Salajdin Saliu

[babadimri]

HYRJE NË GAZETARI nga Salajdin Salihu
Monday, 18. June 2007, 14:47:27


DËSHIRON TË BËHESH GAZETAR?

Shumë të rinj ëndërrojnë që të jenë gazetarë, sepse e konsiderojnë gazetarinë një mundësi për udhëtime, për t’u njohur me njerëz të rëndësishëm etj. Megjithatë, gazetaria është më shumë se kaq. Kur gjatë pasditeve “bota normale” kryen orarin e punës dhe çlodhet, gazetari mendon për ditën tjetër. Gazetari nuk ka pushim... Gazetari gjithnjë është në luftë me kohën.
Gazetari shkruan nën presionin e afateve, nën stres. Fleta e bardhë ose monitori shpesh i duken sikurse Napolonit i dukej Vaterlo, ku u zhvillua beteja aq e përfolur. Ndryshe nga shkrimtari, që shkruan në qetësi, gazetari shkruan nën presion të kohës. “Shkrimtari shkruan për dhjetëvjeçarët dhe shekujt”, kurse gazetari shkruan “mbi ditët dhe javët”. Lajmi i vonuar humb efektin.
Anëtarët e familjes shpesh nuk e kuptojnë. E akuzojnë se “nuk është bashkëshort i mirë”, se “nuk është baba i mirë”. Shpesh jeta e gazetarit ngjan me jetën e një bohemi. Gazetari një pjesë të madhe të kohës e kalon në terren, shpesh larg familjes. Ai është gjithmonë në lëvizje. Thuhet se “gazetari është si biçikleta; po nuk qe vazhdimisht në lëvizje atëherë rrëzohet”.
Gazetaria të sjell kënaqësi dhe mundime, prandaj ai që e do gazetarinë këto duhet që t’i ketë parasysh që në fillim të karrierës. Vetëm ata që e kanë pasion gazetarinë vazhdojnë këtë udhëtim të vështirë i cili mund të të shpie drejt lavdisë.
Jo çdokush ka konsiderata për gazetarinë. Politikani Bizmarku thoshte se “gazetarët janë njerëz të profesionit të dështuar”. Më vonë e ndryshoi mendimin. Gjatë një fjalimi tha se shtypi “e vlerëson drejt pushtetin dhe opozitën, hedh goditje djathtas dhe majtas, duke mbrojtur moralin e shoqërisë”.
Uinston Çerçili pohonte se “gazetaria është thirrje e jashtëzakonshme që duhet sa më parë t’i largohesh”. Megjithatë, ishte lexues i pasionuar i gazetave.
Gëte thoshte se shpesh herë gazetarët nuk e dinë se çfarë thonë, ndërkaq ndonjëherë nuk mund ta thonë atë që e dinë.
Një shkrimtar tjetër pohonte se gazetat duhej që të shtypeshin kur ndodhte ngjarja e madhe për njerëzimin, e cila, sipas tij, ndodhte njëherë në njëqind vjet.
Megjithatë, ka shumë shkrimtarë të njohur që i kanë shkruar veprat e tyre teksa punonin si gazetarë, të cilët kanë folur me respekt për gazetarinë. Të tillë janë gazetarët dhe shkrimtarët: Ernest Heminguej, Dino Buxati apo Gabriel Garsia Markes...
Shkrimtari dhe gazetari spanjoll, Huan Gomes Hurado, autor i librit bestseller “Spiuni i Zotit”, thotë se gazetaria të ndihmon edhe në letërsi. Nëpërmjet gazetarisë, sipas tij, mësohesh që të hulumtosh më mirë dhe të gjesh më shumë burime për veprën letrare që shkruan. Por, sipas tij, ndryshe shkruhet një roman dhe ndryshe një raport gazete, sepse në rastin e dytë duhet u nënshtrohesh klisheve...
Jeta e gazetarit është dinamike. Ka jetë të qetë, të zakonshme, ku gjërat zhvillohen ngadalë. Kjo nuk ndodh me gazetarin.
Gazetari nuk është person i dëgjueshëm. Ai angazhohet në shoqëri. Me vetiniciativë merr pjesë në mbrojtjen e sistemit të vlerave në shoqëri (politik, ekonomik, kulturor, arsimor etj.) Gazetari angazhohet edhe për ndryshime shoqërore, kur janë të nevojshme. Megjithatë, gazetari nuk jep leksione, as këshilla, ai vetëm informon. Nëse e thotë përherë të vërtetën ai ka frikë vetëm nga një gjykatës - lexuesi, dëgjuesi apo shikuesi.
Gazetaria është një luftë e vazhdueshme. Jeta e gazetarit shpesh mund të vihet në rrezik...
Vetëm të guximshmit vazhdojnë udhëtimin.
Nëse i pranoni këto vështirësi, atëherë mund ta vazhdoni udhëtimin drejt bërjes së karrierës në gazetari.


ÇKA JANË MJETET E INFORMIMIT?

Mjetet e informimit (mediumet) mbledhin dhe shpërndajnë informacionin për opinionin publik.
Sipas mënyrës së emetimit të informacioneve mund të jenë:
1. Mjete të shtypura të informimit (gazetat, revistat)
2. Mjete elektronike të informimit (televizionet, rrjetet televizive, radiot)
3. Mjete virtuale të informimit (interneti, blog-u, forumet etj.)

Sipas pronësisë mediumet mund të jenë:
1. Publike – kur financohen nga obliguesit tatimor (në Maqedoni medium publik është RTVM-ja dhe disa radio lokale etj.)
2. Private – kur financohen nga persona privat (Alsat M, Top Channel, Shekulli, Fakti, Lajmi etj.)
Përgjithësisht, mediumet informojnë publikun, vëzhgojnë zhvillimet në shoqëri dhe ndikojnë.


ÇKA ËSHTË LAJMI?

Kush thotë gazetari thotë informacion. Kështu shkruan Pierre - Andre Krol, në librin e tij “Manual i vogël i reporterit”. Po të mos ishte lajmi s’do të ishte as gazetaria.
Deri tani askush nuk ka arritur që ta përkufizojë me saktësi lajmin. Thuhet se lajmi nuk mund të përkufizohet por njihet menjëherë. Lajmi është fakt relevant. “Lajmi është diçka që nuk e ke njohur më parë” (Tarner Katlixh). Apo: “Ngjarja që ia vlen të jetë lajm është ajo e cila ndryshon status quo-në e situatës ose që mund të ndikojë në të”.
Ndoshta përkufizimi më mbresëlënës është i Robert Dejna-s, redaktor në “New York Sun”, i cili thotë: “Nuk është lajm kur qeni kafshon njeriun, por kur njeriu kafshon qenin”.
Funksioni themelor i gazetarisë është informimi. Lajmi është baza e gazetarisë. Në gazetari lajmi konsiderohet si “gjëja më e rëndësishme në botë”. Pa lajmin mediumet informative nuk do të justifikonin ekzistimin e tyre. Nga lajmi lindin të gjithë zhanret e gazetarisë - komenti, editoriali, analiza, reportazhi etj.
Njerëzit duan të dinë për ngjarjet, t’i “përjetojnë” sipas mënyrës së tyre dhe më pas të dëgjojnë apo lexojnë komentet e të tjerëve - komentuesve, ekspertëve, teoricienëve...
Gazetari e gjen lajmin, por ai nuk është gjykatës. Është e drejtë e njerëzve të kenë mendimin e tyre për ngjarjet e ndryshme për të cilat informohen. Njerëzit nuk janë qenie që duhet të udhëhiqen, por qenie që dinë të mendojnë.
Gazetari gjithnjë duhet ta ketë të qartë thënien “Ta dëgjojmë dhe palën tjetër”.
Gazetari nuk paragjykon. Ai shkon atje ku e shpien faktet, “shkon drejt jetës duke e treguar atë”.
Lajmi duhet të jetë i saktë, i qartë, i plotë, aktual.
Përmbajtja e lajmit gjendet duke u dhënë përgjigje pyetjeve: KUSH? ÇKA? KU? KUR? SI? PSE?
Gjërat më të rëndësishme gjithnjë janë në fillim të lajmit. Redaktorët i shkurtojnë tekstet duke filluar nga fundi.


CILAT JANË KARAKTERISTIKAT E LAJMIT?

Ndikimi (Impakti) – Sa më i madh të jetë ndikimi te njerëzit dhe proceset në shoqëri, po aq është më i rëndësishëm një lajm.

Nisja nga pika zero (nga lokalja) – Lexuesit më shumë i intereson ajo që ndodh më pranë tij. Një zjarr afër vendit ku jeton i intereson më shumë se sa një fatkeqësi më e madhe e ndodhur diku larg.

Koha e duhur – Lajmi plasohet në kohën e duhur. Çdo lajm i vonuar humb efektin.

Njerëzit – Lajmi ndërlidhet me njeriun. Njerëzit e bëjnë dhe e lexojnë lajmin. Emrat e mëdhenj krijojnë lajmin e madh.

Konfliktet – Janë një nga veçantitë kryesore të lajmit.

Dimensioni human – Gazetari identifikohet me fatin e atyre për të cilët raporton.

Audienca (target grup-i) – Çdo lajm zgjon interesimin e një grupi njerëzish (të rinjve, pleqve, pensionistëve, adhuruesve të artit, sportit etj.)

ÇKA ËSHTË PUBLIKU DHE POROSIA?

Komunikimi elementar konsiderohet se ka tre elemente - Publikun, Përrallën (rrëfimin), Porosinë (mesazhin). Pra 3P.
PUBLIKU janë lexuesit, shikuesit, dëgjuesit apo shfrytëzuesit e internetit
POROSI jepet nëpërmjet tekstit, fotografisë, videos, grafikës, tonit (zërit), HTML-së etj.

