Dik Çeni, presidenti de facto i USA ?

[Cimo]

Se shpejti dy libra mbi te vertetat okulte te zevendespresidentit

Zëvendëspresidenti i 46-të i Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Dik Çeni ka një talent dhe parapëlqim të veçantë për të qenë i padukshëm. Del shumë rrallë para mediave dhe prononcohet publikisht po aq rrallë. Errësira është shenja e tij dalluese që nga momenti kur mori postin e numrit dy të Shtëpisë së Bardhë në vitin 2001. Ai ka mbajtur gjithmonë pozicionin e njeriut që nuk shfaqet, por që komandon gjithçka nga qoshja e tij e errët. Por, pavarësisht taktikës dhe përpjekjes për të mbetur në hije, së fundmi, gjithnjë e më tepër fokusi i opinionit publik, por edhe i analistëve po zhvendoset nga Presidenti amerikan Bush, te njeriu në hije që qëndron pas tij e vendos për të. Këtë muaj do të publikohen dy libra në Shtetet e Bashkuara, që analizojnë hollësisht rolin e Çenit. Ata do të dalin në dritë, para se të ketë reshtur zhurma që u bë në Lidhje me shkrimet e fundit kritike të "Uashington Postit". Në libra do të rrëfehet se si zëvendëspresidenti ka diktuar dhe dikton politikën dhe vendimet e tij në çështjet më të rëndësishme, përfshi luftën kundër terrorit, çështje që kanë të bëjnë me ekonomikë dhe ambientin. Sipas këndvështrimit të argumentuar të autorëve, Çeni shfaqet si një person shumë i fuqishëm, madje më i fuqishmi në rolin e zëvendëspresidentëve amerikanë të deritanishëm. Sipas asaj çka parashikon pozicioni i numrit dy të Shtëpisë së Bardhë, një zëvendëspresident amerikan, zakonisht merret me dërgimin e ndihmave në zona ku ka katastrofa humanitare, apo shkon nëpër funerale dhe ceremoni të tjera të mëdha në botë, në përfaqësim të Shtëpisë së Bardhë. Por ky rol nuk vlen aspak për Çenin. Ai është aq dominues në gjithçka, saqë shumë njerëz që i qëndrojnë pranë mendojnë që fjala "zëvendës" i duhet hequr nga emërimi, sepse Çenit i shkon vetëm emërimi "President". Në libra thuhet se është Presidenti de fakto i Shteteve të Bashkuara, me një vendimmarrje në të gjitha fushat. Madje, në njërin prej tyre shkohet më tej, saqë Presidenca aktuale e Bushit nuk e meriton aspak të mbajë emrin e këtij të fundit. Në fakt, që nga dita që emri i Çenit doli si kandidati i mundshëm për të qenë zëvendëspresident i Amerikës nëse do të fitonte Bushi, në vitin 2000, shumëkush mendoi se pozicioni i tij nuk do të ishte ai tradicional. Në fund të fundit, personi që rekomandoi Çenin te Bushi për postin e tij ishte… vetë Çeni. Kur Bushin e pyetën në atë kohë se cila ishte arsyeja e zgjedhjes së bërë, ai u përgjigj: "Sepse Çeni është pa diskutim plotësisht i aftë që të jetë edhe President i Shteteve të Bashkuara". Në çastin kur të dy hynë në Shtëpinë e Bardhë një gjë ishte shumë e qartë se Dik Çeni nuk do të ishte nga ata burra që do të humbitnin kohën nëpër funerale shtetërore. Edhe kabineti i Bushit u krijua sipas preferencave të zëvendëspresidentit. Figura të tilla, që u kthyen në kryesore si Ramsfeld, Volfovic, Bolton etj., ishin të gjithë të sjellë nga Çeni. Një nga arsyet e fuqisë së zëvendëspresidentit është aksesi i pakrahasueshëm që ai ka te Presidenti në gjithçka. Gjatë viteve që kanë punuar së bashku, mes tyre është krijuar një lidhje shumë e ngushtë. Çeni është mjeshtër në përpunimin e situatave dhe personave, ndryshe nga Bushi. Dikur Laura Bush, gruaja e Presidentit tha për të shoqin se ai në orën 9 të darkës është në shtrat, kjo mund të jetë disi e ekzagjeruar, por nuk është i ekzagjeruar fakti se Çeni është nga ata njerëz që qëndrojnë zgjuar deri më 4:30 të mëngjesit mbi informacione e dosje. Një procedurë e tillë është shpjegimi i njohurive të gjera dhe i kompetencës se zëvendëspresidenti ka mbi të gjitha, çështjet apo