Demokracia, forma më e rëndë e qeverisjes?

[Borix]

Moderim, moderim, moderim...

Jam dakord. Prandaj, kerkoj ta zgjeroj disi kete aludim.

Ne pergjithesi, kur nje teori bie ne duart e nje shoqerie te nje shkalle te paracaktuar te zhvilluari, elita perkatese shoqerore mundohet e para t'ia absorboje parimet. Arsyet per kete variojne qe nga frika deri tek kontrolli mbi pjesen tjeter te shoqerise. Por, ne rastin e Teorise Moderne te Demokracise keto parime nuk mund te qendrojne te mbeshtjella ne nje guacke, sepse vete mekanizmi funksional i teorise ne fjale nuk e lejon nje gje te tille.

Atehere, pyetja qe duhet shtruar del nga shprehjet aforistike te dhena nga Lioness me lart: "A ekziston nje sistem i mirefillte demokracie ne shoqerite e mbare botes?" Kjo pyetje, per te cilen mundet edhe te diskutojme ne vazhdim, po te rrihet gjere e gjate na shpie tek "shqetesimi" i Churchill - cilesimi i demokracise si 'te keqe'. Ne fakt, une mendoj se Churchill nuk kishte parasysh teorine ne vetvete, por zbatimin aktual te asaj teorie (jo vetem ne shoqerine angleze).

[JONAIDER]

te mendosh per demokracine si sistemi me i mire,nuk eshte ndonje gje e re,aq me teper qe ne shume vende ka rezultuar si sistemi me i mire.por e theksoj,jo me i miri.E pranoj qe Borix ka te drejte ne ato qe shkruan,por duhet marre parasysh, se po te flasim konkretisht per ne Shqiperi, nuk eshte faji i sistemit perse gjerat nuk funksionojne ,po i njerezve.
Zakonisht duhet te punohet me rritjen e pergjegjesise personale te njerezve qe merren me politike, pasi un nuk mendoj se duhet ti quaj politikane,,te jesh politikan ska asgje te ngjashme me te vepruarit e tyre. Po e le me kaq kesaj rradhe po kjo sdo te thote qe sdo ti kthehem me vone . Shpresoj ti kuptoni ose mirkuptoni mendimet e mija.

[Albo]

Ti mund ta analizosh si te duash Albo, ama baballaret themelues e kishin mjaft te qarte se cfare po krijonin.

Eshte njesoj si prinderit e tu apo te mi te dilnin diten qe ne lindem e te thoshin: ne e dime shume mire se cfare po sjellim ne jete! Ne fakt ata nuk dinin asgje, ashtu sic nuk dinin asgje baballaret e Amerikes se si Kushtetuta amerikane do te merrte nje jete te veten e do te ecte me kembet e veta ne kohe.

Sikur ata burra te nderuar qe ti ze ne goje do te vizitonin sot Ameriken duke udhetuar ne kohe, ata nuk do ta njihnin krijesen e tyre ashtu si prindi nuk arrin ta njohi femijen e vet kur femija arrin moshen madhore. Me pak fjale dua te them se eshte i rendesishem te njihet kendveshtrimi i baballareve, por eshte me i rendesishem te njihet vete jeta e demokracise amerikane ne kohe.

Atehere, pyetja qe duhet shtruar del nga shprehjet aforistike te dhena nga Lioness me lart: "A ekziston nje sistem i mirefillte demokracie ne shoqerite e mbare botes?"

Ne rezimin e Murit te Berlinit dhe me kapitullimin e Bashkimit Sovjetik, shume filozofe marksiste-leliniste bene te njejten pyetje retorike: "A ekziston nje popull qe udhehiqet nga idealet e pasterta komuniste?" Kjo ishte nje pyetje retorike e bere ne forme deshperimi, nga njerez te brumosur me ideologjine komuniste qe e kishin te veshtire te pranonin realitetin, qe ideologjia komuniste ne ato 80 vjetet qe u aplikua ne gjysmen e botes pati pasoja katastrofike. Kjo ishte menyra e tyre per te bere nje dallim midis IDEOLOGJISE dhe REGJIMEVE te ngritura mbi kete ideologji.

E bera kete paralelizim per te ilustruar mendimin tim, qe pyetja qe ti ke shtruar, eshte nje pyetje ideologjike qe mund te kete vlere vetem ne aspektin filozofik, por jo ne aspektin shoqeror. Njerezit nuk kane nevoje per nje sistem qeverisje perfekt, ata kane nevoje per nje sistem qeverisje qe i respekton lirite dhe te drejtat e tyre themelore si njerezor, dhe nje sistem qe i ka rezistuar kohes.