CILA ËSHTË GJUHA E GAZETARIT?

Nuk ka një gjuhë universale. Secili gazetar e ka gjuhën e tij. Saktësia dhe qartësia e një teksti varen nga pasuria gjuhësore e gazetarit. “Gjuha nuk është vetëm mënyrë për të shprehur mendimet, por edhe mënyrë e të menduarit”. Shumë njerëz përdorin të njëjtat fraza. Gazetari duhet të ketë gjuhë më të pasur. Kjo arrihet duke lexuar vazhdimisht. Megjithatë nuk janë gazetarët ata që e mbrojnë gjuhën, që e pasurojnë atë. Duke shkruar nën presionin e afateve ata shpesh nuk kanë kohë që të ndalen gjatë te “gdhendja” e fjalisë. Nëse shkrimtari shkruan për një lexues ideal, gazetari shkruan për të gjithë, pavarësisht përgatitjes arsimore apo profesionale të lexuesit. Por gazetari asnjëherë nuk duhet ta harrojë se pa fjalën ai është sikurse njeriu pa ajrin...
Gazetari duhet të jetë i shpejtë, por edhe i qartë. Mungesa e qartësisë e errëson mendimin. Ai, gjithashtu, duhet të jetë i saktë, të mos përdorë fjalë të tepërta. Fjalitë e gjata, po nuk u shkruan me mjeshtri, mund të krijojnë konfuzion te lexuesi. Gazetari duhet të shkruajë shkurt. Gazetari shkruan që të lexohet.
Andre Krol konsideron se gazetar i mirë është ai i cili i jep tekstit jetë, ngjyrë, aromë, ton, muskul dhe karakter, por edhe nuhatje. Kush thotë gazetari thotë informacion. Fjalitë e shkurtra japin ritëm, nerv dhe muskul. Sipas tij një gazetar është i mirë nëse arrin lexuesin ta mbajë peng të shkrimit të tij.

ÇFARË TRANSMETOHET ME GJUHËN E MEDIUMEVE?

Me gjuhën e mediumeve (gazetave, radios, TV, internetit) transmetohen informacione për njerëz, ngjarje, aktivitete, pasoja etj.
“Gjuha e mediumeve është në raport të ngushtë me gjuhën e popullit, të rajonit, gjuhën e grupeve të caktuara...” (The Oxford Dictionary of English Grammar).
Gjuha krijon identitet. “Kur flet ose shkruan diçka, ti shfrytëzon burime nga gjuha amtare për ta projektuar veten si një personalitet i veçantë, të ndryshëm brenda rrethanave të ndryshme. Gjithashtu e projekton veten si një personalitet i angazhuar brenda aktiviteteve të caktuara. Nëse nuk e kam idenë se kush je, atëherë nuk do të arrij që të kuptoj se çka më thua, çka shkruan dhe çka më preferon”. (James Paul Gee).

ÇKA DUHET TA KEMI PARASYSH KUR SHKRUAJMË NJË LAJM?

- Më parë përgatitemi, pastaj ulemi që të shkruajmë;
- Më parë duhet ta kemi të qartë për atë që shkruajmë, pastaj të fillojmë të shkruajmë, sepse nuk ka mendime të errëta, por fjali të errëta;
-Të mendojmë shkurt që të shkruajmë shkurt;
- Të respektojmë normat gramatikore (edhe pse çdo redaksi ka lektorin);
- Të përdorim fjalë nga gjuha standarde;
- Të kemi njohje për sintaksën;
- Të shkruajmë me precizitet semantik – pra të mos përdorim fjalë që s’ua dimë kuptimin (nuk themi “narkoman”, por “i varur nga droga”, jo “invalid” por “handikap”);
- Duhet që të flakim fjalët e huaja, zhargonet, shprehjet figurative, klishetë, gjuhës administrative;
- T’u shmangemi fjalive të komplikuara;
- Të flasim, pastaj shkruajmë – më parë ta themi fjalinë, pastaj ta shkruajmë
- Të shohim nëse përputhen kohërat, gjinitë, numërorët etj.
- Gazetari i mirë gjithnjë e rilexon tekstin e tij. Atij nuk i pengon që tekstin t’ua lexojë kolegëve para se ta dërgojë te redaktori. Përse jo, tekstin mund t’ia japësh ta lexojë edhe pastrueses. Edhe ajo është një lexuese gazetash, një dëgjuese e radios apo një shikuese e TV-së.

SI SHKRUHET NJË LAJM?

Dëshirojmë që të shkruajmë një lajm?
Duhet që t’u japim përgjigje pyetjeve: KUSH? ÇKA? KU? KUR? SI? PSE?
Nuk u përgjigjemi këtyre pyetjeve?
Nuk e kemi lajmin ose kemi diçka që mungon.
Gazetarët fillestarë shpesh harrojnë ta pyesin tekstin që kanë shkruar. Ata duhet që tekstit t’ia parashtrojnë pyetjet themelore të gazetarisë. Teksti gazetaresk është si pasqyra magjike, e cila ua kthen përgjigjet, nëse më parë ia keni treguar. Nëse keni harruar t’ia tregoni përgjigjet, pasqyra nuk do t’ua kthejë. Mos prisni që ta shikoni veten në pasqyrë nëse nuk qëndroni përballë saj.
Pyeteni ÇKA dhe teksti do t’u përgjigjet. Nëse keni harruar t’ia tregoni se ÇKA ka ndodhur, atëherë teksti do të heshtë. Bëjeni që të flas teksti Juaj.
Gazetari gjithnjë niset nga pasojat, pastaj i kërkon shkaqet. Nëse ka ndodhur një fatkeqësi, ku ka pasur të vdekur, gazetari fillimisht tregon pasojat, pra sa ka të vdekur, më pas merret me shkaqet.
Shpesh herë gazetari nuk mund t’i jap përgjigje pyetjeve SI dhe PSE. Sepse i mungojnë të gjitha informacionet. Por assesi nuk i harron këto pyetje. Mund të shkruajë një tekst tjetër, atëherë kur do ta ketë përgjigjet. Mbase ditën e nesërme (nëse punon në gazetë) ose në edicionin e ardhshëm të lajmeve (nëse punon në radio apo TV).
Nëse ÇKA është e domosdoshme për tekstin e sotëm, PSE do të jetë i rëndësishëm për ditën tjetër.

KUSH?
Në këtë pyetje përgjigjemi për njerëzit, si pjesëmarrës në ngjarje.

ÇKA?
Çka u ndodhi njerëzve ose çka ndodhi që të mund të shkruajmë.

KUR?
Gazetari nuk shkruan për gjëra të jashtëkohëshme. Ai nuk është shkrimtar. E tregon kohën kur ka ndodhur ngjarja.

KU?
Gazetari duhet që të tregojë vendin e saktë ku ndodhi ngjarja. Ai nuk shpik vende vetëm që të zhvendos ngjarjen, ashtu sikurse mund të veprojë një shkrimtar. Nëse Makondo është vend i sajuar nga Markesi, për të cilin thotë se është gjendje shpirtërore, gazetarit kjo nuk i lejohet, sepse nuk sajon.

SI?
Nëse u përgjigjemi katër pyetjeve të mësipërme atëherë e kemi lajmin, por lexuesi është kureshtar dhe dëshiron të dijë më shumë – dëshiron të dijë se si ndodhi ngjarja.

PSE?
Gazetari jep shkaqet e ngjarjes. Pas çdo pasoje doemos duhet të ketë një shkak. Shpesh, për shkak se lajmi duhet të plasohet në kohë të duhur, gazetarët nuk arrijnë që t’i japin përgjigje kësaj pyetjeje.

CILËT JANË LLOJET E LAJMIT?

Lajmi klasik – Zakonisht bëhet sipas principit të piramidës së përmbysur, duke u dhënë përgjigje pyetjeve të rëndësishme të gazetarisë.
Lajmi në vazhdimësi - Janë lajme që e ndjekin në vazhdimësi një ngjarje të papërfunduar.
Flesh – Lajm shumë i shkurtë dhe i shpejtë që, zakonisht, përmblidhet me një fjali. Shpesh jepet në televizion kur ndodh diçka e re dhe e rëndësishme.
Antrfile (shpesh quhet boks) – Lajm i cili futet në tekstet gazetareske si element i veçantë grafik. Pra, ndonjë lajm atraktiv, që ka edhe titull të veçantë, ndonjë citat i fuqishëm ose ndonjë detaj që zgjon kërshërinë e lexuesve. Kuptohet, që ndërlidhet me lajmin kryesor.
Kurioziteti – Dallon nga lajmi klasike sepse i mungon aktualiteti. Kuriozitet nuk synon aq të informojë se sa që të zgjojë interesim apo që ta argëtojë lexuesin/dëgjuesin/shikuesin.
Komunikata (Kumtesa) – Është njoftim zyrtar i institucioneve të ndryshme që jepet nëpërmjet shtypit, radios, TV etj..

ÇKA JANË BURIMET E NJË LAJMI?

Lajmi është si lumi. A mund të ketë lum pa burime? Që lajmi të rrjedhë me patjetër na duhen burimet.
U kemi dhënë përgjigje 6 pyetjeve (kush, çka, ku, kur, si, pse)? Po. Por lajmi ende nuk është kryer. Gazetarët shkruajnë për ngjarje, që i krijojnë njerëzit real, institucionet etj. Nuk ka ndodhur që ndonjë personazh të ketë dalë nga ndonjë roman dhe të na ketë befasuar. Prandaj gazetari shfrytëzon burimet, që lajmin ta bëjë të besueshëm. Madje, lexuesi dëshiron që në lajm të ketë më shumë burime.

