Dosja antishqiptare e Greqisë, 1912-2007

[BARAT]

Përgjigje me shifra zotit Geixh

Sulejman Mato

Duke iu referuar të dhënave historike, të largëta dhe ato më të afërta, dalim me të njëjtin konkluzion të rilindësve tanë. Prapambetja jonë ka ardhur edhe si rezultat i fqinjëve tanë të këqinj.
Historia i ka vlersuar të dy fqnijët tanë, veriorë dhe jugorë, si armiq konstant të popullit shqiptar, me ndryshime në formë, sërbët të ashpër dhe barbarë, grekët konstantë në pretendimet e tyre për një “Vorioepir grek”.
Një nga ithtarët e sotëm të këtij Vorioepiri është shkrimtari dhe publicisti i njohur Geixh, përfaqësues i lobit të fuqishëm grek të Amerikës.
Shpesh herë konfrontimet janë bërë në media, përmes një debati, i cili ka shpërndarë veç emocione nacionaliste, pa shifra. Mirëpo, me që ithtarët e pretendimit të një Vorioepiri grek në tokat shqiptare i kanë qejf shifrat, po iu përgjigjem ca me shifra reale, të marra nga konkuzionet e kryera në terren gjatë vitit 2003, prej Komitetit shqiptar të Helsinkit.
Së pari, ju pretendoni se ne Shqipëri janë rreth 400 000 minoritarë grekë. Këtë shifër e keni trumbetuar me bujë gjithandej, madje , vitin e kaluar, në kuadrin e zgjedhjeve për president të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, këtë shifër ju arritët ta ngjisnit gjer në zyrat e Shtëpisë së Bardhë. Mirëpo, shifrat reale flasin ndryshe. Instituti i Statistikave (INSTAT) për minoritetin grek që jeton brenda territorit të Shqipërisë ka bërë një studim, nga të dhënat e nxjerra rezulton se, nëse gjatë regjistrimit të popullsisë së vitit 1989 numri i minorittarëve grekë arrinte në 60 000 vetë, tashmë, në fund të vitit 2002 vihet re një ulje e ndjeshme e popullsisë, si rezultat edhe i emigrimit të tyre masiv për në Greqi e gjetkë.
Në mjaft prej këtyre fshatrave numri i popullsisë shkon nga 50-70 për qind e banorëve. Familjet që kanë mbetur ndihmohen krysisht nga fëmijët e tyre dhe të afërmit e tyre në Greqi, ndërsa të moshuarit, ndryshe nga pensionistët shqiptarë, përfitojnë nga shteti grek një pension prej 150 euro në muaj. Në takimet e tyre me KSH të Helsinkit këta të moshuar e pranonin standartin e lartë ekonomik të jetesës, por shprehnin dhimbjen për mungesën e fëmijve të tyre.
Për të dhënë një ide më të saktë dhe me shifra zyrtare, në Qarkun e Gjirokastrës, (Dropulli i Sipërm ) gjatë fundvitit 2002 janë regjistruar 9008 banorë me kombësi greke, ndërkohë, që 6300 prej tyre janë larguar në emigracion.
Në Dropullin e Poshtëm, po në këtë vit janë regjistruar 8912 banorë me kombësi greke, nga të cilët aktualisht 5612 vetë jetojnë dhe punojnë në Greqi. Në Dhivër (Sarandë) në 11 fshatrat e saj minoritare figurojnë të regjistruar me kombësi greke 6000 banorë, ndërsa aktualisht kanë mbetur 1500-2000 banorë. Në Aliko: nga 8200 banorë të regjistruar aktualisht jetojnë 2000 vetë. Në komunën e Mesopotamit (Delvinë), nga 5500 të regjistruar, me kombësi greke jetojnë rreth 3000 banorë. Ndonëse, siç e përmëndëm edhe më lart, kushte ekonomike të kësaj pjese të popullsisë në krahasim me vendasit janë në standarte shumë më të larta, edhe për shkak se shumë persona me kombësi greke kanë nisur bizneset e tyre të suksesshme, falë edhe lidhjeve që kanë krijuar me biznesmenë grekë, gjuhës dhe pozicionit gjeografik të fshatrave të tyre.
Mund të përmendim firmat e njohura të këtyre minoritarëve në tregun shqiptar, si: “Alfa”, “Glina”, “Alfa Kompani”, ”Elka”, “Amstel”, “Harri Lena”, “Fresh Kompani”, etj. Në qytetin e Sarandës ka 15 firma me pronarë, ose bashkëpronarë minoritarë. Shëmbull domethënës i bashkëjetesës së tyre tradicionale është edhe ortakëria e tyre me biznesmenët çamë. Le t’i kujtojmë zotit Geixh një fakt interesant, që të mos shqetsohet shumë për bashkëfolësit e tij që jetojnë në Shqipëri dhe ta bëjë gjumin rehat: gjatë vitit të trazirave të 97-ës, protogonist i të cilave , (ndoshta ndër më kryesorët e saj ishte dhe ai…), ishin çamët ata që i dolën në mbrojtje popullsisë minoritatare për të mos u dëmtuar.
Është një fakt domethënës që ju duhet ta dini, zoti Geixh: popullsia me kombësi greke që jeton në Shqipëri ka standartin më të lartë të jetesës, në krahsim me popullsinë vendase. Nuk ka familje minoritare në Shqipëri që të jetë në nivelet e asistencës, ndërkohë që në shumë qytete kryesore të Shqipërisë papunësia arrin shifra të pabesueshme. Lehtësitë që shteti grek u ka krijuar minoritarëve grekë, ndryshe edhe nga minoritetet e tjera që jetjnë në SHqipëri, minoriteti maqedon, serb, arumun, etj, kanë bërë që ta përmirësojnë standartin e jetesës, duke zhvilluar të parët aktivitetin tregtar privat në këto fshatra.
Përsa i përket arsimimit të tyre, mbrojtjes së kulturës dhe gjuhës greke, një punë e madhe është bërë qysh para ndryshimeve demokratike. Ky është një fakt i pranuar edhe nga ju. Ndërsa sot, falë edhe presioneve që qeveria greke i bën gati çdo ditë qeverisë shqiptare, në arsimin e kombësisë greke mund të hasësh çudira. Ndonëse numri i nxënësve minoritarë ka ardhur në rënie, për shkak të emigracionit, shteti shqiptar i financon edhe ato shkolla ku ka vetëm katër nxënës. Mos t’ju duket çudi; raporti mësues-nxënës në zonën e Gjrokastrës ka arritur një mësues 5-6 nxënës. Në komunat Finiq dhe Mesopotam janë rikostruktuar të gjitha shkollat pas viteve 97-98, së bashku me pajisjet e brendshme. 95 përqind e buxhetit ka qenë kontribut i shtetit shqiptar dhe 5 për qind i atij grek. (Shkolla e Livinës dhe e Krinesë), ndonëse popullsitë e këtyre fshatrave janë përgjithësisht të përziera me vendas, lebër, çamë, vllehë dhe minoritarë grekë, popullsia minoritare greke, falë edhe angazhimit tuaj nacionalist, ka arritur të trajtohet krejtësisht ndryshe nga të tjerët. Ku është parë një gjë e tillë? Dhe pse ju zoti Geixh vazhdoni të shqetësoheni dhe të rrisni dhjetëfish shifrat e minoritarëve tuaj, duke i fryrë zjarrit të urretjes ndërnacionale pa asnjë shkak? Unë mund t’ju them se bashkëjetesa e nacionaliteteve të ndryshme në këto zona është në traditën e lashtë të tyre. Dhe, është pikërisht ky mirëkuptim dhe bashkëjetesë në paqe dhe harmoni edhe sot faktori kryesor për të mos patur trazira mes tyre, as hasmërira dhe as mërira. A e dini ju se sa është sot kriminaliteti në ato zona? Zero! E habitshme, por ja që aq është.
Po të kthehemi në të kaluarën e largët, epirotët gjithmonë kanë jetuar në paqe dhe qetësi me njeri-tjetrin, pa dasi krahinore, etnike dhe gjuhësore. Kujtoni Homerin e madh kur përmend mbretërinë e Feakëve. Feakët paqedashës dhe lundërtarë qenë ata që e pritën Odiseun me nderime të mëdha dhe pastaj e përcollën për në Itakë, me aq pasuri sa nuk kishte mundur t’i fitonte as në luftën e Trojës.
Historia është kjo, edhe pas tremijë vjetëve. Popullsia e përzier epirote është e ruan vlerat e lashta të harmonisë midis fqinjëve, të nderit, respektit dhe mikpritjes së mikut, edhe pas tremijë vjetëve. Skeria pjellore është po ajo të cilën nuk e kanë trazuar edhe sot luftërat mes fqinjëve. Mund t’ju përmend edhe një fakt ineresant: Straboni dhe Tukididi thonë që kufijtë e grekëve fillojnë në Ambraqi, por, kini vënë re, midis dy popullsive nuk ka patur kurrë kufij të prerë. Lart dhe poshtë është quajtur Epir. Ky ndoshta ka qenë dhe keqkuptimi për një Epir të pretenduar nga grekët, historia e të cilit nisi 160 vjet më parë. Epiri në çdo kohë ka dhënë dhe ka marrë, ka pritur dhe ka përcjellur, ka përzier gjakun dhe bukën me mikun që i ka trokitur te dera e shtëpisë… Në fund të Luftës së Parë Botërore ishin dëshmitarë prindërit tanë që pritën qindra e qindra refugjatë grekë, u hapën shtëpitë dhe zëmrat, duke i trajtuar si njerëz të gjakut tonë. Po kështu i trajtuam edhe ushtarët grekë gjatë Luftës Italo-Greke.
E po kështu i trajtoi populli grek edhe emigrantët tonë pas hapjes së kufijve shqiptarë me Greqinë. Popujt i hapin shtëpitë dhe zëmrat njeri-tjetrit, ndërsa qarqet nacionaliste i fryjnë zjarreve të armiqësisë. Shpirtmadhësia shqiptare është një vlerë e njohur nga shumë popuj dhe shumë historianë të njohur, të cilët ju si shkrimtar ballkanas duhet t’i kini lexuar.

[Sa Kot]

...je i lutur te na hash
cfare prodhon zorra e trashe!.....

