Dosja antishqiptare e Greqisë, 1912-2007

[Hyllien]

"Miqesia Shqiptaro-Greke 3"


TERRORISTET E VERTETE
Rama-Papandreu, Berisha ne Athine(shume i lumtur)

(Ne mes protestat Came)

[Hyllien]

Edhe si perfundim(jo si perfundim po kaq sa per sot), nje fotografi qe ja dedikoj skeptikeve, gazetareve te shitur, kryeministrave te shitur, qeveritareve te shitur, akademikeve te shitur, historianeve te shitur, tannhauserianeve te shitur, shqiptarofolsve, grekve, aziatikeve, etj etj

Padyshim dhe popullit shqiptar, qe mos e harroj kurre historine, pa te kaluar nuk ka te ardhme, ka vec skllaveri.


MBRETI I PARE I GREQISE
OTTHONI, ME KOSTUMIN E TIJ SHQIPTAR


YUNAN KRALI OTTO(1833-1862)
YNANLILAR'IN ARNAVUTLULAR'DAN ETKILENIP
BENIMSEDIKLERI KIYAFETLE

(Perkthimi: Mbreti i Greqise Otto, i inspiruar prej inspirimit te grekeve prej Shqiptareve.(te me korrigjoj dikush qe di me mire turqisht)


Yunanli ressam Nikiforos Lytras in yagli boya tabiosu
Thniki Trapeza tis Elladhos
Ynanistan Milli Bankasi giris salonu Atina)

(Fotografia ne hymjen e bankes Popullore ne Athine ne at kohe)


Hajde ju rrofte kostumi kombetar ore Greqer. Si ne lashtesi ashtu dhe ne kohet moderne. Kjo i dedikohet te gjithe historianeve qe jane ne forum, qe tezat e tyre i publikojne neper katedrat "me prestigjoze", ndersa surrati nuk i eshte pare te duken tek temat e kategorise Dodone, Doriane etj, tema te cilat vec dashuria e nje populli per vendin e vet, per vendlindjen, per token e te pareve, vec ajo dashuri mund ti shtyj qe te arrijne ne perfundime qe nje karrierist i shitur kurre nuk mund te arrije edhe sikur mos te ishte i tille.

Sic e kam thene, kemi fituar dhe me rraporte 50-1, dhe do fitojme, fatkeqsisht per ju shqiptarongrenesit.

Hajde nje te djele te mbare, dhe mos hani shume salcice

[BARAT]

PËRSËRI PËR SHTETIN GREK, KËTË ARMIK TË KOMBIT SHQIPTAR
Eshref Ymeri
(në dritën e një botimi shkencor)

Them përsëri, sepse këtë temë e kam trajtuar edhe më parë në një artikull me titull “Shteti grek, ky armik i kombit shqiptar”, të botuar në “Rimëkëmbja” në nëntor të vitit të kaluar. Veçse tani, për përgatitjen e këtij artikulli, janë shfrytëzuar materjalet e një botimi shkencor, i cili na e zbulon lakuriq të vërtetën e marrëdhënieve greko-shqiptare gjatë një gjysmë shekulli (1939-1990).

Botimi shkencor në fjalë përbëhet prej dy vëllimesh. I pari titullohet: “Tensioni greko-shqiptar (1939-1949)”, kurse i dyti: “Shqipëria dhe Greqia. 1949-1990. Paqja e vështirë”. Autor i këtyre dy vëllimeve është Prof.dr.Beqir Meta, historian në Institutin e Historisë pranë Akademisë së Shkencave të Republikës së Shqipërisë.

Shovinizmi grekomadh - mishërim i pabesisë bizantine
Le të ndalemi fillimisht në vëllimin e parë. Në faqen para ballinës ka këtë kushtim: “Këtë libër ua dedikoj emigrantëve shqiptarë në Greqi, me respekt dhe dhembshuri për sakrificat dhe vuajtjet a tyre”. Ai përbëhet nga hyrja “Fillim i dhimbshëm”, e cila pasohet nga shtatë kapituj: I. Shqiptarët dhe grekët gjatë luftës: viktima apo miq. II. Tragjedia çame. III. Ofensiva diplomatike dhe politike greke për aneksimin e Shqipërisë së Jugut (1945-1949). IV. Politika e qeverisë shqiptare kundrejt Greqisë (1945-1949). V. Emigracioni shqiptar përballë politikës aneksioniste greke (1939-1949). VI. Qëndrimi i fuqive të mëdha ndaj politikës aneksioniste greke (1939-1949). VII. Reagimi ndërkombëtar kundrejt tensionit greko-shqiptar (1946-1949).

Para se t’i bëjë të ditura lexuesit disa fakte të panjohura deri më sot për tensionin që ka karakterizuar marrëdhëniet greko-shqiptare gjatë viteve 1939-1949, autori na njeh me parahistorinë e këtyre marrëdhënieve, e cila zë fill që në hapat përgatitore të nacionalistëve shqiptarë për shpalljen e pavarësisë së Shqipërisë. Qeveria turke asokohe pat pranuar kërkesat e tyre për shpalljen e autonomisë për katër vilajetet shqiptare. Por qeveria greke qe pengesa kryesore për jetësimin e asaj marrëveshjeje, duke u bërë nismëtare e krijimit të një Lidhjeje Ballkanike, në ujdi të plotë me qeveritë bullgare, serbe dhe malazeze, me synimin që të copëtonte trojet shqiptare. Kësisoj, Greqia, që në përpjekjet e para të nacionalistëve shqiptarë për krijimin e shtetit të tyre të pavarur në mbarë trojet etnike kompakte shqiptare, u vu në krye të një politike të egër, armiqësore ndaj kombit shqiptar, e cila kishte në themelin e vet aneksimin e Shqipërisë së Jugut.

Edhe pas shpalljes së pavarësisë shteti i ri shqiptar u përball me një agresion të hapur nga ana e shtetit shovinist grek, i cili dërgoi trupat e veta pushtuese në krejt Shqipërinë e Jugut. Prof.Meta, mbi bazën e dokumenteve që ka shfrytëzuar, thekson se synimet e qeverisë greke “për aneksimin e Shqipërisë së Jugut dhe aleancat që ndërtoi ajo në funksion të këtij synimi do të përbënin një rrezik e kërcënim tepër serioz, të vazhdueshëm dhe afatgjatë për shtetin shqiptar, sepse e vunë këtë në një trysni të plotë dhe penguan konsolidimin e tij” (f.14).

Hapi tjetër armiqësor që ndërmori shteti shovinist grek ndaj kombit shqiptar ishte paraqitja e pretendimeve territoriale greke ndaj Shqipërisë në Konferencën e Londrës, në vitin 1913. Kërkesat greke, në dëm të trojeve etnike shqiptare, gjetën përkrahjen e plotë nga ana e fuqive të Antantës, sidomos nga Rusia cariste, Franca dhe Gjermania. Autori vlerëson me objektivitet ngjarjet e viteve 1913-1915, kur trupat e shtetit shovinist grek kryen krime të përbindshme dhe masakrime të papara mbi popullsinë e Shqipërisë së Jugut, të cilat kishin për qëllim zhdukjen fizike ose dëbimin tërësor të popullsisë shqiptare nga ato zona. Pikërisht ajo politikë armiqësore e shtetit shovinist grek “la gjurmë të tilla vdekjeje dhe vuajtjesh njerëzore, saqë i ka minuar që atëherë bazat e një marrëveshjeje midis dy popujve” (f.16).

Ishte pikërisht shteti shovinist grek ai që, në kundërshtim me Protokollin e Firencës të 17 dhjetorit 1913, sipas të cilit Greqia duhej t’i largonte trupat e saj nga trojet shqiptare deri më 31 mars 1914, organizoi “lëvizjen autonomiste Vorio-Epirote”. Sipas djallëzisë greke, “duhej krijuar ideja se “grekët” e Shqipërisë së Jugut do të luftonin gjoja në mënyrë të pavarur dhe, madje, “në kundërshtim” me vendimet e qeverisë greke, kundër bashkimit të Shqipërisë, duke shpallur autonominë e “Epirit të Veriut” dhe, më pas, të kërkonin bashkimin me Greqinë” (f.17). Dredhira të tilla të poshtra e kanë karakterizuar vazhdimisht natyrën shoviniste të shtetit armik grek në qëndrimin ndaj kombit shqiptar që nga shpallja e pavarësisë së Shqipërisë. Në luftën e egër kundër kombit shqiptar, sipas rastit dhe situatave të krijuara, shteti shovinist grek ka vënë në lëvizje herë tradhtarë shqiptarë, herë minoritarë të shitur, herë kishën ortodokse greke, këtë aleate të tërbuar të djallit kundër vendit tonë, herë lobin shovinist greko-amerikan. Një politikë e tillë e shtetit shovinist grek ndaj nesh është tepër e lexueshme edhe në ditët tona. Lexuesi le të kujtojë për një çast porositë e Nikolas Geixhit në mbledhjen e minoritarëve grekë të Sarandës, të botuara në gazetën “Albania” më 4 prill 2004. Në atë mbledhje Geixhi kërkonte të shtirej sikur fliste në emër të lobit grekoamerikan dhe jo të shtetit shovinist grek, ashtu si edhe pararendësit e tij “vorioepirotë” në vitin 1914, që gjoja veprokëshin kundër dëshirës së qeverisë greke.

Një ngjarje e rëndësishme në historinë e shtetit shqiptar ishte pranimi i Shqipërisë në Lidhjen e Kombeve më 17 dhjetor 1920. Pikërisht këtë akt të shënuar në historinë e Shqipërisë shteti shovinist grek e vlerësoi si një goditje të rëndë për pretendimet e tij territoriale dhe përsëri vendosi të kundërveprojë “në momentet delikate, kur Konferenca e Ambasadorëve ende nuk kishte vendosur për caktimin përfundimtar të kufijve të Shqipërisë” (f.26). Ai vuri në lëvizje përsëri Komitetin “Vorio-Epirot”, duke mos lënë gur pa lëvizur për nxitjen e bojkotimit të zgjedhjeve parlamentare të vitit 1921 nga elementët ortodoksë në Shqipërinë e Jugut.

Pavarësinë e Shqipërisë Greqia e njohu dhjetë vjet pas shpalljes së saj, më 1922. Megjithatë, shteti shovinist grek edhe paskëtaj vazhdonte të mos hiqte dorë nga rezervat që kishte për kufijtë e vitit 1913, paçka se Konferenca e Ambasadorëve i pat aneksuar atij treva të rëndësishme etnike shqiptare, midis të cilave edhe krahinën mjaft të pasur të Çamërisë.

Autori ndalet hollësisht edhe në një problem tjetër të mprehtë në morinë e tensioneve greko-shqiptare pas Luftës së Parë Botërore – në ndërhyrjen flagrante të Athinës dhe të Patriarkanës së Stambollit në punët e Kishës Ortodokse në Shqipëri, në përpjekjet e tyre për ta mbajtur kishën tonë ortodokse nën kontroll dhe për ta shfrytëzuar për vënien në jetë të ëndrrës së “Megalidesë”. Qëllimeve të shtetit shovinist grek i kanë shërbyer të katër qendrat mitropolite ortodokse të Shqipërisë, tri prej të cilave – ajo e Durrësit, e Beratit dhe e Korçës drejtoheshin nga peshkopë grekë. Nëpërmjet dokumenteve, autori nxjerr në pah rolin e poshtër që ka luajtur peshkopi i Durrësit, Jakovos, i cili pat qenë kundërshtar i rreptë i shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë, përkrahës i tërbuar i rrebelimit antikombëtar në Shqipërinë e Mesme dhe i komplotit grek për shpalljen e “autonomisë së Epirit të Veriut”. Klerikët grekë të asaj kohe qenë “ndër përgjegjësit kryesorë të tragjedisë së madhe që pësoi Shqipëria e Jugut si rezultat i krimeve dhe masakrave greke. Ata u bënë kështu ndër shkaktarët e armiqësisë midis dy popujve dhe nxitësit e një lufte vëllavrasëse, edhe midis vetë shqiptarëve ortodoksë” (f.35). Për këtë qëllim autori u është referuar edhe burimeve nga historiografia greke, siç është vepra me titull “Greqia dhe Shqipëria” , me autor Vasilis Kondis, i cili ka shfrytëzuar dokumente të Arkivit të MPJ të Greqisë, viti 1920. Në këto dokumente, midis të tjerash, pohohet se “Mitropoliti Jakovos ishte informatori dhe këshillëtari kryesor i qeverisë greke në përgatitjet që bënte kjo për pushtimin e Korçës pas largimit të trupave franceze nga krahina” (f.36).

Fisnikëria e Mbretit Zog përball shovinizmit grekomadh
Në kapitullin e parë Prof.Meta e njeh lexuesin me një fakt tepër interesant, të papublikuar deri më sot, me sa jam në dijeni. “Në prag të pushtimit Italian të Shqipërisë A.Zogu hodhi poshtë propozimet që i bëri Roma për të zgjeruar kufijtë e shtetit shqiptar. Diplomati britanik Sër A.Royan njoftoi në Forin Ofis që ai ishte i informuar se “pikërisht para agresionit të prillit italianët i kishin kërkuar Mbretit Zog t’u jepte tre divizione për të sulmuar Greqinë dhe, në këmbim, i kishin premtuar fronin e Greqisë, por ai kishte refuzuar”. Italianët i ofruan Zogut edhe 30 000 000 franga ari, si edhe ndarjen e Greqisë në dy pjesë: një Republikë Greke që do ta kishte kryeqytetin në Selanik dhe pjesa tjetër, që do t’i aneksohej Mbretërisë së Zogut”(f.45)

Kjo e dhënë befasuese nxjerr edhe më shumë në pah qëndrimin fisnik dhe burrëror të Mbretit Zog, si personalitet i shquar i kombit shqiptar. Në të njëjtën kohë, ajo dëshmon edhe një herë për faktin se ç’armik të urryer kishte populli shqiptar në kufijtë e tij jugorë. Përballë fisnikërisë së Mbretit Zog shpalosej armiqësia dhe arroganca e shtetit shovinist grek, e cila arrinte deri aty, saqë qeveria greke “e injoroi pushtimin e Shqipërisë nga italianët. Madje, në letërkëmbimin e saj me Romën ajo nuk ngurroi të shprehte edhe tone mirëkuptimi e kënaqësie” (f.46). Për më tepër, pas largimit të Mbretit Zog për në Greqi, shteti shovinist grek nuk lejoi që ai të zhvillonte atje ndonjë veprimtari politike. Pozicionin e shtetit grek në këtë rast autori me të drejtë e vlerëson si një qëndrim që “pasqyronte prirjen për të injoruar legjitimitetin e Mbretit të Shqipërisë dhe për të krijuar shkakun për ndërprerjen e vijueshmërisë së shtetit shqiptar për vënien në diskutim të njohjes ndërkombëtare të tij” (po aty). Prof.Meta citon një mori dokumentesh të rëndësishme, në të cilat del më mirë në pah qëndrimi armiqësor i shtetit grek ndaj Mbretit Zog gjatë tërë kohës kur ai ndodhej në mërgim, sidomos në Londër, deri në mbarim të Luftës së Dytë Botërore. Qeveria greke ka zhvilluar një veprimtari të ethshme për të bërë ç’ishte e mundur për mosnjohjen e Mbretit Zog nga Fuqitë Aleate, si Anglia dhe SHBA. Ishte pikërisht ky presion i vazhdueshëm i shtetit shovinist grek ndaj Aleatëve Perëndimorë, i cili solli si pasojë që këta të fundit, për turpin e tyre, ranë në kurthin e diplomacisë greke dhe nuk pranuan asnjëherë ta njihnin Mbretin Zog si përfaqësuesin legjitim të popullit shqiptar në Perëndim, ashtu siç kishin njohur si të tillë të gjithë mbretërit e tjerë të vendeve të Evropës Lindore. Duke ndarë pikëpamjet e diplomacisë shoviniste greke, diplomacia angleze, kryesisht, vazhdonte të qëndronte po në ato pozita armiqësore ndaj Shqipërisë, të cilat i kishte manifestuar që në vitet 1913, 1915 dhe 1919-1920. Veç asaj, aleatët perëndimorë nuk e njihnin ose nuk dëshironin ta njihnin realitetin tonë dhe qëndrimin që mbante populli shqiptar ndaj Mbretit Zog në mërgim, qëndrim ky që ishte krejt i kundërt me atë që propagandonte shovinizmi grekomadh. Në një raport që i dërgohej Forin Ofisit nga Shqipëria më 4 gusht 1943 thuhej: “…qindra e mijëra vetë në këtë kohë pyesin se çfarë po bënte Mbreti Zog, pse nuk po formonte një qeveri kombëtare? Pse nuk po vepron ai?” (f.118).