Burimet primare: janë ata që kanë informacionin e dorës së parë. P.sh. ndonjë dëshmitar në vendin e ngjarjes, ndonjë pjesëmarrës në ngjarje, ndonjë i dëmtuar etj.

Burimet sekondare: mund të jenë organet kompetente, ekspertët, shfrytëzimi i materialeve arkivore etj. (Në gazetari është si rregull që informacionet të verifikohen nga dy burime të pavarura).
Kur shfrytëzojmë burim nga medium tjetër atëherë themi “citohet të ketë thënë...”, për t’ia bërë me dije lexuesit/dëgjuesit/shikuesit se është huazuar nga medium tjetër.

Burimet anonime (konfidenciale): Edhe pse nuk janë të preferuar dhe shpesh ngjallin polemika, megjithatë në tekste gazetareske përdoren edhe burime anonime. Gazetari e ka për obligim që ta bind burimin të rrëfejë hapur, me emër dhe mbiemër dhe jo të flasë “pa i dalë emrin në gazetë”. Por kështu nuk ndodh përherë... Prandaj gazetari merr përsipër që të mbrojë burimin, pa ia zbuluar identitetin.
Në Maqedoni ekziston ligj për mbrojtjen e burimit anonim. Në gazetari ndodh shpesh që të ketë keqpërdorime me “burime anonime”, që sajohen për qëllime të ndryshme propagandistike.

SI PËRCILLEN RRËFIMET E BURIMEVE TE LEXUESI?

-Rrëfimet e burimeve përcillen në mënyrë shumë koncize.
-Kur kemi rrëfime nga dy palë kundërshtare duhet që të jenë të balancuar.
-Gjithnjë duhet të dallohet citati nga ajo që thotë gazetari, që të mos ngatërrohet fjalia dhe të hutohet lexuesi.

ÇKA ËSHTË ATRIBUIMI (EMËRTIMI)?

Atribuim nënkupton kur rrëfimi në tekstin gazetaresk ndërlidhet me burimin e rrëfimit. Pra kur tregojmë se kush ka rrëfyer.

CILAT JANË MËNYRAT E CITIMIT?

Në gazetarinë e shkruar ekzistojnë disa mënyra të të cituarit:

a) Në fillim të fjalisë:
Hoze Murinjo thotë: “Dështuam sepse nuk i shfrytëzuam rastet për gol”
Hoze Murinjo thotë se dështuan sepse nuk i shfrytëzuan rastet për gol.

b) Në fund të fjalisë:
“Dështuam sepse nuk i shfrytëzuam rastet për gol”, thotë Hoze Murinjo
Dështuan sepse nuk i shfrytëzuan rastet për gol, thotë Hoze Murinjo.

c) Në mes të fjalisë:
“Dështuam”, thotë Hoze Murinjo, “sepse nuk i shfrytëzuam rastet për gol”
Dështuam, thotë Hoze Murinjo, sepse nuk i shfrytëzuam rastet për gol.


CILAT JANË MODELET E STRUKTURIMIT TË LAJMIT?

Kur i kemi të gjithë elementet për ta bërë një lajm, atëherë mund të merremi me strukturimin e tij. Ka dy modele për strukturimin e një lajmi:
1)modeli i piramidës së përmbysur
2)modeli narrativ

1)modeli i piramidës së përmbysur - shfrytëzohet gjatë strukturimit të “lajmit të fortë” dhe rrëfimeve standarde. Në hyrje të lajmit jepet elementet më të rëndësishme, sipas pyetjeve themelore, kurse më pas renditen elementet tjerë. Ky model i mundëson redaktorit që ta shkurtojë lajmin nga fundi drejt fillimit.

2)modeli narrativ - ka hyrje ku jepen të dhënat kryesore, pastaj shtohen elemente që mbështesin të dhënat e hyrjes, por gjithashtu ka edhe fund të fuqishëm.

ÇKA ËSHTË SFONDI (BACKGROUND)?

Në sfond jepen të dhëna për njerëzit, ngjarjet dhe fenomenet që i kanë paraprirë ngjarjes për të cilën shkruajmë. Zakonisht lajmeve kryesore, që botohen në ballinë, ose që emetohen në terminët më të shikuara (të dëgjuar) në TV (radio), u shtohet edhe sfondi.

SI STRUKTUROHET NJË LAJM?

- Kreu – Në fillim sulmi. Sa më goditës dhe sa më i shkurtë. Njohësit e gazetarisë preferojnë që hyrja të mos jetë më e gjatë se 4 reshta, sepse duhet që të përvetësojë lexuesin. Bëjeni lexuesin që të futet menjëherë në jetën e subjektit, nëpërmjet një personazhi, një detaji të fortë, një plani të madh.
- Faktet mbështetëse dhe përshkrimi i ngjarjes– rendisim faktet tjera që janë me interes për lexuesin.
- Atribuimet dhe citatet – që teksti të bëhet më i besueshëm japim citatet e burimeve, pjesëmarrësve në ngjarje (burimet primare) dhe të tjerëve që flasin për ngjarjen (burimet sekondare).
- Sfondi - Jepen të dhëna për njerëzit, ngjarjet apo fenomenet që i kanë paraprirë ngjarjes për të cilën shkruajmë.
- Temat sekondare – këto mund t’i përdorim edhe në ndonjë shkrim tjetër.
- Titullimi - pasi kemi shkruar lajmin atëherë mendojmë për titullimin e tij (mbi titullin, titullin, nën titullin, mes titujt)

PSE TITULLOHET LAJMI?

Lajmin e shkruajmë që ta shesim. Prandaj duhet t’i vëmë një titull atraktiv që ta tërheq lexuesin. Thuhet se titulli dhe hyrja duhet të nxisin dëshirën e lexuesit për të lexuar më tej tekstin e shkruar. Pensionistëve do t’ua tërhiqte vëmendjen titulli “Pensione jo të vogla, por qesharake”.
Në gazetarinë e shkruar lajmit i vëmë mbititullin, titullin, nëntitullin dhe mestitujt. Në gazetarinë për radio dhe TV shpesh nuk përdoren titujt, prandaj gazetarët e këtyre mediumeve e kanë vështirë të gjejnë tituj kur duhet që të punojnë në gazetë.
Nëpërmjet titullit japim faktin më kryesor të lajmit. Por vetëm një fakt, asnjëherë më shumë se kaq. Titulli joshës e nxit lexuesin që të lexojë tekstin. Titulli duhet të jetë atraktiv, informativ, goditës, preciz, inventiv, befasues, origjinal. Njohësit e gazetarisë konsiderojnë që titulli s’duhet të ketë më shumë se gjashtë fjalë, duke përjashtuar lidhëzat. Gjithsesi se duhet shmangur shenjat e pikësimit. Në tituj nuk vendohet pikëçuditje ose pikëpyetje. “Nëse titulli shtron një pyetje, përpiqu t'i përgjigjesh Jo”, thotë gazetari i shquar Andrew Marr.
Kur lexuesi lexon mbititullin, titullin, nëntitullin ai duhet që të ketë një pasqyrë për atë që flet rrëfimi i gazetarit.
Mbititulli nuk duhet të jetë më goditës se sa titulli. Është si një uverturë. Nëntituj duhet të jenë të shkurtër. Ato duhet t’i përkasin pjesës së tekstit që vazhdon dhe jo asaj që paraprin. Nëntitulli duhet të shkaktojë kërshëri për vazhdimin e leximit. Nuk është bërë vetëm për ta ajrosur tekstin, pamjen vizuale.

PSE NJË RRËFIM, NJË KËND?

Ekziston një barsoletë për gazetarin që niset të shkruajë për një shfaqje, por kthehet i dëshpëruar sepse ka dështuar. Arsyeja: digjej teatri. Pra, lajmi kryesor ishte djegia e teatrit dhe jo dështimi i shfaqjes.
Gazetari duhet që të zgjedh një kënd. Lexuesit s’do t’i interesojë pse nuk u mbaj shfaqja, por pse u dogj teatri, në pati të lënduar etj.
Gazetari duhet t’ia parashtrojë vetes disa pyetje para se të nis të shkruajë:
-Cili do të jetë rrëfimi im?
-Ku është lajmi në këtë rrëfim?
-Çka ka të re në lajm?
-Çka do t’i interesonte lexuesit?
-Çka dua t’i kumtoj lexuesit?
Prandaj një rrëfim, një kënd, me qëllim që të mos defokusohet lexuesi.

CILËT JANË GABIMET E GAZETARËVE FILLESTARË?

- Gazetarët fillestarë, ndonëse mund të jenë të talentuar, harrojnë t’u përgjigjen pyetjeve themelore të gazetarisë. Ngjajnë me vozitësit fillestarë, të cilët kur frenojnë shikojnë këmbën e tyre. Ende s’e kanë të krijuar instinktin që të frenojnë pavetëdijshëm kur para tyre shfaqet një pengesë.
-Kur shkruajnë në gazetë harrojnë se shkrimi i tyre do të botohet nesër (shkruajnë sot, kurse gazeta botohet nesër)
-Tentojnë me një fjali t’u përgjigjen 6 pyetjeve themelore të gazetarisë, duke krijuar fjali të gjatë dhe të paqartë.
-Shpesh i harrojnë emrat e bashkëbiseduesve, sepse nuk i kanë shënuar në notesin e tyre.
-Shpesh harrojnë që personave t’ua shënojnë funksionet që i kryejnë...

ÇKA ËSHTË RAPORTI?