[BARAT]

Çështja çame, shkelen Konventat


Nga Ahmet Mehmeti

Në kohën e sotme Greqia është shteti i vetëm në Evropë, që shkel në mënyrë flagrante disa nga konventat kryesore, mbi të cilat mbështetet rendi i ri ndërkombëtar. Këtë shkelje të përbindshme më shumë e ndien popullsia mbi 200.000-she shqiptare, e dëbuar me dhunë e genocid nga trojet e veta etnike në Çamëri.
Para 60 vjetësh, forcat më të errëta të nacionalizmit grek, të nxitura nga qeveria e tyre dhe të drejtuara nga kriminelët e luftës, gjeneralët Zerva e Plastira, bënë spastrimin etnik të Çamërisë nga pjesa e popullsisë muslimane shqiptare. Në këtë veprimtari kriminale, rol aktiv ka luajtur edhe kisha greke bizantine me krerët bashkëpunetorë të nazifashistëve, Spiridhoni e Dhorotheu.
Pastrimi etnik në Çamëri kishte filluar qysh në vitin 1913 dhe ishte shoqëruar me vrasje masive, ku vetëm në vendin e quajtur Përroi i Selanit u masakruan 72 krerë, intelektualë dhe personalitete të minoritetit shqiptar në Greqi.
Gjatë një periudhe 30-vjeçare, çamët e pambrojtur iu nënshtruan të ashtuquajturës reformë agrare, ku iu grabit toka dhe iu shpërnda kolonëve grekë, të sjellë nga Azia e Vogël në vitet ’20, iu mohua e drejta e shkollës në gjuhën amtare e deri tek e drejta e votës dhe jeta u katandis në skajet e padurimit.
Para se të fillonte Lufta e Dytë Botërore, çamët u paragjykuan dhe u internuan në ishujt e Egjeut, etj. Atyre që u thirrën në ushtri, iu dhanë kazma e lopata, duke i trajtuar si robër lufte. Megjithatë, gjatë luftës çamët dhanë një kontribut të çmuar me pjesëmarrjen e tyre në batalionet ”Çamëria” e “Ali Demi”, ku morën pjesë mbi 1000 luftëtarë, krahas formacioneve çlirimtare greke e në përbërje të tyre, fakte këto të vërtetuara qartë me dokumete e libra të shkruara nga vetë autorët grekë të të dy krahëve politikë, si dhe nga misionet ushtarake aleate (Jani Sharra, Niko Zhangu, Mihal Miridhaqi, C.M.Uoodhouse etj).
Por, të gjitha sakrificat e kësaj popullsie në Luftën Çlirimtare u mohuan nga autoritetet greke në fund të Luftës dhe vazhdojnë të mohohen deri në ditët e sotme.
Për këtë në mënyrë absurde, shteti grek mban “de jure” në fuqi Ligjin e Luftës Nr. 2636/1940 si dhe ligjet, pjella të tij, 4506/1966 e 1664/1998.
Në kohën kur është dekretuar Ligji i Luftës me Shqipërinë, çamët ishin shtetas grekë dhe ky ligj s’kishte të bënte fare me ta. Ai mbahet sot si gozhda e Nastradinit dhe për të dëshmuar para botës së qytetëruar se si Greqia shkel konventat ndërkombëtare, të nënshkruara nga vetë ajo.
Greqia vazhdon të shkelë sot “Konventën mbi Mosparashkrimin e Krimeve të Luftës dhe Krimeve Kundër Njerëzimit”, hyrë në fuqi më 11 nëntor 1970.
Kjo Konventë rikujton rezolutat e Ansamblesë së Përgjithshme të OKB-së, datë 13 shkurt 1946 dhe 31 tetor 1947, në lidhje me ekstradimin dhe ndëshkimin e kriminelëve të luftës dhe Rezolutën 95 të 11 dhjetorit 1946, që konfirmon parimet e së Drejtës Ndërkombëtare, të njohura nga Statuti i Gjykatës Ushtarake Ndërkombëtare të Nurembergut dhe nga vendimi i atij gjyqi, si dhe Rezolutat e dhjetorit 1966, nëpërmjet të cilave Ansambleja e Përgjithshme ka dënuar shprehimisht si krime ndaj njerëzimit shkeljen e të drejtave ekonomike dhe politike të popullsive autoktone, siç është popullsia e martirizuar e Çamërisë, ku pjesës muslimane iu grabitën pronat, kurse popullsisë së krishtere i mohohet sot identiteti kombëtar, shkolla dhe gjuha amtare.
Në neni 1 të kësaj Konvente, theksohet se krimet e luftës “janë të paparashkrueshme, cilado qoftë data kur janë kryer”.
Gjithashtu, në pikën b të nenit 1, dënohen pa kufi kohor: “Dëbimi nëpërmjet një sulmi të armatosur ose pushtimit dhe aktet çnjerëzore …, si dhe krimi i genocidit, ashtu siç është përcaktuar në Konventën e 1948, për parandalimin dhe ndjekjen e krimit të genocidit, qoftë dhe kur këto akte nuk përbëjnë shkelje të së drejtës së brendshme të vendit ku janë kryer”.
Për cilindo nga krimet e kryera në Çamëri, dispozitat e kësaj konventa kërkojnë të vihen në zbatim edhe “ndaj përfaqësuesve të autoritetit të shtetit që tolerojnë kryerjen e tij”, theksohet në nenin 2, pra edhe qeveria aktuale ka përgjegjësi për çfarëdo qëndrimi zvarritës në dhënien e të drejtave të mohuara popullsisë çame në ditët e sotme.
Në nenin 4, Konventa e detyron Greqinë “të marrë të gjitha masat legjislative e të tjera që do të jenë të nevojshme, për të siguruar mosparashkrimin e krimeve të përmendura në nenet 1 dhe 2 …, si përsa u përket ndjekjeve, ashtu edhe përsa i përket dënimit, atje ku mund të ekzistojë një parashkrim, me ligj apo me një mënyrë tjetër, ai do të hiqet”.
Në kundërshtim të plotë me Konventën e Mosparashkrimit të Krimeve të Luftës, shteti grek nuk ka nënshkruar edhe Protokollin Nr.4 të Konventës Evropeane të të Drejtave të Njeriut. Kjo është bërë qëllimisht për të mbajtur të pushtuar Çamërinë, në kuadrin e strategjisë greke të “Megali Idesë”, të parit traktat nacionalist antinjerëzor në historinë e Evropës. Në pikën 1 të nenit 3 të këtij protokolli, theksohet: “Askush nuk mund të dëbohet me anë të një mase individuale ose kolektive nga territori i Shtetit, shtetas i të cilit ai është” dhe në pikën 2 të të njëjtit nen nënvizohet: “Askujt nuk mund t’i hiqet e drejta për të hyrë në territorin e Shtetit, shtetas i të cilit ai është”.
Nga ana tjetër, Greqia si anëtare e Këshillit të Evropës e ka ratifikuar Konventën Evropiane të të Drejtave të Njeriut e, megjithatë, ajo vazhdon të shkelë të drejtat e shqiptarëve të Çamërisë, duke i akuzuar pa të drejtë si bashkëpunëtorë të nazifashizmit.
Në pikën 2 të nenit 6 të kësaj Konvente thuhet: “Çdo person i akuzuar për një shkelje të ligjit, prezumohet i pafajshëm deri sa fajësia e tij të provohet ligjërisht”.
Në fakt, pafajësia e çamëve është provuar ligjërisht nga Gjykata e Diktimit të Janinës, me shkresën me numër protokolli 1837, datë 29 shtator 1976, dërguar Ministrisë së Rendit Publik, Drejtorisë së Shërbimeve Kriminale në Athinë.
Pra, ka ardhur koha që pas këtij spastrimi etnik me dhunë të Çamërisë, Greqia të kërkojë falje publike për 2900 viktimat e pafajshme të masakruara, për 40.000 vetët e përzënë me dhunë, për 68 fshatrat e qytetet e grabitura e te djegura, të gjtha objektet e kultit të rrënuara dhe 60 vjet shfrytëzim të padrejtë të pasurive të tyre, të marrë të gjitha masat për të siguruar kthimin e çamëve në vendin e tyre në Çamëri, me dinjitet, sipas të gjitha Konventave Ndërkombëtare që ajo vetë i ka ratifikuar.
Shteti shqiptar, krahas punës me fqinjën jugore, të vërë në dijeni OKB-n dhe gjithë organizmat e interesuara evropiane dhe amerikanë, se si i zbaton Greqia konventat dhe kartat ndërkombëtare e mos të merret me ato që janë të fundit, komisione qesharake pronash, që nuk zgjidhin asgjë pa rregulluar të parat.

[BARAT]

Shqiptarët në Greqi si skllevërit e Spartës

Majlinda Pashollari
Ka vite që emri “allvanos” (versioni greqisht i fjalës shqiptar) qarkullon nëpër Greqi me një konotacion pezhorativ. "Allvanos" është tashmë thuajse një damkë nëpër Elladhë. Aq sa edhe vetë “allvanosët” e shumtë që punojnë atje, përpiqen që ta fshehin që janë allvanos në mënyrë që t´i shpëtojnë paragjykimit, diskriminimit, talljes, poshtërimit dhe shumë telasheve të tjera të mundshme. Ndërrojnë emrat apo përpiqen të flasin sa më pak gjuhën e allvanosëve (që është shqipja) në ambiente me grekë apo edhe në shkolla e universitete. Mungojnë vetëm tabelat "ndalohet hyrja për shqiptarët". Kaq e dallon Greqinë e sotme nga Afrika e Jugut e djeshme. Aparteidi me shqiptarët është i thellë. Eshtë në shpirt. Dhe nuk ka asnjë rëndësi se çfarë kontributi kanë dhënë tash e 15 vjet qindra e mijëra shqiptarë në ngritjen e ekonomisë greke. Ashtu sikundër në demokracitë e Athinës apo Spartës skllevërit prodhonin gjithçka materiale, por megjithatë, ishin të damkosur si skllevër, ashtu edhe Greqia moderne nuk mund të bëjë pa skllevërit e saj modernë me damkën "allvanos". Dhe sikundër skllevërit e lashtë, ashtu edhe këta modernët nuk mund të kenë të drejta si të gjithë qytetarët. Ata madje, mund edhe të ndëshkohen kur ta dojë "skllavopronari". Mund të përzihen madje, në ndonjë rast edhe të vriten. Të gjitha këto janë vërtetuar prej vitesh edhe me skllevërit modernë të shtetit evropian grek, allvanosët. Ndoshta nuk do të vonojë që përsëri, allvanosët të vuajnë për këtë incident të pakëndshëm diplomatik mes dy shteteve fqinje. Ose më saktë, të vuajnë "fajin" e shtetit të tyre.

[BARAT]

Dy fjalë ambasadoritgrek: Pse mbillni përçarjen zoti Kokosis -

Ardian TANA

*Artikullshkruesi është Kryetari i Përgjithshëm i Shoqërisë Politike Atdhetare “Çamëria”