debatet e politikës së jashtme, ose të brendshme që kanë lidhje me Shtëpinë e Bardhë. Sipas autorit të një libri, ku merren në analizë të gjithë përfaqësuesit e kabinetit të Bushit, roli i Çenit mund të krahasohet me atë të llogaritarit në një shtëpi filmike. Cilësitë që ai ka, pra aksesi shumë i madh te Presidenti dhe gjithë informacionet e materialet që i takojnë vetëm atij, puna e palodhur dhe rëndësia që u kushton detajeve, janë karakteristikë e zëvendëspresidencës së Çenit, që nga dita e tij e parë e punës. Shtoi kësaj, edhe prirjen e tij të madhe për të mos rënë në sy dhe thuajse në hije, edhe pse vendimmarrjet i takojnë krejtësisht atij. Ishin ngjarjet e 11 shtatorit, ato që nxorën në pah më së miri gjithë këto karakteristika të Çenit. Ky ishte momenti për të cilin zëvendëspresidenti kishte vite që përgatitej. Që nga koha kur ndodhej në Shtëpinë e Bardhë me detyrën e shefit të stafit në Presidencën e Xherald Fordit, e më pas kur përjetoi edhe rënien e Niksonit, ambicia e Dik Çenit ishte që të rivendoste në pozicionin e duhur autoritetin e Presidentit amerikan. Në artikujt e "Uashington Post" renditen të gjitha kundërpërgjigjet të cilat lënë shumë për të dyshuar, që ndërmori Shtëpia e Bardhë pas sulmit të 11 shtatorit. Këtu përfshihet ngritja e Guantanamos, ose siç njihet ndryshe kampit të grabitjes, apo edhe torturave jashtë çdo norme të cilat u ushtruan ndaj të burgosurve e deri te përgjimi nën një bazë ligjore që lë shumë për të dëshiruar i të gjithë amerikanëve. Të gjitha këto çështje problematike me të cilat është përballur Shtëpia e Bardhë që prej disa vjetësh të çojnë vetëm në derën e zëvendëspresidentit amerikan. Brenda fare pak orësh nga sulmi në Nju-Jork dhe në Uashington, ndërsa Bushi ndodhej ende në fluturimin e tij të gjatë në avionin "Air Force One", Çeni kishte bërë bashkë, me urgjencë, një skuadër juristësh në zyrën e tij dhe po planifikonte me një zell shumë të madh, dhënien e kompetencave të jashtëzakonshme Presidentit të Shteteve të Bashkuara, të ngjashme me periudhat në prag të luftës së Vietnamit dhe pas plasjes së skandalit Uatergate. Në qendër të kësaj skuadre juristësh, ndodhej këshilltari ligjor i Çenit, David Adington. Më 18 shtator Adington dhe disa kolegë të tij shumë të besuar, përfshi edhe Prokurorin e Përgjithshëm aktual të Shteteve të Bashkuara, Alberto Gonzales, bëri disa propozime në lidhje me përdorimin e forcës ushtarake. Më 25 shtator përpiluan autorizimin për përgjimin e të gjitha komunikimeve të të gjitha llojeve, atyre që vinin e dilnin nga Amerika, pa qenë nevoja e një vendimi gjykate. Ky lloj përgjimi ishte ndaluar nga ligji federal që në vitin 1978. Më 6 nëntor, grupi i juristëve përpunoi një material, që në fakt ishte konceptimi i një sistemi të tërë ligjor, sipas të cilit terroristët që do të kapeshin, do të mbaheshin pa asnjë kufizim kohor në burg dhe pa u gjykuar. Në këtë material përfshihej gjithashtu, se nëse do të ishte e nevojshme ata do të gjykoheshin nga një Komision Ushtarak, një koncept ky që Çeni ia serviri vetë Bushit, madje e bindi këtë të fundit, që ta hidhte firmën për të, gjatë një darke solemne në Shtëpinë e Bardhë. Skuadra e Sdingtonit vepronte në fshehtësi të plotë. Kur CNN nxori në dritë ekzistencën e këtij komisioni, më 13 nëntor, Kolin Pauell, ish-sekretari i atëhershëm i shtetit, i cili kishte herë pas here konflikte më Çenin klithi sa kishte në kohë: "Çfarë dreqin po ndodh këtu?". Ndërkohë edhe Kondoleca Rajs, në atë periudhë me postin e këshilltares për sigurinë kombëtare nuk ishte vënë në dijeni të lëvizjeve. Por grupi i ekspertëve ligjorë të zëvendëspresidentit nuk deshi t‘ia dinte. Një vit më pas, Adington dhe skuadra e tij që punonin në zyrën e Çenit nxorën në