Por shovinizmi grekomadh harronte një fjalë të urtë që qarkullon në shumë gjuhë: “Mos u gëzo për të keqen që e gjeti fqinjin tënd, se një ditë ajo do të trokasë edhe në derën tënde”. Politika pragmatiste greke ndaj agresionit Italian në Shqipëri shumë shpejt do të dështonte me turp. Kishte kaluar më shumë se një vit nga pushtimi i Shqipërisë më 7 prill 1939, kur Italia fashiste e akuzoi Greqinë për strehimin e anijeve luftarake britanike në portet greke. Paskëtaj akuzat u shoqëruan me një fushatë të ndezur propagandistike kundër Greqisë. Në këtë rast Italia filloi të spekulonte djallëzisht me problemin çam, duke pasur parasysh edhe faktin që shteti shovinist grek, që në vitet 1923-1925, kishte ushtruar një terror të egër kundër popullsisë çame dhe kishte dëbuar me dhunë 60 mijë vetë për në Turqi. Por edhe në këtë rast Mbreti Zog mbajti një qëndrim dashamirës ndaj Greqisë. Ai vuri në dijeni përfaqësuesit e Inteligjens Servisit se “nuk e konsideronte problemin çam si një faktor që do ta hidhte Shqipërinë në anën e italianëve” (f.49). Madje në një intervist që dha asokohe Mbreti Zog “u shpreh qartë se pavarësia e Shqipërisë kishte rëndësi shumë më të madhe se çdo zgjerim territorial” (49-5

Grekët, si gjithmonë, të pabesë
Kishin kaluar më shumë se dy javë pas sulmit Italian kundër Greqisë më 28 tetor 1940, kur trupat greke, me përkrahjen e fuqishme të Britanisë, kaluan në kundërsulm dhe, duke shfrytëzuar sebepin që pushtimi Italian i territoreve greke kishte nisur nga Shqipëria, i thyen keqas trupat italiane dhe hynë në tokën shqiptare. Brenda tri javësh ato pushtuan Korçën, Sarandën dhe Gjirokastrën. Egërsia e trupave fashiste greke, me mizoritë që kryen në trojet e pushtuara shqiptare, s’kishte të krahasuar me natyrën pushtuese të trupave italiane, të cilat në Shqipëri, gjithsesi, nuk i fyen ndjenjat fetare të popullit shqiptar. Në territoret që pushtuan në Shqipërinë e Jugut trupat greke dëmtuan dhe shkatërruan 40 kisha dhe katedrale, nga të cilat 11 në Voskopojë, si edhe të gjitha xhamitë. Urrejtja shtazarake e trupave fashiste greke kundër popullit shqiptar arriti deri aty, saqë xhaminë e fshatit Gjonomat e shndërruan në stallë kuajsh. Krime të tilla kundër ndjenjave fetare të popullit shqiptar vetëm shovinistët grekë dhe serbë janë në gjendje t’i kryejnë. Kur njihesh me të tilla mizori të barbarëve grekë në Jug të Shqipërisë, padashur të vijnë ndër mend fjalët e kronistit bizantin Niketa Koniati, i cili, tek përshkruan pushtimin e Konstandinopojës nga kryqtarët dhe venedikasit më 13 prill 1304 thotë se edhe myslimanët janë “njerëzorë dhe të mirësjellshëm” në krahasim me këta njerëz “që mbajnë kryqin e Krishtit në krahë” (Georg Ostrogorski. Historia e Perandorisë Bizantine, f.290).

Që asokohe shteti shovinist grek kaloi në parlament të turpshmin ligj të luftës me Shqipërinë, duke e quajtur këtë të fundit shtet agresiv, paçka se vendi ynë ishte i pushtuar nga Italia fashiste, nuk gëzonte më atributet e një shteti të pavarur dhe figuronte i bashkuar me Mbretërinë Italiane nën Viktor Emanuelin III. Kësisoj, shovinizmi grekomadh i dha fuqi juridike armiqësisë me popullin shqiptar. Ligji në fjalë është në fuqi edhe sot e gjithë ditën dhe juridikisht shteti grek për ne është dhe vazhdon të mbetet një shtet armik, gjë që përfaqësuesit e klasës sonë të verbër politike, në pushtet dhe në opozitë, nuk duan ta besojnë, paçka se Greqia ua pëplas në fytyrë sa herë që i preken sadopak interesat e saj shoviniste në marrëdhëniet me ne. Është pikërisht mendësia dhe djallëzia bizantine ajo që e ka karakterizuar dhe vazhdon ta karakterizojë edhe në ditët tona shtetin shovinist grek në qëndrimin ndaj vendit tonë, ndryshe nuk ka si të shpjegohet mbajtja në fuqi e atij ligji të turpshëm. Ndërkohë që mbarë popujt e Evropës ishin ngritur më këmbë për t’i bërë ballë murtajës fashiste, shteti shovinist grek, i cili edhe vetë ra viktimë e saj, në vend që të forconte lidhjet me forcat atdhetare, nacionaliste të Shqipërisë fqinje, viktimës së parë të fashizmit në Evropë, përkundrazi, kërkonte të aneksonte territoret e pushtuara. Prof. Meta argumenton me fakte se shteti shovinist grek hodhi poshtë kërkesën e shqiptarëve për luftë të përbashkët kundër pushtuesve italianë dhe kundërshtoi përpjekjet për organizimin e rezistencës së popullit shqiptar, me të vetmin qëllim që të mos hiqte dorë nga pushtimi i Shqipërisë së Jugut. Kështu, “një grup nacionalistësh me influencë, të cilët gjatë luftës italo-greke ishin mbledhur në Tiranë, i propozuan Komandantit të Armatës së 9-të greke, që ishte dislokuar në rajonin e Gjirokastrës, gjeneralit Teholakoglu, organizimin e një revolte kundër italianëve në të gjithë Shqipërinë, në bashkëpunim me grekët, me kusht që Greqia të njihte integritetin territorial të Shqipërise dhe pavarësinë e saj. Gjenerali grek u përgjigj se nuk ishte kompetent për këtë çështje, por premtoi se do t’ia përcillte këtë propozim qeverisë së tij në Athinë. Përgjigjja u prit gjatë por nuk erdhi asnjëherë. Edhe agjentët britanikë që vepronin në terren vunë re se shefat e ushtrisë greke dëshironin ta aneksonin rajonin dhe po bënin gjithçka që të parandalonin përpjekjet britanike për të nxitur revoltën e shqiptarëve kundër italianëve, kryesisht duke ndaluar armatosjen e tyre” (f.55).

Ky pozicionim i shtetit shovinist grek ishte rezultat i tolerimit flagrant të Britanisë së Madhe ndaj qëndrimeve të shovinizmit grekomadh në raport me Shqipërinë. Asokohe Britania kishte zgjedhur për aleat kryesor në Ballkan nacionalizmin grek, duke bërë lëshime edhe para pretendimeve dhe politikave të tij shoviniste. Këtë qëndrinm të diplomacisë angleze autori na e zbulon përmes faqeve të një dokumenti të Forin Ofisit, në të cilin Shefi i Departamentit të Jugut të dikasterit në fjalë, P.Nichols, më 27 qershor 1940 shprehej shkoqur: “…është e drejtë që për momentin ne nuk duhet ta përdorim nacionalizmin shqiptar kundër italianëve dhe është krejtësisht e mundur që ne asnjëherë nuk do të duam ta bëjmë këtë gjë” (f.61). Madje autori nxjerr në shesh edhe dyfytyrësinë e shtetit grek në qëndrimin ndaj britanikëve dhe nazizmit gjerman: “…Metaksai (në bashkëpunim me gjermanët – E.Y.) dëshironte t’i jepte fund luftës italo-greke dhe se ishte përgatitur t’u kërkonte britanikëve të largoheshin nga Greqia, me kusht që Greqia të mbante territoret e pushtuara në Shqipëri… Nga ana tjetër, duke dashur të qëndrojë në dy karrige, Metaksai, “me shumë vendosmëri” e siguroi ministrin britanik në Athinë se ai “asnjëherë nuk do të miratonte ndonjë përpjekje për të krijuar ndonjë çarje midis Britanisë dhe Greqisë”. Forin Ofisi përfitoi nga rasti për ta gozhduar Metaksain, duke shprehur “falënderimet e ngrohta” për siguritë e tij lidhur me qëndrimet ndaj Gjermanisë” (f.51-52). Synimet e shovinizmit grekomadh “për të mbajtur të pushtuara pjesët jugore të territorit shqiptar Metaksai ua shprehu gjermanëve tërthorazi edhe më 20 dhjetor” (f.52-53).

Përpjekjet e Londrës dhe të Vashingtonit për t’i dhënë shtetit shovinist grek gjithë përkrahjen e mundshme që ai të mos përfundonte në prehrin e komunizmit ortodoks rus të kujtojnë sforcimet e jashtëzakonshme të Perandorisë Romake, të Kishës Romane dhe të kryqtarëve ne koncilin e Lionit të vitit 1274 për romanizimin e Perandorisë Bizantine dhe të Konstandinopojës, sforcime këto që çuan në thellimin edhe më shumë të hendekut që i ndante nga njëra-tjetra. (Trashëgimtarë të kulluar të urrejtjes bizantine ndaj Perëndimit, sidomos ndaj SHBA, sot janë grekët, urrejtje kjo që erdhi e u shtua edhe më shumë në gjysmën e dytë të shek.XX për të vetmen arsye se amerikanët e miratuan zbarkimin në vitin 1974 të trupave turke në Qipron e Veriut, ku grekët po përgatiteshin për të kryer një spastrim tërësor etnik nëpërmjet largimit me dhunë të turkoqipriotëve, dhe nuk lejuan në asnjë mënyrë pushtimin e Shqipërisë së Jugut).

[BARAT]

PËRSËRI PËR SHTETIN GREK, KËTË ARMIK TË KOMBIT SHQIPTAR
Eshref Ymeri
(në dritën e një botimi shkencor)

Them përsëri, sepse këtë temë e kam trajtuar edhe më parë në një artikull me titull “Shteti grek, ky armik i kombit shqiptar”, të botuar në “Rimëkëmbja” në nëntor të vitit të kaluar. Veçse tani, për përgatitjen e këtij artikulli, janë shfrytëzuar materjalet e një botimi shkencor, i cili na e zbulon lakuriq të vërtetën e marrëdhënieve greko-shqiptare gjatë një gjysmë shekulli (1939-1990).

Botimi shkencor në fjalë përbëhet prej dy vëllimesh. I pari titullohet: “Tensioni greko-shqiptar (1939-1949)”, kurse i dyti: “Shqipëria dhe Greqia. 1949-1990. Paqja e vështirë”. Autor i këtyre dy vëllimeve është Prof.dr.Beqir Meta, historian në Institutin e Historisë pranë Akademisë së Shkencave të Republikës së Shqipërisë.

Shovinizmi grekomadh - mishërim i pabesisë bizantine
Le të ndalemi fillimisht në vëllimin e parë. Në faqen para ballinës ka këtë kushtim: “Këtë libër ua dedikoj emigrantëve shqiptarë në Greqi, me respekt dhe dhembshuri për sakrificat dhe vuajtjet a tyre”. Ai përbëhet nga hyrja “Fillim i dhimbshëm”, e cila pasohet nga shtatë kapituj: I. Shqiptarët dhe grekët gjatë luftës: viktima apo miq. II. Tragjedia çame. III. Ofensiva diplomatike dhe politike greke për aneksimin e Shqipërisë së Jugut (1945-1949). IV. Politika e qeverisë shqiptare kundrejt Greqisë (1945-1949). V. Emigracioni shqiptar përballë politikës aneksioniste greke (1939-1949). VI. Qëndrimi i fuqive të mëdha ndaj politikës aneksioniste greke (1939-1949). VII. Reagimi ndërkombëtar kundrejt tensionit greko-shqiptar (1946-1949).

Para se t’i bëjë të ditura lexuesit disa fakte të panjohura deri më sot për tensionin që ka karakterizuar marrëdhëniet greko-shqiptare gjatë viteve 1939-1949, autori na njeh me parahistorinë e këtyre marrëdhënieve, e cila zë fill që në hapat përgatitore të nacionalistëve shqiptarë për shpalljen e pavarësisë së Shqipërisë. Qeveria turke asokohe pat pranuar kërkesat e tyre për shpalljen e autonomisë për katër vilajetet shqiptare. Por qeveria greke qe pengesa kryesore për jetësimin e asaj marrëveshjeje, duke u bërë nismëtare e krijimit të një Lidhjeje Ballkanike, në ujdi të plotë me qeveritë bullgare, serbe dhe malazeze, me synimin që të copëtonte trojet shqiptare. Kësisoj, Greqia, që në përpjekjet e para të nacionalistëve shqiptarë për krijimin e shtetit të tyre të pavarur në mbarë trojet etnike kompakte shqiptare, u vu në krye të një politike të egër, armiqësore ndaj kombit shqiptar, e cila kishte në themelin e vet aneksimin e Shqipërisë së Jugut.

Edhe pas shpalljes së pavarësisë shteti i ri shqiptar u përball me një agresion të hapur nga ana e shtetit shovinist grek, i cili dërgoi trupat e veta pushtuese në krejt Shqipërinë e Jugut. Prof.Meta, mbi bazën e dokumenteve që ka shfrytëzuar, thekson se synimet e qeverisë greke “për aneksimin e Shqipërisë së Jugut dhe aleancat që ndërtoi ajo në funksion të këtij synimi do të përbënin një rrezik e kërcënim tepër serioz, të vazhdueshëm dhe afatgjatë për shtetin shqiptar, sepse e vunë këtë në një trysni të plotë dhe penguan konsolidimin e tij” (f.14).

Hapi tjetër armiqësor që ndërmori shteti shovinist grek ndaj kombit shqiptar ishte paraqitja e pretendimeve territoriale greke ndaj Shqipërisë në Konferencën e Londrës, në vitin 1913. Kërkesat greke, në dëm të trojeve etnike shqiptare, gjetën përkrahjen e plotë nga ana e fuqive të Antantës, sidomos nga Rusia cariste, Franca dhe Gjermania. Autori vlerëson me objektivitet ngjarjet e viteve 1913-1915, kur trupat e shtetit shovinist grek kryen krime të përbindshme dhe masakrime të papara mbi popullsinë e Shqipërisë së Jugut, të cilat kishin për qëllim zhdukjen fizike ose dëbimin tërësor të popullsisë shqiptare nga ato zona. Pikërisht ajo politikë armiqësore e shtetit shovinist grek “la gjurmë të tilla vdekjeje dhe vuajtjesh njerëzore, saqë i ka minuar që atëherë bazat e një marrëveshjeje midis dy popujve” (f.16).

