Mehmet Bislimi

[biligoa]

Në pjesën qendrore të Kosovës shtrihet krahina gjeografike dhe etnografike e Drenicës, e cila në antikën e largët, quhej Klapotnik. Në zemër të Drenicës shtrihet Prekazi-fshati i qëndresës dhe i rezistencës shekullore kundër pushtuesve të atdheut tonë.

U lind në Prekaz. Rrjedh nga një familje me traditë atdhetare. Ademi tërë jetën e vet ia kushtoi atdheut. Duke qenë në vazhdën e ngjarjeve së bashku me shokët e vet formuan celulat e para luftarake mbi bazën e të cilave më vonë u formua ose lindi Ushtria Çlirimtare e Kosovës. Ra me 7 mars 1998. Qeveria e Përkohshme e Kosovës, Adem Jasharin, në shenjë respekti për të gjitha ato që ai i bëri për lirinë e atdheut, e shpalli "Komandant Legjendar".


Drenica shtrihet ndërmjet Fushë-Kosovës në lindje, Rrafshit të Dukagjinit në perëndim, Golashit dhe të maleve të Carralevës në jug dhe malit Mokna në veri. Ka një reliev kodrinorë-malor. Mali më i lart i saj është Qyqavica, me një lartësi mbidetare prej 1091 m. Drenica në gjirin e saj përfshinë mbi 90-të fshatra dhe përbëhet nga dy pjesë: nga Drenica e Epërme dhe nga ajo e Poshtme, të cilat administrohen nga dy prefektura: nga ajo e Skenderajt dhe nga ajo e Drenasit.

Në Drenicën e Epërme ose të Kuqe, shtrihet Prekazi, vendlindja e Ahmet Delisë, e Tahir Mehës dhe e Adem Jasharit. Ky fshat njihet që nga kohërat e lashta. Të parët e Prekazit rrjedhin ose thirreshin si lozë e rrënjës së Prekave, pra: Prenë-Prenk-Prekë- Pre-ka-z. Edhe sot në Prekaz, duken qartë shenjat e dy varrezave të të parëve të Prekazit: ai i Prekës dhe i Lenës (shoqes së tij). Këto dy varreza gjenden në vendin e quajtur “Otava”, në një skaj të një are. Prekazin si emër të shkruar në letra për herë të parë e hasim në dokumentet turke në vitin 1435. Aty thuhet se është "një fshat me popullatë të paktë, por të pabindur e të rebeluar ndaj urdhrave të sulltani". Ky është Prekazi ku u lind dhe u rrit martiri i kombit Tahir Meha.

Që nga rezistenca e Prekazasve, të cilëve u printe stërgjyshi i Adem Jasharit (Murat Jashari), kundër hordhive turke e deri më sot Prekazi e Drenica kanë dhënë shumë për shqiptarinë. Ndër ta edhe Ahmet Delia, bashkëpunëtor i Hasan Prishtinës dhe i Bajram Currit, që kishte bërë shumë për ta organizuar kryengritjen e përgjithshme për liri, pastaj atdhetari i devotshëm Shaqir Smaka nga Kastrioti i Skenderajt themeluesi i parë i çetave kaçake në Kosovë.


Atdhetar i devotshëm. Themelues dhe udhëheqës i parë i Çetave Kaçake të Kosovës 1909-1916. U lind në Kastriot të Drenicës, i respektuar dhe me ndikim në atë kohë. Ra me pushkë në dorë në Bajë të Drenicës me 1916 në përpjekje për lirinë e atdheut. Pas rënies së tij, Lëvizjes Kaçake të Kosovës i priu Azem Bejtë Galica.

Pas vrasjes së Shaqir Smakës çetave kaçake u priu Azem Bejta, bashkë me të cilin ishin edhe shumë shokë, si: Mursel Delia, Emin Lati, Bajram Zena, Xheladin Luboveci, Mehmet Delia, Xhemë Ternavci, Bajram Delija, Fazli Berani, Adem Miftari, Beqir Lahu, Rifat Bajska, e shumë të tjerë. Të gjithë shokët e Azem Bejtës, Tahir Meha i dinte me emër e mbiemër. Ai madje na i tregonte shpeshherë edhe romuzet e asaj kohe, që i kishte dëgjuar nga gjyshi i tij.