Prandaj ne bote sot gjen plot forma te ndryshme regjimesh demokratike qe i pershtaten rethanave dhe shoqerive. Kjo nuk do te thote se njeri sistem eshte me i mire se tjetri, kjo do te thote se cdo popull ka planimetrine e vete te ndertimit te shoqerise demokratike.

Albo

[dardajan]

Demokracia e te pareve tane

Ne vitet 90 shoqeria Shqiptare e diktuar nga situata te favorshme te jashte dhe te brendshme u hap drejt nje shoqerie te re pluraliste shum partiake .
Ne ate kohe militoja per ardhjen e demokracise ne nje nga partite e opozites por njekohesisht bera perpjekje me intelektuale dhe studente te tjere per te kthyer kursin e nje partie tjeter, drejt nje lloj demokracie te ndryshme nga pluralizmi politik shum partiak i huauzuar nga perendimi por pa sukses per disa arsye qe sdua ti permend.
Qe ne ate kohe kam qene i mendimit se populli yne nuk ka asnje lloj trashegimie kulturore ne kete dretjtim dhe do jete shume e veshtire derisa ky lloj pluralizmi te funksionoje sic duhet.
Prandaj mendoja, e mendoj , qe do ishte me mire te vazhdonim traditat tona demokratike qe bene te mundur ruajtjen e gjuhes, tokes,familjes dhe vete shqiperine deri ne ditet e sotme.Vetem kjo lloj lirie dhe demokracie beri te mundur egzistencen dhe mos asimilimin apo zhdukjen nga harta si shum popuj te tjere.
Deshira per te qene i lire dhe per ta shprehur mendimin e tij ne mes te burrave ka qene dhe mund te jete akoma virtyti me i larte i cdo Shqiptari, por fatkeqesisht kjo liri dhe ky shpirt u shtyp egersisht nga vitet 1940 e deri ne ditet e sotme qe po shkruajme keto dy rrjeshta.
Liria dhe te drejtat fillojne tek shpia familja jote, imja dhe cdo njerit prej nesh ,kjo eshte qeliza e shoqerise sa me e shendoshe dhe e lire te jete kjo qelize, aq me e shendoshe dhe e lire do jete gjith shoqeria. Cdo njeri prej nesh organizon familjen e tij nga na ekonomike , kulturore,dhe nga ana e perspektives ,por meqense kjo familje nuk gjendet e vetme ne pyll, eshte e detyruar te krijoje marredhenie, ekonomike, kulturore, dhe perspektive me familjet e tjera qe perbejne ate pjese toke qe mund te jete nje fshat nje qytet, kryeqytet apo shtet.Nga bisedimet me njeri tjeterin do percaktojne disa rregulla apo ligje per nje jetese normale dhe pa cenuar njeri tjerin ne te gjitha drejtimet. Keshtu qe duam apo nuk duam ne lindi nje qelize tjeter me e madhe qe bashkon ato me te voglat per te zgjidhur problemet e perbashketa e pse jo edhe te qelizave me te vogla, Ky bashkim u quajt kuvend i fshatit ku cdo familje conte antarin me te vjeter dhe me te ditur per te shtruar problemet e veta dhe per te degjuar ato te tjerve dhe te gjith se bashku ne base te atyre ligjeve qe kishin vendosur u jepnin rrugezgjidhje problemeve te ndryshme.Ne keto kuvende fjala e burrit kishte peshe dhe votimi nuk ishte i fshehte perkundrazi ai qe nuk ishte dakort jepte edhe arsyet e tija per kete vendim. Gjithashtu ky kuvend zgjidhte nje apo disa perfaqsues per te mbrojtur interesat e tyre me gjere.
Megjithate kishte probleme qe i kalonin kufijte e territorit ku ata banonin si nga ana ekonomike, kulturore,dhe perspektives se jeteses prandaj lindi si domosdoshmeri nje tjeter kuvend , qe u quajt kuvendi krahinor , qe mund te themi se mori pak a shume permasat e nje mini shteti me disa ligje ekonomike ,kulturore, dhe jetese te barabarte.Ku edhe ketu kishte nje apo disa perfaqsues te cilet do mbronin interesat e gjith krahines ne debate te ndryshme.
Dhe ai qe bashkoi per here te pare keto krahina ishte Gjergj Kastriot Skenderbeu i cili u zgjodh kryetari i tyre duke formuar edhe shtetin e pare Shqiptar.
Me kalimin e viteve keto ligje u modifikuan dhe ju pershtaten rrethanave dhe kohes por kure nuk u harruan deri ne vitin 1940 ku u zevendesuan me teorine M-L te komunzmit.E njejta gje edhe ne vitet 90 ne vend qe te ktheheshim ne origjinen tone, dhe ta modifikonim ate sipas rrethanave dhe kohes qe jetonim e shkaterruam fare deri tek qeliza , ku edhe sistemi komunist nuk kishte ariitur .E ndame kete qelize ne
(demokrat,socialist,komunist,zogist,mysliman,katol ik,ortodoks,)dhe me keq akomane (fondamentalist,vehabist,budist,jehovaist,bahaist, )e ku di un car lloj lloj teorish boterore, por vetem Shqiptar nuk e beme.
Dhe rrjedhimisht brenda nje qelize nuk mund te rrine te gjitha se bashku dhe do shpertheje , keshtu qe sot vjelim ato qe kemi mbjelle nder vite.
Prandaj para se te thoni se c'far ka thene Curcilli thoni ate se c'far ju ka masuar dhe ju ka thene babai juaj per demokracine dhe per Shqiperine.