Ishte pikërisht shteti shovinist grek ai që, në kundërshtim me Protokollin e Firencës të 17 dhjetorit 1913, sipas të cilit Greqia duhej t’i largonte trupat e saj nga trojet shqiptare deri më 31 mars 1914, organizoi “lëvizjen autonomiste Vorio-Epirote”. Sipas djallëzisë greke, “duhej krijuar ideja se “grekët” e Shqipërisë së Jugut do të luftonin gjoja në mënyrë të pavarur dhe, madje, “në kundërshtim” me vendimet e qeverisë greke, kundër bashkimit të Shqipërisë, duke shpallur autonominë e “Epirit të Veriut” dhe, më pas, të kërkonin bashkimin me Greqinë” (f.17). Dredhira të tilla të poshtra e kanë karakterizuar vazhdimisht natyrën shoviniste të shtetit armik grek në qëndrimin ndaj kombit shqiptar që nga shpallja e pavarësisë së Shqipërisë. Në luftën e egër kundër kombit shqiptar, sipas rastit dhe situatave të krijuara, shteti shovinist grek ka vënë në lëvizje herë tradhtarë shqiptarë, herë minoritarë të shitur, herë kishën ortodokse greke, këtë aleate të tërbuar të djallit kundër vendit tonë, herë lobin shovinist greko-amerikan. Një politikë e tillë e shtetit shovinist grek ndaj nesh është tepër e lexueshme edhe në ditët tona. Lexuesi le të kujtojë për një çast porositë e Nikolas Geixhit në mbledhjen e minoritarëve grekë të Sarandës, të botuara në gazetën “Albania” më 4 prill 2004. Në atë mbledhje Geixhi kërkonte të shtirej sikur fliste në emër të lobit grekoamerikan dhe jo të shtetit shovinist grek, ashtu si edhe pararendësit e tij “vorioepirotë” në vitin 1914, që gjoja veprokëshin kundër dëshirës së qeverisë greke.

Një ngjarje e rëndësishme në historinë e shtetit shqiptar ishte pranimi i Shqipërisë në Lidhjen e Kombeve më 17 dhjetor 1920. Pikërisht këtë akt të shënuar në historinë e Shqipërisë shteti shovinist grek e vlerësoi si një goditje të rëndë për pretendimet e tij territoriale dhe përsëri vendosi të kundërveprojë “në momentet delikate, kur Konferenca e Ambasadorëve ende nuk kishte vendosur për caktimin përfundimtar të kufijve të Shqipërisë” (f.26). Ai vuri në lëvizje përsëri Komitetin “Vorio-Epirot”, duke mos lënë gur pa lëvizur për nxitjen e bojkotimit të zgjedhjeve parlamentare të vitit 1921 nga elementët ortodoksë në Shqipërinë e Jugut.

Pavarësinë e Shqipërisë Greqia e njohu dhjetë vjet pas shpalljes së saj, më 1922. Megjithatë, shteti shovinist grek edhe paskëtaj vazhdonte të mos hiqte dorë nga rezervat që kishte për kufijtë e vitit 1913, paçka se Konferenca e Ambasadorëve i pat aneksuar atij treva të rëndësishme etnike shqiptare, midis të cilave edhe krahinën mjaft të pasur të Çamërisë.

Autori ndalet hollësisht edhe në një problem tjetër të mprehtë në morinë e tensioneve greko-shqiptare pas Luftës së Parë Botërore – në ndërhyrjen flagrante të Athinës dhe të Patriarkanës së Stambollit në punët e Kishës Ortodokse në Shqipëri, në përpjekjet e tyre për ta mbajtur kishën tonë ortodokse nën kontroll dhe për ta shfrytëzuar për vënien në jetë të ëndrrës së “Megalidesë”. Qëllimeve të shtetit shovinist grek i kanë shërbyer të katër qendrat mitropolite ortodokse të Shqipërisë, tri prej të cilave – ajo e Durrësit, e Beratit dhe e Korçës drejtoheshin nga peshkopë grekë. Nëpërmjet dokumenteve, autori nxjerr në pah rolin e poshtër që ka luajtur peshkopi i Durrësit, Jakovos, i cili pat qenë kundërshtar i rreptë i shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë, përkrahës i tërbuar i rrebelimit antikombëtar në Shqipërinë e Mesme dhe i komplotit grek për shpalljen e “autonomisë së Epirit të Veriut”. Klerikët grekë të asaj kohe qenë “ndër përgjegjësit kryesorë të tragjedisë së madhe që pësoi Shqipëria e Jugut si rezultat i krimeve dhe masakrave greke. Ata u bënë kështu ndër shkaktarët e armiqësisë midis dy popujve dhe nxitësit e një lufte vëllavrasëse, edhe midis vetë shqiptarëve ortodoksë” (f.35). Për këtë qëllim autori u është referuar edhe burimeve nga historiografia greke, siç është vepra me titull “Greqia dhe Shqipëria” , me autor Vasilis Kondis, i cili ka shfrytëzuar dokumente të Arkivit të MPJ të Greqisë, viti 1920. Në këto dokumente, midis të tjerash, pohohet se “Mitropoliti Jakovos ishte informatori dhe këshillëtari kryesor i qeverisë greke në përgatitjet që bënte kjo për pushtimin e Korçës pas largimit të trupave franceze nga krahina” (f.36).

Fisnikëria e Mbretit Zog përball shovinizmit grekomadh
Në kapitullin e parë Prof.Meta e njeh lexuesin me një fakt tepër interesant, të papublikuar deri më sot, me sa jam në dijeni. “Në prag të pushtimit Italian të Shqipërisë A.Zogu hodhi poshtë propozimet që i bëri Roma për të zgjeruar kufijtë e shtetit shqiptar. Diplomati britanik Sër A.Royan njoftoi në Forin Ofis që ai ishte i informuar se “pikërisht para agresionit të prillit italianët i kishin kërkuar Mbretit Zog t’u jepte tre divizione për të sulmuar Greqinë dhe, në këmbim, i kishin premtuar fronin e Greqisë, por ai kishte refuzuar”. Italianët i ofruan Zogut edhe 30 000 000 franga ari, si edhe ndarjen e Greqisë në dy pjesë: një Republikë Greke që do ta kishte kryeqytetin në Selanik dhe pjesa tjetër, që do t’i aneksohej Mbretërisë së Zogut”(f.45)

Kjo e dhënë befasuese nxjerr edhe më shumë në pah qëndrimin fisnik dhe burrëror të Mbretit Zog, si personalitet i shquar i kombit shqiptar. Në të njëjtën kohë, ajo dëshmon edhe një herë për faktin se ç’armik të urryer kishte populli shqiptar në kufijtë e tij jugorë. Përballë fisnikërisë së Mbretit Zog shpalosej armiqësia dhe arroganca e shtetit shovinist grek, e cila arrinte deri aty, saqë qeveria greke “e injoroi pushtimin e Shqipërisë nga italianët. Madje, në letërkëmbimin e saj me Romën ajo nuk ngurroi të shprehte edhe tone mirëkuptimi e kënaqësie” (f.46). Për më tepër, pas largimit të Mbretit Zog për në Greqi, shteti shovinist grek nuk lejoi që ai të zhvillonte atje ndonjë veprimtari politike. Pozicionin e shtetit grek në këtë rast autori me të drejtë e vlerëson si një qëndrim që “pasqyronte prirjen për të injoruar legjitimitetin e Mbretit të Shqipërisë dhe për të krijuar shkakun për ndërprerjen e vijueshmërisë së shtetit shqiptar për vënien në diskutim të njohjes ndërkombëtare të tij” (po aty). Prof.Meta citon një mori dokumentesh të rëndësishme, në të cilat del më mirë në pah qëndrimi armiqësor i shtetit grek ndaj Mbretit Zog gjatë tërë kohës kur ai ndodhej në mërgim, sidomos në Londër, deri në mbarim të Luftës së Dytë Botërore. Qeveria greke ka zhvilluar një veprimtari të ethshme për të bërë ç’ishte e mundur për mosnjohjen e Mbretit Zog nga Fuqitë Aleate, si Anglia dhe SHBA. Ishte pikërisht ky presion i vazhdueshëm i shtetit shovinist grek ndaj Aleatëve Perëndimorë, i cili solli si pasojë që këta të fundit, për turpin e tyre, ranë në kurthin e diplomacisë greke dhe nuk pranuan asnjëherë ta njihnin Mbretin Zog si përfaqësuesin legjitim të popullit shqiptar në Perëndim, ashtu siç kishin njohur si të tillë të gjithë mbretërit e tjerë të vendeve të Evropës Lindore. Duke ndarë pikëpamjet e diplomacisë shoviniste greke, diplomacia angleze, kryesisht, vazhdonte të qëndronte po në ato pozita armiqësore ndaj Shqipërisë, të cilat i kishte manifestuar që në vitet 1913, 1915 dhe 1919-1920. Veç asaj, aleatët perëndimorë nuk e njihnin ose nuk dëshironin ta njihnin realitetin tonë dhe qëndrimin që mbante populli shqiptar ndaj Mbretit Zog në mërgim, qëndrim ky që ishte krejt i kundërt me atë që propagandonte shovinizmi grekomadh. Në një raport që i dërgohej Forin Ofisit nga Shqipëria më 4 gusht 1943 thuhej: “…qindra e mijëra vetë në këtë kohë pyesin se çfarë po bënte Mbreti Zog, pse nuk po formonte një qeveri kombëtare? Pse nuk po vepron ai?” (f.118).

Por shovinizmi grekomadh harronte një fjalë të urtë që qarkullon në shumë gjuhë: “Mos u gëzo për të keqen që e gjeti fqinjin tënd, se një ditë ajo do të trokasë edhe në derën tënde”. Politika pragmatiste greke ndaj agresionit Italian në Shqipëri shumë shpejt do të dështonte me turp. Kishte kaluar më shumë se një vit nga pushtimi i Shqipërisë më 7 prill 1939, kur Italia fashiste e akuzoi Greqinë për strehimin e anijeve luftarake britanike në portet greke. Paskëtaj akuzat u shoqëruan me një fushatë të ndezur propagandistike kundër Greqisë. Në këtë rast Italia filloi të spekulonte djallëzisht me problemin çam, duke pasur parasysh edhe faktin që shteti shovinist grek, që në vitet 1923-1925, kishte ushtruar një terror të egër kundër popullsisë çame dhe kishte dëbuar me dhunë 60 mijë vetë për në Turqi. Por edhe në këtë rast Mbreti Zog mbajti një qëndrim dashamirës ndaj Greqisë. Ai vuri në dijeni përfaqësuesit e Inteligjens Servisit se “nuk e konsideronte problemin çam si një faktor që do ta hidhte Shqipërinë në anën e italianëve” (f.49). Madje në një intervist që dha asokohe Mbreti Zog “u shpreh qartë se pavarësia e Shqipërisë kishte rëndësi shumë më të madhe se çdo zgjerim territorial” (49-5

Grekët, si gjithmonë, të pabesë
Kishin kaluar më shumë se dy javë pas sulmit Italian kundër Greqisë më 28 tetor 1940, kur trupat greke, me përkrahjen e fuqishme të Britanisë, kaluan në kundërsulm dhe, duke shfrytëzuar sebepin që pushtimi Italian i territoreve greke kishte nisur nga Shqipëria, i thyen keqas trupat italiane dhe hynë në tokën shqiptare. Brenda tri javësh ato pushtuan Korçën, Sarandën dhe Gjirokastrën. Egërsia e trupave fashiste greke, me mizoritë që kryen në trojet e pushtuara shqiptare, s’kishte të krahasuar me natyrën pushtuese të trupave italiane, të cilat në Shqipëri, gjithsesi, nuk i fyen ndjenjat fetare të popullit shqiptar. Në territoret që pushtuan në Shqipërinë e Jugut trupat greke dëmtuan dhe shkatërruan 40 kisha dhe katedrale, nga të cilat 11 në Voskopojë, si edhe të gjitha xhamitë. Urrejtja shtazarake e trupave fashiste greke kundër popullit shqiptar arriti deri aty, saqë xhaminë e fshatit Gjonomat e shndërruan në stallë kuajsh. Krime të tilla kundër ndjenjave fetare të popullit shqiptar vetëm shovinistët grekë dhe serbë janë në gjendje t’i kryejnë. Kur njihesh me të tilla mizori të barbarëve grekë në Jug të Shqipërisë, padashur të vijnë ndër mend fjalët e kronistit bizantin Niketa Koniati, i cili, tek përshkruan pushtimin e Konstandinopojës nga kryqtarët dhe venedikasit më 13 prill 1304 thotë se edhe myslimanët janë “njerëzorë dhe të mirësjellshëm” në krahasim me këta njerëz “që mbajnë kryqin e Krishtit në krahë” (Georg Ostrogorski. Historia e Perandorisë Bizantine, f.290).

Që asokohe shteti shovinist grek kaloi në parlament të turpshmin ligj të luftës me Shqipërinë, duke e quajtur këtë të fundit shtet agresiv, paçka se vendi ynë ishte i pushtuar nga Italia fashiste, nuk gëzonte më atributet e një shteti të pavarur dhe figuronte i bashkuar me Mbretërinë Italiane nën Viktor Emanuelin III. Kësisoj, shovinizmi grekomadh i dha fuqi juridike armiqësisë me popullin shqiptar. Ligji në fjalë është në fuqi edhe sot e gjithë ditën dhe juridikisht shteti grek për ne është dhe vazhdon të mbetet një shtet armik, gjë që përfaqësuesit e klasës sonë të verbër politike, në pushtet dhe në opozitë, nuk duan ta besojnë, paçka se Greqia ua pëplas në fytyrë sa herë që i preken sadopak interesat e saj shoviniste në marrëdhëniet me ne. Është pikërisht mendësia dhe djallëzia bizantine ajo që e ka karakterizuar dhe vazhdon ta karakterizojë edhe në ditët tona shtetin shovinist grek në qëndrimin ndaj vendit tonë, ndryshe nuk ka si të shpjegohet mbajtja në fuqi e atij ligji të turpshëm. Ndërkohë që mbarë popujt e Evropës ishin ngritur më këmbë për t’i bërë ballë murtajës fashiste, shteti shovinist grek, i cili edhe vetë ra viktimë e saj, në vend që të forconte lidhjet me forcat atdhetare, nacionaliste të Shqipërisë fqinje, viktimës së parë të fashizmit në Evropë, përkundrazi, kërkonte të aneksonte territoret e pushtuara. Prof. Meta argumenton me fakte se shteti shovinist grek hodhi poshtë kërkesën e shqiptarëve për luftë të përbashkët kundër pushtuesve italianë dhe kundërshtoi përpjekjet për organizimin e rezistencës së popullit shqiptar, me të vetmin qëllim që të mos hiqte dorë nga pushtimi i Shqipërisë së Jugut. Kështu, “një grup nacionalistësh me influencë, të cilët gjatë luftës italo-greke ishin mbledhur në Tiranë, i propozuan Komandantit të Armatës së 9-të greke, që ishte dislokuar në rajonin e Gjirokastrës, gjeneralit Teholakoglu, organizimin e një revolte kundër italianëve në të gjithë Shqipërinë, në bashkëpunim me grekët, me kusht që Greqia të njihte integritetin territorial të Shqipërise dhe pavarësinë e saj. Gjenerali grek u përgjigj se nuk ishte kompetent për këtë çështje, por premtoi se do t’ia përcillte këtë propozim qeverisë së tij në Athinë. Përgjigjja u prit gjatë por nuk erdhi asnjëherë. Edhe agjentët britanikë që vepronin në terren vunë re se shefat e ushtrisë greke dëshironin ta aneksonin rajonin dhe po bënin gjithçka që të parandalonin përpjekjet britanike për të nxitur revoltën e shqiptarëve kundër italianëve, kryesisht duke ndaluar armatosjen e tyre” (f.55).