Është zhanër themelor i gazetarisë i cili u jep përgjigje pyetjeve themelore të gazetarisë (kush, çka, kur, ku, pse, si) duke njoftuar audiencën me rrjedhën e ngjarjeve. Gazetarët shpesh e quajnë “lajm i zgjeruar”. Por raporti dallon nga lajmi i zgjeruar për sa i përket mënyrës se si shkruhet, përmbajtjes, rolit dhe dedikimit. Lajmi informon për dikë ose për diçka, duke u bazuar në elementet themelore të informimit. Raporti jep hapësirë edhe për detajet. Është rrëfim, dëshmi, interpretim, sqarim dhe detaj.

Ka disa lloje raportesh:
1. I thjeshtë (i përgjithshëm, informativ apo tematik)
2. Analitik (interpretues)
3. Përshkrues

Raporti i përgjithshëm (informativ) – na jep imazhin e përgjithshëm të ngjarjes, ndjek rrjedhën e saj dhe merret me rrethanat.
Nëpërmjet raportit synohet që të informohet audienca për ngjarjet ditore, për zhvillimet politike, ekonomike, kulturore, arsimore etj.
Raporti është tematik kur gazetari përqendrohet vetëm te një temë e ngjarjes, e cila mund të sjellë risi dhe të jetë interesante për audiencën (publikun).

Raporti analitik(interpretues) – ka qëllim që të analizojë të dhënat, pra të informojë audiencën më shumë për një ngjarje.

Raporti përshkrues – Përveç se flet për një ngjarje njëkohësisht e përshkruan atmosferën dhe ambientin ku ka ndodhur ajo. Gazetari që bën një raport përshkrues ndalen edhe në detaje që e zgjojnë kërshërinë e lexuesit. Për të shkruar një raport të këtillë gazetari duhet që të ketë prirje për beletristikë.

ÇKA ËSHTË INTERVISTA?

Intervista është zhanër shumë i popullarizuar gazetaresk. Rrjedh nga anglishtja dhe do të thotë takim ose bisedë. Intervista bëhet me një person të njohur rreth një teme aktuale. Gazetari nuk pyet kot, por kërkon përgjigje relevante. Shpesh konsiderohet si një lajm i shprehur në formë dialogu.
Se sa një intervistë do të jetë e suksesshme varet nga aftësia e intervistuesit, por edhe bashkëbiseduesit.
Që intervista të jetë e suksesshme duhet që të zgjidhet tema, bashkëbiseduesi dhe pyetjet e parashtruara. Të bësh pyetje është po aq vështirë sa të përgjigjesh.
Gazetari nuk do të dështojë nëse ka njohuri paraprake rreth temës për të cilën do ta pyes bashkëbiseduesin. Gazetari konsulton burime të ndryshme. Lexon sa më shumë për temën dhe për bashkëbiseduesin, pyet persona të tjerë për të. Preferohet që gazetari paraprakisht të bëjë një bisedë të lirë me atë që dëshiron ta intervistojë.
Nëse gazetari dëshiron që të intervistojë një shkrimtar duhet që të lexojë librat e tij.
Intervista synon që personalitetet e njohur t’i ofrojë sa më afër publikut.
Intervistat mund të jenë klasike, interpretuese, kolektive etj.
Kur intervistoni pyeteni bashkëbiseduesin “përse është ashtu” dhe jo “a është ashtu”, sepse nëse burimi mendon se nuk dini asgjë atëherë do të tentojë që t’u bllokojë dhe do t’u shmanget pyetjeve të padëshirueshme.
Qëllimi i gazetarit është që ta shtyjë bashkëbiseduesin të sqarojë dhe të rrëfejë dhe jo të mohojë.
Që t’ia arrini qëllimit, të cilin e synoni, duhet të shkoni deri në fund. Reporterët që nuk besojnë se do të arrijnë që të marrin intervistë ose ndonjë informacion nga burimi kurrë nuk do të kenë sukses. Pyetni vazhdimisht dhe mos komentoni. Mos i jepni hapësirë bashkëbiseduesit që të përgjigjet shkurt me “po” ose “jo”. Duhet të keni durim dhe bashkëbiseduesit t’i krijoni komoditetin që të rrëfejë.
Në fillim bëni pyetje të përgjithshme, “të lehta”. Kështu i jepni mundësi që të krijojë besim tek ju. Më pas parashtroni pyetjet “e vështira”. Pra mos shkoni menjëherë të kulminacioni.
Gjatë gjithë kohës sa e intervistoni burimin mos lejoni që t’u kaplojnë ndjenjat. Mos harroni: ju nxirrni përgjigjet dhe nuk jeni ai që i zgjidhni problemet.
Para se gazetari të bëjë një intervistë duhet të ketë parasysh këto gjëra:
-Të identifikohet dhe t’i tregojë atij që e interviston se ku do të botohet intervista;
-T’i tregojë qëllimin e intervistës;
-T’ia tregojë kohëzgjatjen;
-T’i japë burimit kohë të mjaftueshme që të përgjigjet;
-T’i shmanget debatit, fyerjeve, grindjeve me atë që e interviston;
-Nëse intervista do të botohet në gazetë nuk është profesionale që përgjigjet të nxirren nga konteksti. Pra gazetari duhet që të respektojë kushtet e parashtruara nga ai që intervistohet.

Literatura:
Grup autorësh - “Të shkruarit për mediume të shtypura”, MIM, Shkup, 2005
Pierre - Andre Krol – “Manual i vogël i reporterit”, përkthyer nga A. Lili
Grup autorësh - Manual për gazetarët e Evropës Qendrore dhe Lindore, “Dituria”, Tiranë
Predrag Gjuriqiç - “Gazetaria, filozofi, moral, zanat”, Laris, Beograd, 1990
Melvin Mensher - Gazetari, SHLG “Faik Konica” (Dispensë), Prishtinë 2001
David Tuller - Manual i raportimit të diversiteti.
Çka bën redaktori përgjegjës, burimi www.notrain-nogain.org
Andrew Marr – “Midis rreshtave”, shkëputur nga libri “A Short History of British Journalism”, përkthyer nga Faruk Myrtaj.

[babadimri]

Intervista : Faktive dhe Fiktive - ese nga Salajdin Salihu

Letërsia, për dallim nga gazetaria, është ndryshe. Ndërhyrësit meskinë diktohen menjëherë, sapo fusin hundët në krijimin e një shkrimtari. Këtyre meskinëve u mungon zjarri i brendshëm që ka shkaktuar djegien te shkrimtari, ndërkohë që nga ajo djegie ka mbetur vetëm hiri – vepra, e cila është aq e ngjeshur dhe mëvetësisht e sistemuar, sa çdo ndërhyrje e vogël e jashtme diktohet. Ka patur plot kësi tentimesh, por zbrazëtira kurdoherë është hetuar, për dallim nga gazetaria ku këto gjëra edhe mund të ndodhin. Gazetaria dhe letërsia kanë të përbashkët vetëm fjalën. Përderisa gazetaria është faction, letërsia është fiction.
Ndërsa gazetaria nuk e duron dot fiksionin, letërsia mund të durojë faktin. Apo siç e thoshte Anton Pashku: faktiv - fiktiv. Në letërsi gjithçka është e mundshme. Bota e krijimit është e çuditshme, tepër e çuditshme, e paskajshme si gjithësia... Shkrimtari krijon tejbotën. Niset nga asgjëja. Nuk e di se çfarë do të dalë nga puna e tij. Nuk ka orar të caktuar. Edhe kur punon nën trysninë e afateve, siç ndodhte me Balzakun a Dostojevskin, për të koha ka kuptim krejt tjetër. Gjërat që janë aq të gërshetuara sa e djeshmja, përzihen me të sotmen. E nesërmja është gjithsesi aty. Kur ulet e shkruan ( kështu besoj se ka ndodhur edhe me Balzakun a Dostojevskin), harron se botuesit do t’i shfaqen në derë pas një jave a muaji. Koka e tij bluan diçka tjetër, bluan materialin me të cilin ndërtohet diçka e përjetshme. Për shkrimtarin shkrimi është shpëtim, zhvendosja e përkohshme në rrathë të tjerë koncentrikë, një ikje lehtësuese nga përditshmëria, nga zhurma, nga disa gjëra që në atë botë të epërme janë fare të rëndomta, të pavlefshme. Shkrimtari ka raporte pasionante me letërsinë, si me një të dashur, ndërkohë që mund të ketë edhe raporte detyrimi me gazetarinë, përmes së cilës ai mund të zgjasë ekzistencën fizike, për të mundur pastaj të krijojë formën tjetër të ekzistencës, pra për të krijuar tejbotën. Disa gjëra që në botën e poshtme atij mund t’i duken shumë interesante, atje lart në botën e epërme mund të mos i hyjnë fare në punë. Në botën e poshtme mund të kenë ndodhur përmbysje të mëdha, por mund të mos jenë nxitje për të ndërtuar kështjellën e përjetësisë. Po shpesh i ndodh që disa gjëra krejt të parëndësishme në botën e poshtme, të bëhen bazament për ndërtimin e botës së epërme, botës pa dimensione, asaj bote të pafundme që e quajmë botë e artit, tejbotë.
Kur fillon e shkruan, krijuesit i hapen shumë dyer, madje edhe të vdekjes. Për ndonjë njeri, që nuk ka hyrë kurrë nëpër këto “dyer”, do të dukej i çuditshëm dialogu antologjik i poetit me ushtarin:
“Ku po vemi?”, pyeti poeti.
“Mbase shkojmë të vdesim”, ia kthen ushtari.
“Nuk qenka gjë e tmerrshme”, tha poeti, “unë sapo u ktheva së andejmi.”

[babadimri]

shkruar nga: Salajdin SALIHU

LEXOJE ME KUJDES!