Për të disatën herë muajt e fundit, ambasadori grek në Shqipëri, zoti Kokosis, bëhet protagonist me deklaratat e tij. Duke përdorur një gjuhë aspak diplomatike ai ka hapur debate dhe ka nxitur reagime të mjaft intelektualëve, politikanëve apo njerëzve të thjeshtë në Shqipëri.
Shtrembërimet e fakteve, gënjeshtrat, bishtnimet ndaj së vërtetës janë thelbi i sjelljes së tij dhe përfaqësimit në opinionin shqiptar. Me taktikën e tij të ngacmimeve të herëpashershme, zotëria në fjalë ka irrituar jo pak herë opinionin tonë publik për mjaft çështje, e në mënyrë të veçantë për çështjen e shqiptarëve të Çamërisë. Duket se ambasadori Kokosis është një përfaqësues tipik i njerëzve që “rendin pas ideve të së shkuarës”. Në intervistën e tij në gazetën “Standard”, ai tregoi hapur se mbetet përfaqësues i Megalidhesë dhe spastrimit etnik në Greqi. Ambasadori grek në Shqipëri përmend në intervistën e tij “kujtimet e dhimbshme”, por “harron” të tregojë se cilët ishin autorët e kësaj dhimbjeje të madhe të shkaktuar. Bashkëpatriotët e tij të nxitur nga urrejtja etnike, duke shfrytëzuar situatën e amullt të krijuar në fund të Luftës II Botërore, u sulën me zjarr e hekur mbi popullsinë e pafajshme të shqiptarëve të Çamërisë. Trupat e organizuara të ushtrisë greke nën komandën e gjeneralit Napoleon Zervas vranë 2877 burra, gra e fëmijë, nga këta 97 fëmijë, 32 prej të cilëve nën moshën 3 vjeç. Mizoria e ushtrisë zerviste arriti deri në therjen e njerëzve, djegien gjallë të tyre, madje deri në çarjen me bajonetë të barkut të grave shtatzëna. U dogjën gjatë kësaj fushate shtazërie, nisur më 27 qershor të vitit 1944 e që vazhdoi për muaj me radhë rreth 5880 shtëpi e u kryen dhe plot masakra e dëme të tjera. Për këto masakra, ideatori i tyre, i cili më vonë për t u shpërblyer për veprën e kryer nga qeveria greke u bë madje edhe ministër, i mburret mikut të tij Jani Dani në letrën që i dërgon: “… Duhet t u rikujtojmë bashkatdhetarëve tanë se kush e çliroi Çamërinë nga shqiptarët, të cilët prej 500 vjetësh shkelnin në qafë helenizmin …”.
Pra, zoti ambasador, është e qartë kush i bëri masakrat dhe hapi këtë plagë të madhe për të cilën ju kërkoni të mos gërvishtet, d.m.th doni që ajo të mbetet përgjithmonë e tillë, plagë e madhe e hapur.
Për të parë qartë nga e ardhmja duhet më parë të korrigjojmë gabimet e së shkuarës. E, sa për këtë, shteti grek ka se ç të bëjë. Krimet e së kaluarës nuk mund të mbulohen me shtrembërime e gënjeshtra. Askush s mund të justifikojë gjenocidin, krimet e luftës dhe spastrimin etnik të ushtruar mbi shqiptarët e Çamërisë me gjoja faktin se ata ishin bashkëpunëtorë të fashizmit. Siç duket, ambasadori i lexon së prapthi të vërtetat dhe faktet historike. Mbi 1000 bij e bija të Çamërisë morën pjesë në formacionet antifashiste në të dyja anët e kufirit të organizuar në dy batalione, njëri në Greqi e tjetri në Shqipëri, 70 prej tyre dhanë edhe jetën, si psh.: Ali Demi, Bido Sejko, Muharrem Myrtezai, Ibrahim Halluni, Hysen Vejseli etj.
Është i pamohueshëm kontributi i bijve të Çamërisë përkrah Aleancës Antifashiste, por ashtu si para 62 vjetësh, ambasadorit i duhet një justifikim për masakrat çnjerëzore të kryera ndaj kësaj popullsie, për varret masive që urrejtja etnike greke krijoi në periudhën qershor 1944 deri në mars të vitit 1945. Për këtë shteti grek inskenoi një gjyq farsë ku dënoi 1930 vetë (në mungesë) si kolaboracionistë. Dua t i bëj me dije ambasadorit se Gjykata penale e Diktimit të Janinës me vendim nr. 17835 të viti 1976 e hedh poshtë vendimin e mëparshëm duke i quajtur të pafajshëm personat e dënuar.
Ajo që më së shumti ngacmon ndjesinë e çdo njohësi të këtyre fakteve historike apo të vuajtësve të këtyre masakrave dhe pasardhësve të tyre është deklarata e ambasadorit se “… të ndërgjegjshëm për masën e krimeve të tyre, ata në grupe u vajtën pas forcave pushtuese në tërheqje”. Shtrembërimet dashakeqe që zoti ambasador u bën fakteve historike na bindin se qëndrimi shtetëror grek ndaj këtij gjenocidi të ushtruar ndaj popullsisë shqiptare të Çamërisë mbetet i njëjtë. Më së paku pritet që institucionet shtetërore greke e përfaqësuesit e tyre zyrtarë të mbajnë qëndrime më të përgjegjshme duke respektuar ligjet dhe aktet ndërkombëtare. Nuk mund të ketë asnjë argument që të të japë të drejtën për shpërnguljen masive të 30 mijë shqiptarëve të Çamërisë, nënshtetas grekë. Asnjë prej tyre nuk bëri kërkesë për lënien e kësaj nënshtetësie, askush prej tyre nuk dëshiroi asnjëherë të largohej nga vendi i tij dhe çdo akt i kryer më pas nga institucionet greke për të përligjur masakrën e kryer mbi njerëzit e mbi pronat e tyre bie ndesh me Kartën Universale të të Drejtave të Njeriut, me ligjet evropiane madje, edhe me vetë ligjet greke.
Për të mbyllur çdo shteg diskutimi, Greqia mban ende në mënyrë absurde Ligjin e Luftës me Shqipërinë, i cili de jure vazhdon të jetë në fuqi, për sa kohë parlamenti grek që e ka këtë atribut nuk e anulon atë.
Për të lehtësuar sadopak dhimbjen e madhe të atyre njerëzve që humbën nënat e baballarët 62 vjet më parë, humbën motrat dhe vëllezërit, humbën ëndrrat dhe vatrat stërgjyshore, lipset vullnet politik nga institucionet shtetërore e politike greke për vënien në vend të të drejtave të mohuara minoritetit shqiptar në Çamëri. Një gjest i parë simbolik do të ishte dhënia e vizave të lindurve në Çamëri për të vizituar shtëpitë e tyre, për të vënë një lule në varret e të parëve. Prej 5 muajsh shoqëria “Çamëria” ka dërguar një kërkesë për pajisjen me vizë të 50 personave pranë ambasadës greke në Shqipëri dhe nuk ka asnjë përgjigje. E, tingëllon vërtet qesharake deklarata e ambasadorit kur përmend 70 mijë vizat e dhëna dhe në asnjë rast nuk ka lëshuar vizë për një qytetar shqiptar të Çamërisë që në pasaportë shënon vendlindjen Filat, Paramithi etj, ndërkohë që për këtë fakt edhe Parlamenti Evropian pak javë më parë përmes eurodeputetes Doris Pack i tërheq vëmendjen Greqisë.
Ne besojmë se zgjidhja e çështjes “çame”” do të ndihmonte mjaft fuqizimin e marrëdhënieve të të dy vendeve fqinje. Shtyrja e kësaj zgjidhjeje nuk është në të mirë të asnjë pale. E drejta për të shkuar në vendin tënd, e drejta e nënshtetësisë dhe e gëzimit të pronës janë të drejta që askush s mund t i mohojë në emër të ruajtjes së ekuilibrave apo qetësisë së rreme. Ndaj besojmë se është koha që midis shtetit shqiptar dhe atij grek të hapet diskutimi real, pa asnjë kusht, për zgjidhjen e kësaj çështjeje me ndërmjetësimin ndërkombëtar dhe me përfaqësim edhe të çamëve.

[BARAT]

Prapaveprimi i faktorit Gejxh

Valter File

Diku në Kapitan Andreevo
Oficeri i shërbimit të pasaportave i ktheu dokumentin kolegut tim dhe i tha prerë, si për të mos i lënë mundësi që ta tirrte muhabetin:
-Nuk mund të futeni në Republikën e Bullgarisë. Prezenca juaj demton sigurinë e vendit tonë! Faleminderit për mirëkuptimin!
Gazetari turk u tërhoq pa thënë asnjë fjalë, pa u habitur dhe pa u revoltuar. Ai e dinte arsyen e këtij refuzimi, megjithëse kishte pasaportë shërbimi, megjithëse kishte bredhur në gjithë botën, sepse para disa vitesh kishte bërë disa shkrime për të kundërshtuar eksodin e dhunshëm të turqve nga Bullgaria në periudhën e Zhivkovit dhe e kishte quajtur Bullgarinë një shtet komunisto-fashist. Por ja që shteti fqinj nuk ia kishte harruar aktivitetin e tij gazetaresk dhe tani pas kaq kohësh, në një kompiuter të shërbimit të pasaportave, emri i këtij gazetari ekzistonte si person i padëshirueshëm për shtetin.
Më kujtohet ky episod në pikën kufitare të Kapitan Andreevos, sepse shpesh bëj çudi me shtetin tonë, që ka një tolerancë të pajustifikueshme edhe me figura tejet të deklaruara si antishqiptare. Tipa të tillë, që kanë bërë shumë më tepër se një gazetar i rëndomtë, hyjnë dhe dalin në tokën tonë pa të keq, bëjnë propagandë, kryejnë veprime të paligjshme që bien ndesh me Kushtetutën e vendit tonë dhe me interesat kombëtare, dhe asnjë organizëm shtetëror, asnjë levë e tij, nuk merr mundimin ta lërë matanë trarit të kufirit, për të vetmen arsye, se është një person i padëshiruar. Se është një individ i cili neve na prish punë dhe na shkakton shqetësime. Pra që jemi shumë më të qetë kur është matanë kufirit. Dhe për më tepër që t i tregojmë se duhet të jetë i matur dhe që nuk ka për t i kaluar gjithnjë kali në urë.

Kompleksi i prishjes së imazhit demokratik
Rasti më flagrant i këtij qëndrimi të pajustifikuar tolerant është “problemi Gejxh”, që me kalimin e kohës po kthehet në një skandal politik dhe në një tregues flagrant i impotencës sonë politike. Të paktën për çdo njeri normal, ky qëndrim është plotësisht anormal dhe duket sikur i tejkalon kompetencat e kodit të etikës. Më tepër ka sindromat e një kompleksi dhe fobie se mos bota mund të mendojë që ne nuk jemi aq sa duhet një shtet demokratik. Dhe harrojmë që mbrojtja e interesave kombëtare nuk ka të bëjë asnjëherë me politikat utilitare të momentit.

Greko-amerikani që kërcënon Himarën
Një greko-amerikan që po i shkakton Shqipërisë dëme, të cilat nuk ia shkaktuan as andartët dhe evnozët e grekut të parë, që dogjën Shqipërinë e Jugut. Himara është ajo që flet për aktivitetin e hapur antishqiptar të këtij personi. Dhe për çudinë e çdo shqiptari ky individ enigmatik i padëshiruar, shfaqet përsëri, si virusi i një sëmundjeje të vjetër, sa herë në vendin tonë flitet për zgjedhje parlamentare dhe vendore dhe për fushata elektorale. Veprimtaria e tij është e sinkronizuar, del ndonjë Dule që ta presë, thuret ndonjë komplot i vogël, që bie erë separatizëm i hapur antikushtetues, dhe pastaj ia mbath. Në Himarë apo në ndonjë vend tjetër ndodhin ngjarje që trondisin krejt opinionin tonë publik, dhe kthehen në një shou mediatik, me tipa që ulërijnë kundër Shqipërisë dhe të tundin flamuj të huaj atje ku nuk ka këmbë të huaji. Pra këtu nuk bëhet fjalë për një veprimtari armiqësore hipotetike, por për diçka konkrete, që jep menjëherë rezultatet e veta.