Ky pozicionim i shtetit shovinist grek ishte rezultat i tolerimit flagrant të Britanisë së Madhe ndaj qëndrimeve të shovinizmit grekomadh në raport me Shqipërinë. Asokohe Britania kishte zgjedhur për aleat kryesor në Ballkan nacionalizmin grek, duke bërë lëshime edhe para pretendimeve dhe politikave të tij shoviniste. Këtë qëndrinm të diplomacisë angleze autori na e zbulon përmes faqeve të një dokumenti të Forin Ofisit, në të cilin Shefi i Departamentit të Jugut të dikasterit në fjalë, P.Nichols, më 27 qershor 1940 shprehej shkoqur: “…është e drejtë që për momentin ne nuk duhet ta përdorim nacionalizmin shqiptar kundër italianëve dhe është krejtësisht e mundur që ne asnjëherë nuk do të duam ta bëjmë këtë gjë” (f.61). Madje autori nxjerr në shesh edhe dyfytyrësinë e shtetit grek në qëndrimin ndaj britanikëve dhe nazizmit gjerman: “…Metaksai (në bashkëpunim me gjermanët – E.Y.) dëshironte t’i jepte fund luftës italo-greke dhe se ishte përgatitur t’u kërkonte britanikëve të largoheshin nga Greqia, me kusht që Greqia të mbante territoret e pushtuara në Shqipëri… Nga ana tjetër, duke dashur të qëndrojë në dy karrige, Metaksai, “me shumë vendosmëri” e siguroi ministrin britanik në Athinë se ai “asnjëherë nuk do të miratonte ndonjë përpjekje për të krijuar ndonjë çarje midis Britanisë dhe Greqisë”. Forin Ofisi përfitoi nga rasti për ta gozhduar Metaksain, duke shprehur “falënderimet e ngrohta” për siguritë e tij lidhur me qëndrimet ndaj Gjermanisë” (f.51-52). Synimet e shovinizmit grekomadh “për të mbajtur të pushtuara pjesët jugore të territorit shqiptar Metaksai ua shprehu gjermanëve tërthorazi edhe më 20 dhjetor” (f.52-53).

Përpjekjet e Londrës dhe të Vashingtonit për t’i dhënë shtetit shovinist grek gjithë përkrahjen e mundshme që ai të mos përfundonte në prehrin e komunizmit ortodoks rus të kujtojnë sforcimet e jashtëzakonshme të Perandorisë Romake, të Kishës Romane dhe të kryqtarëve ne koncilin e Lionit të vitit 1274 për romanizimin e Perandorisë Bizantine dhe të Konstandinopojës, sforcime këto që çuan në thellimin edhe më shumë të hendekut që i ndante nga njëra-tjetra. (Trashëgimtarë të kulluar të urrejtjes bizantine ndaj Perëndimit, sidomos ndaj SHBA, sot janë grekët, urrejtje kjo që erdhi e u shtua edhe më shumë në gjysmën e dytë të shek.XX për të vetmen arsye se amerikanët e miratuan zbarkimin në vitin 1974 të trupave turke në Qipron e Veriut, ku grekët po përgatiteshin për të kryer një spastrim tërësor etnik nëpërmjet largimit me dhunë të turkoqipriotëve, dhe nuk lejuan në asnjë mënyrë pushtimin e Shqipërisë së Jugut).

[Dita]

BARAT,

bete shume mire qe i sollet fotot ne forum.
Pervec dhunes fizike qe mbeti ne plagosje qe jane fiksuar mes te tjerash dhe me keto fotografi, nuk mund e nuk ben te harrohet vrasja e djaloshit Gramoz Palushi. Kombetarja shqiptare e perfaqesuar nga portieri Strakosha beri me ate rast nje vizite ngushellimi prane familjes se te ndjerit.

Nje dite para zhvillimit te ndeshjes dhe dita e zhvillimit te ndeshjes kane qene te paharrueshme dhe mendoj une nga ditet me madheshtore ne historine e Tiranes si qytet. Nje popull i tere, qe i shtypur ne forme nga me te poshtrat, sic eshte venia ne fyt e kembes greke me dhune te tipit: kthim me operacione "Fshesa" te refugjateve te shkrete qe kane shkruar e robtohen aty pa dokumenta, pengese per hyrjen e Shqiperise ne organizata nderkombetare apo kercenime te tipit, duhet patjeter qe rruga per ne keto organizata te kaloje permes Greqise, prekjet e herepashershme te teresise territoriale te Republikes se Shqiperise duke lejuar grupime e individe te nxjerrin nga goja pretendime nen titullin "Vorio Epir", shprehte ne formen me te mrekullueshme te tifozllekut per skuadren tone mbeshtetjen per gjithckane shqiptare. Sa bluza e kanatjere me flamur, sa flamure e te tjera sende per tifozet qe jane shitur ate dite ne Tirane, nuk besoj se jane shitur ndonjehere tjeter. Rruget e Tiranes plot me makina qe i binin burive dhe manifestonin pjesmarrjen e tyre ne tifozllekun me te zjarrte qe ka njohur kryeqyteti, njerezit qe festonin qe nje dite me pare, a thua se e dinin me garanci qe nuk kish shans te humbnin, britmat nga shtepite qe ndiheshin po ta lije pak hapur deren e ballkonit, ne kor a thua se kish nje dirigjent qe iu tregonte kur te nisnin...gjithcka ne festimin pas neper rruge deri vone ne mengjes, djemte tifoza nga Kosova qe e kurorezonin festimin me kercime ne rreth ne sheshin Skenderbej...

Keshtu pergjigjet shqiptari i shkrete popull, i lene ne dore te fatit te detyrohet te pergjigjet vete, nderkohe qe e shohin nga jashte e nga brenda shtetit si eshte gjendja e protesta eshte e mekur ne forma ledhatare per qejfin e grekeve, qe ne asnje menyre nuk duhet prishur, se perndryshe i bie qe hapet dheu dhe na perpin. E si i pergjigjen ata kesaj? Turp per Bashkimin Evropian qe e ka ne gji Greqine e nuk ia terheq veshin per thuajse kurrgje, perkundrazi ia ledhaton sedren me heshtje persa i perket gjithckase qe ky shtet ushtron kunder shqiptareve.

[BARAT]

Raporti
Fri, 12 Jul 1996


THE SITUATION OF THE IMMIGRANTS IN GREECE AND THE INTENSIFICATION OF RACISM AND XENOPHOBIA

In the last period, Greece has been converted from a country of emigration to economically more developed countries, to a country of importing=immigrants.
The collapse of the former =ABreal existing socialist=BB regimes, the=opening of these countries borders and the economic crisis that followed; the continuing and intensifying superexploitation of the countries of the =ABthi=rd
world=BB by the West; regional conflicts and numerous oppressive regimes;= all these factors forced and continue to force many immigrants to come to= Greece.
Immigrants and refugees from Poland, Turkey, Iran and Ethiopia beggan to massively arrive in Greece in the 1980=92s. But the biggest outburst of the wave of immigration to Greece took place in the end of 1990, with the massive entrance of Albanian immigrants. The largest ethnic category of immigrants today in Greece are the Albanians, followed by the Egyptians, Polish, Philippinos, and others. Large number of immigrants originate from Eastern Europe, Russia, Ukrain, Rumania, Bulgaria and elsewhere, although on these there are no available records. Over 250.000 Gypsies also live in Greece. It is estimated that right now immigrants make up at least 5% of the population, the great majority of which (about 80%) are illegal.


The living conditions of the immigrants in Greece are from very bad to wretched, while the most downtrodden category are the Albanians. It is worth-while to take up more specifically this last one, because besides everything else, whatever relates to them has become object of probably the greatest distortion and misinformation by the greek mass media.
The Albanians come to Greece by either paying an enormous amount of money in order to obtain a visa in the black market =96in which are involved greek state functionaries as well as whole sections of the greek state services=96 or illegally. The immigrants who cross the greek-albanian borders illegally put their lives in danger, since in the last years there have been dozens of cases where illegal Albanian immigrants have been murdered by the Greek Armed Forces and the Greek Police in the frontier region. These murders are rarely reported in the press, while those who do come to light are presented as accidents. In addition, there have been dozens of cases of illegal immigrants being tortured at the border. These have never been reported in the press, and there has been no investigation or persecution of those responsible for these crimes.
Immigrants as a whole play an important role in the greek economy =96 mainly in agriculture. Most significantly, they contribute disproportionally larger percentage to its profitability =96 they produce more than twice as much of surplus value in comparison to their greek co-workers. And this is because the daily wage of an immigrant in Greece is about half of that earned by its respective greek worker, without having at the same time any benefits, such as social security.
The housing conditions of the immigrants are wretched. In their overwhelming majority, the immigrants are piled into miserable houses, with 5-10 people living in one room, while many of them =96mainly Albanians and Africans=96= are forced to live in the work-places and, at the same time, offer their labour to the bosses as servants. The living conditions of most Gypsies in Greece are wretched as well.
Health care is not available for the immigrants. According to the legal framework which is now in force, illegal immigrants have no right to hospital care, even in cases of emergency. In practice, during the last period, in some instances emergency cases have been accepted. But under any circumstances, immigrants are not allowed to be given treatment in the
public hospitals.
As far as insurance is concerned, although foreign workers are required to give contributions from their wages toward the state insurance fund, they do not obtain the health care they deserve and, in the case they leave the country, their contributions toward the social security fund are not= returned.
There are no provisions as far as education for the immigrants is concerned. With the exception of some cases, there is no help given to the children of the immigrants toward adjusting to the conditions of the greek schools =96 there are no teachers speaking a foreign language or preparatory centers of education. Recently, the Ministry of Education in a circular letter prohibited the envolment of children of illegal immigrants into elementary schools, but it was forced to withdraw it by the mobilization of anti-racist organizations and teachers.
The present status on immigrants that are in force in Greece, recognize a set of rights for the foreigner living in this country with a residence permit, but do not recongize any rights for those that their permit has expired or do not have any permit. The law places strict conditions on the ability to obtain a residence permit, and prohibits the legal immigrants to change their jobs or their employer. That is, it ties the foreign worker to a certain employer, to a specific job and work area. The work permit or residence permit is revoked if there is change in any of the above conditions. Thus, the immigrants are directly depended on their employers,
which not only offer them wretched working conditions and salaries but also blackmail them into submission under the threat of delivering them to the police and their deportation =96 a threat that is carried out in many cases.
The Albanians are among the immigrants who have faced most of the mass round-ups and deportations. In the last period, over 200,000 Albanians have been deported each year =96 deportation which the greek state calls =ABrepropulsion=BB!=20
In recent years, there has also been an increase in the deportations of political refugees living in Greece and recently there have been cases of official raising of the political asylum.
In general terms, this is the way that the greek state confronts the immigrants. That is, as second or third class people who offer their labour power without having any rights, who prop up the profitability of the economy while living in a ghetto, isolated and with a permanent fear of being deported.
It is not only the state, but many trade-unions as well have a racist attitude toward the immigrants. They are not only indifferent toward the
defence of their most elementary rights, but in more than one instance unions =96 such as the construction and the shipyard workers union =96 have openly attacked immigrants, helped the police to catch and deport them, blamed the foreign workers for unemployment, and called upon the greek workers to isolate them.
The stance of the General Confederation of Greek Workers (GSEE) as a whole is not so different from that of the state or the government. Although it has made proposals for the legalization of immigrants, these are limited, since they offer only a very small duration of legality while they support the position that those who are not legalized should be deported. The proposals of GSEE also increase divisions among the immigrants, give the union movement a collaborative role toward the view that the borders should be fortified and that the immigrants should be treated as second class= people.


=95=95=95
In greek society there is an outpouring of xenophobia and a growing racism. Although traditionally Greece was a country of emigration =96almost every greek family has at least one emigrant abroad=96, greek society after the massive entrance of immigrats in Greece =96 but in many instances even= before, i.e. solid racist attitude toward the Gypsies =96 has developed xenophobic reflexes, which in many cases reach the level of extreme racism. The dominant view in society, and the position of each greek government and opposition party, is that more or less foreign workers are responsible for unemployment. A large layer of society in many instances confronts the immigrants as people that have less needs and lower education level.
The supposed increase of criminal acts by the immigrants =96mainly= Albanians=96 is another element - alibi for the degradation of foreign workers. The mass media play a big role in this by cultivating through a network of half-truths and news without any evidence an image of a society threatened by immigrants and refugees. Characteristically, the evidence presented to show an increase in criminal acts by immigrants hide the fact that the overwhelming majority of these cases concern either the very existence of the foreigner in Greece =96for example, their illegal entry=96 or involve= petty crimes, while the percentage of criminal acts among the foreigners is proportionally less than that among the greeks. At the same time, undeterminable crimes are attributed to foreigners, while the first thing they project is their national origin. Parallel t this, crimes against the immigrants are buried in the pages of the press. For someone to understand the xenophobia that exists in Greece, its enough to examine the language used: in the last few years, the word =ABAlbanian=BB= in the greek language singifies not only a specific nationality, but a wretched person who will do any job for which de facto will receive a very cheap salary. The word =ABPhilippina=BB is used many times as a synonym for a= servant.
There are many people in Greece that do not except the growing racism against the immigrants and they put forward the argument that the traditional =ABgreek hospitality=BB cannot fade away so easily. Although= there are in greek society examples of hospitality and protection of immigrants from the police and the state, despite this, we can not say that this is the prevailing tendency. In the best case the dominant tendency is that of the exploitation of immigrants, especially Albanias, with low daily wages mostly in agricultural jobs, and having as a psychological alibi that =ABthey are used to live with less means and for them, this must be a paradise=BB.
The worst case so far has been that of a village where its people hunted, beat up and expelled Albanian immigrants from their place of stay. Recently a group of people with their faces hidden tortured (even with ficticious executions ) Albanian immigrants.
Main reason for the development of xenophobia in Greece was the upraising of nationalism during the period 1991-94, with main element the agressive policy of Greece towards the f. y. Republic of Macedonia and Albania.
There is no tradition of an anti-racist movement in Greece. Nobody can expect from the large parties of the Left a systematic anti-racist policy.
The foreign workers themselves are organized on a national basis, but not all of them. The Albanians, which comprise the big majority of the immigrants, are not organized at all.
In recent years anti-racist movements and organizations have been constituted in Greece. There have been some limited mobilizations and demonstrations against the deportation of Albanians, for better living conditions for the Gypsies after a police attack on their camp-sites, campaigns to influnce and draw the support of public opinion and antifacist demonstrations.
The most systematic and hopeful activity in recent years has been by the current co-alition of immigrant and anti-racist organizations with main slogan "=91Immigrants are not a problem, they have problems". The co-alition which is made up of 29 immigrant and anti-racist organizations demands the legalization of all immigrants, with equal rights, and a stop to all deportations.
Although at this moment these movements are at a defensive level, we can say that elements of an anti-racist movement have entered greek society. The struggles are ahead of us.