Babai im me ka then se do vije nje dite kur do dale nje burre shume i forte si Skenderbeu dhe vetem ateher Shqiperia do shpetoje nga hajdutet dhe kriminelet e ketij populli.
Kete ma ka then rreth 30 vjet me pare kur une isha ende femije, dhe tani megjithse i moshuar e i semure , e ngacmova duke i then hemooo kur do vije ai Skenderbeu jot , kur te ktheheni ju nga mergimi mu pergjigj...........do te doja t'ja realizoja deshiren sa eshte gjalle.

[Lioness]

Albo,

Disa gjera baballaret e baballereve i dinin. Disa gjera nuk ndryshojne, mbeten konstante, vetem nqs ka nje ndryshim fondamental sistemik. Pra filozofikisht Thucididi i shek te 5 b.c, studiohet paralelisht me Hobes, Makiavelin, apo Mersheimer te diteve tona. I perkasin nje rryme (ndryshimet midis tyre jane referencat te koheve perkatse, por mendimi filozofik mbetet i njejte.)
Pra, baballaret themelues kishin skepticizem ndaj demokracise, sepse demokracia (ne kuptimin e pushtetit te drejteperdrejte) pavaresisht nga koha con ne te njejtin rezultat. Shkurt, Demokracia vrau Sokratin (me nje gjyq nje-ditor.) Shembulli eshte "i shkurter" por jo i shkurter.
Prandaj ata baballare donin republike. Dhe Republika, me ndryshime te vogla te pershtatjes, apo te evolucionit te koheve, ka mbetur fondamentalisht e njejte.

[Borix]

Per te dale nga personalizimi i diskutimeve, po parashtroj nje ceshtje te lidhur me c'ka thame me siper.

Le ta konsiderojme demokracine si nje proces te formuar nga vetite e saj, pa perjashtuar efektin 'kohe', i cili ndihmon ne evoluimin e ketij procesi. Natyrshem lind pyetja: "A mendoni se ky proces eshte 'i verber', ne kuptimin se mekanizmat e ketij procesi do ta automatizonin rregullsine e demokracise ne nje shoqeri te caktuar, ku kontrolli i elites drejtuese do te kufizohej nga ky automatizim?" Pra, nese procesi ne fjale eshte i verber dhe vepron me kufizime te nevojshme mbi shoqerine, a nuk do te ishin te vlefshme keto kufizime mbi te gjithe elitat e shoqerise, pefshire edhe stratat e ndryshme?

Mendimi im nuk ndryshon nga c'ka kam shprehur me lart: Nese demokracia konsiderohet si nje Leviathan, apo nje proces i plotfuqishem dhe i verber, atehere elita drejtuese dhe shoqeria perkatese mund ta konsiderojne kete proces si te rende, apo te keq, sa i perket fuqive te tyre kundrejt ecurise ne kohe te ketij procesi.

[adidu]

Per te dale nga personalizimi i diskutimeve, po parashtroj nje ceshtje te lidhur me c'ka thame me siper.

