinare të "pellazgjishtes", nën moton: poshtë Çabeji-rroftë Zheji! ("Koha Jonë", 29 gusht). Nuk gjejmë fjalë të polemizojmë as me ata që janë përfshirë në debat të shtyrë thjesht nga ngacmime personale. Këtë bën, bashkë me të tjerë, edhe një gazetar i njohur e i nderuar, i cili arrin në konkluzionin se historia e Shqipërisë nuk është e saktë dhe duhet rishkruar, ngaqë një kushëriri i tij nuk figuron në listat e deputetëve të viteve ‘20. A thua se detyra e historianit është "të peshkojë", nga i pari tek i fundit, politikanë e deputetë, pavarësisht se dje ashtu si edhe sot ka pasur gjithnjë të tillë që s‘dinë të bëjnë gjë tjetër, veç të heshtin si peshku në ujë.

Por le t‘u kthehemi ideve të opinionistit të sipërpërmendur, që japin më shumë lëndë për diskutim. Ky, nëpërmjet një lumi gabimesh gjuhësore tronditëse (shenjë e një disponimi të lindur anti-akademik), e baltos keq Akademinë tonë të Shkencave, si "i fundmi Akademi Shkencash të ish-bllokut komunist" (vini re shqipen), që vazhdonte me kokëfortësi t‘i qëndronte besnike modelit të sajdisur dikur në Kremlin. Vetë albanologjia, sipas tij, është një konstruksion arbitrar, sepse nënkupton ekzistencën e një shkence të veçantë, specifike për "albanët", d.m.th. shqiptarët, që u mbivendoset shkencave bazë, historisë, gjuhësisë, arkeologjisë. Kjo, shton ai, është provë e një nacionalizmi e "etnocentrizmi" të pashoq, aq i huaj për Evropën liberale e liberiste, të përfaqësuar më në fund denjësisht edhe në vendin e shqipeve (e të sorrave).

E pra, për respekt të dijes duhet kujtuar se Akademia, si institucion i dijes, nuk është një "sajdisje" (sajesë?) sovjetike. Jeta e saj fillon në Greqinë e lashtë dhe para se të mbërrinte në Bashkimin Sovjetik, sindromi akademik kishte "molepsur" vende si: Franca, Gjermania, Austria, Italia, Greqia, Serbia etj. etj. Në disa prej këtyre vendeve, sistemi akademik është ruajtur tale quale deri në ditët tona, pavarësisht nga zhvillimet e paimagjinueshme që ka pësuar ndërkohë dija dhe institucionet e dijes. Kjo vlen për Austrinë, Belgjikën, Greqinë, Suedinë…Kjo vlen absolutisht për vende ish-komuniste, si: Hungaria, Polonia, Bullgaria, Rumania, Serbia, Maqedonia dhe do të mjaftonte ky fakt, për ta parë me një sy kritik e "kombëtarisht" dyshues nxitimin për të vepruar ndryshe e për të zhbërë Akademinë shqiptare në momentin kur akademitë e vendeve fqinje, me halle e probleme të ngjashme e interferuese me tonat, punojnë me kapacitet të plotë.…Pra, mos të mashtrojmë e le ta fillojmë bisedën drejt: në kushtet e lirisë së plotë akademike, që i ka munguar jo pak në të kaluarën, Akademia nuk ka si të jetë e pse të jetë një "relike" e kohëve sovjetike. Në fund të fundit, historia e saj fillon në vitin 1972, pas prishjes me Bashkimin Sovjetik dhe, për të qenë deri në fund të sinqertë, një nga direktivat që Partia e Punës i dha asaj me fillimin e punës, ishte pikërisht "desovjetizimi" i shkencave shoqërore, veçanërisht i shkencave albanologjike dhe përqendrimi i tyre në çështjet që kishin të bënin me historinë, gjuhën e kulturën e popullit shqiptar. Për këtë qëllim u organizuan konferenca ndërkombëtare e botime të shumta mbi qytetërimin ilir dhe vazhdimësinë iliro-shqiptare, mbi etnogjenezën e popullit shqiptar, mbi epokën skënderbejane, mbi Rilindjen Kombëtare…Për këtë qëllim, Instituti i Historisë iu vu punës për hartimin e një teksti të ri të Historisë së Shqipërisë, që do të ndreqte gabimet e atij pararendës të vitit 1959, për këtë qëllim u hap aty një sektor i veçantë për studimin e historisë etnike, një tjetër për studimin e historisë së Kosovës, që deri atë kohë ishte neglizhuar e lënë në harresë. Të rrinë të qetë kritizerët, me këtë nuk duam t‘i thurim lavde regjimit, sepse ne që kemi punuar në sistemin e Akademisë së Shkencave e dimë mirë se shtysën për krijimin e saj dhe orientimin për shkencat albanologjike e dhanë shkencëtarë të vërtetë e patriotë, si Prof. Xhuvani, Prof. Çabej, Prof. Buda etj. Fakti që Enver Hoxha e dëgjoi, në këtë rast, fjalën e tyre, nuk e zhvlerëson Akademinë dhe studimet e saj, veçanërisht ato albanologjike. Dhe në rast se rezultatet e arritura në këto fusha nuk kanë qenë ato që priteshin, përveç gjynaheve të regjimit, përgjegjësia bie jo pak edhe mbi paaftësinë e atyre studiuesve, që nuk arritën të ngriheshin në nivelet e përafërta të etërve të Akademisë, që përpara shkencës preferuan militancën partiake, që nëpërmjet së dytës u përpoqën të imponohen tek e para, makar edhe duke luftuar e goditur poshtërsisht kolegët e tyre. Nuk është e papritur, që brylaxhij nga të këtij soji i gjen sot në radhët e para të atyre që kanë rrëmbyer urët për t‘i vënë zjarrin Akademisë e albanologjisë.