Network for the Defense of Civil and Social Rights
Valtetsiou 35 - 10681
Athens - Greece



ALFA newspaper
P.O.Box 31809 - 10035
Athens - Greece
fax:01-6458112

[BARAT]

EDHE NJE HERE PER LIGJIN E LUFTES ME GREQINE

Nga KASTRIOT DERVISHI

HISTORIA E LIGJIT TE LUFTES
Per shkaqe tashme te njohura, me 28 tetor 1940 Italia i shpalli lufte Greqise dhe e sulmoi territorin e kesaj te fundit nepermjet territorit te aneksuar shqiptar. Ne kete moment filloi edhe lufta e quajtur si italo - greke. Sic shihet edhe ne emertesen e kesaj lufte nuk ka asgje qe ta shquaje ate si lufte italo - shqiptaro - greke. Menjehere pas fillimit te luftes, ne Greqi u vendos gjendja e luftes me Italine dhe Shqiperine.
Dekreti mbreteror i dates 10 nentor 1940, ka hyre ne fuqi pas botimit ne Gazeten Zyrtare greke te vitit 1940{fashikulli A, faqja 379 e me pas}me permbajtjen e meposhtme:
Italia me dominomet, territoret perandorake me kolonite e saj dhe Shqiperia percaktohen armike ne kuptimin e ligjit 2636 per veprimet juridike te armiqve dhe sekuestrimin konservativ te pasurive armike.{shih Marredheniet shqiptaro-greke ne driten e se drejtes nderkombetare, botuar ne gazeten Republika te dates 10 tetor 1999 nga avokati Agim Tartari, qe eshte nje nga njerezit qe ka kontribuar me shume ne zbardhjen e te vertetes, duke trajtuar aspektin ligjor te kesaj ceshtjeje}. Ne baze te ketij ligji te gjitha pasurite e shqiptareve e Shqiptareve ne Greqi u vune nen sekuestrirmin konservativ dhe filluan te administrohen nga shteti grek. Duhet te theksojme ketu se me fjalen pasurite e shqiptareve ne Greqi nuk kemi parasysh vetem pasurite e shqiptareve ne trojet e tyre si ne Cameri etj, por per pasurite e shqiptareve ne te gjithe territorin e shtetit grek.
Me vone me vendim te perbashket te Ministrise se Ekonomise Kombetare dhe te Ministrise se Financave te Greqise, date 9 qershor 1947, nr 14882/3574 dhe me vone ne baze te ligjit nr. 4506, date 14 mars 1966, perjashtoheshin nga zbatimi i dispozitave te ligjit te luftes shtetasit shqiptare me origjine greke qe banonin ne Shqiperi. Sipas ketij ligji dhe sipas deshires identifikuese greke shtetas shqiptare me origjine greke quhen te gjithe ortodokset e Shqiperise.
Sipas dekret-ligjit nr 1138/1948, neni 21 i ligjit te luftes eshte ndryshuar duke qartesuar se marrja fund e ketj ligji behet me vendim te perbashket te kryeministrit, ministrit te Puneve te Jashtme, ministrit te Financave dhe ministrit te Drejtesise. Pastaj nje vendim i tille duhet te miratohet edhe nga parlamenti grek.
Ne vitin 1987 greket mashtruan ne lidhje me heqjen e ligjit te luftes me Shqiperine. Per faj edhe te pales shqiptare, per shumicen e popullsise nuk dihej deri vone se Greqia e kishte akoma ne fuqi kete ligj. Por duhet kujtuar se greket kane qene mashtrues deri vone ne lidhje me kete ceshtje. Keshtu per shembull keshilltari i shtypit i ambasades greke ne Tirane, Kristos Failadis ne vitin 1994 i ka deklaruar gazetes Aleanca sa me poshte:
Me komunikaten zytare te Keshillit te Ministrave te Greqise date 28 gusht 1987, ka pushuar se ekzistuari gjendja e luftes me Shqiperine. Ky dokument zyrtar i Keshillit te Ministrave eshte firmosur nga kryeministri i asaj kohe...Papandreu dhe ministrat pjesemarres.
Sipas i nformacioneve qe kemi ky i ashtuquajtur vendim nuk eshte botuar ne Gazeten Zyrtare te Greqise, pra ka qene nje truk grek per t`i sherbyr politikes se dy popujve miq qe kishte nisur ne Shqiperi nga regjimi kriminal i Enver Hoxhes dhe Ramiz Alise.

PSE GREQIA KA INTERES TA MBAJE NE FUQI LIGJIN E LUFTES ME SHQIPERINE?
Shkaku kryesor i mbajtjes se ligjit te luftes me Shqiperine eshte ai ekonomik, ose thene ndryshe eshte justifikimi i hajduterise greke nepermjet ketij ligji. Ne saje te ligjit ne fjale te gjitha pronat e shqiptareve ne Greqi administrohen nga shteti grek. Ne keto pasuri futen tokat bujqesore, trojet, objektet, fabrikat, punishtet, llogarite bankare etj. Po ashtu sot ekziston cdo mundesi qe shqiptareve qe punojne si emigrante ne Greqi tu konfiskohen llogarite bankare ne baze te ligjit te luftes.
Faktore te tjere jane ata ushtarake, psikologjike, racore etj.
Mbi baze te ligjit ne fjale, ne cdo kohe shtetasit shqiptare qe punojne si emigrante ne Greqi, mund te konsiderohen si rober lufte dhe mund te burgosen.
Llogaritet qe fitimet qe i sjell ky ligj Greqise te jene aq te medha sa nuk mund te merren me mend. Perballe kesaj shume, shuma qe dhuroi per shembull Keti Garbi per maternitetin e Tiranes, duket si nje cerek pike uji ne oqeanin Atlantik. Ne fund te fundit nuk ka poshtersi me te madhe se sa ti kryesh nje vendi vjedhje sistematike per vite me radhe nepermjet ligjit te mbetur nga koha, dhe nga ana tjeter te krenohesh se po i jep ndihme disa qindarka.

A DO TA KERKOJE KRYEMINISTRI FATOS NANO GODINEN E AMBASADES SHQIPTARE NE GREQI TE KONFISKUAR NE BAZE TE LIGJIT TE LUFTES?

Ndoshta pak kush e di se nga arka e shtetit shqiptar cdo muaj dalin shuma te medha per te paguar qerane e ambasades shqiptare ne Greqi dhe 6 apartamenteve te saj. Ne nje kohe qe ne mes te Athines ne rrugen Vasillissis Sofias, ndodhet godina e ish legates shqiptare te kohes se mbreterise, e cila eshte prone e shtetit shqiptar. Kjo godine ka kaluar ne sekuestrim konsevativ qysh prej vitit 1940 dhe sot eshte kthyer ne muze. Eshte shembulli me i prekshem nese eshte hequar apo nuk eshte hequr ligji i luftes me Greqine.
Nese kryeministri Fatos Nano e ka quajtur ligjin e luftes mbetje te se kaluares dhe vazhdon ende ti qendroje ketij mendimi, atehere le te kerkoje nga homologu i tij Kostas Simitis, i cili e di fort mire se ne ceshtjet ekzekutive nuk kemi te bejme kurre me mbetje te se kaluares, qe kjo godine t`i kthehet shtetit shqiptar.
Natyrisht ne krahasim me ate qe kane humbur dhe po humbin shqiptaret ne Greqi, godina ne fjale nuk eshte gje fare, por te pakten nuk duhet ta leme ne heshtje nje gje te tille, qofte edhe per simboliken e saj.
Kjo godine te pakten eshte nje simbolike qe tregon me mire se kushdo se ekziston nje gjendje lufte midis te dy vendeve per faj te Greqise. Kur shteti shqiptar nuk arrin te marre nje objekt ne pronesi te tille, cmund te beje nje qytetar i thjeshte me kombesi shqiptare ne nje shtet kampion te shkeljes se te drejtave te njeriut si Greqia.

ILUSTRIM HISTORIK: SI I GRABISTE PRONAT E SHQIPTAREVE GREQIA EDHE PARA DALJES SE LIGJIT TE LUFTES.
Duket qe ka qene ne objektiv te qeverise greke shpronesimi i pasurive te shqiptareve ne Greqi edhe kohe me pare dhe ka qene nje rast i mire per ta dekretimi i ligjit te luftes ne vitin 1940.
Nese citojme seancen parlamentare te Dhomes se Deputeteve te Shqiperise me 25 qershor 1925, qe iu kushtua pronave te shqiptareve ne Greqi {jo vetem ne Cameri} merret vesh se nese pasuria do te vihej ne duart te shqiptareve, shtetit shqiptar do ti vinte nje ndihme prej 10 milion franga ari ne vit {shih Bisedimet e Dhomes se Deputeteve faqe 192, diskutimi i Xhafer Ypit}. Pa llogaritur shpronesimin e detyrueshem te cifligjeve te shqiptareve ne Tesali e gjetke, politika greke synonte ta shtrinte procesin e shpronesimeve ne nje permase sa me te madhe. Per te kufizuar nje qellim te tille te grekeve ne Greqi shkoi atehere edhe nje komision parlamentar shqiptar. Duhet thene se pas kesaj vizite Greqia e kufizoi ndjeshem procesin e ndermarre ndaj pronave te shqiptareve, ndonese nuk hoqi dore kurre nga nje aksion i tille.
Rast i mire per te ishte ligji i luftes i vitit 1940, i cili nuk mund te jete kurre nje mbetje e se kaluares perderisa eshte nje faktor i madh grabites per greket dhe qe i sherben strategjise serbo-greke te rrenimit ekonomik te shqiptareve.
Beni nje llogari te thjeshte.
Vetem nga viti 1925 e deri sot, me kursin e ketij viti duke llogaritur rreth 10 milione franga ari ne vit, te marra nga administrimi i pronave te shqiptareve ne Greqi{pa llogaritur pronat e popullsise came dhe ato qe preku ligji i luftes i vitit 1940}, Greqia i ka marre {lexo vjedhur}shqiptareve nje shume prej rreth 800 milion frangash ari. Sa per dijeni nje frange ari shkembehej me 4 dollare.

GREQIA MUND TA HEQI LIGJIN E LUFTES VETEM KUR TE GJEJE NJE FORME TJETER KONFISKIMI

Edhe nese vjen nje dite qe greket mund te heqin ligjin e luftes, te jemi te sigurte se ata kane per te gjetur nje forme tjeter juridike qe do te konsistoje ne ruajtjen e procesit konfiskues. Greket jane ushqyer per rreth 200 vjet me nje propogande te terbuar antishqiptare dhe nuk mund te pritet qe nga ana e tyre te buroje deshira per fqinjesi te mire. Greket duan te jene me shqiptaret kolonizatore. Atyre u pelqen qe te sillen si te tille.
Ne nje tjeter menyre mund te themi se shitja e ekonomise shqiptare, Greqise eshte nje tjeter ligj lufte qe vepron brenda territorit te shtetit shqiptar

[BARAT]

Sipas logjikes se disa grekeve, edhe vete Kristo frasheri duhet te jete grek, sepse nuk besoj se ka turq me ermin Kristo .
Emisoini ka pasur si boshte pikerisht kete mendim qe do lexoni me poshte, pasi Kristo Frasheri e ka thene si e mendon, pavarsisht se ka nga ata qe u vjen tharet nga e verteta


---------------------------------------

Himara dhe perkatesia etnike e Himarioteve E Premte, 03 Dhjetor 2004 (Bisede me historianet greke)

Nga Prof.Kristo Frasheri
Ka mjaft kohe qe ne Greqi e Shqiperi, ne faqet e shtypit te perditshem ose te trajtesave te vecanta rrihet ceshtja e Himares, me sakte e perkatesise etnike te banoreve te saj. Sipas autoreve helene keta banore i takojne kombesise greke, kurse sipas pales tjeter i takojne kombesise shqiptare. Te dy palet sjellin argumente ne dobi te pikepamjeve te tyre, por nuk shoshitin argumentet e pales tjeter. Kjo nuk eshte pa dobi, por eshte rruge e lehte per secilen pikepamje. Te sjellesh argumente ne dobi te tezes tende duke injoruar ato te pales kundershtare nuk eshte debat shkencor. Me kete metode problemi mbetet i pazgjidhur dhe te dy palet qendrojne te gozhduara pas pikepamjeve te tyre. Pikerisht per kete arsye, per te dhene sadopak nje kontribut ne zgjidhjen e ketij problemi qe ngacmon marredheniet midis dy popujve fqinje, autori i ketij punimi ka pergatitur nje monografi me titull "Himara ne burimet dokumentare historike" ku behet nje orvatje per te ballafaquar argumentet e te dy paleve. Ketu po botojme nje permledhje te ceshtjeve kryesore te trajtuara ne kete monografi, e cila do te botohet se shpejti. Sikurse do te shihet, me kete ballafaqim ai arrin ne perfundimin se banoret e Himares i perkasin pa medyshje kombesise shqiptare. Megjithate nese ka arritur ta sqaroje perfundimisht problemin, do ta thone lexuesit.

***

Nga pikepamja e gjeografise historike Himara ka nje veshtrim te trefishte: eshte emer i nje qendre te banuar (Qyteza e Himares), emer i nje bashkesie krahinore (Krahina e Himares) dhe emer i nje dioqeze kishtare (Peshkopata e Himares). Nuk ka dyshim se burimin fillestar te ketij emertimi te trefishte e ka emri Himare i vendbanimit (sot qyteze, dikur fshat) qe ndodhet ne bregdet, ne pjesen veriore te detit Jon. Per hir te pozites se saj gjeografike, Himara, si qender e banuar, me vone i dha emrin bashkesise krahinore bregdetare, e cila sot perfshin shtate fshatra (Himare, Palase, Dhermi, Vuno, Kudhes, Pilur, Qeparo), kurse dikur ne periudha te ndryshme, sikurse do te shihet, perfshinte me dhjetra fshatra, here dhjete e ca, here njezet ose tridhjete e ca, here dyzet, madje dhe pesedhjete e ca fshatra. Me tej emrin e mori dioqeza kishtare e ritit lindor, peshkopata e Himares e varur nga patriarkati i Kostandinopojes, kurse ne kohen kur u krijua dioqeza nen vartesine e Papatit te Romes, u quajt Kisha e Akrokerauneve (Ecclesia Acroceraunia), nen sufraganine e Kryepeshkopates Katolike te Durresit.1

Krahina e sotme e Himares apo sic e quajne shqiptaret Bregu i Detit, ose thjesht Bregu - edhe historiani grek V. D. Zoto Molossoi e quante me 1878 ?????????????bregudeti2 - shtrihet ne shpatin perendimor te maleve te Himares, te cilat ne burimet antike greke quheshin malet Keraune (Akrokeraune, Malet e Vetetimes)3, kurse F.C.H.L. Pouqueville ne fillim te shekullit te XIX i quan Malet e Laberise (Iapygie ou Iapourie)4. Shpati ku jane renditur fshatrat zbret me nje pjerresi te theksuar deri ne buze te detit Jon. Malet e Himares (Akrokeraune) me majat e tyre me te larta: mali i Cikes (2045 m), maja e Lapjetes (1198 m), maja e Lugjes (1046 m) e ndajne krahinen e Himares nga ajo e Kurveleshit. Ne veri Himaren e ndan nga krahina e Vlores, vargu i Karaburunit, me shtegun kryesor, Qafen e Llogarase (1027 m). Ne jug krahina e Himares, pasi perfshinte edhe kepin e Porto Panormos kufizohej me Borshin, i cili ne Mesjete ishte kryeqender e nje bashkesie krahinore me vete - krahina e Sopotit.

Ne mbare krahinen e Himares mbisundon klima mesdhetare. Nga verilindja vargu i Karaburunit dhe i Cikes (malet Keraune) e mbrojne ate nga murlani dimeror. Me kete pozicion klimaterik krahina e Himares, ne teresi me toka te pakta bujqesore, ka kultivuar kurdohere, pervec blegtorise, dy kulturat kryesore mesdhetare: ullinjte dhe agrumet, pa perjashtuar vreshtat. Pozicioni gjeografik i ka detyruar banoret e krahines te lidhen nga pikepamja ekonomike jo vetem me token, por edhe me detin - me detin jo aq me peshkimin sesa me lundrimin.