Kush është i padëshirueshëm duhet të shpallet i tillë
Si puna e këtij “mysafiri” mund të ketë edhe me dhjetëra të tjerë, që e kanë kthyer Shqipërinë një një han me dy porta, hyjnë e dalin sa herë të duan dhe bëjnë ç të duan kundër interesave tona kombëtare dhe integritetit shtetëror. Pavarësisht nëse janë me mjekra apo me kostume, nëse vijnë nga Lindja apo nga Perëndimi, për sa kohë veprimtaria e tyre bie ndesh me interesat tona, ata duhet të shpallen persona të padëshirueshëm dhe të mos lejohen të kalojnë trarin e kufirit.
Nuk dua të flas dhe të mendoj si diplomat i madh, por e di që, sikur një ditë të dëgjoj në media që dikush, një farë Nikolas, Ljubomir apo Ibrahim më në fund është shpallur si person i padëshiruar (kuptohet që ky dikush të mos jetë kinez apo arab) kam për t u ndier me të vërtetë krenar. Do ta marr vesh që edhe shteti ynë i vogël, ka disa interesa të veta që di t i mbrojë, bile di edhe të nxjerrë dhëmbët e të kafshojë kur e lyp nevoja.
Unë personalisht nuk kam asgjë kundër “qiries” Gejxhs, as e njoh dhe as dua ta njoh, por ama kam lidhje me Himarën dhe e quaj si një nga pikat më të forta të shqiptarizmës. Pra për mua Himara dhe himariotët janë shqiptare dhe kështu si unë mendojnë të gjithë ata që e quajnë veten patriotë. Kurse toleranca e shtetit tim ndaj figurave armiqësore më irriton dhe më bën që ta ndiej veten të dobët.

[Hyllien]

Ilir Malindi, ekspert i marrëdhënieve greko-shqiptare, zbardh incidentet e pathëna nga politika zyrtare e dy vendeve në vitet 1992-1994



Lëvizjet e qarqeve nacionaliste greke dhe investimet e tyre për gjetjen e realizuesve të politikës së" Vorio-Epirit" në Shqipëri


Ilir Malindi

Nuk kisha për ta dorëzuar para kohe librin tim “Ne dhe Greqia”, i cili do të jetë së shpejti në dorë të lexuesit, për vetë momentet që po kalon Shqipëria në marrëdhëniet me Greqinë.

Megjithatë, kam mendimin se këto marrëdhënie, dita-ditës po okupojnë jetën politike dhe ekonomike të vendit tonë, duke varfëruar e shkatërruar gjithçka shqiptare. Duke lexuar në një gazetë të përditshme kujtimet e një gjenerali grek, këshilltar i ish-kryeministit Kostandin Micotaqis, që ndërtoi platformën e re kundër vendit tonë, edhe pse gruaja e tij, Marika, është bijë e arvanitasve mjaft të pasur të Lamisë, më lindi idea për të publikuar pjesë të kujtimeve të mia dhe jetën në Athinë në vitet 1991-1994.

Si fillim, dua të them se gjeneralin Niko Grilaqis e kam njohur personalisht dhe më ka bërë përshtypje fakti që ai ka shprehur në një libër të tij, të gjitha detajet e politikës greke, pavarësisht se këto kamufloheshin në atë kohë nga politika zyrtare.

Në librin “Ne dhe Greqia” kam përdorur mjaft materiale që m´i ka servirur një miku im patriot, emrin e të cilit nuk dua ta përmend, pasi atij dhe familjes iu bë atentat, por mundën të shpëtojnë për mrekulli. E falenderoj mikun tim për gjithë këtë punë të lavdërueshme kombëtare. Ky botim është edhe njëherë kujtesë për të gjithë ata politikanë të ndershëm, që të jenë të kujdesshëm ndaj strategjisë greko-serbe, që kanë marrë përsipër shkatërrimin e gjithçkaje shqiptare në Shqipëri dhe në Kosovë. Këto shkrime janë edhe kujtesë për disa politikanë që kanë shitur jo vetëm veten dhe familjen e tyre, por edhe çdo gjë shqiptare për dy pare të qelbura.

Po radhis në vazhdim disa ngjarje të rëndësishme dhe takime me “miq” në Athinë, ku vendin kryesor, më të rëndësishmin, e zë vdekja e personalitetit të padiskutueshëm kombëtar, të madhit arvanitas Aristidh Kola.

Humbje e madhe; na e vranë Aristidh Kolën
Më 11 tetor të vitit 2000, në një spital të Athinës, në moshën 55-vjeçare mbylli sytë një nga kolosët e letrave shqipe të shekullit XX, historiani, juristi dhe studiusi arvanitas, Aristidh Kola. Ai lindi në Thiva të Greqisë Qendrore, zonë e cila banohet tërësisht nga shqiptarët, që në Greqi thirren arvanitas. Aristidhi, si edhe mijëra e mijëra bashkëkombas të tij, u edukuan me frymën e dashurisë për traditat shqiptare, që trashëgoi kjo pjesë e popullatës shumëkombëshe e Greqisë së sotme, prej afërsisht 10 milionë banorë, ku 1/3 e saj përbëhet nga popullata shqiptare, si dhe pjesa tjetër nga kombe dhe kombësi të ndryshme.

Aristidh Kola studioi për jurispudencë në Athinë dhe pas mbarimit të universitetit, për shumë kohë iu përkushtua traditave kombëtare të shqiptarëve në Greqi. Ai përfundoi librin e tij të famshëm, “Arvanitasit dhe origjina e grekëve”, që bëri një jehonë të jashtëzakonshme në të gjithë Greqinë, si dhe në diasporën e saj jashtë vendit; njohu 9 botime brenda dhjetë vjetëve. Kola botoi revistën tashmë të njohur, “Besa”, si dhe revistën tjetër periodike, “Arvanon”. Këto revista bënin edukimin e shqiptarëve të Greqisë me traditat e shkëlqyera të tyre historike. Këto flisnin, gjithashtu, për autoktoninë e shqiptarëve të Greqisë, si dhe kultivonin kulturën, traditat, zakonet shqiptare në këtë vend. Dihet, se në Greqi ka influenca të tjera të kombeve dhe kombësive, siç janë sllavo-bullgarët, që shtrihen në veri të Greqisë, turqit, që shtrihen në veri-lindje të këtij shteti, romano-vllehët, evgjitët, që nuk janë pak në këtë shtet, por i kalojnë tre milionë banorë, si dhe popullata katolike, izraelite dhe egjyptiane. Pra, për të mbrojtur këto doke dhe zakone, në këtë konglomerat popujsh të ndryshëm të Greqisë, këto revista kanë bërë një punë jashtëzakonisht të mirë për të ruajtur ndjenjat kombëtare të arvanitasve.

Kontributi i tij kombëtar
Aristidh Kola botoi thirrjen e shqiptarëve të Greqisë, që u bë në fund të shekullit XIX, gjë që hodhi dritë mbi lidhjet e shumta të shqiptarëve të Ballkanit, të cilët kërkonin një shtet të bashkuar, që fillonte nga Veriu i Shqipërisë së asaj kohe, në Nish të Serbisë e deri në Selanik të Greqisë. Ky shtet do të kishte një popullatë shqiptare me pakica greke dhe sllave, në shumën jo më pak se 13 milionë banorë. Në vargun e shumë librave të Aristidhit, është edhe libri “Greqia në çarkun e Jugosllavisë së Millosheviçit”, i cili u botua edhe në gjuhën shqipe. Aty Kola përshkruan në mënyrë reale marrëdhëniet greko-sërbe dhe njëkohësisht, denoncon kombinacionet e tyre karshi kombit shqiptar dhe influencat negative mesjetare të ortodoksizmit greko-serb në Ballkan. Aristidhi bashkëpunoi me të gjitha rrethet e diasporës shqiptare në Botë. Ai mbante lidhje dhe bashkëpunoi me shqiptarët e Amerikës, me mikun e tij të ngushtë, Antonio Belushi, në Kozenca të Italisë, me intelektualët e Kosovës, të Maqedonisë, të Turqisë dhe atyre të Shqipërisë. Ai ishte lidhur edhe me arbëreshët e Korsikës, nga të cilët kishte dalë edhe i madhi Napoleon Bonoparti. Kola, në mënyrë heroike mbrojti në dhjetëra emisione televizive, si dhe në mjetet e informimit grek, luftën e UÇK-së, e ju kundërvu propagandës së neveritshme e të ndyrë të qarqeve ultranacionaliste greko-serbe, kundër vëllezërve tanë kosovarë, gjatë masakrave të barbarëve serbë në Kosovë dhe përkrahu bombardimet e NATO-s në të ashtuquajturën Jugosllavi.

Kola, si kryetar i shoqatës së arvanitasve të Greqisë “Marko Boçari”, do të akuzohej nga forcat ultrashoviniste ortodokse greke, vazhdimisht për të vërtetën e ngjarjeve të Kosovës, si dhe për të vërtetën e shqiptarëve në Greqi, që ai i përfaqësonte nëpërmjet shoqatës së tij, njohur edhe nga ligjet e shtetit grek. Atë e hodhën në gjyq përfaqësues të organizatave ultranacionale greke, të cilat e kërcënuan edhe me vdekje. Nuk është rastësi që në të gjithë Athinën, në pranverën e vitit 1999, në ngjarjet e Kosovës, ishin shkruar me dhjetëra parulla ku kërkohej varja në litar e Kolës, pra, vdekja e tij.

Miku i madh i të gjithë shqiptarëve
I qeshur dhe i dashur, Aristidhi ishte mik i të gjithë shqiptarëve në Greqi, që shkuan atje gjatë këtyre viteve të fundit dhe sidomos, i intelektualëve shqiptarë, të cilët ai i ndihmoi jashtëzakonisht shumë. Dera e shoqatës së shqiptarëve të Greqisë “Marko Boçari”, ka qenë gjithnjë e hapur. Kjo shoqatë, që drejtohej nga Kola, organizoi në të gjithë Greqinë tubime, aktivitete politiko-kulturore e të tjera, për Shqipërinë, si dhe për personalitete të rëndësishme shqiptare të Greqisë.

Aristidh Kola i përket brezit të kolosëve të kombit tonë. Ai, së bashku me Antonio Belushin, bënë të njohur zyrtarisht në vitin 1988, pranë organizmave ndërkombëtare se në Greqi jetonin mbi 2 milionë shqiptarë, si dhe kishte 600 qendra shqipfolëse. Kjo u bë publike edhe në shumë mjete të informimit, si dhe te revista “Lidhja e Kozencës”.

Aristidh Kola, së fundi ishte duke përgatitur fjalorin arvanitas-grek, që do të mund të bënte diferencimin e gjuhës shqipo-arvanitase me atë zyrtare greke.

Aristidhi u sëmur në gusht të vitit 2000 me diagnozën leuçemi në gjak. Jam i sigurt se kundër tij janë përdorur doza vdekjeprurëse radioaktive ose goditje me mikrovalë, përballë zyrës së tij. Këtë ma kishte thënë më parë, vetë i ndjeri Aristidh, në kohën kur vuante nga e njëjta semundje, mbesa e tij. Ajo kishte dhembje koke dhe të dridhura, gjithmonë kur punonte në zyrën e Aristidhit. Më pas, familjarët e tij janë shprehur se nga kampionët e gjakut të Aristillit, dërguar jashtë Greqisë, niveli i radioaktivitetit në gjakut rezultoi nga 40 deri 50 herë mbi normalen.

Idea e madhe
Kola kishte hedhur idenë: “Greqisë nuk i vjen asgjë e keqe, nëse riktheheshin shqiptarët e përzënë në shekullin e kaluar, nga trojet shqiptare të Çamërisë. Përkundrazi, do të forcohej akoma më shumë miqësia me kombet dhe kombësitë, që e përbëjnë sot Greqinë.

