Thamė se farmakologjia si dhe botanika nuk janė studiuar si shkenca tė veēanta, por janė studiuar nė kuadėr tė mjekėsisė. Poashtu theksuam se gati tė gjithė shkencėtarėt arabė, tė cilėt kanė shkruar nė kėta lėmenj, kėto dy disiplina shkencore i kanė futur nė shėrbim tė mjekėsisė. Ibn Sina disa pjesė tė veprės sė vet tė madhe "Kanoni i Mjekėsisė" i ka kushtuar farmacisė. Nė to detajisht ka pėrshkruar shumė bimė shėruese dhe minerale prej tė cilave prodhohen barėra dhe droga tė ndryshme. Gjithashtu edhe Al-Bejruni, Ibn al-Hejsem, Sabit ibn Kura, Ar-Razi dhe shkencėtarė tė tjerė arabė kanė shkruar vepra tė mėdha dhe shumė tė rėndėsishme nga kjo lami. Ar-Bejruni si dhe Ar-Razi kanė shkruar veprėn me titull: "Farmacia", ndėrsa Ibn al-Hejsem "Librin e mjekėsisė". Ibn al-Bejtari nė veprėn e vet "Doracak pėr drogat" ka treguar si dhe nė ē'mėnyrė, me pėrpunimin e lėndės sė parė bimore, shtazore dhe tė mineraleve, mund tė pėrfitojmė barin. Ai nė tėrėsi ka pėrvetėsuar tė arriturat e grekėve tė vjetėr nga lėmi i farmacisė, biologjisė dhe tė mineralogjisė. Nė dorė ka pasur "Anatominė" e Galenit dhe "Florėn" e Dioskoridit. Nė veprėn "Doracaku mbi drogat" Ibn al-Bejtari ka folur pėr pėrdorimin e barit, ndikimin e dobishėm dhe tė dėmshėm, ka treguar nė lloje tė ndryshme tė bimėve, me pėrpunimin e tė cilėve pėrfitohen vajrat e ndryshme eterike dhe yndyrėrat si p.sh. trėndafili, pelini, bathra e verdhė ose e bardhė etj. Davud al Antaki, nė veprėn "Tezkiret", vėmendje tė veēantė i ka kushtuar sezonit tė vjeljes sė bimėve, mėnyrės sė ruajtjes dhe tė shpėrndarjes zonale tė botės bimore, ndėrsa Ibn an-Nefis gjatė shėrimit tė sėmundjeve tė ndryshme mė shumė ėshtė mbėshtetur nė rregullimin e ushqimit tė tė sėmurit se sa nė pėrdorimin e barėrave pėr ē'arsye, nė njė masė tė madhe, ėshtė bojkotuar nga ana e farmaceutėve arabė. Mirėpo, pėrveē kėsaj Ibn an-Nefis disa pjesė tė veprės sė vet tė madhe ia ka kushtuar farmacisė. Al-Idrisi nė "Botanikėn" e vet ka pėrshkruar shumė lloje tė bimėve shėruese dhe tė bimėve tė tjera. Ai nė kėtė pasqyrim tė botės bimore ka pasur nė dorė veprat e botanistėve grekė dhe arabė: Dioskoridit, Galenit, Hunejin ibn Is-hakut, Ibn Shizuanit, Ibn Xhulxhulit, Az-Zahravit etj. Muhamed ibn Jusuf al-Havarizmi dhe Abdurrahman ad-Dauni kanė qenė farmacistė tė mėdhenj. I pari nė veprėn e vet "Miftahu-l-ulumi", pėrveē analizės detaje tė sėmundjes ka shkruar edhe pėr barėrat e thjeshta dhe tė pėrbėra, tė cilat prodhohen prej bimėve shėruese dhe mineraleve tė ndryshme si p.sh. mastika, zymbyli, xhenxhefili, citrat, fosforin, ekstraktet bimore, qumėshtin dhe rrėshira tė ndryshme, ndėrsa i dyti nė veprėn "Nuz-hetu-n-nufusi ve-l-efkari fima'rifeti-n-nebati", pėrveē pėrshkrimit tė zanafillės sė dytė tė bimėve dhe tė mineraleve ka pėrshkruar edhe mundėsinė e aplikimit tė tyre nė mjekėsi, ka folur pėr pėrbėrjen dhe pėrgatitjen e helmeve, verės, ekstrakteve tė vajit dhe tė yndyrės. Nė mes tė farmacistve tė njohur arabė ėshtė edhe Al-Kurtubi. Ai nė veprėn "Interpretimi i emrave" ka shpjeguar se si dhe nė ē'mėnyrė mund tė pėrfitojmė barėrat me pėrpunimin e lėndės sė parė bimore, shtazore dhe mineraleve. Prej bimėve shėruese, prodhimet e tė cilėvė pėrdoren si lėndė e parė nė prodhimin e barėrave, ka cekur kėto: hashashin, fierin, vruvėn, prej mineraleve boraksin, sulfatin e bakrit, cinobrin, acidin squfurik tė murmė, ndėrsa prej kafshėve varonin dhe disa tė tjerė.
Krijoni Kontakt