Nje ndikim te vecante ne krahinen e Himares kane ushtruar marredheniet me krahinen fqinje malore te Kurveleshit. Si pasoje e ketyre marredhenieve shekullore banoret e te dy ketyre krahinave shqiptare fqinje - Himares dhe Kurveleshit - ne shumicen e rasteve kane qene farefis midis tyre. Kjo lidhje e ngushte farefisnore ka ndikuar edhe ne gjeografine politiko-administrative te kesaj treve. Per zyrtaret bizantine dhe osmane, te cilet e kundronin treven nga Lindja, Himara si krahine ishte ne prapashpine te treves se Gjirokastres (Kurveleshit) ose te Delvines. Per kete arsye administrata osmane fshatrat e saj i perfshinte ne njesine administrative te Kurveleshit ose te Delvines. Perkundrazi per zyrtaret dhe eruditet perendimore, sidomos italike, te cilet e kundronin treven nga perendimi, ne balle ishte krahina e Himares, kurse Kurveleshi dhe Delvina qendronin ne prapashpine te saj. Si rrjedhim mjaft vendbanime te Kurveleshit dhe te Delvines jane perfshire prej tyre ne listen e fshatrave te krahines se Himares. Me keto dy kendveshtrime te kunderta shpjegohet arsyeja perse ne burime bizantine dhe osmane emri i Himares si bashkesi krahinore zakonisht zhduket dhe perse te burime perendimore krahina e Himares, sikurse u tha, shfaqet si njesi gjeografike here me pak e here me dhjetra fshatra.

Pavaresisht nga keto luhatje, Himara si krahine ka qene dhe vazhdon te jete nje bashkesi etnografike me vete. Si e tille ajo ka perfshire, sic perfshin edhe sot, shtate fshatrat e permendura. Banoret e saj, duke perfshire dhe ata qe njohin greqishten kane midis tyre nje kulture popullore kane midis tyre nje kulture popullore te njejte ne te gjitha drejtimet - ne doket, zakonet, kenget, vallet, veshjet, legjendat dhe mentalitetet.

Madje himariotet kane nje kulture popullore gati te perafert, me ate te banoreve fqinje te Laberise. Sikurse do te shihet ne vendin e duhur, banoret e saj kane patur gjithashtu nje te drejte zakonore te perbashket te shprehur ne gjuhen shqipe (venomet). Edhe normat kanunore te banoreve te Himares kane aferi me ato te Laberise, sado qe sot ato u perkasin besimeve fetare te ndryshme, te paret te krishtere, te dytet myslimane. Kete e deshmojne materialet e regjistruara gjate ekspeditave etnografike qe jane ndermarre gjate dhjetevjecareve te kaluar ne keto krahina. 5

Megjithate ne gjirin e fshatrave te saj ka nje dallim ne nje pike te rendesishme. Tre nga vendbanimet e krahines - Palasa, Himara dhe Dhermiu - flasin brenda dhe jashte shtepise shqip dhe greqisht. Kater fshatrat e tjere brenda dhe jashte shtepise flasin vetem shqip. Duhet patur parasysh se tre fshatrat e permendura i kane banesat e tyre afer detit. Per kete arsye ato merreshin kryesisht me lundrim, kurse kopshtarine dhe blegtorine e kishin si ekonomi ndihmese. Pothuajse cdo familje kishte mjetin e saj te lundrimit, dikush anije, dikush varke, sipas fuqise ekonomike. Banoret e kater fshatrave te tjere (Vuno, Qeparo, Kudhes dhe Pilur) me banesat e tyre ne kodrina, larg buzes se detit, nuk merreshin, me ndonje perjashtim, me detari, pra nuk kishin mjete lundrimi. Ata merreshin me kopshtari, blegtori dhe me emigracion. Si rrjedhim, sa here qe krahina e Himares behej pre e fushatave ushtarake osmane, familjet e fshatrave kodrinore ngarkonin mbi kuaj teshat e shtepise dhe sebashku me familjet dhe bagetite e tyre strehoheshin perkohesisht ne krahinen e Kurveleshit. Perkundrazi, banoret e tre fshatrave te buzedetit, meqenese nuk i merrnin dot anijet ne krah, pasi ngarkonin mbi to familjet dhe orendite e domosdoshme, lundronin ne viset qe nuk ndodheshin nen sundimin turk - ne ishujt greke Joniane (Korfuz) ose ne brigjet italiane te Puljes dhe riatdhesoheshin, nganjehere edhe pas disa vitesh, kur largohej rreziku turk. Deshmine me te hershme per largimin e perkohshem ne rast rreziku te banoreve te Himares, pjeserisht neper toke dhe pjeserisht neper det, e kemi nga kronisti venedikas i fundit te shek. XV Stefano Magno. Duke pershkruar fushaten qe ndermori sulltan Bajaziti II ne vitin 1486 kunder Himares kryengritese, ai shkruan se kunder saj u nisen dy sanxhakbejlere turq per te ndjekur banoret qe u larguan nga toka (nenkuptohet drejt maleve te Laberise). Ne te njejten kohe, me porosi te sulltanit "dolen nga Vlora gjashte fuste (anije - K.F.) dhe erdhen te ai bregdet per te penguar qe ata popuj te mos iknin me barke nder ishuj (per divedar che quelli populi con barche non fusizeno alle isole)".6

Keto largime te perkoheshme do te na shpjegojne depertimin e greqishtes (dikur, sikurse e pohojne vete kreret himariote ne nje leter te tyren te vitit 1759, edhe te italishtes)7 tek banoret e tyre.

Njoftimin me te hershem se banoret e Himares, Dhermiut dhe Palases flisnin greqisht e kemi nga kronisti grek i Janines Panajot Aravantinoi ne vepren e tij Kronografia e Epirit,8 botuar ne 1856. Themi me te hershem mbasi para Aravantinoit, me perjashtim te nje pohimi te diskutueshem qe ndeshet ne vitin 1729 (i cili do te trajtohet me tej), banoret e treves himariote, perfshire edhe ato te tre fshatrave "greqishtfolese", permenden jo si greke, por si shqiptare te krishtere. Kronisti grek P. Aravantinoi ne lidhje me Himaren, njofton se gjuha qe flitej ne Himare (me 180 shtepi), ne Dhermi (me 200 shtepi) dhe Palase (me 80 shtepi), ishte greqishtja, kurse ne Vuno (me 180 shtepi), Pilur (me 30 shtepi), Qeparo (me 200 shtepi) dhe Kudhes (me 30 shtepi) flitej, sipas tij, greqisht dhe shqip.

Asnje prej ketyre njoftimeve nuk eshte i sakte. Sikurse do te shihet, ne tre fshatrat e para flitej edhe greqisht edhe shqip, kurse ne kater fshatrat e tjera sipas deshmise se udhetarit anglez, Ed. Lear, i cili e vizitoi krahinen e Himares ne ato vite (1848), pra ne kohen e P. Aravantinoit, flitej vetem shqip.9 Megjithate, vete Aravantinoi ne pjesen enciklopedike te vepres se tij, te zeri Himare (????????? thote se vetem tre fshatrat greqishtfolese i perkisnin, pa dhene asnje deshmi historike, kombesise (filise) greke, kurse kater fshatrat e tjere banoheshin, shkruan ai, nga shqiptare. Me vone me thellimin e vazhdueshem te nacionalizmit helenik filloi te zinte nje vend te rendesishem ne publicistiken dhe historiografine greke teza se gjithe shqiptaret ortodokse nuk ishin gje tjeter vecse helene, te cilet gjuhen e tyre amtare, greqishten, e kishin zevendesuar me shqipen. Megjithate jo te gjithe e perqafuan kete teze. Keshtu p. sh. Kristo Suli, ne zerin Himare te shkruajtur prej tij ne Enciklopedine e Madhe Greke (Enciklopedia Pyrsos) perserit tezen e Aravantinoit, ndonese as ky nuk citon ndonje burim dokumentar qe te vertetoje perkatesine etnike greke te tre fshatrave te Himares10. Perkundrazi, Al. Mamopullos, nje grekoman ekstremist i dhjetevjecareve te kaluar, shkon me tej. Pasi njofton se krahina e Himares perfshinte 13 fshatra, shkruan se tete prej tyre qene fshatra greke (????????: Himara, Coraj, Qeparo, Kudhesi, Piluri, Vuno, Dhermiu, Palasa, kurse pese fshatrat e tjere (me banore myslimane - K.F.) qene shqiptare (??????????Kuci, Bolena, Borshi, Ftera, Kallarati11. Nje pikepamje disi te perafert ka shfaqur edhe linguisti grek. Ev. Ath. Boga bashkekohes i Aleksander Mamopullit. Ne trajtesen e tij te botuar ne vitin 1966 kushtuar te folmeve te greqishtes veriore (te Epirit) ne te cilin i kushton nje kapitull te vecante Himares, ai shkruan, gjithnje pa sjelle asnje burim dokumentar historik: "Himara si krahine autonome permblidhte nente fshatra nga te cilat tre (Himara, Palasa, Dhermiu) ishin greqishtfoles (?????????????kurse gjashte te tjerat kane harruar gjuhen greke dhe tani jane shqipfolese (albanofone)12".

Sot ne pergjithesi edhe historiografia shqiptare pranon se banoret e ketyre tre fshatrave, ndonese jo te gjithe, e njohin greqishten. Por origjinen e saj historianet shqiptare e shpjegojne me ndikimin qe ka ushtruar kisha greko-fanariote ne Shqiperi dhe pjeserisht me kontaktet tregtare qe keto fshatra kane patur me qendra tregtare te aferta greke, kryesisht me Korfuzin dhe me ishujt e tjere joniane. Por, nese eshte e vertete se greqishtja perdorej ne familje edhe nga grate, keta dy faktore nuk jane bindes. E para se kisha fanariote dhe shkolla greke kane vepruar jo vetem ne keta tre fshatra greqishtfoles te Himares, por edhe ne fshatrat e tjere me banore ortodokse te Shqiperise Jugore, kurse popullsia mbeti vetem shqipfolese. E dyta, se kontaktet tregtare te himarioteve me greket, mund te shpjegojne depertimin e greqishtes tek burrat, por jo tek grate. Por keto shpjegime jane te pamjaftueshme.

Sikurse shihet midis historianeve shqiptare dhe atyre greke ka pikepamje te kunderta ne tre drejtime. Sipas te pareve, banoret e ketyre tre fshatrave i perkasin kombesise shqiptare dhe e kane greqishten si gjuhe te dyte, sipas shkrimtareve helene ata i perkasin kombesise greke dhe e kane shqipen si gjuhe te dyte. E dyta, sipas te pareve idioma greqishte e ketyre tre fshatrave ka depertuar nga jashte ne kohet e vona, sipas te dyteve ajo eshte me origjine mesjetare, madje antike. E treta, te paret e besojne konstatimin e vezhguesit te mprehte anglez E. M. Leake, i cili pasi vizitoi Himaren me 1804 thote: "Pothuajse te gjithe burrat dine greqisht dhe ata qe kane qene ne kurbet flasin edhe italisht; por grate pergjithesisht s'dine asnje gjuhe tjeter vecse shqipes"13, kurse te dytet nuk e kane kundershtuar me argumenta pohimin e M. Leake, i cili e thote shkoqur se greqishtja ne kohen e tij nuk ishte gjuhe familjare.

Historianet helene e shohin origjinen "greke" te himarioteve te emigrimi i tyre nga trojet e Greqise ne bregun e Himares. Perderisa banoret antike te kesaj treve kane qene kaonet, te cilet i perkisnin etnikonit ilir, rruga qe atyre u mbetej ishte hulumtimi ne fushen e dokumentacionit mesjetar me shprese se mund te gjenin ndonje shenje shtegtimi popullsish helene nga treva e Ellades ne brigjet e Himares. Meqenese historianet medjeviste greke nuk gjeten, as ne periudhen mesjetare gjurme shtegtimesh nga ndonje kend i Greqise drejt brigjeve te Jonit, ceshtjen e moren ne dore linguistet helene. Sipas metodologjise se tyre kur ne fushen e studimeve historike mungojne burime dokumentare te mirefillta, ne vend te tyre, rendesi te dores se pare marrin studimet linguistike, me sakte krahasimet dialektologjike, brenda se njejtes gjuhe.

Sinjalin e pare ne kete drejtim e dha A. Petridhi ne fund te cerekut te trete te shek. XIX. Duke u mbeshtetur ne disa pika takimi midis greqishtes se Himares dhe dialektit dorik, ai nxori perfundimin se himariotet ishin kolone greke te ardhur nga Peloponezi. Tekstualisht ai thote: "Himariotet flasin shqip dhe greqisht ndermjet fshatrave, shqip me shqipfolesit dhe greqisht me greqishtfolesit, por ne greqishten e tyre ka elemente (fonetik dhe leksik) qe tregojne per ndikim te dialektit dorik".14 Shtate vjet me vone V. D. Zotos-Molosoi thote se: "Greket e bregdetit te Himares (??????????????????????????????????????mbahen si kolone te manioteve sepse ngjasojne ne moral, karakter dhe ne shqiptimin e gjuhes".15 Nje cerek shekulli me vone N. Mustakidhi mendoi se e sqaroi perfundimisht prejardhjen e himarioteve kur shkrojti se disa himariote i kishin thene atij se stergjysherit e tyre kishin ardhur nga krahina e Manit te Peloponezit16. Mustakidhi nuk ishte nje historian, por nje dhaskal fshati, i cili u jepte rendesi te tepruar tregimeve te pleqve, aq me teper qe ne kete rast, ata ndoshta ishin ndikuar nga punimi i V. D. Zotos-Molosoit. Si rrjedhim, njoftimi i tij nuk kishte vleren e nje burimi historik, por vetem nje nxitje per te bere kerkime dhe per ta vertetuar ose rrezuar me burime dokumentare tregimin e pleqve. Por, meqenese "zbulimi" i Mustakidhit i kenaqte prirjet nacionaliste helenike, historianet e mevonshem greke, te cilet zakonisht ne te tilla raste referojne njeri-tjetrin, e pranuan njoftimin e tij, jo si sugjerim por si fakt historik.

Por ka edhe autore helene qe sjellin si deshmi te origjines greke te himarioteve nga Mani ngjashmerine qe kane disa norma te rendesishme te se drejtes zakonore te dikurshme te banoreve te ketyre dy krahinave. Ata sjellin si shembull, normen e se drejtes zakonore qe ka lidhje me pozicionin e dikurshem juridik te gruas, e cila si ne Himare ashtu dhe ne Mani, edhe pas marteses, edhe pasi lindte femije, vazhdonte t'i takonte fisit te prinderve te saj. Ata sjellin gjithashtu si shembull, normen tjeter, se ne te drejten zakonore te te dy vendeve martesa konsiderohej e konsumuar (realizuar) jo me kurorezim, por me lindjen e femijes se pare dhe se kur gruaja nuk lindte femije, burri kishte te drejte te merrte nje grua te dyte, pa e debuar gruan e pare. Por keto pika takimi midis tyre rrjedhin jo ngase himariotet qene greke te ardhur nga Mani, por ngase banoret e Manit, sikurse do te shihet me tej, qene shqiptare (arvanite) te vendosur gjate shtegtimeve qe mbushen Peloponezin ne shek. XIV. Deshmi eshte fakti se keto norma te Manit nuk jane te ngjashme vetem me normat e lashta te Himares, por me ato te dikurshme te mbare shqiptareve te Shqiperise. Kurse nga ana tjeter keto norma zakonore te manioteve nuk kishin ngjashmeri me ato te fqinjeve te tyre greke.