Tahiri, shpeshherë tregonte edhe për një xhandar Lutën: "Ky Luta kishte hapur fjalë se ku ta zinte Azem Bejtën do ta vriste me dorën e vetë! Azemit i vjen lajmi se xhandar Luta një natë ishte në një konak. Me t’u errur, Azemi bashkë me Bajram Zenë Mehën dhe futet brenda në konak ku ishte Lutë xhandari. Azemi u thotë të pranishëmve: «Mos lëvizni se jeni të rrethuar!» Azemi ulet, e ata ia sjellin përpara kafen dhe duhanin. Xhandar Lutës fillojnë t’i dridhen duar e këmbë. «Mbaje veten xhandar Luta!» – ia pret Azemi. «Ja ku erdha. Kam dëgjuar se je betuar që po sa të takohemi do të më vrasësh!» «Jo, ore Azem!» – fillon të betohet xhandar Luta. – «Të kanë gënjyer. Unë ty të respektoj!» Azemi ia zgjat kutinë e duhanit xhandar Lutës duke i thënë: «Na kutinë e duhanit. Mbështille një cigare. Ndize dhe pije! Kur ta harxhosh cigaren, do të bie me dhjetëshe në ballë,pra ke jetë vetëm deri sa të soset cigarja!» Xhandar Luta nuk e mbështillte dot, ngase i shqyheshin letrat e duhanit nga dridhjet e duarve. Azemi e urdhëron shokun e vet Bajramin, i cili ia mbështjell cigaren dhe ia ndez.” – e vazhdonte tregimin Tahiri duke e rrëfyer, ashtu siç e kishte dëgjuar nga Bajram Zena. "Po Lutë xhandari nuk po e pinte dot cigaren. Po i merrej fryma. Të gjithë filluan t’i luten Azemit që ta falte Lutën se kishte gabuar. Azemi kur e pa se xhandar Lutës vërtet po donte t'i dilte shpirti nga frika, e urdhëron që ta flakte petkun e xhandarmërisë së Serbisë. Ia bën një shenjë, duke ia prerë veshin me thikë, dhe e lëshon të ikte vetëm «në të linta» nga konaku!” «Mirë ia ka bërë! Kështu e duan spiunët, t'ua presësh veshin, në mënyrë që t’i njohë populli,» – thoshte në fund Tahiri dhe shkulej se qeshuri. Me tregime e ngjarje trimërish Tahiri ishte formësuar e mbushur me ide për ta përballuar jetën nën pushtim.

Më vonë, pikërisht gjatë vitit 1945, sistemi sllavo-komunist me Titon dhe Rankoviqin në krye, vunë çizmen e dhunës në Kosovë, duke e shuar me gjak kryengritjen e Drenicës të udhëhequr nga Shaban Polluzha. Me këtë rast ata pushkatuan mbi dhjetë mijë shqiptarë pa gjyq. Pesëmijë të tjerë i vranë në mënyrën më mizore në Tivar të Malit të Zi. Vranë Ymer Berishën, dënuan grupin e Prekazit, që akuzohej se kishte prerë shtabin operativ çetnike-partizan në Prekaz, në kullën e Shesivar Alisë me 1945. Masakrat, vrasjet dhe dënimet me burg në Kosovë e në viset e tjera shqiptare, që shkaktuan shpërnguljen e dhunshme për në Turqi, nuk kishin të ndalur.

Për t'ia prerë hovin këtij terrori të paparë filluan edhe lëvizjet e para politike në rrethana të reja, si ajo e grupit të Isa Zymberit, nipit të Mursel Delisë dhe e disa atdhetarëve të tjerë që kishin për synim lirinë e popullit.

[biligoa]

I biri i Ahmet Delisë, bashkëpjesëmarrës në rezistencën e njohur të Prekazit me 1913. Luftëtar dhe burrë bujar. Më vonë i bashkangjitët çetës kaçake të Azem Bejtës, së cilës nuk iu nda për asnjë çast. Vdiq në një spital të Shkupit me 1931 nga një sëmundje jo e rëndë! Dyshohet se e kanë helmuar me të diktuar se ishte i biri i Ahmet Delisë. Atje është i varrosur, ngase xhandarmëria e Serbisë nuk kishte lejuar që ta sillnin kufomën në Kosovë,madje e kishin ruajtur ca kohë edhe varrin e tij!…

Në kullat e shumë burrave të Prekazit, në të cilat kishin ngrënë bukë, kishin ndenjur e kuvenduar burrat e dheut si Hasan Prishtina, në kullën e Ahmet Delisë, ku kishin lidhur besën e madhe “për me dhanë rob e gjanë e mos me iu nënshtrua robnisë…”, pastaj në kullën e gjyshit të Tahirit dhe në kullën e Bajram Zenës, ku kishin ngrënë bukë me dhjetëra herë Azem Bejta me shokë, më vonë Shaban Polluzha e Mehmet Gradica, pastaj në kullën e Murat Jasharit etj., Tahiri ishte rritur duke i dëgjuar tregimet e vërteta, nga vetë pjesëmarrësit e tyre.