Unë pata rastin që ta vizitoja Aristidh Kolën në ditët e fundit të jetës në spitalin e Athinës “Evangjelizmos” dhe e pashë gjendjen e pashpresë të tij. Aristidhi më tha se ishte i gëzuar që gazetat e Shqipërisë kishin shkruar për sëmundjen e tij. I dhashë kurajo, duke i thënë se do të shërohej shpejt. Së bashku me ambasadorin shqiptar në Greqi, mikun tim të vjetër, Kastriot Robo, e kishim shprehur dyshimin për “sëmundjen” e Kolës dhe mundësinë e eliminimit të tij nga shërbimet sekrete greke. Dy ditë para vdekjes së Kolës, më 09.11.2000, së bashku me zotin Robo, e vizituam atë përsëri. Pak para se të ndaheshim, Aristidh Kola na tha: “Ju lutem, mos ushqeni asnjë iluzion; mua më vranë dhe kështu si me mua, kanë vepruar edhe me dy kryetarët e tjerë të shoqatës “Marko Boçari”, të cilët vdiqën po nga “leuçemia”. Unë këto fjalë ua kam thënë të gjithë miqve të mi”.

Më erdhi shumë keq për vdekjen e tij më 11 tetor 2000, atë natë kur ekipi ynë kombëtar mundi me rezultatin 2 me 0 ekipin grek në Tiranë.

Ne kishim humbur një nga njerëzit më të medhenj të kombit tonë, që gjithë jetën ia kushtoi çështjes shqiptare të Greqisë e më tej.

Aristidh Kola u varros më 13 tetor 2000 në varrezat e Athinës, i përcjellë nga qindra e qindra shqiptarë të Greqisë dhe Shqipërisë.

Në varrin e të madhit Aristidh Kola u vendosën kurora të shumta nga personalitete të ndryshme arvanitase të mbarë botës, nga presidenti i Shqipërisë, Rexhep Meidani, si dhe kryeministri shqiptar, Ilir Meta.

Si e njoha këshilltarin e Kostandin Micotaqis
Ishte pranvera e vitit 1991 kur u drejtova për të kërkuar azil politik në një zyrë të Organizatës së Kombeve të Bashkuara në Athinë, që ndodhej pikërisht në rrugën “Arakovis 39”. Rastësisht, takova një të njohur nga Himara, që kishte punuar si mësues në Skrapar. Me këtë njeri isha njohur në rrethana të vështira, atëhere kur im atë, Teki Malindi, e shpëtoi nga burgu për veprimtari antiqeveri. Më vonë, mësova se ai ishte në lidhje me shërbimet sekrete greke dhe ishte në përpunim nga Sigurimi i Shtetit.

Himarioti më këshilloi që të mos kërkoja azil politik, pasi sipas tij, të gjithë zyrtarët e këtij institucioni ndërkombëtar, ishin agjentë të shërbimeve greke. Po ashtu, sipas tij, “kundër” meje ishte edhe fakti se në kërkesën e paraqitur për azil, përmendej edhe veprimtaria ime për pavarësinë e Kosovës. Miku im, nisur nga këto, mendonte se nuk isha i përshtatshëm as për agjent dhe as për azil politik, madje, do të përndiqesha deri në largimin tim nga Greqia, një vend që nën peshën e ortodoksizmit ekstrem të kishës greke, do të poshtëronte shqiptarët, do të tallej me ta, për mëse 14 vjet me radhë.

Një ditë maji të vitit 1991, miku nga Himara më ftoi në një kafene, pasi do të takohesha me njerëz tepër të fuqishëm, që kishin në dorë fatet e Shqipërisë së Jugut, të ashtuquajturin nga ultranacionalistët grekë, “Vorio-Epir”. Në atë bisedë ishte edhe Nikos Grilaqis, këshilltar i kryeministrit grek Kostandin Micotaqis, Niko Benetis, avokat dhe përfaqësues i drejtpërdrejtë i Nikolas Gejxh, si dhe disa drejtues të shoqatave “vorioepirote” të Athinës.

Ish-mësuesi nga Himara më prezantoi si një mikun e tij, jurist me përvojë në Shqipëri. Ai kishte dalë garant për mua dhe dihej që gjithçka që do të bisedohej, do të mbahej sekret.

Të them të drejtën, u befasova kur në bisedë e sipër, Benetis, përfaqësues i Nikolas Gejxh dhe Kris Qirkos, kryetar i Federatës Panepiriote në Amerikë, Kanada dhe Australi, diskutonin për copëtimin e Shqipërisë, si dhe drejtimet që do të merrte politika greke në lidhje me këtë.

Ishte muaji i pestë i vitit 1991 dhe ne shqiptarët që kishim ardhur në Athinë nuk e kishim aspak të qartë atë që do të bëhej me marrëdhëniet mes dy vendeve.

Më tej, Niko Grilaqis tha se qeveria greke ka njerëz në Shqipëri, të cilët po punonin për këtë qëllim. Ai tha se Nikolas Gejxh kishte marrë kontakte me opozitën shqiptare, shumë kohë para ardhjes së demokracisë dhe se po punonin shumë për të imponuar politikën greke kundër Shqipërisë.

Faktikisht, unë nuk dija greqisht dhe përkthimin nga kjo gjuhë e bënte mësuesi nga Himara. Biseda nisi “të merrte flakë”, sepse në këtë kohë, Antonis Benetis tha: “Ne jua kemi dhuruar çekun e bardhë. Ne i dhamë Partisë Demokratike me miliona dhrahmi. Tani dhe priftin tonë grek e kemi gati t’ia dhurojmë Shqipërisë. Helenizimi i Shqipërisë është çështje muajsh dhe ditësh”. Menjëherë pas deklarimeve të tij, ai qeshte me të madhe. Isha tepër i tronditur nga ato që dëgjoja dhe pas disa ditësh, shkova në ambasadën tonë në Athinë. Atje takova një diplomat dhe i thashë ato që kisha dëgjuar. Ai më tha: “Shiko të gjesh ndonjë punë dhe mos u merr me këto gjëra, se do të hash kokën”. Më vonë mësova se ai ishte larguar për në Amerikë dhe se përfaqësuesi i shërbimit sekret shqiptar në ambasadë, pas vitit 1992, ishte rekrutuar nga EIP-ja, Shërbimi Informativ i Greqisë. Ky shërbim kishte investuar në Shqipëri me qindra milionë dhrahmi, duke vënë në shërbim të tij biznesmenë, njerëz të veçantë e madje, edhe politikanë, të cilët do të bënin “mësymjen totale”, shkatërrimin e çdo gjëje shqiptare deri në shkatërrimin e shtetit në Shqipëri, siç ndodhi në vitin 1997, por faktori ndërkombëtar dhe miqtë tanë, bënë që të dështojnë pjesërisht planet e shovinistëve grekë.

Takimi me agjentin sekret, Takis Themelis
Nuk do ta harroj kurrë takimin në Kakavijë me punonjësin e Shërbimit Informativ të Greqisë, Taqis Themelis. Takimi ishte personal dhe lidhej me dyshimin që punonjësit grekë në pikën e kalimit kufitar, kishin për rregullsinë e vizës sime.

Taqis ishte nga zona e Çamërisë dhe e zotëronte gjuhën shqipe, pavarësisht se ai bënte sikur nuk e kuptonte atë. Faktikisht, pas disa provokimeve, ai përmendi fjalë në gjuhën tonë. Megjithatë, biseduam greqisht dhe në bisedë e sipër, kur ra fjala për Jugosllavinë, i thashë se e kisha vizituar Beogradin dhe më kishte pëlqyer. Ai e miratoi atë që përmenda. Atëhere, nuk m’u durua dhe i thashë: “Ju shkoni në Beograd për të blerë dosjet e agjentëve serbë në Shqipëri, të cilët më parë i kishte në lidhje UDB-ja”. Pas kësaj, zoti Taqis më pa rreptë, më tha se duhet ta linim këtë bisedë dhe kërkoi që të sqaroja vetëm problemin që kisha me vizën.

E thashë atë që përmenda më sipër, sepse kur kisha qenë në Zvicër, këtë gjë po bënin edhe zviceranët me agjentët e tyre serbo-kosovarë, të cilët i merrnin në lidhje, në shumë drejtime.

Vizita e kryeministrit shqiptar në Athinë
Më 17 maj të vitit 1993, kur po shoqëroja në kafen e mëngjesit kryeministrin Aleksandër Meksi, ndjeva se optimizmi i tij “si grip”, më ishte ngjitur edhe mua. Ndërsa zoti Meksi po dilte nga hotel “Grand Britania”, për të shkuar 500 metër më tutje në rezidencën e kryeministrit grek, besova me gjithë shpirt se do të bëheshin gjëra mjaft të dobishme në marrëdhëniet mes Shqipërisë dhe Greqisë, e sidomos, për emigrantët shqiptarë, që tashmë e ndjenin deri në palcë peshën e robërimit e të poshtërimit.

Mbaj mend se të dy kryetarët e shteteve, i cilësuan bisedimet tepër konstruktive e rezultative dhe, madje, nuk harruan të citojnë formulën e zakonshme se “një etapë e re u çel në marrëdhëniet dypalëshe”. Ndërkaq, Athina e kishte lënë pa përgjigje ftesën e Tiranës për nënshkrimin e një traktati miqësie e bashkëpunimi. Të dy burrat e shtetit, Micotaqis dhe Meksi, nuk dhanë hollësira për këtë. Po atë natë, unë do të pyesja ministrin e Jashtëm, Papakostandinu, nëse pati ndonjë problem në bisedime që nuk e mundësoi nënshkrimin e këtij traktati, por ai më tha se nuk kishte ekzistuar ndonjë problem në to.

Në të vërtetë, sinjali i parë se diçka nuk kishte shkuar mirë në bisedime, u dha të nesërmen në gazetën “Elefthero Tipos”, e cila është një nga gazetat më të mëdha të Partisë Demokracia e Re, që ishte në pushtet.

Me një titull, që zinte gjysmën e faqes së parë, gazeta jepte alarmin: “Po ligjërohen shqiptarët”. Vetëm disa orë më pas, zëdhënësi i qeverisë, Vasilis Manginas, do të deklaronte para gazetarëve se mes Micotaqis dhe Meksit nuk ishte diskutuar fare çështja e emigrantëve klandestinë shqiptarë. Ishte ndoshta hera e parë që zëdhënësi e përgënjeshtronte shefin e vet. Nëse, Micotaqis, në konferencën për shtyp kishte thënë se po shqyrtohej mundësia e nënshkrimit të një marrëveshjeje që do të ligjëronte praninë në Greqi të shqiptarëve si punonjës sezonalë, zëdhënësi thoshte se nuk ligjërohet asnjë shqiptar në Greqi dhe se ato që shkruheshin, nuk i përgjigjeshin realitetit. Nga ana tjetër, në deklarimin e saj presidentja e Institutit Shtetëror të Fuqisë Punëtore thonte se do të jepeshin 30 mijë leje pune për të papunët e Shqipërisë fqinje e se këta punëtorë do të aktivizoheshin në punët e stinës në bujqësi. Më 18 maj gazeta “Ta Nea” e paralajmëronte me tone më të buta ligjërimin e emigrantëve kur shkruante: “Me një tjetër tërheqje të palës greke në çështjen e emigrantëve klandestinë, u realizua në Athinë takimi Micotaqis-Meksi”. Natyrisht, mes këtyre deklaratave, nuk ishte i vështirë qëndrimi kontradiktor i Micotaqis, i cili bënte lojë me dy porta...