Nje shpjegim per t'u patur parasysh per historine e greqishtes se Himares eshte ai qe dha gjuhetari danez Hoeg me 1925. Duke studiuar gjuhen e himarioteve te pashkolluar, te vendosur ne Korfuz, ai e pranoi aferine e te folmes se himarioteve me greqishten jugore te Manit, por nuk e sheh prejardhjen e saj nga Mani. Sipas tij e folmja greqishte e Himares ka aferi me te folmen e koloneve maniote te shperngulur nga Mani dhe te vendosur ne Pulje (Itali Jugore) ne shek. XV17. Gjithnje sipas tij, qe ketej keta kolone "maniote" pas katastrofes qe pesuan turqit ne Otranto ne vitin 1480, u shperngulen nga Pulja dhe u vendosen ne Himare. Keto mergime dhe rimergime (te manioteve nga Mani ose nga Pulja ne Himare), e veshtiresuan me teper problemin mbasi, si njera ose tjetra shperngulje nuk deshmoheshin nga burime dokumentare. Ne te vertete ka ndodhur e kunderta nga ajo qe thote Hoeg. Sikurse do te shihet jane himariotet ata qe emigruan perkohesisht ne periudha te ndryshme ne Pulje gjate ekspeditave turke. Ka pra mundesi qe takimet gjuhesore te himarioteve me te folmen maniote te shpjegohen me kontaktet e vazhdueshme te himarioteve qe kane vizituar gjate shekujve Puljen, ku kishte kolone maniote. Gjithsesi per Hoeg-un ka rendesi fakti se ne te folmen greqishte te Himares ka ndikime jo vetem nga dialektet greke jugore te Peloponezit, por edhe nga dialektet greke veriore te fqinjeve te saj. Por edhe keto takime gjuhesore mund te shpjegohen me qendrimet e shpeshta te himarioteve sebashku me familjet e tyre ne ishujt greke te Jonit, gjate ekspeditave turke kunder Himares.

Me ne fund, vlen te permendet ketu edhe pikepamja e shfaqur nga M. Dhendhiani me 1926, i cili nuk e pranon vendosjen e manioteve ne Himare. Duke polemizuar me linguistin danez Hoeg, ai anon me teper nga teza se himariotet nuk jane kolone greke te ardhur as nga Mani, as nga Pulja. M. Dhendhiani thote se: "Eshte me e besueshme te pranojme se himariotet jane pasardhes te banoreve te vjeter te periudhes mesjetare bizantine, kurse tradita qe flet per prejardhjen e tyre nga Mani ka rrjedhur nga ngjashmeria qe keto dy krahina kane patur ne fushen e te drejtes zakonore dhe nga rezistenca e tyre e perbashket perballe invazionit turk".18

M. Dhendhiani nuk na sjell deshmi historike qe te provojne pranine gjate mesjetes paraturke te banoreve greke ne Himare. Perkundrazi, burimet historike mesjetare para dhe pas vitit 1481 i emertojne banoret e Himares ose "shqiptare" ose thjesht "himariote", por asnjehere "greke". Mjafton te permendim kronistin bizantin te shek. XV Laonik Kalkokondili, i cili duke folur per jehonen qe pati fushata e Janosh Huniadit ne Shqiperi kunder ushtrive osmane ne nentorin e vitit 1443 (pra gati kater dekada para vitit 1481) treven e Himares e perfshin ne emertimin "Bregdeti i Maqedonise prane Jonit" dhe le te kuptohet se banoret e saj qene "shqiptare", te cilet u bashkuan me Depe Zenevisin dhe marshuan per te cliruar Argjiropolihnin (Gjirokastren). Megjithate tezen e M. Dhendhianit e mbeshteti historiani gjerman G. Stadtmüller, i cili ka shkruar me 1934 se: "Ishulli gjuhesor (????????????????i Himares nuk eshte koloni, nje ngulim i helenizmit Puljan i themeluar nga fundi i shek. XV, por me i vjeter. Ishulli,- vazhdon historiani gjerman, - eshte me teper i rrethuar, i bllokuar nga nenshtresa bizantine dhe eshte ruajtur qe nga epoka kur grupi i dialekteve greko-veri-perendimore dhe jugo-greke e mbizoteruan krahinen vazhdimisht. Ajo krahine u copetua nga agresioni sllav dhe pjesa e bregdetit te Epirit mbeti ne duart e bizantineve".19 Por edhe ky eshte nje supozim, mbasi Stadtmüller-i tezen e tij nuk e ndricoi me burime dokumentare.

Deri ne mes te shek. XX gjuhetaret greke e trajtuan greqishten e folur ne tri fshatrat e Himares si pjese e nje idiome te vetme pa lidhje as me greqishtjen e Dropullit, as me ate te Vurgut, as me ate te krahinave te tjera te Epirit. Sic u tha, ata e pane lidhjen e saj vetem me dialektin e greqishtes jugore te Manit (Peloponez). Por, gjuhetari grek Ath. Boga nxorri me 1966 nje perfundim interesant. Sipas tij te folmet greqishte se tri fshatrave te Himares, nuk i takojne te njejtes idiome, por te pakten dy idiomave te ndryshme, njera nga te cilat flitej ne Himare, tjetra ne Dhermi dhe Palase. Si rrjedhim, banoret e tre fshatrave, ndonese fqinje teper te afert midis tyre, kane ardhur, sipas tij, te pakten nga dy vise te ndryshme20. Ne kete menyre per studiuesit greke fronti i studimeve gjuhesore u zgjerua, mbasi per te hulumtuar prejardhjen e banoreve "greqishtfoles" te ketyre fshatrave duheshin bere kerkime krahasuese te vecanta. Vete Ev. Ath. Boga beri perpjekje per te zbuluar atdheun e hershem te ketyre banoreve. Me kete rast ai citon profesorin e mjeksise legale Aleks Pali (me origjine nga Dhermiu), i cili ne mes te shek. XIX ka pohuar se greqishtja e folur ne Dhermi kishte aferi me te folmen greqishte te Sinopit, Kerasuntes dhe Trapezuntes qe ndodhen ne Azine e Vogel ne brigjet e Detit te Zi21. Teza iu duk atij pak e besueshme prandaj hoqi dore prej saj. Madje, ai parashtroi tezen se te dy te folmet greqishte te Himares i perkasin greqishtes jugore dhe "me karakteristika te veta origjinale te te folmeve te tjera te Epirit te Veriut". Por edhe kete teze, e cila mund ta conte ne dialektet e greqishtes veriore te ishujve te Jonit, ai nuk e shkoqiti me tej. Ai u kthye ne pikepamjen tradicionale te V. D. Zoto-Molosoit, sipas te cilit prejardhjen e tyre himariotet e kane nga krahina e Manit ne Peloponez.

Sic shihet, perpjekjet e studimtareve helene per te ndricuar perkatesine greke te banoreve te tre fshatrave "greqishtfolese" te Himares pa burime dokumentare historike, por vetem me pikat e takimeve dialektore me nje nga te folmet e greqishtes ne hapesiren e Hellades, nuk kane dhene rezultate bindese. Kjo eshte e kuptueshme po te kemi parasysh se gjuhesia eshte per historine nje disipline ndihmese. Si rrjedhim, rezultatet e saj behen deri diku te pranueshme (te pakten per periudhat mesjetare e ketej), nese ato gjejne mbeshtetje, sadopak, me burime dokumentare historike dhe ca me teper nese ato pajtohen me logjiken historike dhe nuk bien ne kundershtim me te dhenat qe na japin rezultatet e disiplinave te tjera ndihmese te historise, sic jane studimet e zakoneve, dokeve, kengeve, valleve, veshjeve, emrave te njerezve (onomastika), organizimeve shoqerore dhe e drejta zakonore. Nga kjo pikepamje duhet thene paraprakisht se materiali etnografik i tre fshatrave "greqishtfolese" tregon aferi me teper me ate te treves se Laberise Shqiptare sesa me ate te Manit. Madje edhe pikat e takimit me normat zakonore te Himares me ato te Manit na cojne, sikurse u tha, ne origjinen shqiptare te atyre normave. Studimtari grek. D. Vajakakos, nje gjuhetar, duket se e kuptoi dobesine e metodologjise qe kane ndjekur koleget e tij per te zbardhur origjinen greke te himarioteve vetem me hulumtimet gjuhesore. Kete dobesi e pohon kur thote se studimet linguistike mbi te folmen e Himares kane dhene deri sot vetem shenja dhe jo fakte. Per kete arsye, ai iu pervesh hulumtimit te burimeve dokumentare per te deshmuar me anen e tyre prejardhjen greke te himarioteve. Kesaj ceshtjeje, ai i kushtoi dy punime studimore: njeri "Himara e Epirit te Veriut dhe Manit nga pikepamja gjuhesore dhe folklorike", tjetri "Kontribut ne studimin mbi karakteristikat idiomatike gjuhesore te Himares".22 Ne ketu do t'u referohemi dy punimeve te D. Vajakakosit, mbasi ne to jane permbledhur te gjitha argumentat historike qe studimtaret greke kane mundur te rreshtojne per te vertetuar prejardhjen greke te banoreve te tre fshatrave te Himares. Pra ketu do te perqendrohemi vetem ne shoshitjen e burimeve dokumentare historike, te cilat per fat te mire nuk mungojne, madje jane relativisht te pasura, aq me teper qe rezultatet e studimeve dialektologjike te paraqitura nga studiuesit greke jane, sipas pohimit te tyre, ende te diskutueshme.

Mjafton te permendim gjuhetarin e njohur grek G. Anagnostopulli, i cili ndersa nga njera ane pranon se greqishtja e Himares ka aferi me idiomen greqishte te Manit, nga ana tjeter shfaq rezerva, mbasi sic thote ai "nuk kemi ndonje studim gjuhesor dhe nje fjalor te plote dhe te sakte te gjuhes qe flitet ne Himare per ta krahasuar ate me te folmen e Manit, per te cilen gjithashtu nuk kemi dijeni te plote dhe te sakte"23. Pra kemi te bejme me krahasime mes dy te panjohurave. Por, D. Vajakakos megjithese deklaron se: "Eshte e veshtire te vendosesh me bindje te plote ne lidhje me prejardhjen e himarioteve, qofte per njeren, qofte per tjetren teze, mbasi kemi te bejme me shenja dhe jo me prova, pra jo me fakte historike te shkruara qe te deshmojne vendosjen e manioteve ne Himare", ai e pranon si te mireqene prejardhjen e himarioteve nga Mani.

Pjesa me qendrore e punimit te D. Vajakakos, fillon pikerisht kur ai rreshton burimet dokumentare ne favor te prejardhjes greke te himarioteve nga Mani. Sipas tij, pikenisja e shtegtimit te manioteve drejt Himares fillon me Traktatin e Paqes turko-venedikase te perfunduar me 25 janar 1479. Ne baze te ketij traktati Republika e Shen Markut ia dorezonte Turqise krahinen e Manit, ne cepin jug-perendimor te Peloponezit. Por banoret e Manit e kundershtuan dorezimin e tyre tek turqit dhe vendosen te rezistonin me arme. Midis vullnetareve qe i shkuan Manit per ndihme ishte edhe kapedani Korkondil Klada nga qyteti fqinj i Korones bashke me luftetaret e tij, te cilet sherbenin si stratiote nen urdherat e Venedikut. Nje vit me vone, ne janar 1480 pas protestave te sulltanit, republika e denoi me ashpersi vazhdimin e rezistences nga K. Klada. Pas denimit nga Venediku K. Klada me 50 luftetaret e tij, ne pamundesi per t'u kthyer ne vendlindjen e tij, ne Korone, e cila ndodhej ende nen zoterimin e Republikes se Shen Markut, u larguan ne prill 1480 nga Moreja dhe u vendosen si refugjate ne Pulje, ne Mbreterine e Napolit. D. Vajakakos vazhdon te tregoje se nje vit e gjysem me vone, ne gusht 1481, K. Klada me luftetaret e vet mori pjese ne ekspediten qe Gjon Kastrioti ndermori nga Pulja ne Himare dhe se pas ekspedites nuk u kthye me ne Itali. Pra sipas tij eshte pikerisht me kete ekspedite te vitit 1481 qe u krye kolonizimi i Himares nga maniotet "greke". Pastaj shton se keta maniote duhet te kene gjetur ne Himare nje popullsi te vjeter greke. Sikurse shihet pranine e nje popullsie me te hershme greke ne Himare (teze e permendur me pare nga M. Dhendhiani), edhe D. Vajakakosi e ka me hamendje.

Tregimi i D. Vajakakosit ka nje varg dobesish dhe pasaktesish, tre prej te cilave, me kryesoret, do t'i shoshitim me ane te dokumentacionit historik bashkekohor: nese Korkondil Klada ishte grek apo shqiptar; nese kishte ose jo ne Himare banore greke para ekspedites se Gjon Kastriotit ne vitin 1481 dhe e treta, nese qendroi ose jo ai me shoket e tij ne Himare pas perfundimit te ekspedites se Gjon Kastriotit.

***

Gadishulli i Manit ndodhet ne provincen e Lakonise, e cila shtrihet ne kepin jugperendimor te Morese. Perballe gadishullit jane dy qytete kryesore bregdetare te Lakonise, Korona dhe Modona (Mothona). Shqiptaret te shperngulur nga viset jugore te Shqiperise se sotme jane vendosur ne Lakoni qe ne shek. XIV kur ajo ndodhej nen sundimin e despotatit bizantin te Mistres. Prania e tyre ne Mani, sidomos ne Korone dhe Modone vertetohet nga aktet kancelareske dhe kronikale venedikase, te zbuluara dhe te botuara ne origjinal nga historiani i njohur grek i shek. XIX K. Sathas24. Ato flasin gjithashtu per rolin teper aktiv qe arvanitet e Lakonise luajten ne luften kunder invazoreve osmane. Madje, sikurse deshmon historiani i njohur gjerman J. Hammer, kur ne mes te shek. XV dy despotet bizantine te Peloponezit, vellezerit Dhimiter Paleologu dhe Thoma Paleologu ishin ne konflikt me njeri-tjetrin dhe secili prej tyre perpiqej te siguronte perkrahjen e sulltanit, kunder vellait te vet, vetem shqiptaret qene ata qe luftuan kunder turqve dhe kunder grekeve qe ndihmonin turqit. Pesha e shqiptareve si force politike dhe ushtarake ishte aq e rendesishme, sa qeveritari bizantin i krahut te Manit, Manuel Kantakuzeni, me qellim qe te terhiqte simpatine e tyre, thote Gjon Muzaka ne "memoriet e tij" te shkruara me 1510, nderroi emrin e tij grek Manuel dhe te gruas se tij Maria, duke marre emrin shqiptar Gjin, kurse gruaja e tij Kuqe. (Emanuel Catacusino il quale signoreggiava il Braccio de Mainna...e mutarli il nome e chiamorno Ginno, e la moglie ch'avea nome Maria, la chiamorno Cucchia, e sono nomi Albanesi).25 Pranine e shqiptareve ne Lakoni dhe mbiemrin e dyfishte - njerin grek (Kantakuzinos), tjetrin shqiptar (Gjin) - te qeveritarit te Manit (??????????????????????????????????e pohon edhe G. D. Kapsalis, autori i zerit "Mani" te Enciklopedia e madhe greke26.

Do te shkonte gjate te permendnim ketu aktet venedikase te botuara nga Sathas, te cilat deshmojne per rolin qe luajten shqiptaret e Lakonise dhe te provincave te tjera fqinje, te Morese (Elide, Argolide etj.) gjate viteve '50, '60, '70 te shek. XV te frymezuar nga rezistenca e Skenderbeut ne Shqiperi, kunder invazoreve osmane. Duhet thene gjithashtu se qendrimi i lekundshem qe mbajten arkondet greke te Morese ndaj invazoreve osmane, i detyroi kreret shqiptare te kesaj treve, ne menyre te vecante ata te Lakonise, qe te kerkonin mbeshtetje te Republika e Venedikut dhe t'i sherbenin asaj si stratiote, per disa dhjetera vite me rradhe, per mbrojtjen nga pushtimi turk te viseve te tyre bregdetare qe ndodheshin nen zoterimin e saj.