Në këtë kullë kanë ngrënë bukë Azem Bejta me shokë, Shaban Polluzha, Mehmet Gradica, Shaban Jashari e shumë e shumë të tjerë. Shumë nga këto kulla, të cilat janë historia jonë kombëtare, sot i mungojnë Drenicës dhe Kosovës.

Pas vitit 1912 pushteti serb me dhunë filloi spastrimin etnik të popullatës shqiptare nga Kosova, duke ushtruar gjenocid për t’i dëbuar për në Turqi. Kështu kishin filluar edhe në Prekaz, ku hasën në rezistencë të vendosur të prekazasve të prirë nga Ahmet Delia. Nga xhandarmëria serbe aty mbetën të vrarë tetë veta. Sakrifica sublime e Ahmet Delisë dhe gjaku i tij, në atë kohë, shënojnë flijimin e parë në themelet e Kosovës. Që nga ajo ditë e deri më sot, për liri të tokave shqiptare ranë shumë dëshmorë. Pa dyshim, mbi gjakun e tyre, populli ynë do të shënojë emrin Liri dhe asgjë tjetër.

Lufta për lirinë tonë kombëtare nuk pushoi, edhe pse ajo pati baticat dhe zbaticat e saj. Ajo gjeti mbështetje të fuqishme tek strategët tanë politikë të kohës e herë pas herë edhe te faktori ndërkombëtar. Figurat madhore, të cilat bënë çmos që zëri i shqiptarit të dëgjohej edhe në parlamentet e Evropës, si Abdyl Fërashëri, Ismail Qemali, Hasan Prishtina, Bajram Curri, Isa Boletini, Luigj Gurakuqi, Hoxhë Kadria etj., i bashkërenditën kërkesat, që u mbështetën edhe nga masat e gjera, për t'i treguar botës se lirinë do ta realizojmë edhe me çmimin e gjakut.


Atdhetar i përkushtuar, luftëtar i paepur, prijës i Lëvizjes Kaçake të Kosovës. Mbi dhjetë vite nuk e hoqi pushkën nga dora në përpjekje për liri të atdheut. Bashkëpunonte ngushtë me Hasan Prishtinën, Bajram Currin etj. Ra me 1924 në mbrojtje të Kosovës dhe të popullit tonë. Pas rënies së tij Lëvizjes Kaçake të Kosovës i priu Mehmet Delia i Radishevës se bashku me Shotën.


Qerime Halili, Radishevë, Shotë Galica, për asnjë çast nuk iu nda burrit dhe bashkëluftëtarit të saj, Azem Galicës. Ajo u bë shembull për botën femërore jo vetëm tek ne. Ajo së bashku me Mehmet Delinë bënë atentat mbi naçallnikun serb në Mitrovicë me 1920 dhe se bashku i prinë çetës së luftëtarëve pas vdekjes së Azemit. Më 1968, në Shqipëri, u shpall "Heroinë e Popullit Shqiptar".

[biligoa]

Emin Lati me të vëllain Mehën si të rinj kishin dhënë prova duke qenë kurdoherë pranë luftëtarëve të lirisë. Emini, kur ra Ahmet Delia ishte njëzetë vjeç. Në organizimin e lëvizjeve kaçake tanimë ai kishte një prëvojë të mirë. Azem Bejta Eminin e donte dhe i besonte shumë. Kur Azemi i kishte gratë në Shqipëri të shumtën e rasteve e dërgonte Eminin për t’ia sjellë në Kosovë. "Të gjithëve iu dua, thoshte Azemi, por Eminin e kam më për zemër. Jam i sigurt se ai më parë do të bjerë, se do të tërhiqet pa u vrarë së bashku me gratë e mia, po që se bie në ndonjë grackë të mundshme të xhandarmërisë serbe.” Vërtet Emini ishte i tillë. Ai mund edhe të vritej, por kurrë të dorëzohej. Ishte betuar se: “Një herë kam me e dhanë këtë shpirt. Mbasi që po u dashka me e dhanë, atëherë do ta jap për shqiptari dhe për shokët e mi!”