[BARAT]

Na ktheni kishën tonë


Valter File

Vlerën e vërtetë të Kishës Autoqefale Shqiptare e kanë ditur ata që luftuan, shkrinë pasurinë dhe jetën e tyre, u martirizuan për ta pasur një ditë të lume, atë ditë të shënuar, kur në Boston Mas të gjitha këto përpjekje u kurorëzuan me sukses. Pra, ata njerëz të mëdhenj, të asaj epoke të madhe shqiptare, nuk ishin vetëm disa persona që donin të kishin një kishë shqiptare, thjesht për hobi, sepse çështja e kishës në atë kohë ka qenë një problem i qenësishëm identiteti dhe dinjiteti kombëtar. Pra, për sa kohë një çështje krijon martirët dhe dëshmorët e vet, ajo çështje është shenjtëruar dhe ka fituar edhe bekimin e Perëndisë.
Rrodhi shumë ujë, kohërat ndryshuan, njerëzit u bënë më ateistë dhe më pak të lidhur me besimin fetar. Bile në këtë kohë ndodhi edhe tjetërsimi i historisë, ajo u shkrua dhe u rishkrua sipas standardeve të politikave të reja, aq sa shumë nga emrat e këtyre martirëve ose u harruan, ose u anatemuan dhe u nxorën jashtë nga panteoni historik kombëtar.
Por, ky shkrim nuk ka për qëllim të merret me historinë e këtij akti kaq të rëndësishëm në historinë moderne të kombit tonë, kërkesa ime është e një natyre tjetër, më pragmatiste dhe e sjellë në kohën tonë si një refleksion më se i natyrshëm.
Kjo Shqipëri që kemi ne sot, për vetë faktet që nuk janë më të fshehta, po më duket si shumë e palirë dhe si shumë e varur. Nuk e kam fjalën në planin politik, ky është një problem termash juridikë, dhe në terma ne jemi shumë më të lirë se edhe vetë vendet perëndimore, që e kanë shpikur nocionin e lirisë.Aq sa mund të themi që ne e tepërojmë aq shumë me lirinë që i japim vetes, sa që shpesh edhe asfiksohemi nga kjo liri.
Por ne jemi të palirë në planin ekonomik, bile mund të themi pa kompleksin më të vogël të inferioritetit, që vendi ynë i varfër, në këto vite të demokracisë, është varfëruar akoma më shumë duke u kthyer plotësisht në një neokoloni helene të tipit klasik.
Në fshatrat tanë të Jugut, që tani pothuajse janë shpopulluar krejtësisht, përveç problemit demografik tepër të mprehte, ekziston edhe problemi i rrënimit të qendrave të banuara. Shtëpitë e vjetra karakteristike të Toskërisë janë kthyer në gërmadha, sepse tregtarët grekë blejnë me çmime qesharake qoshet e skalitura të shtëpive dhe rrasat e çative, për t i shitur pastaj si gurë dekorativë me një supervlerë në Evropën Perëndimore.
Tufat tona të bagëtive, sidomos qingjat e shëngjergjit, kalojnë kufirin ilegalisht dhe shiten në tufa të tëra për të mbushur tregun helen. Pra, për çdo njeri, që e di shtrenjtinë e tregut të fqinjit tonë, është e lehtë llogaria, ne humbim miliona euro nga kjo kontrabandë në mes të ditës, e lejuar nga shteti ynë.
Krahu ynë i lirë i punës po ngre më këmbë Greqinë me shkrepa dhe gurë dhe për paga qesharake po e kthen në një kopsht me lule. Kjo është një grabitje e stërmadhe me pasoja të rënda prapavepruese dhe plagë të thella shoqërore, të cilat vendi ynë do t i vuajë për dekada me radhë.
Nga ana jonë, edhe ekonomia shqiptare është mbërthyer nga darët e një shteti gati të pazhvilluar, që për një rastësi të lumtur të koniunkturave dhe të fatit bën pjesë në Komunitetin Evropian, si i vetmi shtet ballaknik. Ne u kemi lejuar kapitaleve të papërfillshme greke të luajnë rolin e sekserit (komisionerit), të jenë ndërmjetës midis nesh dhe ekonomisë evropiane, aq sa asgjë nuk vjen në Shqipëri pa kaluar më parë nëpër portën e Athinës, dhe e gjitha kjo ka faturën e vet financiare, e cila kuptohet, paguhet nga ne dhe zbraz xhepat e shpuar të shqiptarëve të varfër.
Nuk të duhet të jesh ndonjë vëzhgues i thellë, për t i rënë më të, që pothuajse krejt ekonomia jonë, që nga sistemi bankar dhe deri tek ai i shërbimeve, ka rënë në duart e kapitalit grek, i cili bën një rreth xhirim financiar, që e kthen vendin tonë në një zonë të errët ekonomike. Ky cilklim kapitalesh, me një rentabilitet efiçent prej miliarda eurosh, e ka të kthyer vektorin e vet drejt Greqisë. Pra, janë shuma të pallogaritshme, që në rrugë formale dhe informale grabiten dhe shkojnë në xhepat e fqinjit tonë të Jugut. Është një viciozitet, i cili pa masa të rrepta ekonomike dhe politike ka për t u kthyer në një bllokadë të plotë të ekonomisë sonë. Vetëm po të mos kesh sy mund të mos e vësh re kolapsin që kërcënon krejt tregun tonë. Për ekonomi dhe prodhim nuk mund të flasim më, sepse ato janë shkatërruar sistematikisht në këta gjashtëmbëdhjetë vjet.
Nuk e hapa këtë shkrim më kot me historikun e shkurtër të kishës sonë. Dëshira e ortodoksve martirë shqiptarë për një shtet dhe për një kishë të mëvetësur, ka qenë një kërkesë jetike, që kondiciononte ekzistencën e shtetit të ri të shqiptarëve, të të gjithë shqiptarëve, larg nga ndikimi dhe dinakëria proverbiale e bizantinëve.
Kurse sot, pas më tepër se një shekulli, në kushtet e reja gjeopolitike të Ballkanit, jemi kthyer përsëri në pikën zero. Jo vetëm që ekonomia jonë është kthyer në një element ndihmës i ekonomisë helene, e tipit klasik neokolonial, por edhe kisha jonë ka humbur pothuajse plotësisht autoqefalinë e saj. Kujtoni historinë e eshtrave dhe priftin e Kosinës. Bile është e çuditshme se si ai prift flet shqip dhe nuk u përgjigjet gazetarëve, vetëm greqisht. Ky prift, krejtësisht grek në qëndrimin dhe logjikën e vet, nuk përfaqëson vetveten, ai s është më prifti i Kosinës apo i Kutalit, por kishën tonë, që ka rënë komplet në kthetrat e helenizmit. Ëndrra fanariote po bëhet realitet.
Po na grabisin resurset ekonomike, po na shkatërrojnë ekonominë, po pengojnë zhvillimin ekonomik të vendit tonë, po vendosin monopolet skllavëruese në sektorët më nevralgjikë, dhe të gjitha këto janë në dorën e shtetit tonë, që nuk ka forcë të ndalojë këtë invazion të paarsyeshëm.
Por po na vjedhin edhe kishën, produktin e ortodoksisë sonë patriotike, që krijoi Rilindjen Shqiptare. Të paktën në këtë pikë, ku shteti nuk ka pronësinë e vet, duhet të ndalet neokolonializmi grek. Ata kanë vënë dorë edhe mbi fenë tonë, që nuk ka qenë asnjëherë helene dhe ka nxjerrë martirët e vet të shqiptarizmës. T i grabisësh edhe besimin fetar një populli, është njësoj si t i grabisësh shpirtin. Pas gurëve dhe rrasave të shtëpive në fshatrat e Toskërisë, pas eshtrave në Kosinë, edhe ajo pjesë ë shpirtit që ka ngelur vidhet, mua për vete më duket pak si shumë, dhe kjo vjedhje i kalon shumë herë milionat e telefonisë celulare.

[Hyllien]

Shprehje-Kenge Arvanite :

Gjuha jonë vetëm thuhet
nuk e lanë që të shkruhet
Bëmë këngë këshillat e urta
që të mos harrohet gjuha

Kjo gjuha arbërishte
është gjuhë trimërie
e fliti Admiral Miauli
Boçari dhe gjith Suli

E kush e bëri Morenë, ( Greqinë )
Gjith shqiptarë qenë,
S’ishin shqiptar Marko Suli? ( Marko Boçari )
Xhavela e Mjauli?
Shiptar, bir shqiptari,
Me armët e Shqipnis.
I u hodhën themeli Greqis.

[Hyllien]

LIGJERIMI I KRIMIT

nga Arbën XHAFERRI

Kur vritet një person, dorazi zakonisht cilësohet si vrasës, kriminel dhe për këtë ai dënohet, por kur vriten me mijëra njerëz, përgjegjësit cilësohen si patriotë, që kryejnë detyra sublime për popullin e vet, për atdheun. Për ta arsyetuar krimin shpiken motive të larta etike, pastaj prodhohen ligje që lejojnë krimin dhe më në fund, pas legalizimit të tij fitohen dekorata të larta për merita ndaj atdheut.
Motivet që e legjitimojnë krimin burojnë nga nacionalizmi, që shikuar nga aspekti etik është një dukuri që lejon vlerën, funksionimin e ngushtuar të parimeve morale. Në kuadër të çdo doktrine nacionaliste, parimet etike, që në thelb janë universale, parcializohen dhe vlejnë vetëm për pjesëtarët e grupit. Shumë popuj janë bërë viktima të doktrinave të tilla të nazifikuara. Shqiptarët, çamët apo kosovarët shpeshherë kanë qenë objekt ndëshkimi në kuadër të këtyre doktrinave, por me një dallim të vogël: te rasti çam krimi ka qenë plotësisht i suksesshëm, ndërkaq te rasti kosovar tentimi i gjenocidit mbeti i papërfunduar.
Ekziston një bindje e gabuar se nacionalizmi është produkt i ksenofobisë ballkanike. Por, nëse analizohen vetëm pak rrënjët e kësaj dukurie do të konstatojmë shumë lehtë se nacionalizmi buron natyrshëm nga përpjekjet e popujve evropianë për të krijuar shoqëri qytetarësh të barabartë. Sëkëndejmi nacionalizmi evropian buron nga revolucioni francez, që arriti ta ndryshojë statusin e qytetarit. Me përmbysjen e monarkisë, ku njeriu trajtohej si pronë e feudalit, e princit apo e mbretit, të gjithë qytetarët brenda shtetit të ri, brenda Republikës së Francës e fituan barazinë. Nacionalizmi që u shfaq në këtë periudhë kishte vlerë humane, meqë qytetarin, më parë pronë e monarkut e shndërroi në qytetar të lirë, të barabartë me të gjithë të tjerët që jetonin brenda shtetit. Në këtë periudhë u krijua slogani liri-barazi-vëllazëri.