Korkondil Klada, i cili sipas historianeve helene kryesoi kolonine "greke" te vendosur me hamendje ne Himare nuk ishte grek por shqiptar (arvanit). Ai ishte nje stratiot jo nga Mani, por nga Korona. Ai ishte pinjoll i Kladeve ose i Kladajve, nje bashkesi arvanite e Korones. Per perkatesine shqiptare te bashkesise se Kladajve po sjellim ketu nje deshmi dokumentare. Ajo vjen nga nje leter e nje funksionari venedikas qe banonte ne treven e Korones, drejtuar me 15 shkurt 1482 dogjit te Venedikut. Sipas tij, vojvoda i sanxhakbeut turk te kesaj treve ishte me kombesi shqiptare (che he de natione albanese) dhe farefis i Buzikejve te ketushem, pjesetare te bashkesise (setta) se Kladajve, pra kuptohet se edhe Kladet i perkisnin kombesise shqiptare. Pastaj shton se ky vojvode sebashku me nje funksionar tjeter te ketij sanxhaku - nje subash, gjithashtu me kombesi shqiptare (etiam de natione albanese), qene ngarkuar prej sanxhakbeut qe te ndermjetesonin per t'i pajtuar me te dhe te sillnin nen bindjen e tij kryengritesit Meksi Buziki (Mexa Busichi) kryetar i bashkesise se Kladajve (capo de la setta de i Cladioti), vellezerit e tij Pjeter Buziki, Duma Buziki si dhe Zagan Karatollen me Marin Klimentin, gjithashtu nga bashkesia e Kladajve. Kuptohet me ne fund se kjo treve kishte plot banore arvanite perderisa sanxhakbeu turk qeveriste ketu me vojvode dhe subashe arvanite, madje edhe kundershtaret e tij, bashkesia e Kladajve, ishin arvanite. Me nje fjale pjesetaret e repartit te kryesuar nga Korkondil Klada qe moren pjese ne ekspediten e Gjon Kastriotit, nuk qene greke, por shqiptare (arvanite). Madje shqiptaresia e K. Klades dhe e luftetareve te tij duhet te shpjegoje edhe pjesemarrjen e tyre ne ekspediten e udhehequr nga biri i Skenderbeut.

Ne lidhje me pretendimin e dyte - se ne Himare kishte banore te vjeter para "ardhjes" se K. Klades (1481) - kemi te bejme me nje teze qe mbetet thjesht nje hamendje. Mjafton te thuhet se ne asnje nga burimet dokumentare ose tregimtare, qofte antike, qofte mesjetare, nuk behet asnje fjale, qofte edhe terthorazi per pranine e ndonje popullsie greke ne Himare. Vec kesaj, nese himariotet do t'i perkisnin etnikonit helen do te ishte e veshtire per ta qe te aderonin ne nje kuvend kombetar shqiptar, sic ishte Kuvendi i Lezhes i mbledhur me 2 mars 1444. Marin Barleti, i cili e ka zakon te cilesoje kombesine e figurave historike vetem kur ata nuk jane shqiptare, kur vjen fjala per pjesemarrjen e himarioteve ne Kuvendin e Lezhes ai shkruan se: "Ne kete mbledhje historike ata u perfaqesuan nga Andrea Topia, nje bujar shqiptar i kulluar". Pastaj shton: "Topiajt ishin njohur edhe si princer edhe per sundimin e Himares se Uliksit. Himara eshte nje vend malor kundrejt Korkyres (Korfuzit - K.F.), ku banon nje popull i pamposhtur dhe trim qe te mos them luftarak, te cilet ne i quajme zakonisht Himariote".27 Ne lidhje me ceshtjen e trete - nese K. Klada me luftetaret e tij qendruan ose jo ne Himare - le te leme te flasin burimet dokumentare te kohes se ekspedites se Gjon Kastriotit. Paraprakisht duhet te themi se ato nuk permbajne asnje shenim qe t'i cilesoje luftetaret e K. Klades si greke.

(ka edhe me shume se kaq-BARAT)
Referencat per shkrimin

1 D. Farlati. Illyricum sacrum. Vol. VII, Venetiis 1817, ff. 434-436.

2 V.D.Zotos-Molosos. Hpeiretikai meletai. Vell. 4, Athine 1878, f. 77.

3 Scylax, Periplus 26,27. Scymnus. Orbis description 364. Apollodorus. Bibliotheca. I, 137. J. Ceasar. Bellum Civile III, 6, 3. Straboni. Geofraphica I. 21; IV, 316, 317, 318, 324, 326. Lucanus. Pharsalia II 45; V, 93. Pomponius Mela. De geographia II, 3, 54. Plinius (Maior). Naturalis historia III, 23; 26, IV. Suetonius. De vita Ceasarum Aug. 17 Arrianus. Historia successorum Alexandri A 1, 9 A 7. Pausanias. Descriptio Graeciae I, 13, 1; V 22,4. Appianus. Bella civilia II, 54. Rovenatis Anonymus. Cosmographia V, 13.

4 Voyage de la Grece (2-eme edition). Paris 1826, f. 307.

5 I. Elezi. Edrejta zakonore e Laberise. Tirane 2002. Shih vecanerisht ff. 22-26, 101-110.

6 C. N. Sathas. Documents relativ a l'histoire de la Grece o au Moyen-Age. Vol. VI. Paris 1886, f. 236. I. Zamputi. Dokumenta te shek. XV per historine e Shqiperise. Vell. IV (1479-1506). Pjesa I (1479-1499). Tirane 1967, ff. 100-101.

7 Letra ne origjinalin italisht ruhet ne Arkivin e Ministrise se Puneve te Jashtme te Rusise. Moske. Fondi: "Marredheniet e rusise me Malin e Zi", 1755, dok. nr. 35, f. 159. Letra ne perkthimin shqip eshte botuar ne: Dokumente te pabotuara mbi marredheniet e popullit shqiptar me Rusine ne shek. XVIII. Ne: "Buletin per shkencat shoqerore", 2 (1955), ff 156-162.

8 P. Aravantinos. Crenograqia ths Hpeirou. Vell. II. Athinai 1856.

9 Eduard Lear. Journals of a Landscape painter in Albania. London 1852.

10 Megali Ellinike. Enciklopedia. Vell. 24, Athinai 1934, f. 543

11 Al. Momopoulos. Hpeiroz. Vell. I, Athinai 1961, f. 199.

12 Ev. Ath. Boga. (Mpogka). Ta glessika idiemata tez epeirgn. Vell. II. (Ker B'). Janine 1996 (Tgessrin Cimarraz Drnmadn Paliasaz), f. 77

13 William Martin Leake. Travels in Northen Grece. Vell. I. London, 1835, ff. 112-114.

14A.Petridi.Cronikon Druopidoz, Neoellhnika Analekta, t. A, mer. B, en Aqhnaiz. 1871, f. 37.

15 V.D.Zotos-Molossos. Hpeiretikai meletai. Vell. 4, Athine 1878, f. 77.

16 N. Mustakidi. I. Heimarra len imorologio "Iperitikos astir". Athinai 1904, f. 273.

17Hoeg.Aqhna, 36 (1925), f.291(SipasD.V.Vaiakakos).Ilessika kai laograqika Cimapas B. Hepeiroz kai Maniz. Thessaloniki 1983, ff. 13-14.

18M.Dhendhiani.Apoulia kai Cimara, Ilessikai kai istorikai sceseis ten Ellhniken auten plhqusmen, Autoqi 38 (1926), 76 (Sipas D. V. Vaiakakos. Po aty, f. 13)

19G.Stadtmüller.Ta problhmata ths istorikhs diereunhsees ths Hpeirou. Hpeiretika Cronika 9 (1934), 155 (Sipas D. V. Vaiakakos. Po aty, f. 14)

20 Ev. Ath. Boga. Po aty, ff. 77-97.

21A.Pali.Cerograqia kai Istoria Hpeirou. Pandora 1859 s. 153-163 kai 177-178. (Sipas Ev. Ath. Boga. Po aty, f. 77).

22D.Vauacacos.Ilessika kai laografika Cimaras B. Hepeirou kai Manis. Ne Sumposio Ilesslologias tou Boreioelladikou Cerou, 13-15. Apriliou 1979. Thessaloniki1983.Poai.Sumbolh eis thn meletin tou glessikon idiematos ths Cimaras Boreion Hpeirou. Ne:Praktika A Panellhou Epietimonikou Sunedriou. Konitsa 22-24 Augoustou 1987. Athinais 1988.

23Ilessika analekta. Braceia episkophsis ten hpeiretiken idiematen, Aqhna 36 (1925), ff. 62-63 (Sipas D. V. Vayacacos, Po aty, f. 11)

24 C. N. Sathas. Documents relatifs e l'histoiri de la Grece ou Moyen Age, tome I-IX, Paris 1880-1890.

25 G. Musachio. Historia e genealogia della casa Musachia (1510). Ne: C. Hopf. Chroniques Greco-Romanes, inedites ou peu connues. Berlin 1873, f. 331.

26 G. D. Kapsalis. Manh. In: Meg. Ell. Enk. Vol. XVIII. Athine 1931. f. 307.

27 M. Barleti. Historia e Skenderbeut. (Perkthyer nga St. Prifti). Tirane 1964, f. 93

[BARAT]

SPORT?!
DUKET SIKUR KUJTOHEN EDHE KETA NDONJEHERE.........

-----------------------------------------------------------------------

E Hene, 06 Shtator 2004

KUJDES, KOMSHINJ GREKE!
Nikolle Lesi, Deputet
Ajo cka ndodhi parmbreme dhe perseri dje ne Greqi duke rrahur, vrare e futur neper garazhet e makinave emigrantet, per t'i goditur me pas me shkopinj druri eshte jo vetem nje akt racist, porse mbart brenda vetes dhe simptomat e nje kulture ballkanike qe do vetem sherr. Festimi i emigranteve shqiptare eshte nje akt krejt civil dhe shpreh te drejten e cdo njeriu per te manifestuar ne menyre qytetare ndjenjen e gezimit per fitoren e kombetares se tij ne futboll. Ashtu sic kane bere greket kur fituan titullin e kampiones se Europes ne futboll. Bile jemi gezuar dhe kemi festuar me fishekzjarre mu ne mes te Tiranes dhe ne disa komuna minoritare. Asnje shqiptar nuk beri asnje veprim antigrek apo te thoshte te pakten nje fjale kur tifozet progreke ne Shqiperi brohorisnin per kuroren e Greqise te fituar mu ne mes te Portugalise. Sipas logjikes greke, e cila u rishfaq prape pas humbjes se ekipit te tyre ne Tirane, duhet qe dhe ne minoritareve greke qe banojne ne tokat shqiptare ne Shqiperi kur flasin ne gjuhen greke ne mbledhjen e keshillit bashkiak te Himares apo kur grisin flamujt shqiptare ne komunat ku ata banojne, pra na duhet t'i zhdepim ne dru! Ju komshinj qe fati na ka sjelle prane njeri-tjetrit perse u bete aq te urte para dhe gjate Lojerave Olimpike? Apo se kishit frike dhe interes bashke? Perse ministrat tuaj vinin njeri pas tjetrit ne Tirane dhe thonin fjalet me te mira per popullin shqiptar, bile shtonin edhe fjale q` nuk na takonin, natyrisht per mire. Erdhen sic eshte ajo fjala e urte tashme per ju si "kali i Trojes". Na ferkuat krahet ditet e Olimpiades e tani na dhate dajakun dhe gjakosjen, bile moret dhe jete njerezish! Pse, o komshinj beni keshtu duke na prekur ne damarin e gjakut historik shqiptar?

Vetem se dolen per te festuar fitoren e kombetares se tyre ju i masakruat. Vetem se brohoriten ju u dhate gjakosjen? Po sikur ata te kishin kerkuar te drejtat e tyre qe iu dhunohen nga policia greke cfare do te kishin pesuar? Me siguri ekranet e televizioneve do te kalonin lajmet sa nga Rusia ne Athine me emigrante te vrare shqiptare.

Perse veproni keshtu, o komshinj qe ne ditet e Lojerave Olimpike na late dite-nate ne kufi per te ruajtur kufirin vetem e vetem qe ju te kishit qetesi? C'faj kishte djaloshi shqiptar nga Kukesi qe nga gezimi qe i shperthente ne gjoks per fitoren e kombetares se tij mori gjithe ato thika greke mu ne zemer? C'beni keshtu, o komshinj greke, nderkohe qe dikur, kur ishim paksa me te forte se ju ekonomikisht iu kemi mbajtur, natyrisht gjysherit tane, ne pellembe te dores ndonese ishit emigrante ne tokat tona?

Ne fituam, ashtu sic mund te fitonit dhe ju. Po sikur, fjala vjen, ju te kishit fituar dhe minoritaret greke te na bllokonin rruget ne ato pak toka qe kane zaptuar apo dhe te vinin ne mes te Tiranes atehere ne, shqiptaret, duhej t'ju hiqnim veshet me ate thike qe shpoi zemren e djaloshit shqiptar ne ishullin grek? Natyrisht qe jo. Ne nuk e bejme nje akt te tille turpi dhe antinjerezor. Ndonese me te varfer se ju dhe nga kjo varferi kemi ardhur te punojme per ju e te marrim dicka dhe vete, por prape ne nuk mund ta bejme ne zonat minoritare apo ne mes te Tiranes ate pergjakje dhe racizem qe manifestuan parmbreme tifozet greke te shoqeruar dhe nga policia e sherbimet e tjera sekrete. Nuk mundemi jo se nuk na e mbajne kellqet, porse jane principet e harmonise me komshiun, qe ne kete rast Zoti na ka caktuar me Ju, grekerit. Dikur grekerit e Lashte perconin kulture, tolerance dhe civilizim, ndersa pas dy mije vjetesh brenda shpirtit grek ka hyre dreqi.

Komshinj greke! Mos na ngisni e mos na gjakosni pa ju bere dem. Po sikur camet qe jane greqizuar ne tokat e tyre ne shtetin grek te ngriheshin per te marre pronat apo sikur dhjetera mijera came nga Shqiperia te vinin per te manifestuar per tokat qe ju iu grabitet cfare do te benit? Do te na qellonit? Dakord, por arme ka gjithandej. Plot e perlot i kemi hambaret! Por nuk marrim zjarr sic moret ju parmbreme apo sic beni sa here doni te beni operacionin "Fshesa".

Ne duam te bashkepunojme e te ndertojme te ardhmen tone te perbashket. Ju nje hap para, pasi keni me teper force ekonomike, por dhe ne ngjitur me ju, po vijme. Na hodhet nafte ne det per te na prishur bregdetin dhe nuk hoqem nje vesh minoritari apo greku qe ben dhe kontrabande ne Shqiperi. Ju rrahem ne futboll dhe jemi nje hap para jush. Hajdeni dhe ju pas nesh! C'te keqe kemi qe dhe ju te kualifikoheni per ne Boteror. Asnje gje e keqe. Perkundrazi dy vende fqinje ballkanike shkojne ne Boterorin e vitit 2006.

Ajo qe doli nga skutat e shpirtit grek parmbreme duhet kycur sa me shpejt. Vereni ju celesin duke manifestuar paqe. Ne po ju presim! Edhe minoritaret greke po ju presin! Ata jetojne ketu me ne. Bejeni nje akt civil duke u kerkuar ndjese emigranteve shqiptare qe i masakruat. Plaget nuk iu sherohen, por iu qetesohet shpirti.

Bejeni sa me shpejt komshinj greke! Ketu ju keni investime, banka, qytetaret tuaj qe bejne biznese qindra miliona dollareshe; keni deputete minoritare qe do te vijne sot ne parlament bashke me mua e te tjere.

Ndaj, kujdes komshinj greke!

[Tannhauser]

Ti BARAT ke te drejt qe flet per antishqiptarizem te grekeve. Kishe kaluar ndonjehere nga spitali i Janines ne muajt Mars, Prill, Maj, Qershor te 97' te shikoje sa antishqiptare qene ata doktoret greke???

Nuk ke pare ti disa qindra shqiptare te plagosur para syve dhe ata heroj doktore te bejne cmos qe ti shpetojne, prandaj leh forumeve.