Virgjëreshat shqiptare po zhduken

[no name]

Derguar me: 21/06/2007
• Oliverta Lila

Një grua që heq dorë nga jeta e saj për të jetuar si burrë, është edhe sot një fakt që çudit. Gra të veshura si burra, që pinë raki e ty mosin duhanin, bisedojnë në kuvendin e burrave, marrin vendimet e familjes e nuk martohen kurrë. Këto janë "vajzat e betuara" të Veriut shqiptar. Personazhet që anglezja Antonia Yong i rrëfen në librin e saj, "Women who become men: Albanian Sworn Virgins" (Gratë që bëhen burra. Virgjëreshat e betuara shqiptare). Në botën perëndimore ka pasur mjaft reagime për librin e saj. Ajo tregon se ka marrë telefonata të shumta, deri edhe nga Australia. Antropologia ka vite që e studion si fenomen. I ka takuar personalisht, ka dëgjuar rrëfimin e tyre, për ndjenjat dhe faktin si e përjetojnë të kthyerit në një burrë. "Kam takuar 15 prej tyre", - shprehet ajo, duke i ndjerë shumë të afërta jetët e tyre. Antonia Young i ka treguar të gjitha këto në Tiranë. Paraditen e djeshme në Hotel Tirana, ka mbajtur një ligjëratë për këtë fenomen. Të ftuar kanë qenë më së shumti përfaqësues të huaj të ndodhur në Tiranë. Përmes një videoprojektori, Young ka paraqitur me foto disa nga virgjëreshat e betuara, në momente të shkëputura nga jeta e përditshme apo edhe mes familjes. Për secilën prej tyre rrëfen diçka. "E para që kam takuar ishte Pashko, ajo që kam vënë edhe në kopertinën e librit. Takimi ishte me të vërtet fantastik dhe më pas kam takuar edhe 7 apo 8 herë të tjera. Ajo ka qenë personazhi edhe në një film që kam bërë për National Geografic. Herën e fundit që doja ta takoja dëgjova që ishte e sëmurë dhe e shtruar në spitalin e Shkodrës. Nuk pata mundësi ta takoja. Ndërsa gati një vit më parë, ajo kishte vdekur, 5 ditë para se unë të vija në Shqipëri", - tregon Young. Duke iu kushtuar këtij studimi për gati 7 vjet, Antonia vjen herë pas herë në Shqipëri. Këto vizita e kanë ndihmuar që t'i takojë shpesh ata (ashtu siç e gjithë shoqëria i quan), e të rrëmbejë rrëfime të hollësishme e përjetime. Për Pashko vazhdon të tregojë se "kur ishte bebe, flokët e para ja ka prerë një person që më vonë u bë kumbari i saj, ashtu siç e kërkonte riti. Ky person tashmë ka vdekur dhe ishte familja e tij që e mori përsipër përgjegjësinë për Pashkon. Ata nuk ishin të afërm, por ky rit i bëri të tillë". Për Young Shqipëria është një vend me tradita të shumta e tepër interesant për t'u studiuar, por ajo hedh alarmin e zhdukjes së tyre. Ashtu si një ditë nuk do të ketë më as virgjëresha të betuara. "Shqipëria ofron shumë material për t'u studiuar nga antropologët e rinj. Ndërtesa tradicionale, mënyra të veçanta të të bërit të gjërave, gatimi, punët e dorës, thjesht shumë gjëra që kanë të bëjnë me zejtarinë, muret prej guri, gdhendjet në dru. Ka akoma njerëz që merren me këto, por janë të vjetër, ndërsa të rinjtë nuk mësojnë më prej tyre. Ata mundohen të gjejnë forma të tjera më të thjeshta jetese. Për shembull, në Theth kam takuar një njeri që i bënte vetë këpucët e borës. Mendojeni që në Perëndim kjo do të ishte diçka që mund të kushtonte shumë, shumë shtrenjtë", - shprehet ajo. Young e sheh si një gjë normale që sot të flitet për Shqipërinë moderne, ashtu siç ndodh në vendet me zhvillim të shpejtë, por sipas saj antropologët duhet të nxitojnë për të kapur traditat.
Virgjëreshat e Ballkanit
Shqipëria e Veriut nuk është e vetmja që e njeh këtë fenomen. Të tilla gra-burra gjenden edhe në Malin e Zi, në Bosnje, Serbi apo edhe në Kosovë. Drejt kësaj të fundit është kthyer tashmë vëmendja e Young. "Më është dashur vërtet kohë të shoh si qëndron puna në Kosovë. Në librin tim unë kam vetëm një rast nga Kosova. Filmi i fundit që është bërë në kohën e Jugosllavisë së bashkuar, para se të ndahej më 1991, ishte i një regjisori i cili qe mbështetur në historinë e vërtetë të një gruaje që mendohet se jeton ende në Kosovë. Ngjarjet në këtë film janë vendosur në shekullin e 19-të, ishte për vajzën e saj të katërt dhe vështirësitë që ajo kishte". Por ndërsa virgjëreshat e betuara në Shqipëri janë lidhur me Kanunin, Young nuk mendon të njëjtën gjë për Kosovën. Për të fenomeni është i lidhur me traditën, por tani kemi të bëjmë me një nevojë sociale të këtyre grave që duhen të jenë edhe burra shtëpie. "Janë shkruar plot histori për gra që s'duan të martohen, histori që kanë hyrë në fondin e historive romantike. Në rastin e Kosovës nuk kam pasur nevojë të kërkoj nga kësi rastesh", - shprehet ajo. Fenomeni është studiuar edhe në këto rajone të tjera. Disa kanë qenë studime të mirëfillta, ndërsa disa të tjera ngelen në kuadrin e mbrojtjes së një teme diplome ose doktorature. Por kontaktet e vendosura me Young kanë qenë të shumta dhe sipas saj, kjo tregon se interesi për këtë fenomen ngelet ende i madh. Antonia Young për herë të parë e ka vizituar Shqipërinë në vitin 1989. Interesi i saj për vendet e Lindjes ka filluar pas Luftës së Dytë Botërore dhe ka treguar se shpesh herë Shqipërinë e ka parë nga vendet fqinje. Aktualisht ajo po punon me Parkun e Paqes, e ngarkuar nga Komiteti Britanik për të ndihmuar për ngritjen e këtij parku në Luginën e Shalës.




balkanweb

[EkOnOmIsTi]

ome sikur ca ka se ne fund te fundit qef po bejn

pastaj cunat sdo i bien me dor