Nacionalizmi në Evropë, si ide prijatare dhe interes dominant që e drejtonte procesin historik u shfaq në dy funksione:
1- në funksion të thërrmimit të perandorive të mbetura, Austro-Hungarisë, Perandorisë Otomane, apo asaj cariste ruse dhe;
2- në funksion të bashkimit të popujve me origjinë të njëjtë, të shkapërderdhur deri më atëherë në feude, apo rajone të ndryshme siç ishin landet gjermane, apo rajonet italiane të asaj periudhe kur Garibaldi mori përsipër fushatën e bashkimit të tyre.
Derisa nacionalizmi fillestar në Evropë kishte funksion human dhe ishte në përputhje me tendencat e brendshme shoqërore, këto procese në Ballkan u zhvilluan në trajta tragjike. Pas shthurjes së Perandorisë Osmane nacionalizmi i popujve të Ballkanit, që sapo ishin vetëdijësuar nuk kishte atë dimension human që ofronte barazinë për të gjithë qytetarët brenda sistemit të ri politik, por pabarazinë e egër, afirmimin e një interesi etnik dhe dënimin mizor të interesave të tjera.
Në këtë periudhë u shfaqën format e spastrimeve rrëqethëse etnike. Popuj të tërë u zhvendosën. Taksën më të madhe në kuadër të kësaj tendence të re, të këtij deformimi e paguanin popujt e pambrojtur, të pasponsorizuar, siç ishin shqiptarët. Përfshirja e tyre në këto procese tragjike zë fill nga kriza lindore, pas luftës ruso-turke. Popujt ballkanikë, të sponsorizuar nga fuqitë e mëdha dolën në skenë me elaboratet e tyre për shtete të mëdha, që natyrisht binin ndesh me realitetet etnike në terren.
Me këtë rast, duhet theksuar se deri në këtë kohë nuk ka ekzistuar armiqësia mbi baza etnike dhe as fetare, meqë normat perandorake ishin më tolerante sesa normat e reja nacionale, që për nga përmbajtja ishin ekskluziviste, që nënkupton përjashtimin e tjetrit nga sistemi i ri i paramenduar apo i realizuar. Viktimat e para në kuadër të tendencës së re historike ishin shqiptarët e rrethinës së Nishit, Leskocit dhe Prokupës. Ata ishin refugjatët e parë, viktimat e para të konceptit të nacionalizmit johuman ballkanik. Që nga kjo kohë shqiptarët u mësuan me vurratën e muhaxhirit. Muhaxhirët shqiptarë të rrethit të Nishit ishin të pamësuar me ndjenjat e urrejtjes nacionale, por dhuna që u ushtrua mbi ta mbolli në botëkuptimet e tyre armiqësinë mbi baza etnike.
Në historiografinë serbe ka mendimtarë që mbrojnë tezën se ndjenjat armiqësore të shqiptarëve të këtyre hapësirave kundër serbëve u mbollën që në këtë periudhë. Muhaxhirët e rrethit të Nishit që përjetuan vrasje, dhunime, tortura morën me vete urrejtjen e thellë kundër serbëve në Kosovë apo në vise të tjera ku u vendosën.
Në vitin 1876 në kazanë e Nishit kanë jetuar 93.000 shqiptarë dhe 84.000 serbë. Që nga ky moment marrëdhëniet serbo-shqiptare, deri më atëherë të mira, u helmuan në mënyrë të pariparueshme.
Deri në këtë kohë serbët dhe shqiptarët kishin plane të përbashkëta sesi të organizonin kryengritjet kundër osmanëve. Fillimi ishte shumë idilik. Në vitin 1806, Beogradi u çlirua nga turqit. Rol të rëndësishëm në këtë luftë luajti epiroti, çami shqiptar Jani Kondo, apo siç e quanin serbët Kondo Bimbashi, i cili bashkë me luftëtarët e tij, kryesisht çamë hyri i pari në kala. Një tjetër luftëtar çam, Gjergj Olimpiasi me 300 vullnetarët e tij shqiptarë luftonte për çlirimin e Serbisë. Në kohën e Lidhjes së Prizrenit shkollat serbe punonin lirshëm në Kosovë. Në vitin 1989 në Bajrakli xhaminë e Beogradit, që u dogj në ngjarjet e marsit të këtij viti, myftiu Sulejman efendiu i mbante ligjëratat në gjuhën shqipe. Gazeta “Maqedonia” që botohej në atë kohë kishte tekste të shkurtra në gjuhën shqipe, në të cilat afirmohej miqësia serbo-shqiptare. Në vitin 1888 në Parlamentin serb u ul deputeti i emëruar nga vetë mbreti, Alil Islamoviqi prijësi i shqiptarëve i rrethit të Jabllanicës, i cili fitoi madje dekoratën mbretërore, “Milloshi i Madh”. Po në këtë vit në Sijarinë dhe Leskoc, ku sot nuk ka asnjë shqiptar punonin shkollat speciale në gjuhën serbe për nxënësit shqiptarë, por librat ishin të shkruara me shkronja latine dhe në gjuhën shqipe. Në vitet 1902-1906 në Beograd dilte gazeta “Albania” në gjuhën serbe dhe shqipe, ku po ashtu afirmohej miqësia serbo-shqiptare, pronari i së cilës ishte Jashar Erebara. Në këtë rrëfim idilik merrnin pjesë edhe tribunët e kombit Isa Boletini dhe Bajram Curri.
Po kështu, një proces tjetër i ngjashëm dhe po aq idilik zhvillohej edhe në zonat e puqjes së interesave greko-shqiptare. Shqiptarët dhe grekët bënin plane, madje luftonin bashkërisht kundër osmanëve. Kjo periudhë simbolizohet me figurën e Ali Pashë Tepelenës dhe të Marko Boçarit. Mirëpo, më vonë u përmbys gjithçka, ashtu si në rastin e bashkëpunimit shqiptaro-serb. Kur Perandoria Osmane zuri të tërhiqet në mënyrë të pakthyeshme nga kjo pjesë e Ballkanit, aleatët e deridjeshëm të shqiptarëve u shndërruan në armiq edhe më të këqinj sesa osmanët. Si pasojë e kësaj, në veri, në mënyrë të pakthyeshme u spastruan dhe u humbën territoret në Kosovën Lindore, ndërkaq në jug popullata çame pagoi haraçin e radhës.
Deri më tani historiografia shqiptare është përqendruar më tepër në analizën e modaliteteve, sesi janë viktimizuar ata në këtë periudhë e më pak në analizën e shkaqeve të katandisjes së tyre.
Pse pra shqiptarët dolën viktima nga këto raporte të reja ?
Përgjigjet duhen kërkuar në pozitën e shqiptarëve brenda Perandorisë Osmane, në pozitën e shqiptarëve në Evropë dhe te dilemat shkurtpamëse qytetëruese.
Shqiptarët në Perandorinë Osmane ishin të integruar në sistem. Ata ishin titullarë të lartë dhe diku-diku edhe drejtues të nivelit të Portës së Lartë. Kur, nën goditjet e fuqive të mëdha ra sistemi osman, shqiptarët mbetën të pambrojtur. Ata nuk kishin plane rezervë apo subsistemin e tyre, ashtu siç e kishin popujt sllavë, bullgarët apo serbët në njërën anë dhe grekët në anën tjetër.
Gjatë tërë sundimit osman sllavët jugorë dhe grekët ishin të organizuar rreth subsistemit kishtar ortodoks, kështu që kur u rrënua sistemi politik osman ata nuk i hetuan pasojat e këtij rrënimi, meqë ishin të organizuar në kuadër të subsistemeve të tyre. Shqiptarët pësuan rënie të plotë meqë pjesa dërrmuese e popullatës ishte myslimane, ndërkaq dy komunitetet e tjera fetare, ai ortodoks dhe katolik nuk funksiononin si subsisteme të fuqishme, që mund ta mbronin gjithkund në mënyrë të suksesshme interesin kombëtar.
Shkaku i dytë i katandisjes së shqiptarëve ishte mungesa e sponsorizimit të jashtëm. Grekët, për dallim nga shqiptarët, që nga koha e iluminizmit sponsorizoheshin nga shtetet evropiane, që qytetërimin e vet e perceptonin si fryt të kulturës antike helene dhe të asaj kristiane. Kultura antike helene dhe ajo kristiane u shndërruan në aksioma mbi të cilat u ngrit identiteti evropian. Në këtë mënyrë nacionalizmi i ri grek fitoi relevancë historike.
Nga ana tjetër, sllavët e jugut kishin përkrahjen e pakursyer të Rusisë. Përmes tyre ajo avanconte interesin e vet gjeostrategjik në Ballkan. Që nga kjo kohë u vendosën kufijtë e bazuar në real-politikë apo në interesa kombëtare të mbrojtura ushtarakisht. Këto interesa nuk merrnin parasysh trashëgiminë kulturore, historike apo realitetet etnike në terren, por një aspekt të ri, atë të gjeopolitikës dhe gjeostrategjisë.
Shkaku i tretë i pësimit të shqiptarëve që nga kjo periudhë e deri më tani janë dilemat qytetëruese që mishërohen në politikën e Haxhi Qamilëve.
Interesi shqiptar ishte i papërfillshëm në këto pazare historike, që njihen si konferenca e Berlinit, Parisit, Londrës, Lozanës, Savrës etj.. Populli shqiptar ishte i pambrojtur, në radhë të parë nga vetë Turqia, e cila vazhdimisht i trajtonte si mall për këmbim, e më pastaj nga fuqitë e tjera të mëdha. Në këtë fazë të procesit historik, të ndarjeve të mëdha të interesave, në kujtesën e popullit shqiptar mbeten të ngulitur emra të urryer ushtarakësh sllavë dhe grekë, që pa frikë nga rezistenca bënin kërdinë mbi popullatën civile. Venizellosit, Zervat, Garashaninët, Çubrilloviqët etj., ishin vetëm ekzekutorë të vendimeve që merrnin Lloidët, Klemansotë dhe të tjerët në konferenca të mëdha a takime të vogla të fshehta.
Ndërhyrjet e ushtrive të fqinjëve kundër shqiptarëve nuk kishin karakterin e luftës, por atë të gjenocidit, ekzekutimit çnjerëzor të marrëveshjeve, të fshehta apo të hapura, në konferencat e ndryshme ku shqiptarët nuk çonin kandar apo nuk ishin fare të përfaqësuar. Emrat e ushtarakëve serbë, grekë, të politikanëve të tyre, të shkencëtarëve të tyre janë ngulitur aq thellë në imagjinatën tonë saqë kanë krijuar makthe kolektive. Ata ishin kriminelë ordinerë, të legalizuar në konferenca e marrëveshje të ndryshme. Të gjitha këto politika të egra nacionaliste përfundonin te mitrat e çara të nënave të pafajshme shqiptare, të bekuara nga zoti që të jenë hallka të vazhdimësisë dhe mbijetesës sonë në vorbullat historike. Orgjitë shtazarake të kriminelëve antishqiptare që e dënonin pjellorinë e nënave shqiptare kishin elemente të misticizmit të kultit. Në këtë rast kulti i çlironte vrasësit nga faji, përgjegjësia. Këto skena sa makabre, por aq edhe morbide janë parë nga të gjithë kryengritësit shqiptarë, prej Mihal Gramenos, Çerçiz Topullit, Kadri Grikehorit, Nuro Dinos, Abdulla Kasemit etj., prej Isa Boletinit, Shaban Polluzhës e deri te Hashim Thaçi.
Shqiptarët ishin viktima, ngaqë në kohën e shthurjes së madhe të perandorisë Austro-Hungareze dhe asaj Otomane mbetën jashtë çdo sistemi dhe nuk ishin në gjendje të krijojnë aty për aty sistemin e vet. Nuk dihet se a pësuan më shumë nga relacionet multilaterale, apo ato bilaterale. Për shqiptarët në tërësi, veçmas për ata që jetonin jashtë shtetit amë, në Jugosllvi apo në Greqi, marrëveshjet bilaterale të Turqisë me Greqinë lanë pasoja katastrofale. Në vitin 1923 në Lozanë, tashmë Turqia e Ataturkut nënshkroi marrëveshjen me Greqinë ku thuhej: “duke filluar nga 1 Maji i vitit 1923 do të fillojë ndërrimi i qytetarëve turq të besimit greko-ortodoks të vendosur në territorin turk dhe të qytetarëve grekë të besimit mysliman të vendosur në territorin grek. Këta persona nuk do të kthehen të jetojnë më në Turqi ose në Greqi pa autorizimin e qeverisë turke apo asaj greke”. Viktimë e kësaj marrëveshjeje të turqve me grekët ishin çamët, që për shkak të besimit islam trajtoheshin si turq. Po kështu ndodhi edhe me shqiptarët që forcërisht u detyruan që të jetojnë në hapësirat e ish-Jugosllavisë. Turqia pati nënshkruar marrëveshjen me autoritetet jugosllave para Luftës së Dytë Botërore për shpërnguljen e shqiptarëve në Turqi. Kjo marrëveshje u ripërtëri edhe në regjimin e Titos. Turqia merrte kompensime materiale për këtë tregti me fatkeqësinë e shqiptarëve.
Me këto marrëveshje bilaterale në thelb legalizohej krimi. Për ta detyruar një popullatë që të shpërngulej nga vatrat shekullore hartoheshin elaborate. Serbët dhe grekët ishin specialistë për elaborate të tilla.
Katandisja e shqiptarëve, qofshin ata çamë apo kosovarë filloi herët në konferencën e Berlinit dhe pas saj. Në këto konferenca arbitrarisht vendoseshin kufijtë mbi bazë të balancit të forcave, mbi baza të aleancave dhe marrëveshjeve të fshehta të shteteve evropiane. Shqiptarët, edhe pse nuk merrnin pjesë në këto aleanca fituesish apo pësuesish, dilnin humbës gjithmonë, për shkak, siç u tha më lart, të mungesës së sponsorit të fuqishëm.
Edhe në atë kohë, po edhe sot shqiptarët trajtohen në dimensionin e të drejtave të njeriut. Me shthurjen e Jugosllavisë të gjithë popujt sllavë fituan të drejtat për krijimin e shteteve të pavaruara, të armatave të tyre, pa kushtëzime për plotësim standardesh, ashtu siç po kushtëzohet sot Kosova. Kosova sot nuk ka status, Kosova sot nuk ka armatë, madje kudo që ndodhen shqiptarët kërkohet çarmatosja e tyre. Ditën e tretë të hyrjes së trupave të NATO-s në Kosovë filluan bisedimet për çarmatosje të UÇK-së dhe për zgjidhjen e statusit të saj, që nënkuptonte zvogëlimin apo eliminimin e forcës ushtarake të shqiptarëve. Kështu u veprua edhe në Maqedoni. Puristët juridikë do të thonin se rezolutat imponojnë zgjidhje të tilla, por çështja nuk qëndron te aspekti juridik, por te ai politik: përse merren vendime dhe nxirren rezoluta të disfavorshme për shqiptarët?
Me këtë rast është me rëndësi të analizohet kërkesa e Napoleon Zervës, parashtruar autoriteteve gjermane për çarmatosjen e çamëve. Ai nuk kishte guxim që t’i sulmojë vetë çamët, por kërkonte bashkëpunimin me gjermanët, bashkëpunëtor i të cilëve ishte dhe ai vetë.
Në një periudhë të gjatë kohore që zgjat afër një shekull të gjithë kërkojnë çarmatosjen e shqiptarëve.
Në Ballkan, ku parimet morale dhe standardet politike zhduken shpesh në vorbullën e interesave shoviniste ekziston një tendencë për përligjje (legalizim) të krimit.
Faza e parë e këtij procesi është vendimi i disfavorshëm në ndonjë konferencë ndërkombëtare (bie fjala Kosova ose Çamëria t’i takojë Jugosllavisë, respektivisht Greqisë), faza e dytë fillon me hartimin e elaborateve për realizim të këtyre vendimeve, pra për ta harmonizuar formën politike me përmbajtjen kundërshtuese etnike, faza e tretë vazhdon me nxjerrjen e ligjeve përkatëse që legalizojnë ndërhyrjen dhe faza e katërt karakterizohet me inkuadrimin e kriminelëve për ta ekzekutuar urdhrin. Epilogu i këtij procesi është gjenocidi në trajta rrëqethëse. Më 27 qershor 1944, vetëm në fshatin Paramithia, ekspedita ndëshkuese e Zervës masakroi mëse 1400 burra, gra, pleq dhe fëmijë. Ai ishte krimineli i radhës, që e merrte forcën nga këto konferenca ndërkombëtare.
Kryeministri grek Micotaqis, gjatë vizitës së tij në Tiranë (në maj 1992), as që ishte i vetëdijshëm se është shndërruar në avokat të djallit, në legjitimues të krimit kur deklaroi se sipas ligjeve greke ata (çamët) janë konsideruar si kriminelë lufte. Kjo deklaratë që afirmon fajësinë kolektive, frymon njësoj si Ligji 2636, i ashtuquajtur i luftës, i Qeverisë së gjeneralit Metaksa, ku për shkak të sulmit italian nga territori i pushtuar shqiptar shpallej lufta kundër Shqipërisë, që asokohe s’kishte as subjektivitet ndërkombëtar. Në bazë të këtij dekreti mbretëror, që sot e kësaj dite nuk është shfuqizuar, u sekuestruan mëse 800 prona të shqiptarëve, ndërkaq italianët, as që e mbajnë mend këtë ligj.
Në atë kohë të gjithë bënin plane për t’i kyçur çamët në luftrat e brendshme greke, në mes të së djathtës EDES të kriminelit Zerva dhe të së majtës ELLAS që kishte mbështjen e komunistëve jugosllavë. Edhe gjermanët bënin plane për çamët, por edhe komunistët shqiptarë. Ata, të vetëdijshëm nga rreziku i instrumentalizimit të tyre përpiqeshin të mos mbanin anë, por diçka ishte e qartë: çfarëdo që të bënin ata ishin të destinuar për të qenë viktimë. Një fat të tillë nuk e kishin minoritarët grekë në tokën shqiptare edhe pse ata, të përpunuar nga Napoleon Zerva dhe nga i dërguari i tij, Aleks Janari deklaronin pa hezitim se pranojnë t’i takojnë një Greqie, qoftë ajo komuniste, qoftë djalliste, por vetëm të jetë Greqi. Është interesante të analizohen veprimet e shërbimeve greke në Shqipëri, në atë periudhë dhe sot. Ekzekutori i krimit i asaj kohe, Napoleon Zerva paguante një stërlinë për tre anëtarë të familjes minoritare. Sot, po ashtu grekët e stimulojnë financiarisht popullatën e jugut të Shqipërisë për dizluajalitet kundër vendit të tyre. Por, as regjimi komunist shqiptar i asaj kohe, as regjimi demokratik i kësaj kohe nuk mori masa ndëshkuese kundër dizluajalitetit të minoritarëve, aq më pak ta kolektivizonte fajin e tyre. Kjo politikë greke që vazhdimisht riciklohet duhet perceptuar si vazhdimësi e akteve të pastra armiqësore ndaj Shqipërisë. Një popull që nuk e heton këtë, rrezikon integritetin dhe dinjitetin e vet.
Minoritarët grekë në Shqipëri asnjëherë nuk kanë qenë viktima të politikës armiqësore të Greqisë kundër Shqipërisë, ndërkaq çamët e Greqisë pësuan kolektivisht për shkak të projekteve italiane, gjermane, komuniste që ishin në esencë pretekste për ta spastruar territorin e Greqisë nga popullata jo greke.