Pra, t‘i japim Akademisë pjesën që i takon. Akademia është një formë institucionale e organizimit të kërkimit shkencor, dikur e përgjithësuar dhe që sot vazhdon të ruhet veçanërisht në vendet e vogla, me problematika therëse, me mundësi e resurse të kufizuara, për të ruajtur eficensën në fusha të veçanta. Është gjithashtu e pasaktë të pohohet se Akademia ishte produkt i kohëve të izolimit e të autarkisë. Në rast se ky gjykim vlen në tërësinë e jetës nën komunizëm, për Akademinë vlen më pak. Sepse, Akademia dhe institutet e saj kishin marrëdhënie me simotrat e tyre, në Perëndim e në Lindje, studiuesit shqiptarë ndiqnin veprimtari shkencore në të katër anët e botës, dijetarë e studiues të huaj nga më të shquarit toleroheshin të ndiqnin kongrese e seminare shkencore në Tiranë, madje pa i detyruar "të presin mjekrën", siç ndodhte me vizitorët e tjerë të huaj. Pa u zgjatur në arsyet që e shtynin shtetin komunist të trajtonte me një "dorezë kadifeje" Akademinë e Shkencave, po themi atë që ka më shumë rëndësi për çështjen tonë: Akademia e Shkencave lindi dhe funksionoi si një institucion elitar kërkimor, me një status të veçantë, gjë që i mundësoi asaj të kryejë studime fondamentale, të njohura e të vlerësuara edhe jashtë, veçanërisht në lëmin e studimeve shqiptare (albanologjike). Dhe shumë mirë që ndodhi kështu. Në doni të dini më shumë, pyesni profesorët e studiuesit tanë nga Kosova: ata më shumë se kushdo do të mund të shpjegojnë rolin që luajtën studimet albanologjike të promovuara nga Akademia e Shkencave të Shqipërisë, në ndërgjegjësimin dhe emancipimin e rinisë e të inteligjencës kosovare në vitet vendimtare ‘70-‘80 të shekullit të kaluar.

Duke iu kthyer realitetit të ditëve tona, duket se gjendja pas reformës konfuze berishiane është e tillë, që kërkimi shkencor dhe në mënyrë të veçantë albanologjia, pasi u nxor jashtë me përdhunë nga Akademia, ka mbetur në mes të rrugës, apo në dyert e Ministrisë hallemadhe të Arsimit (që është e njëjta gjë). Pretendimi sipas të cilit paskëtaj kërkimi shkencor do të integrohet mrekullisht në universitet, është një profkë, kur gjithkush e njeh mirë kaosin e degradimin që ka pushtuar universitetet tona e që parashikohet të vazhdojë aty edhe për një kohë të pacaktuar.