Le ta konsiderojme demokracine si nje proces te formuar nga vetite e saj, pa perjashtuar efektin 'kohe', i cili ndihmon ne evoluimin e ketij procesi. Natyrshem lind pyetja: "A mendoni se ky proces eshte 'i verber', ne kuptimin se mekanizmat e ketij procesi do ta automatizonin rregullsine e demokracise ne nje shoqeri te caktuar, ku kontrolli i elites drejtuese do te kufizohej nga ky automatizim?" Pra, nese procesi ne fjale eshte i verber dhe vepron me kufizime te nevojshme mbi shoqerine, a nuk do te ishin te vlefshme keto kufizime mbi te gjithe elitat e shoqerise, pefshire edhe stratat e ndryshme?

Mendimi im nuk ndryshon nga c'ka kam shprehur me lart: Nese demokracia konsiderohet si nje Leviathan, apo nje proces i plotfuqishem dhe i verber, atehere elita drejtuese dhe shoqeria perkatese mund ta konsiderojne kete proces si te rende, apo te keq, sa i perket fuqive te tyre kundrejt ecurise ne kohe te ketij procesi.

(Ju lutem evitojini fjalimet shumengjyrshe te tipit 'Mendoj se kjo eshte filozofike'.)

Borix!Ke nje sinteze mendimi qe te detyron ne menyre te pavetedijshme ta ndjekesh dhe ta vazhdosh me tej. Pra mar "guximin" ta vazhdoj me tej sintezen tende, jo si qellim ne vetvete per ta kundershtuar, sic ndodh rendom, por per ta pasuruar me aq sa mendoj qe do ta kem aftesine ta bej nje gje te tille.
Mendoj se nocioni i demokracise, ne aspektin e shtrirjes kohore evoluese eshte e plotefuqishme dhe ne nje proces progresi te vazhdueshem, por jo e verber. Gjate fazave te caktuara te zhvillimit, ka momente qe e kapllon verberia dhe ky eshte pikerisht casti qe pjesa elitare nuk e kontrollon dot dhe e quan te "rende". Me pjese elitare kam parasysh, si njerezit e mencur dhe si njerezit mediokerr, qe per hir te artit te tyre te dukjes(nepermjet manipulacioneve) arrijne te hyjne ne elite dhe jo vetem kaq, por edhe ta dominojne ate. Pikerisht elita e dominuar ne nje cast te zhvillimit te demokracise nga mediokrriteti,krijon premisat e reagimit te kundert qe eshte masa e gjere, duke i krijuar nje verberi momentale demokracise. Verberia momentale i detyron te mencurit ta quajne te "rende" demokracine dhe terhiqen. Gjithashtu edhe mediokrrit per arsyet e tyre abuzuese e quajne te "rende" dhe per te dominuar masat e gjera gjejne zgjidhjen e thjeshte diktaturen, te cilen e shohin si "ilaci" me i mire per t'ju inponuar verberise se castit te demokracise. Verberia e castit e demokracise, sjell diktaturen. Diktatura i sjell syte(shikimin) demokracise dhe e rifut ne procesin normal te progresit, qe do te thote shembje e diktatures dhe rivleresim i elites se mencur te terhequr "menjane". Ne kete menyre, here me caste verberie dhe here me caste shikueshmerie maksimale prej shqiponje demokracia ecen ne rrugen e evolimit.
Nuk e di sa i qarte isha ne keto qe shkrova me nje fryme dhe shpejt e shpejt si me erdhen.
respekte

[Albo]

Le ta konsiderojme demokracine si nje proces te formuar nga vetite e saj, pa perjashtuar efektin 'kohe', i cili ndihmon ne evoluimin e ketij procesi.

Demokracia nuk eshte nje proces, as nje krijese e gjalle. E vetmia gjallese ne demokraci jane njerezit e lire dhe aspirata e tyre per liri dhe drejtesi shoqerore, prej se ciles merr pikenisjen edhe demokracia. Procesi i vetem eshte procesi i emancipimit te shoqerise me principet demokratike. Koha qe i duhet nje shoqerie per te kuptuar, vleresuar, mbrojtur dhe misheruar te gjitha principet demokratike qe jane kolonat e gurta te cdo regjimi demokratik ne bote i cili mund te ndryshoje ne forme, por jo ne themel.

