Shkrimet e shkrimtareve shqiptare, tani ne shume gjuhe te botes!

[erzeni]

"Kam lexuar mjaft gjëra. Kam lexuar disa nga shkrimtarët e njohur shqiptarë të përkthyer në gjuhën italiane, si Ismail Kadare, Elvira Dones si dhe disa të tjerë"

Intervistë ekskluzive me shkrimtaren Daça Maraini

"Shqipëria, një vend me vitalitet intelektual"


--------------------------------------------------------------------------------

Migena Hoxhalli

TIRANE

Prej disa ditësh ndodhet në Shqipëri shkrimtarja e njohur italiane Daça Maraini (Dacia Maraini). Takime të shumta ajo ka patur në qytetin e Shkodrës, veçanërisht me studentë të Universitetit "Luigj Gurakuqi" të këtij qyteti.

Po gjatë këtyre ditëve Maraini ishte e ftuar nderi dhe në ceremoninë e dhënies së çmimit të parë të konkursit "Scrivi con me", organizuar me rastin e "Javës së gjuhës italiane në botë". Ajo ia dorëzoi këtë çmim nxënëses së shkollës së mesme "Asim Vokshi" në Tiranë, Anisa Goga. Pjesa me të cilën konkurruan vajza në fjalë dhe konkurrentët nga e gjithë bota në konkursin "Scrivi con me", ishte shkëputur pikërisht nga një prej librave të Marainit. Ndërsa mbasditen e djeshme ajo ndodhej mes kolegëve shqiptarë të mbledhur në Lidhjen e Shkrimtarëve dhe Artistëve.

Cili është opinioni juaj për Shqipërinë?
Është hera e parë që vij në Shqipëri dhe nuk kam më shumë se dy ditë këtu, kështu që nuk kam shumë për të thënë. Megjithatë, mund të them se këtu gjej shumë elementë të përbashkët të meridianit tonë, të jugut tonë, të dritës, ngjyrave, gjithashtu edhe në ambiente. Vetëm se këtu janë disa gjëra që janë paksa mbrapa në raport me meridianin, i cili ka bërë shumë rrugë. Por nuk e mohoj që edhe ne kemi shumë shkatërrime, qytete të rrënuara nga spekulacioni, ndërkohë që shpresojmë që të mos ndodhë e njëjta gjë edhe këtu.

Çfarë u ka bërë më shumë përshtypje gjatë këtyre ditëve në kontaktet që keni patur?
Mikpritja, interesimi i njerëzve për letërsinë, mbi të gjitha i studentëve. Kam takuar shumë studentë. Këtu gjeta shumë vitalitet intelektual.

Keni dëgjuar për Shqipërinë dhe kulturën shqiptare përpara ardhjes këtu?
Po, po. Kam lexuar mjaft gjëra. Kam lexuar disa nga shkrimtarët e njohur shqiptarë të përkthyer në gjuhën italiane, si Ismail Kadare, Elvira Dones si dhe disa të tjerë. Duhet të them se vendi ynë e njeh shumë pak Shqipërinë dhe kjo sigurisht që nuk është diçka e mirë.

Duke i ballafaquar ato që keni lexuar me ato që keni parë, si do ti përkufizonit Shqipërinë dhe shqiptarët?
Nga ajo që kam lexuar dhe ajo çka po shoh kuptoj se ne njohim shumë pak nga mendimet, idetë dhe imazhet e pasura që mbart ky vend. Edhe për t'u publikuar, publikohet pak. Bëhet fjalë për aspektin kulturor dhe letrar. Ndërsa përsa i përket politikës, ajo është më e njohur. Me të mirat dhe me të këqijat e saj. Njohim gjërat që kanë ndodhur gjatë këtyre viteve, apo dhe ato gjatë periudhës së diktaturës, momentet kur u kalua nga njëri sistem në tjetrin, kaosin që kaloi ky vend për një periudhë kohe. Për ne është shumë e rëndësishme që lëvizja e refugjatëve dhe e gomoneve përfundoi tashmë.

Këto ditë i keni dorëzuat çmimin e parë të konkursit "Scrivi con me" një nxënëseje të shkollës "Asim Vokshi". A jeni njohur me krijimin e saj dhe si ju duk?
Ishin dy nxënës, një nga Tirana dhe një nga Shkodra që konkurruan me një pjesë të shkëputur nga një prej romaneve të mia. Mua m'u dukën vajza shumë të zonja. Njëra ishte shumë pesimiste.(qesh) Ajo imagjinonte një fund shumë negativ të pjesës së shkëputur (historisë). Ndërsa tjetra ishte optimiste dhe imagjinonte që vajza për të cilën unë shkruaja do të bëhej një grua luftarake dhe e pjekur në idetë e saj që do ta ndihmonte të luftonte për vendin e saj.