Viktima kryesore e kësaj pseudoreforme duket se do të jetë pikërisht albanologjia, ajo që para dhe pas krijimit të Akademisë, ka qenë lavdia e shkencës shqiptare. Dikush nga ata që e përdorin shqipen në mënyrë të shkujdesur, i bindur në "kotësinë" e albanologjisë, kërkon të na bindë edhe ne të tjerëve se vetë termi është i papërshtatshëm, gjuhësisht e konceptualisht. Në fund të fundit, thotë ai, në vend të termit albanologji do të ishte më i drejtë termi "studime shqiptare". Vërejtje prej esnafi, prej puritani, që nuk pritej nga një shpërdorues i gjuhës shqipe. Por, le të lemë mënjanë albanologjinë e t‘u kthehemi disa simotrave të saj, që quhen hititologji, egjiptologji, turkologji, sinologji… apo gjermanistikë, romanistikë, helenistikë, sllavistikë…: që të gjitha janë degë të diturisë që merren me studimin e historisë, gjuhës e kulturës së popujve të veçantë, të popujve që shkenca i konsiderohen "interesantë", "origjinalë" e me një rrezatim historik e kulturor tej kufijve kombëtarë. E pra, të tillë qenkemi edhe ne shqiptarët dhe një gjë të tillë, duhet të pranojnë, volens nolens, edhe albanoskeptikët tanë, përderisa këtë e kanë thënë dhe e kanë vendosur mendje të ndritura, si Leibniz, Mayer apo Sufflay, sipas të cilëve gjuha shqipe, kultura e historia e shqiptarëve, "kanë vlerën e një monade, në të cilën pasqyrohet si askund tjetër universi adriatiko-ballkanik". Kanë qenë këta dijetarë, bashkë me të tjerë si: Thunmann, Hopf, Fallmerayer, Hahn, Evans, Jireçek, Praschniker, Nopcsa, Ippen, Durham, Haslluck, anëtarë të akademive legjendare të Evropës, siç qe ajo e Bavarisë apo siç është sot e gjithë ditën Akademia e Vjenës, të cilët (ata, dhe jo "sovjetikët") përdorën të parët fjalën "albanologji" dhe, ç‘është më e rëndësishmja, hodhën themelet e studimeve shqiptare, d.m.th. të albanologjisë. Nuk është një rastësi, që personalitete të tilla, në momentet historike vendimtare për kombin shqiptar, siç ishte krijimi i shtetit të pavarur shqiptar apo ruajtja e integritetit territorial të tij (1912-1914) ngritën me forcë zërin e tyre në favor të Shqipërisë e të kombit shqiptar, duke u përplasur para syve politikanëve cinikë të Evropës, hipotekën origjinale e të patjetërsueshme të tij, historike, gjuhësore, kulturore. Dhe është fat i madh që zëri i këtyre "albanologëve", shumica e të cilëve kontër e baronë, u dëgjua më shumë në konferencat evropiane, se zëri i ndonjë plebeu shqiptar, siç ishte Esad Pashë Toptani, "njeriu që nuk njihte asnjë gjuhë të Evropës, por njihte shumë mirë vlerën e të gjitha monedhave evropiane"(M. McMillan).

Nëse gjërat qëndrojnë kështu, siç ne besojmë, ç‘kuptim ka pezmi ndaj albanologjisë, që stigmatizohet padrejtësisht si një relikë e së kaluarës "sovjetike" të Shqipërisë? Duke harruar, që me Akademinë e Shkencave dhe, në veçanti, me albanologjinë lidhet mundi dhe jeta e disa njerëzve jo të zakonshëm, që janë marrë me të tjera punë, e jo me mbrojtjen e vijës marksiste-leniniste të Partisë së Punës, siç duan të thonë të paditurit e të palexuarit e ditëve tona. Të tillë janë: Aleksandër Xhuvani, Eqrem Çabej, Aleks Buda, Hasan Ceka, Shaban Demiraj, Petrit Radovicka, Rrok Zojzi, Kristo Frashëri, Skënder Anamali, Dhimitër Shuteriqi, Injac Zamputi, Selami Pulaha, Alfred Uçi, Andromaqi Gjergji, Selim Islami, Stefanaq Pollo, Androkli Kostallari, Luan Omari, Zija Zholi, Arben Puto, Frano Prendi…Kritizerët e palexuar e të pamësuar të ditëve tona, që mbijnë si kërpudhat pas shiut pas çdo spërkatje të Kryeministrit, duhet të maten para se të flasin për disa çështje të vështira, pasi kanë të bëjnë para së gjithash me ta!