Si do të zgjidhet ky kontest, sa i dhimbshëm dhe po aq i padrejtë?
Çamët paraqesin vetëm një segment të një procesi të gjatë të rrudhjes së atdheut të shqiptarëve. Me politika të tilla ndërkombëtare shqiptarët, jo vetëm që i humbën territoret e tyre në rrethinën e Nishit, në Maqedoninë Qendrore, në Sanxhak, apo në Çamëri, por pësuan njëkohësisht tragjedi të papërshkrueshme.
Në gjysmën e parë të vitit 1990 hija e marrëveshjes së Lozanës e pllakosi sërish Evropën. Siç dihet me këtë marrëveshje mëse 200.000 grekë nga Anadolli u shpërngulën në Greqi dhe më se 354.000 turq dhe shumë shqiptarë në Greqi. Një marrëveshje të ngjashme e nënshkruan Greqia dhe Bullgaria në vitin 1919, e cila njihet me emrin “Konventa për respektim të emigrimit reciprok të minoriteteve të tyre nacionale”. Pas masakrave të papara në Bosnje, sidomos në Srebrenicë në vitin 1995, në marrëveshjen që u arrit në Konferencën e Dejtonit, konkretisht në aneksin 7, u anulua fryma e traktatit të Lozanës. Në këtë aneks parashikohet që: “të gjithë refugjatët dhe personat e zhvendosur kanë të drejtë të kthehen lirisht në shtëpitë e tyre. Ata do të kenë të drejtë ta rikthejnë pasurinë që e kanë humbur gjatë kohës së armiqësive”. Vendime identike janë marrë edhe për situatën në Kosovë dhe në Maqedoni.

A mund të përdoren këto zgjidhje edhe për rastin çam?
Mendoj se jo, në radhë të parë ngaqë:
-Ligjet nuk kanë efekt për të kaluarën, por vetëm për të ardhmen;
-Shqipëria nuk ka forcë politike që të rihapë këtë çështje në organizmat ndërkombëtarë;
-Çamët tashmë kanë humbur interesin për t’u rikthyer të vendlindje etj.
Po ashtu, zgjidhja nuk duhet kërkuar në rrafshin e integrimeve evropiane, ngaqë në këtë proces kushtëzimet do t’i bëhen Shqipërisë e jo Greqisë, që tashmë është anëtare e stabilizuar e Unionit Evropian.
E vetmja mundësi për të gjetur një shtegdalje nga ky lëmsh që në vazhdimësi i rëndon marrëdhëniet greko-shqiptare është kompensimi i dëmit në rrafshin politiko-moral dhe në atë financiar.
Në rrafshin politiko-moral, duhet punuar në drejtim të vlerësimit të saktë të asaj çfarë ka ndodhur me çamët në përfundim të Luftës së Dytë Botërore, të konstatohet se ekspeditat ndëshkuese zerviane bënë krime të papara mbi popullatën e pafajshme çame, në kundërshtim me ligjet dhe protokollet ndërkombëtare dhe si përfundim i logjikshëm i gjithë kësaj, të kërkohet nga qeveria greke të kërkojë falje, të distancohet nga këto akte mizore dhe të tregojë gatishmëri për kompensim të dëmeve, jo vetëm materiale. Krahas me këtë, në gjyqin e Strasburgut duhet të hapen procedurat ligjore të qytetarëve grekë me origjinë çame, që sot jetojnë në Shqipëri për rikthimin e pronave ose kompensimin e tyre. Në këtë mënyrë, në gjyqin e Strasburgut qytetarët qipriotë me origjinë greke kanë fituar të drejtën e tyre për riposedim të pronës që ishte uzurpuar nga turqit qipriotë.
Tragjedia çame, ngjashëm me tragjeditë e shqiptarëve në viset e tjera jashtë shtetit amë nuk mund të shërohet me asgjë, por mund të kompensohet politikisht, moralisht dhe materialisht. Duhet të detyrohet qeveria greke që ta pranojë dhe të ballafaqohet me fajësinë e paraardhësve të saj, të cilët merrnin vendime që prodhuan efekte gjenocidale.