Nxënësja e shkollës "Asim Vokshi" tashmë e fitoi çmimin. Sa dakord jeni ju me këtë?
Së pari, çmimin nuk e dhashë unë, por një juri. Megjithatë, mund të them se pse jo, duhej vlerësuar edhe optimizmi i kësaj vajze, vullneti për ta parë të ardhmen jo gjithmonë me syrin negativ, por dhe atë pozitiv. Fundi i historisë na tregon se kemi të bëjmë me një njeri që beson në të ardhmen. Dhe në fund të fundit kjo ka qenë ajo çka është dashur të vlerësohet me anë të këtij çmimi.

Së fundi, cili do të ishte mesazhi që ju do t'u jepnit shqiptarëve?
Shqiptarë mos rrini duarkryq, por përvishjuni punës. Duhet shumë punë, shumë lodhje. Ky vend është i pasur me ndjenja, me ide. Nuk është as një vend i braktisur. Eshtë një vend që ka shumë krenari, dinjitet edhe pse është i varfër. Sipas meje, është vend që mund të arrijë në nivelet e vendeve të tjera europian, madje në një kohë shumë të shkurtër. Por për këtë duhet punuar me shumë qetësi dhe duhet patur besim në të ardhmen.

------------------
Maraini, dje dhe në Lidhjen e Shkrimtarëve


--------------------------------------------------------------------------------

Migena Hoxhalli

TIRANE

Vizita e radhës e shkrimtares Daça Maraini (Dacia Maraini) ka qenë dje mbasdite në Lidhjen e Shkrimtarëve dhe Artistëve. Ajo është shoqëruar nga drejtori i Institutit Italian të Kulturës, Attilio De Gasperis, kryetarja e Forumit të Gruas Shqiptare, Diana Çuli dhe kryetari i Lidhjes së Shkrimtarëve, Limoz Dizdari. Ky i fundit, në shenjë respekti i dorëzoi Marainit një suvenir të vogël nga fondi i Lidhjes së Shkrimtarëve.

Maraini, në fillim të fjalës së saj shprehu kënaqësinë që ndodhej në një ambient të ngritur posaçërisht për shkrimtarët dhe artistët. "Në Itali nuk ndodhet një shtëpi e tillë. Vetëm në vitet '70 shkrimtarët kishin klubet ku mund të takoheshin, të cilat më pas morën dhe emrat e tyre", tha ajo. Ndërsa De Gasperis u shpreh se Maraini ka refuzuar një seri ftesash në disa vende të botës, vetëm që të mund të shihte Shqipërinë dhe shqiptarët, të ndodhur aq pranë Italisë, por për të cilët dihet aq pak.

Në takimin e djeshëm merrnin pjesë emra të njohur të letrave shqipe si Alfred Uçi, Xhevat Lloshi, Nasho Jorgaqi, Sadik Bejko, Visar Zhiti, studiuesi Ramadan Sokoli, etj. I ftuar në këtë takim, i ideuar në formën e një debati me temë "Shkrimtari përballë gjuhës së tij", ishte edhe ambasadori italian në Tiranë Mario Bova.

...............

Vera Isaku, drejtorja e re e Qendrës Ndërkombëtare

Piramida në krizë, ndërrohen drejtorët


--------------------------------------------------------------------------------

Migena Hoxhalli

TIRANE

Qendra Ndërkombëtare e Kulturës (Piramida) me drejtor të ri. Këtë post, që prej ditës së djeshme, e mban Vera Isaku.

Prezantimi i saj përpara punonjësve të kësaj qendre, në prani dhe të medias, është bërë po dje nga ministrja e Kulturës, Arta Dade. Posti i drejtorit të këtij institucioni që prej disa muajsh është mbajtur nga Eduard Manushi, i cili me këtë lëvizje duket do të zhvendoset pranë Ministrisë së Kulturës dhe konkretisht në zyrat e Rinisë.

Që në frazën e parë të prezantimit të drejtores së re, ministrja Dade theksoi se institucioni që asaj po i besohet për drejtim, është aktualisht në gjendje krize. Kjo ka ardhur si rrjedhojë e mënyrës së funksionimit të saj, veçanërisht të vetëfinancimit, formës që ajo përdor për të siguruar të ardhurat e veta. Ministrja Dade premtoi që kjo krizë nuk do të zgjasë shumë, pasi është menduar ndërhyrja në legjislacionin mbi bazë të të cilit funsionon kjo qendër. Rregullimi i këtij legjislacioni do të bëhet i mbështetur nga përvojat me qendra homologe të vendeve fqinje. Në rastin konkret ministrja Dade përmendi Ljubjanën dhe Selanikun. Duke pasur besim në punën e drejtores Isaku, ministrja Dade hodhi dhe idenë e rishikimit të kontratave të shumë qiramarrësve në këtë institucion.

,,,,,,,,,,,,,,,

[erzeni]

Nga Shtypi.


Poezitë e Poradecit, Agollit, Kadaresë, Arapit, Zhitit etj…janë përkthyer nga Rosangela Sportelli.


"Poetë të tokës shqiptare"…të gjithë në një antologji italiane

"Poetë të tokës shqiptare" titullohet antologjia, brenda së cilës është përfshirë krijimtaria e 13 poetëve shqiptarë ndër më të njohurit në vend.
Është kjo një antologji që është botuar këto ditë në Itali, nën përkthimin e italianes Rosangela Sportelli.