Eshte e lehte per nje shqiptar te marri nje cope leter ne dore, te zgjedhi me laps emrin e nje kandidati ne nje dhome te fshehte dhe ta hedhi ne kutine e mbyllur ne mes te dhomes. Por nuk eshte aq e lehte per nje shqiptar te kuptoje se pse eshte e rendesishme te votosh, si duhet te perzgjedh kandidatin apo partine politike qe do te me perfaqesoje, cilat jane interesat e mia apo te vendit qe do te percaktojne keto zgjedhje, dhe cili eshte raporti i votes sime me voten e mbare elektoratit.

Nese demokracia konsiderohet si nje Leviathan, apo nje proces i plotfuqishem dhe i verber, atehere elita drejtuese dhe shoqeria perkatese mund ta konsiderojne kete proces si te rende, apo te keq, sa i perket fuqive te tyre kundrejt ecurise ne kohe te ketij procesi.

Ajo qe ti ke formuluar me lart, bile vete theniet e Churchill nuk kane te bejne fare me demokracine por kane bejne plotesisht me kendveshtrimin elitar te "Lord" Churchill. Dhe ajo qe ti e disa me lart quajne "elite" e ka emrin perpjekja e grupeve apo njerezve te caktuar per te akumuluar pushtetin demokratik te njerezve te thjeshte dhe per ta perdorur ate per qellimet e veta, qofshin keto per te kenaqur etjen personale per pushtet apo venien ne jete te nje agjende te caktuar nga nje grup i caktuar.

Sa me e emancipuar eshte shoqeria, aq me te veshtire e kane keto grupe te caktuara interesash qe te rrembejne pushtetin per qellimet e tyre. Te njejten pershtypje mora kur lexova kujtimet e Eqrem Bej Vlores, i cili perjetoi si shkelqimin si edhe renimin e familjeve te bejlereve shqiptare. Ne te njejten fryme i drejtohet edhe ai borgjezise shqiptare apo "intelektualeve reaksionare".

Ashtu si "elita" tregon me gisht nga shtresat e uleta te shoqerise pasi kjo eshte menyra se si ata mundohen te ruajne pushtetin e tyre, ashtu dhe ato shtresat e uleta te shoqerise tregojne me gisht nga "elita" jo sepse priren nga drejtesia shoqerore por se kane lakmi pushtetin e elites.

Elitizmi per mua eshte shkalla me e larte e korruptimit te lirise demokratike si ne nivelin personal edhe ne ate shoqeror. Dhe shembuj te tille kemi plot edhe nga historia shqiptare, mjafton te kujtosh Fan Nolin dhe Faik Konicen.

Albo

[adidu]

Albo! E ke "banalizuar" ne menyren me sofiste te mundshme(natyrisht kjo tregon bagazh intelektual), kete teme te hapur nga borix. Madje ke bere nje lidhje te admirueshme te sofizmit me nihilizmin. Kaq mjafton besoj dhe nuk po rri ta analizoj pse, pasi ti je i qarte vete( e ke bere me koshience te plote) dhe mbi te gjitha nuk dua te hap nje debat me ty, sepse e di qe do te devijojme nga tema dhe per me teper nuk dua te hy ne qerthullin e sofizmo - nihilizmit tend.

[JestersWorld]

Une nuk kuptoj se ku qendron ketu nevoja per diskutim. Qe demokracia esht enje nga format me te renda te qeverisjes eshte fakt, pasi te duhet te ndeshesh gjithmone me grupe te ndryshme interesash, te drejtat e tyre etj etj etj.

Monarkia apo Diktatura nuk ka bezdi te tilla. Nese nje Monarku te gjithpushtetshem i shkrepet te beje cudira per njerzit ai mund ti beje. Kjo ama ve si kusht qe ai njeri qe ka pushtetin te punoje ne interes te popullit dhe jo ne interes te tij personal.

Shprehja e Churchill nuk eshte aspak e re, sepse eshte thene qe nga Julius Caesar.

Ne nje monarki absolutiste nuk ekziston korrupsioni per sa kohe kohe qe ai qe ka fuqine nuk eshte i korruptuar. Po ashtu ne diktature.

Po te keni pare zhvillimin e jashtezakonshem te Gjermanise ne periudhen para luftes se dyte boterore, por nen diktaturen e Hitlerit behet e qarte se diktatura e udhehequr ne rrugen e duhur eshte shume here me efikase se Demokracia.

Prandja dhe ne rast lufte ... ka ligje lufte. Pra hiqen te drejtat demokratike te individeve. Pasi nje lufte ( ne te cilen duhen vendime te shpejta dhe nganjehere dhe radikale ) nuk mund te perballohet me miliona diskutime te nevojshme ne demokraci.