Nëse ekziston ndonjë perpetum mobile, ai mund të jetë Njeriu. Ai ka aftësi të prodhojë vazhdimisht Dashuri, ashtu siç ka mundësi të prodhojë edhe Urrejtje. Ai mund të zgedhë: Dashuria na afron me Hyun dhe Njeriun. Urrejtja na largon edhe nga Hyu edhe nga Njeriu.


1.
Lexo me kujdes, o i urti lexues, këto fjalë shpirti! Fjalë si në testament. Të ftojnë për të dashuruar.

2.
Jeta është si një stacion, ku disa vijnë e të tjerë ikin. Njeriu është një udhëtarë i përkohshëm. Përjeton agun dhe muzgun. Në këtë segment të quajtur jetë, me dy skaje kufizuese – lindjen dhe vdekjen – kemi më së shumti nevojë që të dashurojmë njëri – tjetrin. Dhe mos frikësohemi se do të na harxhohet dashuria. Ajo ka aftësi vetprodhuese. Nëse ekziston ndonjë perpetum mobile, ai mund të jetë Njeriu. Ai ka aftësi të prodhojë vazhdimisht Dashuri, ashtu siç ka mundësi të prodhojë edhe Urrejtje. Ai mund të zgedhë: Dashuria na afron me Hyun dhe Njeriun. Urrejtja na largon edhe nga Hyu edhe nga Njeriu.

3.
Nëse kjo jetë është e përkohëshme, e cila sillet shumë egër me ata që e duan, vetëm për t’i vënë në sprovë, ka edhe një jetë tjetër që mbetet e përhershme, e gjithëkohëshme. Mbase duhet të mjaftojë vetëm ky mendim që të aktivizojmë brenda qenies sonë gjithë mekanizmat që prodhojnë Dashuri? Cili njeri i pasur dhe i fuqishëm arriti që të mposhte pushtetin e Vdekjes? A nuk ishte e kotë edhe përpjekja e Gilgameshit për të mposhtur Vdekjen? Po, athua, çdo të bëhej me Njeriun nëse ai nuk do ta njihte Vdekjen? Mbase jeta e tij do të ishte shkretëtirë bezdie. Një udhëtim i përhershëm, i pamotivuar. Bindja se jemi të vdekshëm, mbase, është forcë që na mundëson që të njohim Jetën, me të gjitha pamjet mashtruese të saj. Vet fytyra e Vdekjes, që na shfaqet vazhdimisht, sikur na thotë se Jeta është aq e shkurtë prandaj duhet jetuar, edhe kur ajo sillet egër, ndërkohë që duhet lërë edhe të tjerët ta jetojnë. T’ia mbledhësh Jetës të gjitha grimcat e kënaqësisë që t’i fal ajo, sepse jepet sall njëherë, e asnjëherë tjetër, ndërsa Njeriu është qenie unikate, që nuk përsëritet kurrë, prandaj, si çdo gjë unikate ka vlerën e vet të pallogaritshme me asnjë shumë materiale.

4.
“Jeta është triumfatore”, tha poeti. Dhe ajo është triumfatore vetëm kur në qenien tonë nuk hyn Makbethi, Juda, Jagua, por hyn madhështorja e përndritshmja Nënë Tereza …
Tjetri shtoi: “Sa e bukur është jeta”. Dhe jeta është e bukur vetëm kur jetën tonë e krahasojmë me jetën e një tjetri.
Një personazh i përvuajtur i Dostojevskit thotë: “Nuk ka në botë të tillë makthi e brenge, që të ma mposht etjen për të jetuar”. Kurse tjetri shton: “Sa do të ma kishte ëndja të rroja përsëri! Çdo minutë, çdo çast jete duhet të jenë kënaqësi e parrëfyer për njeriun”.
Dhe kur do të fillojmë të meditojmë thellë e më thellë, do të shohim se është e kotë që, në këtë kohë kaq të trazuar, të fillojmë të vritemi mes vete. Sa mëkatarë janë ata që krijojnë zbrazëtira në zemrat e nënave, grave, fëmijëve, “që as shekujt nuk i mbushin” (Buzzati). Më shumë se ferr për shpirtrat e tyre.

5.
Lexo me kujdes, o i urti lexues.
Janë fjalë shpirti që të ftojnë për të dashuruar. Në shpirtin tënd ka shumë fisnikëri, vetëm mjafton që të ngulmosh për ta çliruar përjetësinë nga qenia. Të njoh edhe ti njeriu i fisit tim. Kurrë nuk të ka dehur era e krimit. Edhe kur vrave i shtyrë nga Kanuni, këtë nuk e bëre me dëshirë. Ish një ligj moral që nuk munde ta kapërcesh.

Ah, Gjorg, Gjorg.

Mos kujto se do të jesh mbi atë që ke vrarë. Nga secili njeri që vritet, zbërthehet një hije, që të ndjek vazhdimisht dhe jetën ta bën skëterrë. Nëse vërtet nuk ke mundësi që të bësh mos bësh mirë, atëherë mos bëj keq. Nëse nuk gjen asnjë ishull për të qetësuar shpirtin tënd të mbushur me demonë, atëherë nisu drejt ishullit që quhet Art. Vetëm përmes Artit do të mund që t’i gënjesh demonët dhe do të kesh mundësinë edhe të krijosh diçka të përjetshme. Oskar Uajlld pat thënë se kënaqësinë që njerëzve të ngritur ua jep Arti, të tjerëve këtë kënaqësi ua jep krimi.
Prodho përjetësi në vend të krimit.

6.
Thuaje një Fjalë të mirë, sepse ajo ndërton një botë të tërë dhe të hap udhën drejt Parajsës.
Thuaje një Fjalë të mirë, në këtë kohë kumtesh të zeza.
Vetëm fisnikërimi i shpirtit na shpëton nga katandisja dhe mallkimi.

7.
Lexoji me kujdes këto fjalë. Dhe nëse sheh diku urrejtje, mallkoje atë që i shkruan këto fjalë dhe që beson se fjala është e shenjtë.

8.
Nuk janë këto kurfarë këshillash. Arti përjashtosh didaktikën. As fëmijët nuk kanë nevojë për këshilla. Këto janë vetëm fjalë që njeriu ka nevojë t’ia thotë edhe vetvetes. Janë si lutje mëngjezi. Lutje për dashuri, paqe, mirësi, kompromis…Janë lutje të Njeriut për Njeriun.

[babadimri]

NË BANESËN ME QIRA FUTËM DASHURINË
Me, 20-06-2007, 10:35pm (GMT+1)

Nga Salajadin Salihu-Saloja

Në qytetin me shumë ura morrëm banesë me qira
Fshehtas e futëm dashurinë lakuriqësuam ndjenjat
Dritat e moralit i fikëm
Mollën e mëkatit e kafshuam
Gjarpërinjve ua zhveshëm lëkurën e mashtrimit
Çarçafët e turpit i përlyem me dënesje
Gjurmë pakujdesie nga një luftë e heshtur
Dashurinë shfletuam
Si libër të rrezikshëm disidenti
Të nesërmen u zgjuam herët
Në sytë tanë i lodhur ish qyteti
Saherë tani kalojmë nga ajo shtëpi
Asnjë fjalë nuk themi vetëm shikohemi
Puthemi pushtohemi
Aty banon një plak dhe një plakë
Dhe dy hije të mbetura nga një natë e nxehtë vere...

[babadimri]

Faktive dhe Fiktive


Salajdin Salihu

Letërsia, për dallim nga gazetaria, është ndryshe. Ndërhyrësit meskinë diktohen menjëherë, sapo fusin hundët në krijimin e një shkrimtari. Këtyre meskinëve u mungon zjarri i brendshëm që ka shkaktuar djegien te shkrimtari, ndërkohë që nga ajo djegie ka mbetur vetëm hiri – vepra, e cila është aq e ngjeshur dhe mëvetësisht e sistemuar, sa çdo ndërhyrje e vogël e jashtme diktohet. Ka patur plot kësi tentimesh, por zbrazëtira kurdoherë është hetuar, për dallim nga gazetaria ku këto gjëra edhe mund të ndodhin. Gazetaria dhe letërsia kanë të përbashkët vetëm fjalën. Përderisa gazetaria është faction, letërsia është fiction.
Ndërsa gazetaria nuk e duron dot fiksionin, letërsia mund të durojë faktin. Apo siç e thoshte Anton Pashku: faktiv - fiktiv. Në letërsi gjithçka është e mundshme. Bota e krijimit është e çuditshme, tepër e çuditshme, e paskajshme si gjithësia... Shkrimtari krijon tejbotën. Niset nga asgjëja. Nuk e di se çfarë do të dalë nga puna e tij. Nuk ka orar të caktuar. Edhe kur punon nën trysninë e afateve, siç ndodhte me Balzakun a Dostojevskin, për të koha ka kuptim krejt tjetër. Gjërat që janë aq të gërshetuara sa e djeshmja, përzihen me të sotmen. E nesërmja është gjithsesi aty. Kur ulet e shkruan ( kështu besoj se ka ndodhur edhe me Balzakun a Dostojevskin), harron se botuesit do t’i shfaqen në derë pas një jave a muaji. Koka e tij bluan diçka tjetër, bluan materialin me të cilin ndërtohet diçka e përjetshme. Për shkrimtarin shkrimi është shpëtim, zhvendosja e përkohshme në rrathë të tjerë koncentrikë, një ikje lehtësuese nga përditshmëria, nga zhurma, nga disa gjëra që në atë botë të epërme janë fare të rëndomta, të pavlefshme. Shkrimtari ka raporte pasionante me letërsinë, si me një të dashur, ndërkohë që mund të ketë edhe raporte detyrimi me gazetarinë, përmes së cilës ai mund të zgjasë ekzistencën fizike, për të mundur pastaj të krijojë formën tjetër të ekzistencës, pra për të krijuar tejbotën. Disa gjëra që në botën e poshtme atij mund t’i duken shumë interesante, atje lart në botën e epërme mund të mos i hyjnë fare në punë. Në botën e poshtme mund të kenë ndodhur përmbysje të mëdha, por mund të mos jenë nxitje për të ndërtuar kështjellën e përjetësisë. Po shpesh i ndodh që disa gjëra krejt të parëndësishme në botën e poshtme, të bëhen bazament për ndërtimin e botës së epërme, botës pa dimensione, asaj bote të pafundme që e quajmë botë e artit, tejbotë.
Kur fillon e shkruan, krijuesit i hapen shumë dyer, madje edhe të vdekjes. Për ndonjë njeri, që nuk ka hyrë kurrë nëpër këto “dyer”, do të dukej i çuditshëm dialogu antologjik i poetit me ushtarin:
“Ku po vemi?”, pyeti poeti.
“Mbase shkojmë të vdesim”, ia kthen ushtari.
“Nuk qenka gjë e tmerrshme”, tha poeti, “unë sapo u ktheva së andejmi.”
marre nga agzeta albania