dritë një material që anashkalonte Konventën e Gjenevës për trajtimin e të burgosurve. Sipas këtij materiali, Presidenti amerikan kishte të drejtën që të urdhëronte çdo lloj mënyre marrjesh në pyetje ndaj terroristëve të dyshuar, të cilësuar "armiq", pavarësisht sa çnjerëzore apo të dhunshme mund të ishin ato. Sipas gazetës "Uashington Post", në të ishin përfshirë edhe mënyra të ndaluara marrjesh në pyetje, deri atëherë të tilla si ajo e "mbytjes" së të burgosurve. Pauell dhe Rajs dëgjuan për herë të parë për dokumentin e torturave dy vjet pas formulimit të tij, por atëkohë ndodhi sulmi ndaj Irakut dhe ekzistonin probleme më të mëdha për t‘u zgjidhur. Nëse 11 shtatori mund të konsiderohet si momenti i shumëpritur i Çenit, sulmi ndaj Irakut në vitin 2003, mund të konsiderohet si momenti i ç‘bërjes së zëvendëspresidentit. Përveç mentorit dhe mikut të tij të besuar, Donald Ramsfeld, Dik Çeni bëri më shumë se askush në administratën amerikane për të hapur rrugën drejt Bagdadit. Në fakt, Çeni ia kishte vënë syrin rrëzimit të Sadamit që para ngjarjeve të 11 shtatorit dhe në periudhën që ai hyri në Shtëpinë e Bardhë kishte përvijuar në atë mendjen e tij racionale një veprim ushtarak parandalues. Sipas ish-sekretarit të thesarit, Paul O‘Neil, një tjetër mik i Çenit, të cilin ai e flaku jashtë administratës, ky i fundit kishte kohë që po gjeneronte debatin në lidhje me luftën e ardhshme në Irak dhe riformimin e Irakut të periudhës post-Sadamit, madje që në dhjetëditëshin e parë të mbërritjes në Shtëpinë e Bardhë. Sipas disa personave të afërm të tij, Çeni ishte transformuar krejtësisht. Ishte si në ethe për të kryqëzuar Sadamin. Nuk dihet ende se cilat janë pasojat e këshillave që Çeni i ka dhënë Bushit në shumë çështje, por Iraku, të paktën flet dukshëm. Nuk ka nevojë të përmenden se cilat janë pasojat e luftës për Irakun vetë, për rajonin dhe reputacionin e Amerikës në botë. Ajo çka mbetet ende e paqartë është se çfarë pasojash do të ketë nga e gjithë kjo mesele vetë Çeni. Sigurisht që muajt e fundit ai ka pësuar një sërë goditjesh që e kanë dobësuar padyshim fuqinë e tij. E ndërsa Bush përballet çdo ditë me disfatën e tij personale në sondazhet gjithnjë e më të ulët, Çeni ka humbur në mënyrë shumë të turpshme disa nga bashkëpunëtorët e tij më të afërt e më të zellshëm: Ramsfeld, Bolton, Volfovic. Dalë nga dalë Gjykata e Lartë po i vërdalloset edhe vetë Çenit, duke marrë në shqyrtim disa aspekte të ligjeve të tij të dyshimta antiterror. Në 18 muajt e fundit të pushtetit, administrata ka hyrë tashmë në një fazë shumë kritike, megjithatë ka ende kohë për trazira. Brenda administratës amerikane po kristalizohet edhe një linjë tjetër veç asaj konfliktuale. Rajs dhe pasardhësi i Ramsfeldit, Gate këmbëngulin në zgjidhjen e kontradiktave me Iranin përmes negociatave. Nga ana tjetër është sërish Çeni ai që këmbëngul se pikërisht negociatat nuk janë të mjaftueshme në rastin e Iranit dhe se zgjidhja ushtarake mund të jetë e nevojshme. Deri së fundi në këtë tërheqje litari dyshja Rajs/Gate ishte më pranë fitores, e cila së fundmi po anon nga vetë Çeni dhe opsioni i tij ushtarak. Është e pabesueshme se si një njeri me përvojën që ende përgjak Irakun, çon ndërmend opsione të tjera ushtarake për zgjidhjen e krizave. Pyetja që bëhet tani është: A do të ketë sërish sukses Çeni në këtë gulçin të tij të fundit? Ende nuk dihet, por mospërgjigja e kësaj pyetjeje lë njëkohësisht edhe të ardhmen e Shteteve të Bashkuar në një mjegull të madhe. Sipas një analisti amerikan, Dik Çeni ia ndryshoi faqen Amerikës dhe pavarësisht se si do të shkojnë ngjarjet nuk mund të kthehemi kurrë në periudhën e qetë e të begatë që ishim para se ai të bëhej zëvendëspresident.

gazeta-shqip