[Hero i Popullit]

Rishikimi i Historise? - ky term mbase eshte i gabuar. N.q.se Historia eshte shtremberuar atehere duhet perpunuar dhe rimodeluar. Por Historia more shoke, shoqe dhe zonja e zoterinj eshte nje disipline shkencore e jo nje liber artisitik. Pra problemi eshte se do te duhet nje kohe shume e gjate. Sepse do te duhet nje grup Historianesh te cilet duhet te jene specialist te nendegave shkencore te Historise. Pasi vete kjo shkence ne Shqiperi ndahet ne disa nendege te bazuara ne Periudha dhe ngjarjet historike te kombit tone. Ne rastin me te mire do te presim deri sa te bashkohen te gjithe specialistet e periudhes se Rilindjes, se Pamvarsise, se Kombit modern, se periudhes Komuniste. Po kush jane ata ? Kush jane keta Historiane qe do te punojne per rishikimin e Historise? Garda e vjeter (pa dashur ti paragjykoje) qe punojne ne Institutin e Historise jane ata qe shkruajten Historine e Meparshme. D.m.th skemi cpresim nga ata. Po keta Historianet e rinj? Jane te gjithe dishepuj te atyre te vjeterve. Edhe te duan keto dy grupenuk mund ta bejne.
a edhe nje problem tjeter po periudhen postkomuniste te Historise se Shqiperise kush do ta shkruaj? A do te jene te gatshem Nano dhe Berisha qe te pranojne nje gjykim te drejte t efakteve historike te ngjarjeve pas viteve 90, kur ata jane aktoret kryesore?
Une jam skeptik per te gjitha keto.
Se pari me vjen keq q e po e them se nuk kemi historiane qe do ta shkruajne historine.
Se dyti dhe n.q.se do te kete me vone do te duhet nje kohe e gjate, aq sa ju desh historiografise komuniste\
Se treti a do te rrije Berisha larg imponimit te tij politik ne Histori? Veshtire se do te ndodh, edhe Nano apo kushdo abrash tjeter politike nuk do te rrinte dot larg.
Atehere mendoj se keto faktore jane me te rendesishmit ne ndryshimin e Historise. Mendoj se do te na duhet kohe qe te shikojme nje Histori te vertete

[Ujku'80]

Gjithe ky debat qe po zhvillohet ne kete moment behet per te hequr vemendjen e opinionit publik nga kriza energjitike qe po e con ekonomine e shqiperise 500 vjet mbrapa. Nqs historia duhet rishikuar, kjo nuk duhet bere nga politika por nga historianet, jane ktea te fundit qe duhet ta vleresojne dhe te marrin vendimet perkatese.

[TOKE GEGA]

Vështirësitë për të rishkruar historinë e artit

Nga Celo Hoxha

Deri tani është folur kryesisht për rishkrimin e historisë së politikës, për historinë e sportit Besnik Dizdari kishte një edit javën e shkuar në këtë gazetë, ndërsa për historinë e artit nuk është folur fare.

Në politikë gjërat kanë qenë më të thjeshta. Në vitin 1991, ndarja e një sistemi politik me një tjetër ishte, të paktën formalisht, e prerë: nga sistemi njëpartiak u kalua në sistemin shumëpartiak, prona kolektive u privatizua, ekonomia e kontrolluar kaloi në ekonominë e tregut të lirë. Pavarësisht sa të përsosura ishin në terren këto ndryshime, në vetëdijen e shoqërisë ndarja ishte e qartë. Dhe diçka shumë e rëndësishme: figurat më të larta të diktaturës dolën nga skena. (Natyrisht, ata i ruajtën fijet e padukshme me pushtetin, kjo dihet, por të paktën nuk ishin më në vijën e parë që të të dhunonin syrin.)