[mad_about]

shebmulli tipik i ngritjes se nje intelektuali ne forca te veta.nje djal fshati kaprocioz me tendecne te thyerjesh tabu,dhe gjithmone i fituar eshte ky per te cilin po flasim.hallall menyren se si u ndertua si personalitet fillimisht pastaj si intelektual,gjithmone me vlera dhe te bazuara ne origjinalitetin e vet.

[babadimri]

Kohë për diçka tjetër...


Nga Salajdin SALIHU*
23-07-2007



Gjërat sekondare i ëndërrojmë dhe i kërkojmë atëherë kur na mungojnë. Ishte një kohë kur qytetarët ëndërronin të dilnim në shëtitje, në një natë të kthjelltë me yje, nëpër rrugët e ndriçuar nga neonet. Kishin frikë mos bëheshin dëshmitarë të sypërsyshëm të ndonjë ngjarje makabre. Ndërgjegjja qytetare ngulfatej nga frika dhe askush s'donte që të ishte martir, për sa kohë "të fuqishmit" respektoheshin deri në përkulje, me një respekt që s'ishte veçse frikë. Fëmijët, që e adhurojnë të fuqishmin, ecnin si ai, shanin si ai, rriheshin si ai dhe nuk u besonin përrallave tona për shpirt-fisnikërinë njerëzore. Ishte një kohë kur mendja bombardohej nga terrori psikologjik për një luftë në prag, e cila, sipas një kënge monotone, duhej që të fillonte në muajin mars. Muaji që mbante emrin e perëndisë së luftës, sipas romakëve, përgjatë një viti ngjallte frikë e ankth. Në këtë pritje të ankthshme shuheshin iniciativat. Tani kur, përkundër zhurmës politike, vendi po i kthehet një kohe normale, krijohet hapësirë për t'iu kthyer jetës dhe problemeve reale, madje për të shijuar, sadopak, veprat e gjenive krijues... Vetëm në një kohë normale njerëzit mendojnë për gjërat e bukura dhe të dobishme.
***

Përkundër insistimit të disa mendjeve të vonuara në kohë, të rinjtë e ndjejnë se nuk do të jenë më të vlefshëm për vetveten, familjen dhe shoqërinë, po qe se mendojnë me "mendime të gatshme".

Gjenerata e re nuk ngopet më me parulla për ideale të mëdha. Në fokusin e interesimit të tyre është sigurimi i një mirëqenie ekonomike, pa të cilën zor se do t'u shkonte mendja te "Simfonia e Bethovenit".

Ata ndjejnë se do të jenë më të vlefshëm, vetëm po qe se arrijnë që të shprehin dijen dhe kreativitetin; duke u çliruar, kështu, nga depresioni që shkaktohet nga hapësirat e ngushta të veprimit.

***

Më shumë se sa manifestime folklorike, të mbështjella me flamur kombëtar dhe me celofan patriotizmi të rrejshëm, qytetarët ndjejnë nevojë për siguri dhe mirëqenie personale dhe familjare, për vende pune, për kushte më të mira studimi dhe banimi etj. Qenë të shumta tendencat për ta folklorizuar jetën e shqiptarëve në Maqedoni. Kudo jehuan parullat patetike dhe të "përvajshme"; kudo jehuan thirrjet adresuar figurave historike, të cilët, si për inat, nuk vinin nga përtejkoha për të na shpëtuar; kudo u riformuluan ide të vjetra dhe shterpe dhe u shumëfishuan "poezitë", që duhej të ishin "armë zjarri" për "çlirim kombëtar" - të mbushura me simbole të eksploatuara si "kulla" e "kështjella", "nënëloke" e "babëlokë", që nuk janë veçse shprehje e një mungese talenti.

***

Shqiptarët e Maqedonisë kanë nevojë jetike të shijojnë demokracinë e vërtetë, e cila i jep mundësi çdo qytetari të organizohet në grupime politike dhe të jetë disident në çdo kohë; të ngjallet respekti për individin, për mendimin e tij origjinal, për të drejtën e një jete private të padhunueshme; respektimin e vlerës kryesore të qytetërimit perëndimor - vlerën e pakufishme të njeriut - pamundësinë për t'i vënë çmim jetës së tij. Të vësh rregull, kjo do të thotë që të kuptosh drejt misionin e politikës - si një arritje paqeje ndërmjet njeriut dhe shoqërisë. Të vësh rregull, kjo do të thotë t'i japësh rastin trurit të lirë që të ngrihet kundër sundimit të kuantitetit. Ky tru i lirë kërkon hapësirë veprimi dhe jo ngulfatje nga mendjet e robëruara dhe gangsterët, qëllimi i të cilëve është që nëpërmjet forcës të zgjojnë respektin për ta.

Qetësia, kthimi i normalitetit, mos-arroganca dhe mos-revanshizmi po krijon hapësirë për shprehje të mendimit të lirë dhe pritet që të hapë dyert për investitorët e jashtëm, të cilët, jo për inat, por për të mbrojtur interesin e tyre, nuk investojnë aty ku edhe të dashurës i flitet për kallashin.

***

Mbi të gjitha, shqiptarët në Maqedoni kanë nevojë për institucione të mirëfillta kulturore dhe arsimore, që, fatmirësisht, po themelohen dhe në një të ardhme të shpejtë besohet se do të jenë funksionalë. Ata asgjë nuk kanë përfituar nga manifestimet folklorike dhe banale, në të cilat bëhet kinse respektohen të vdekurit, me parulla tashmë të konsumuara "vdiq për të mos vdekur kurrë", po ku, në fakt, lartësohen ideologët e "laskër-kulturës", që përsërisin të njëjtët refrene... Nuk ka mendim e vizion pa gjuhë. Që të shihet se sa vlen një njeri që ka marrë përsipër të udhëheqë me punët publike, atëherë ai duhet dëgjuar se si flet. Me refrene nuk bëhet reformimi shpirtëror i shoqërisë shqiptare në Maqedoni.

Qytetarëve u bëjnë shërbimin më të keq ata që, me ose pa vetëdije, ushqejnë paragjykimet evropiane për Ballkanin si "pjesë e errët e saj", ku "njerëzit nuk mund të jetojnë pa luftën"; ku "jeta shoqërore, politike dhe kulturore nuk janë kompatibile me standardet e botës së ashtuquajtur qytetëruese".

Ata që vënë rregullin dëshmojnë se janë pro qëndrimeve evropiane. E mbara fillon nga gjërat e imëta; bie fjala, nga një shëtitje pa frikë në orët e vona...

*Autori është poet dhe publicist nga Maqedonia

[babadimri]

Xhaferi, ekzemplar i rrallë
As ketmanët e Çesllav Milloshit nuk kanë pse të vajtojnë prej se Arben Xhaferi nuk është më kryetar i PDSH-së, sepse nuk ka ndodhur tragjedia. Xhaferi la pas vetes një parti politike të konsoliduar, me program politik, me strukturë solide, me organe partiake dhe me një klasë të re politike, e cila do të funksionojë normalisht edhe me Menduh Thaçin në krye të saj i sprovuan në beteja politike

Salajdin SALIHU

Largimi i Arbën Xhaferrit nga posti numër një i PDSH-së pa mëdyshje se zgjoi debate meqë në vazhdimësi është konsideruar nga shqiptarët më shumë se sa një lider partie. Kam bindjen se ikja e tij nga politika ditore, por jo dhe shkëputja siç e ka pohuar edhe ai nga persiatjet politike do të prodhoj debat të vazhdueshëm. Shkaqet janë të shumta, disa prej tyre po përpiqem ti artikuloi në vazhdimin e këtij shkrimi. Debati do të jetë prezent ; për shkakun se ndikoi shumë në mendimin politik panshqiptar; për shkakun se ishte ikona e shqiptarëve të Maqedonisë edhe pse sall një lider partie politike; për shkakun se, si mendimtar e politikan , iu kundërvu hienave politike të ushqyera nga Akademia e mendjengushtëve maqedonas që paguhej me vite për përpilimin e "programeve nacionale", që s'ishin veçse dekrete kundër shqiptarëve; për shkakun se rrezatoi superioritet përpara kundërshtarëve më të egër, që e xhelozonin, teksa analistë maqedonas nuk e fshihnin keqardhjen që nuk ishte i "tyre"; për shkakun se ai rrezatonte dije dhe ide edhe jashtë kufijve të Maqedonisë, në kryeqendrat shqiptare sikundër janë Tirana dhe Prishtina, ku gëzon një respekt të madh, madje edhe tek ata që kundërshtojnë pikëpamjet e tij intelektuale dhe politike, por edhe në kancelaritë e ndryshme evropiane.