Lasgush Poradeci, Millosh Gjergj Nikolla (Migjeni), Fatos Arapi, Dritëro Agolli, Ismail Kadare, Xhevahir Spahiu, Anton Papleka, Bardhyl Londo, Visar Zhiti, Gëzim Hajdari, Mimoza Ahmeti, Flutura Açka dhe Luljeta Lleshanaku, janë përzgjedhur nga Ennio Grassi dhe përkthyesja Sportelli për këtë antologji voluminoze prej 441 faqesh Publikimi i kësaj antologjie nga revista letrare prestigjoze në Itali "In forme di parole", është një ndërmarrje personale e përkthyeses Sportelli.
Ndërsa ajo vetë shprehet se "Në përzgjedhjen time për të hartuar këtë antologji jam bazuar në thelbin evropian dhe bashkëkohor që gjendet në brendësi të çdo poezie. Nuk kam dashur të gjej poezinë e vuajtjes por jam përpjekur të përfshij në këtë antologji ato poezi që kanë një domethënie filozofike që i përfshin të gjitha hapësirat e botës, ndërsa mendoj se poezitë pasqyrojnë një të vërtetë që duhet përmendur, që Shqipëria ka ndryshuar dhe ajo që është më e rëndësishme që Shqipëria e artit ka hyrë realisht në Evropë".
Antologjia e publikuar në shqip dhe italisht përmban 8-15 poezi nga çdo poet, ndërsa vetë përkthyesja veçon poezitë; "Zemra e Liqerit" nga Poradeci, "Vjeshta në parakalim " nga Migjeni, "Kishte çelur lulja e ullirit " e Arapit, "Endërr e prerë" e Agollit, "Laookonti" e Kadaresë, "Dashuri e ndaluar" e Spahiut, "Ishte erë ajo vajzë" e Paplekës, "Takim me Leonidhën" nga Londo, "Në kullën e gruas së bukur" nga Zhiti, "Të lë këto vargje si lamtumirë" nga Hajdari, "Shqisë, shqisë" e Ahmetit, "Lutje Ahmatovës" e Açkës dhe "Njerëz të tradhtuar" shkruar nga poetja Lleshanaku. Poezitë e Gëzim Hajdarit, i cili nuk njihet në Shqipëri janë shkruar në gjuhën italiane nga vetë ai ndërsa ato të Visar Zhitit janë përkthyer nga Elio Mirocco, profesor arbëresh që merret me studimin e poezisë bashkëkohore në Itali. Ndërsa përsa i përket mungesës së poetëve kosovarë në këtë antologji përkthyesja Sportelli pohoi se "Mendova të përfshij poezinë bashkëkohore shqiptare dhe poetët që i përkasin Shqipërisë zyrtare. Gjithashtu,- tha ajo- qëllimi për të përfshirë pikërisht këta emra në antologji dhe jo të tjerë ka të bëjë me qëllimin tim të marrjes së kësaj iniciative.
Unë desha t'i ofroj lexuesit italian tiparet që na ndajnë dhe na bashkojnë me shqiptarët, ndërsa poezia e përfshirë në këtë antologji nuk është shumë e njohur atje".
Përkthyesja Sportelli jeton prej 10 vjetësh në Tiranë, ndërsa ka studiuar në Itali degët, Filozofi dhe Pedagogji.
Ajo ka studiuar 7 vjet latinisht dhe 5 vjet greqishten e vjetër. "Studimi i këtyre gjuhëve më ka ndihmuar"- thotë ajo "të përvetësoj mirë shqipen, ndërsa vazhdoj të jem me mendimin se një poezi nuk mund të përkthehet, ajo bëhet vetëm njëherë, dhe nëse t'i merr një nismë të tillë, do t'i japësh lexuesit vetëm çelësin e përmbajtjes së saj".
Libri me format të madh, ka dy parathënie ku pasqyrohet kuadri historik i autorëve dhe poezisë shqipe duke filluar që nga letërsia e Rilindjes deri tek ajo bashkëkohore, skeda bibliografike me të dhëna të plota informuese për krijimtarinë e autorëve trajtuar në aspektin kritik, dhe fotografi të poetëve. "I kam quajtur poetë të tokës shqiptare sepse tek të gjithë ata kam vënë re një dashuri të lindur dhe të dukshme ndaj Shqipërisë",- tha Sportelli.
Revista letrare, "In forme di parole", ka një aktivitet prej 42 vjetësh në Itali.
Aty botohen çdo vit antologji të poetëve të vendeve të ndryshme të botës midis të cilëve nga Peruja, Kina, Norvegjia, Finlanda, Gjermania, etj ndërkohë që është fituese e çmimit "Premio Vittorini" në Siçili dhe një çmim për përkthimet më të mira nga gjuha angleze, dhënë nga Ministria italiane e Kulturës, para katër vitesh.