Në art kemi një tjetër pamje. Mes artit të realizmit socialist dhe periudhës së re nuk ka patur një ndarje aq të prerë sa në politikë. Gjithçka është bërë thuajse në heshtje dhe në mënyrë shumë spekulative. Ish- byroistët e arteve nuk janë larguar ende nga skena, ata që ishin shkrimtarë të shquar të realizmit socialist, ata janë shkrimtarët më të nderuar edhe sot, ata që ishin aktorët më të adhuruar atëherë, ata vazhdojnë të jenë edhe sot, e njëjta gjë mund të thuhet edhe për muzikantët, skulptorët e piktorët. Atëherë, si do të rishkruhet dhe kush do ta rishkruajë historinë e artit të kësaj periudhe?

Situata nuk premton shumë. Këto dy vitet e fundit kanë vdekur një sërë aktorësh, të cilët arritën të bëhen artistë të shquar për realizimin me mjeshtëri të figurës së heroit pozitiv në filma të realizmit socialist. Varrimet e tyre u bënë me nderimet më të mëdha, ku morën pjesë edhe figurat më të larta shtetërore. Në CV-të e këtyre artistëve u përmendën titujt “Artist i Merituar” dhe “Artist i Popullit”, por askush nuk tha gjë që këto medalje janë dhënë nga ish-presidenti, Haxhi Lleshi, apo figura të tjera të larta të kupolës komuniste. Një veprim i tillë, ta thjeshtëzojmë pak shembullin, është si të përcillen në banesën e fundit me nderime ish-byroistët dhe t’iu përmenden medaljet e marra me rastin e zbulimit të “grupit armiqësor” të deputetëve, me zbulimin e “grupit armiqësor” të Koçi Xoxes, grupit në ushtri, ekonomi, kulturë e kështu me radhë. Këtu ka një problem, ky paralelizëm nuk është bërë asnjëherë dhe kjo nuk lejon të kuptohen qartë gjërat.

Ka edhe një arsye tjetër. Zakonisht, iniciativa të tilla, si rishkrimi i historisë, merren nga politika, sepse kështu është vepruar në këtë vend për 70 vjet. Mirëpo, politikanët janë, kur vjen puna tek artet, analfabetë. Këta politikanë që e dinë fare mirë se historia politike duhet rishkruar, e dinë këtë, sepse kanë qenë të fokusuar tërësisht në politikë vitet e fundit dhe e kanë mësuar ndonjë gjë, ndërsa në art ata janë ende adhurues të artit socialist. Ata i kanë idhuj – e herë-herë edhe miq – artistët e asaj periudhe. Gjithë ministrat e Kulturës, që nuk kanë ardhur nga fusha e artit në kohën e demokracisë, kanë qenë të formuar me letërsinë dhe artin socialist, ndërsa ata që kanë ardhur nga fusha e artit, kanë qenë edhe më keq, përfaqësues të shquar të realizmit socialist. Të parët nuk kanë patur vizionin e duhur, të dytët kanë patur vizion të gabuar për të ndryshuar ndonjë gjë në fushën e kulturës dhe historisë së saj. Nuk dua të them se historia e artit duhet të shkruhej me iniciativën e ministrit të Kulturës, jo, por çdo lëvizje politike në kulturën e kësaj periudhe ka përçuar edhe mesazhin se në ç’rrugë ecet. Shkrimtarët dhe artistët vazhdojnë të vlerësohen politikisht dhe jo në bazë të veprave. “Të mirët” mbrohen e “të këqinjtë” diskreditohen përditë me anë të fletërrufeve, thashethemeve dhe telefonatave shantazhuese. Nuk besoj se debati për historinë e artit do të ketë ndonjë të ardhme, të paktën jo për aq kohë sa byroistët e kësaj fushe nuk do kenë dalë nga skena, ose nuk do iu ikë nga duart kontrolli në mënyrë primitive i pushtetit.