* * *
Kur Arben Xhaferi u inkuadrua në skenën politike të Maqedonisë shpërfaqi një diskurs të ri politik, falë ngritjes së tij intelektuale dhe kulturore. Ai nga provenienca kulturore, kaloi në proveniencën politike. Ishte i pari që përdori shprehjen "Kushtetuta - gjenerator krize", e cila, prodhoi edhe konflikte. Në rrethana të tjera shoqëria shqiptare do të kishte pasur më shumë nevojë për intelektualin se sa politikanin Xhaferi. Por në tronditjet e mëdha shqiptarët patën më shumë nevojë për politikanin. Politikani shpesh është në disharmoni me pikëpamjet e tij intelektuale. Kjo është loja politike, ajo lojë mizore, ku shpesh qëllimi për realizimin e disa idealeve fshihet prapa diskurseve që nuk u beson as vetë politikani. Por te Xhaferi shpesh politikani ndeshej me intelektualin, mendimtarin dhe dijetarin. Tundimet e intelektualit shpesh e keqtrajtonin politikanin dhe jo rrallë herë partia e tij i paguante këstet. Sepse rebelimet e intelektualit shpesh nuk duan t'ia dinë për kornizat që i vendos politika, ndeshen me to. Këto ndeshje shpesh krijuan keqkuptime. Xhaferi u keqkuptua sa herë që ndodhte rebelimi i intelektualit kundrejt politikanit. Ai se bashku më bashkëudhëtarin e tij Thaçin ishin maja dhe rrufetë gjithnjë godasin në maje.

* * *
Xhaferri nuk e braktisi postin partiak si një njeri i harxhuar i konsumuar dhe i dështuar, por si një mendimtar që ka shumëçka për të thënë dhe ka aq shumë njerëz që duan ta dëgjojnë. Kjo sepse ai ka një diskurs të pasur politik, të mbështetur në teorinë politike, në argumentat shkëncore, filozifike dhe realpolitike, sepse ai është një lexues i pasionuar. Xhaferrin duan që ta dëgjojnë edhe ata që nuk pajtohen me të, sepse çdo njeri, me dy palë mend, dëshiron që ta dëgjojë një të mençur për mendimin e tij që, edhe kur nuk pajtohemi, na hap horizonte të reja. Tek-tuk ndeshemi më orvatje për të deformuar rolin dhe profilin e Xhaferrit. Është më se normale që në çaste tronditëse ata që mendojnë se kanë për të thënë diçka të vlefshme të insistojnë në triumfin e pikëpamjeve të tyre, por nuk është normale të shpallin të dështuar një ekzemplar të rrallë të mendimit. E Xhaferi, për fatin apo për inatin tonë, është i tillë.

* * *
Tani kur Arben Xhaferi ka nisur që të largohet gjithnjë e më shumë nga politika ditore edhe pse i kërrusur nga sëmundja, shihet si ikonë e mendimit politik. Përgjatë një pesëmbëdhjetëvjeçari jeta e tij duket sikur ka zgjatur dyfish më shumë. Ky është "privilegji" që i dha politika, për të cilin nuk do të duhej që t'ia kishim zili. Xhaferi më shumë se sa në ahengje, që di t'i ofrojë politika me shumicë, bëri një jetë tejet të zakonshme. Kur të tjerë politikanë në rrafshin panshqiptar vraponin pas lavdisë ai mbyllej në zyrën e tij punonte dhe lexonte. Në fakt luksin e jetës gabinetike ia afronte bashkëpunëtori i tij më i ngushtë Menduh Thaçi i cili u thinj si njeri i aksionit politik. Gjithsesi, profili i Xhaferrit tij nuk ishte vetëm rol i një lideri , por i një ideologu të kauzës panshqiptare. Teksa politikanët tjerë shfrytëzonin ato pak dije që njeriu mund t'i fitojë në fakultet, ai zgjeronte dijen duke lexuar vazhdimisht, madje mendimtarët që më së shumti reflektonin në politikën botërore, sikundër janë p.sh. një Fukujama, një Kisinxher, një Hantington, të cilët, për fatin e keq, nuk i njihnin as profesorët universitarë që ligjëronin për qytetërimet botërore... "Synojmë Perëndimin" ka qenë motoja më mbresëlënëse e PDSH-së. Shumëkush në atë kohë, menjëherë pas përfundimit të konfliktit, thoshin me cinizëm se këta po perëndonin, por në fakt Xhaferi jepte sinjalin se shqiptarët e Maqedonisë synonin qytetërimin perëndimor, aty ku sundon arsyeja dhe mirësia.

* * *
Kundërshtarët politikë ditorë "e përcollën" me kritika, madje edhe ofendime. Të parat priteshin, të dytat nuk i meritonte. Të tjerë, që i folën për "mëkate gjithëkombëtare", harruan se partia që e udhëhoqi ai ishte më pak në pushtet se gjithë partitë tjera shqiptare (PPD tetë vjet dhe BDI katër vjet), porse arriti t'i faktorizonte shqiptarët e Maqedonisë.
Ata që duan te politikani të shohin Sheh Islamin, që nuk shkelte mizat, në fakt e kërkojnë shenjtorin. Por politika nuk është e shenjtë, për sa kohë ajo shkon në kundërshtim me interesat e dikujt tjetër. Përgjithmonë i drejtë mund të jetë vetëm njeriu që, sikundër thoshte Cvajgu, nuk përzihet në punën e askujt dhe jeton në vetmi. "Kush dëshiron që të jetojë pa faj nuk duhet të ketë në dorë pushtet". Arbër Xhaferi nuk jetoi në vetmi. Ai veproi politikisht. Kishte pushtet. Prandaj është naive të besojmë se ai nuk ka pasur asnjë gabim në veprimin e tij politik, ashtu siç mund që të gjejmë tek të gjithë politikanët e botës. Politika është si një lojë futbolli, ku edhe lojtarët e tipit të Ronaldinjos gabojnë në fushë, por kur bëjmë bilansin përfundimtar e shohim mjeshtërinë e tij. Xhaferi edhe vetë e ka pranuar se ka bërë gabime. Xhaferi nuk e pretendon rolin e të shenjtit dhe as nuk meriton të quhet mëkatar. Ai mori mbi shpatulla një mision të cilin, po të gjykojmë nga kjo distancë, e kreu me shumë sukses. Pse? Sepse shqiptarët para se Arben Xhaferi të inkuadrohej në skenën politike në Maqedoni, më 1994, ishin qytetarë të rendit të dytë, pa të drejtat që i kanë tani. Xhaferi dhe përkrahësit e tij nuk e përçanë PPD-në, e cila në atë kohë konsiderohej si lëvizje gjithëpopullore, por që shfrytëzohej nga disa persona për qëllime personale. PPD-ja e kishte përçarë veten prej se kishte humbur autonominë e vendimmarrjes; kur politikën nuk e bënte partia, por disa ministra që e ndiqnin apo e përqafonin komunistin e regjur Kiro Gligorov teksa shteti merrte vendime duke shpërfillur interesat e shqiptarëve në Maqedoni. Grupimi i të rinjve i kryesuar nga Thaçi, që u rebeluan në kështjellën e atëhershme politike të quajtur PPD, me të drejtë nuk u pajtua me politikën e ministrave të saj. Ka kundërshtarë politikë që duan ta krahasojnë me judën, duke u ndërlidhur me konfliktin e 2001. Po krahasimet e tilla janë më shumë se sa çmendi. Xhaferi nuk është as judë, as mesi. Ai është një figurë e rëndësishme politike që iu shfaq shqiptarëve në çastet kur u duhej. Ai pati rol kyç edhe në konfliktin e 2001, pavarësisht se, për qëllime politike, kundërshtarët e tij ia mohojnë. Thonë se në kohën kur dukej perëndimi i Xhaferit, atë e shpëtoi Ali Ahmeti. Por, analizuar drejt dhe saktë mund të ishte e anasjellta. Shpëtimi me gjasë ndodhi në Prizren. Ai edhe në atë kohë nuk u ngrys si judë, sepse këtë nuk e kishte trashëguar nga familja e tij e respektuar tetovare, e njohur jo për bozaxhinj, sikundër ua ka ënda disave t'i quajnë gjithë tetovarët, ngase vuajnë nga një kompleks provincializmi, por të ngritur kulturalisht dhe kombëtarisht.
Nga ana tjetër, as ketmanët e Çesllav Milloshit nuk kanë pse të vajtojnë prej se Arben Xhaferi nuk është më kryetar i PDSH-së, sepse nuk ka ndodhur tragjedia. Xhaferi la pas vetes një parti politike të konsoliduar, me program politik, me strukturë solide, me organe partiake dhe me një klasë të re politike, e cila do të funksionojë normalisht edhe me Menduh Thaçin në krye të saj i sprovuan në beteja politike . Në fund të fundit, PDSH është një parti politike, që ka programin e saj, që ka anëtarët dhe simpatizantët e saj, të cilët nuk janë lidhur vetëm për Xhaferin, por për ideologjinë partiake. Ata që nuk pajtohen me këtë parti mund të adhurojnë parti të tjera. Do të ishte tragjike -komike të hamendësohet se me shkuarjen e Xhaferit nga ky post do të shuhej kjo parti politike, sepse vetëm diktatorët nuk lënë pasardhës. Xhaferi la pasardhësin e tij, Menduh Thaçin, i cili, gjatë kohës sa ka vepruar përkrah Xhaferit, ka mësuar mjaft nga ai. Kjo mund të shihet edhe te diskursi i tij. Në fillimet e tij politike Thaçi kishte një diskurs të zakonshëm. Kjo e bënte atë më shumë njeri të veprimit se sa të artikulimit të ideve politike. Me kalimin e viteve ai investoi shume tek vetja dhe tani ai është një politikan shumë më i formuar se sa dikur, më pak rebel se sa në rininë e tij - një ndjenjë moshe që jo pak ia ka paguar çmimin. Thaçi flet rrjedhshëm, ka diskurs të pasur, por është çështje tjetër se politikani nuk e përdor gjuhën për efekte estetike, por thjesht për efekte politike, ai është tepër inteligjent dhe në thelb me doza liberali, kjo e fund disa herë e ka marrë në qafë. Si tërësi, Xhaferi dhe Thaçi, gërshetojnë dy elementet e kësaj "nevoje për politikë" - teoriken dhe praktiken, pavarësisht nëse e pranojmë apo jo si të drejtë. Thaçi e ka të gatshme teoriken, tani i duhet vetëm të vazhdojë me praktikën politike. Thaçi dhe Xhaferi e kanë krijuar një tërësi dhe si të tillë kanë reflektuar në politikën e Maqedonisë. Ndryshe nga shumë politikanë që pretendojnë majën e një partie, Thaçi preferoi që të ishte i dyti. Nuk ndodhi kurrë që të anashkalonte rregullin; kurrë nuk doli para Xhaferit. Të jetë një miqësi? Apo një pakt i cili u nevojitej të dyve? Apo të dy e shihnin se hendikepi i njërit, plotësohej me tjetrin; prandaj, për ta evituar, krijuan një mekanizëm funksional për ruajtjen e kësaj tërësie brenda një kuadrati ku secili kishte pjesën e vet të veprimit dhe pjesën ku asnjëri nuk guxonte që ta tejkalonte, vetëm që harmonia të mos i bënte vend kaosit? Pas largimit të Xhaferit nga ky post ndoshta Thaçi do ta ketë më vështirë, por ai tashmë ka një përvojë të madhe politike dhe do të dijë ta udhëheqë këtë parti serioze, vetëm se tani ai ka më shumë nevojë për njerëz të rinj se sa për inteligjencë partiake. Modernizimi i partisë, një proces që ka nisur me inkuadrimin e shumë të rinjve, të cilët mbase nuk kanë përvojë, por nuk janë hileqarë, duhet të vazhdojë. Sepse me vonë është Thaçi i cili e ka radhën për ta dorëzuar stafetën e pushtetit në partinë e tij. Ai patjetër, duhet të krijojë pasardhësit e tij e më pas të dalë i qetë pas ndonjë kongresi të ardhshëm.

* * *
Ku tani? Pas largimit gjithnjë e më të madh nga politika (Xhaferi ende është në politikë) ai ka më shumë kohë që t'i kthehet proveniencës që i ka munguar - asaj intelektuale dhe kulturore, ku e ka vendin e rezervuar. Ai, ndoshta, e ka ndjerë këtë mungesë dhe njëkohësisht edhe një borxh ndaj njerëzve të racës së tij. Prandaj, teksa bëhej gati për t'u larguar nga zhurma politike ishte suksesi i buzëqeshi në themelimin e një teatri, një biblioteke dhe të Institutit të Trashëgimisë Kulturore, që mori emrin e kolosit të mendimit shqiptar, Pjetër Bogdani, fati i të cilit, sikundër thoshte ai, nuk mund të ndahej nga fati i popullit të tij... Nëse themi se shqiptarët ishin fatkeq, atëherë Xhaferi s'mund të ketë qenë i lumtur.

(Autori është publicist)

[babadimri]

Shtëpia e kujtesës

Nga Salajdin Salihu-Salo

Nëse Babilonia ishte kulla që njerëzit dëshironin ta ndërtonin për të mbërritur Absoluten, për Jorge Luis Borges-in, kjo kullë nuk ishte veçse një bibliotekë

Në një nga "Letrat e Luciliusit", Seneka e përqeshte një njeri biblioteka e të cilit posedonte njëqind libra. Paramendoni si do të sillej ai në "kryeqendrën tonë kulturore", ku edhe ata që marrin paga për të lexuar, mendojnë vetëm për gjërat e dobishme personale dhe jo edhe për të bukurën. Të urtët nuk mendojnë kështu... prandaj i duan bibliotekat... Në bibliotekë, në këtë shtëpi kujtese e imagjinate, njihemi me mendjet më të ndritura të njerëzimit. Aty ruhen dorëshkrime, libra, piktura. Aty ruhen gjurmët e historisë. Aty bashkohet e kaluara, e tashmja dhe e ardhmja. Biblioteka, kjo shtëpi e kujtesës dhe imagjinatës, një nga simbolet kryesore të letërsisë postmoderne, e konsideruar si labirint, hapësirë imagjinare, si e pakufishme dhe periodike, ruan përvojën njerëzore. Aty brezat e tanishëm dhe të ardhshëm mund të dëgjojnë zërin e atyre që janë bërë libër, kujtesë, dije, reflektim i gjenialitetit krijues.

* * *
Nëse Babilonia ishte kulla që njerëzit dëshironin ta ndërtonin për të mbërritur Absoluten, për Jorge Luis Borges-in, kjo kullë nuk ishte veçse një bibliotekë. Për, Labirintin e Qetë, siç mund ta quajmë argjentinasin, për të cilin biblioteka ishte kujtesë e intelektit të njerëzimit, besonte se ëndrra e letërsisë ishte që të vërtetonte se gjithësia s'është veçse një libër. Gjithësinë ai e gjeti brenda bibliotekës që, sipas tij, zgjerohej pafundësisht.
Në romanin "Emri i trëndafilit", të eruditit Umberto Eko, biblioteka paraqitet si një "shteg drejt mendimit të harruar". Dijetarët tash më kanë filluar që t'i shohin bibliotekat si pikëtakime të modeleve të ndryshme kulturologjike; si qendra të këmbimit të ideve dhe zhvillimit të tolerancës e dialogut; si vendin e shpirtit kritik në një shoqëri demokratike, roli i së cilës është që të funksionojë edhe si qendër për aktivitete kulturore, si një agora ku na lejohet pjesëmarrja në formësimin e mendimit, shqyrtimin e çështjeve shoqërore dhe gjetjen e zgjidhjeve më të përshtatshme; njëkohësisht, si një shpëtim në kohën e ngufatjes së njeriut nga informacionet shterpe, të dënuara që të harrohen.
Për Zhan Pol Sartrin biblioteka ishte altar. Biblioteka është "vend kulti për të diturin dhe një det i vdekur për të paditurin". Mungesa e një biblioteke për adhuruesit e librit do të thotë privim për të ndjerë një fuqi magjike; për të ndjerë forcën miqësore të librit, këtë "fat për njerëzimin". Arçibald Meklish thoshte se librat duke qëndruar në bibliotekë, arrijnë që të krijojnë njëfarë komunikimi dhe tërësie... për të na sqaruar thelbin e fshehtësisë. Mungesa e një biblioteke na privon nga akti përcjellës i të shkruarit; nga përpjekjet për ta bërë mesazhin njerëzor sa më jetëgjatë; për të folur me Tjetrin, me Artistin, Dijetarin, Historianin... Kjo mungesë d.t.th. humbje e një agore... një privim për të përsosur dhe për ta bërë botën më të bukur.

* * *
Pas kushedi sa shekujsh mbi njerëzimin rëndon si një mallkim djegia e Bibliotekës së Aleksandrisë - aty ku zjarri shndërroi në hi veprat e gjeniut krijues; që na pamundësoi t'i lexojmë shumicën e veprave të Eskilit, të cilat ruheshin në pjesën më të privilegjuar të saj. Kjo përvojë e hidhur është përsëritur disa herë në historinë njerëzore. Janë djegur e shkatërruar libra. Prandaj, sot, kudo në botë, çmohet ai që u krijon librave mundësinë për të komunikuar ndërmjet vete dhe për të krijuar tërësinë e domosdoshme për të depërtuar në thelbin e fshehtësisë. Një shkrimtar ka thënë: "Libri është më i vlefshëm se çdo përmendore… sepse ndërton përmendore në zemrat e atyre që e lexojnë"...
Duke ndërtuar një bibliotekë, ashtu sikurse tha Sho, ne do të ndërtojmë ardhmëri, që sado pak do t'i përngjajë shpresës sonë. Dua të besoj, sikurse Borhesi, se gjithçka është fiksion. Se nuk është e vërtetë që dikush pengon ndërtimin e një biblioteke.
Ka aq gjëra të trishta për t'i pranuar si të vërteta. Nëse do të ndodh kështu, sikurse s'do të duhej që të ndodhte, s'do të na mbetej tjetër veçse të klithnim: "Lavdi harresës dhe errësirës!"

[babadimri]

NUK MUND TE SHKRUAJ LETRA DASHURIE

Salajdin Salihu

Larg jemi sa larg
Një kohë në mes na ndan
Vijat e fytyrës sate s'i qartësoj në kujtesë
Njerëzit që i duam s'i përfytyrojmë dot
Bëj të të shkruaj letër dashurie
Po fjalët mikluese më mungojnë
Bën ftohtë e dashur
Të veshura fjalët trashë me petkun e ashpër
Si dimri që futet pabesisht nën palltë
Të ndjej çmendurisht të ndjej
Fjala "të ndjej" nuk më mjafton
Sa borxh u kam ngelur fjalëve plaka e të harruara
Andaj kur më duhen nuk i gjej tu ngjes flatra
Te ti t'i nis
E dashur s'di
Ka kohë që nuk mund të shkruaj letra dashurie