Bashkëluftëtar i pandarë i Azem Bejtës, atdhetar i devotshëm dhe pjesëmarrës i dhjetëra luftimeve e aksioneve kundër xhandarmërisë serbe. Si njëri ndër figurat kyçe të Lëvizjes Kaçake të Kosovës, ishte shumë i respektuar nga shokët. I ka shpëtuar gjithë asaj lufte e katrahure dhe ka vdekur në moshë të shtyrë pleqërie në Prekazin e tij të dashur.

Azem Bejta, tanimë kishte bërë emër dhe përvojë si prijës i Lëvizjes Kaçake të Kosovës. Ai e rekrutoi Selim Dervinën nga fshati Kollë i Vushtrrisë në radhët e xhandarmërisë serbe si “çaush”, për të qenë në shërbim të çështjes, pra për ta njoftuar Azem Bejtën për planet që mund t’i bënte Serbia kundër kësaj lëvizjeje. Kjo zgjati për dy-tri vite. Pasi që xhandarmëria serbe e diktoi Selimin se po i nxirrte informatat jashtë, vendosi që ta përcillte. Një natë dimri, me gjasë të vitit 1920, Selim Dervinën e rrethojnë në shtëpinë e vet, meqë e kishin diktuar se brenda në shtëpi i kishte edhe bashkëluftëtarët e Azemit, Eminin Latin me të vëllain, Mehën. Kërcet pushka dhe lufta zgjat deri afër mëngjesit. Aty vritet Selim Dervina se bashku me nipin e vet, pastaj edhe i vëllai i Eminit, Mehë Lati si dhe dy luftëtarë të tjerë. Njëkohësisht, në atë përleshje, kishin mbetur të vrarë edhe 11 xhandarë serbë.

Tahiri, që në rini kishte dëgjuar për ngjarje të tilla, për këta njerëz të mirë që kurrë nuk flisnin në veten e parë njëjës. Ata kurrë nuk thoshin se unë e bëra atë dhe këtë. Ata gjithmonë pohonin: “Shokët në krye me Azemin e bënë luftën për liri, ndërkaq ne u kemi ndihmuar duke ia bërë nga një argat atdheut!” Bujaria dhe urtësia filozofike e këtyre njerëzve të mirë e brumosi Tahirin edhe më me përkushtim për të qenë i gatshëm për sakrifica më sublime që mund të bëjë njeriu për atdheun e vet. Ai do të tregojë edhe një interesim të madh edhe për Kryengritjen e Drenicës, të udhëhequr nga Shaban Polluzha, së cilës më vonë iu bashkëngjit edhe Mehmet Gradica.



Komandant i Kryengritjes së Drenicës, prijës dhe tribun popullor. Po ashtu komandant i njësitit vullnetar në luftën e Pazarit dhe të Kolashinit kundër çetnikëve serbë. Luftoi kundër nazi-fashizmit gjatë viteve 1941-1944 dhe kundër të gjithë pushtuesve te atdheut tonë. Duke i vërejtur tradhtitë e sllavo-komunistëve të Titos, organizoi kryengritjen popullore në Drenicë. Ra heroikisht në altarin e lirisë pas një lufte të ashpër dhe të pabarabartë me armikun, në shkurt të vitit 1945.



Toger Mehmet Gradica, komandant i Xhandarmërisë Shqiptare, udhëheqës i luftës për liri kombëtare. Bartës i pushtetit shqiptar gjatë viteve 1941-1943 në Drenicë (nën pushtimin Italian), pa dyshim atdhetar i devotshëm dhe trim i pakompromis. U vra në shkurt të vitit 1945 në kryengritjen e madhe të Drenicës se bashku me Shaban Polluzhën kundër hordhive partizane-çetnike të Serbisë, respektivisht Jugosllavisë.

Historinë e Kryengritjes së Drenicës Tahiri e kishte dëgjuar nga babai i tij Nebihu, bashkëluftëtar i Shaban Polluzhës. Nebihu i tregonte për kasaphanat që ishin bërë kundër shqiptarëve pas shuarjes me gjak të kësaj kryengritjeje, për masakrat e tmerrshme që ishin bërë në prag të saj në tërë Kosovën e në veçanti në Drenicë, ku i kishin parë me sytë e tyre kufomat e shqiptarëve të hedhur në lumin Klina të Skenderajt!

[biligoa]

Pjesëmarrës i Kryengritjes së Drenicës. Nebihu asnjëherë nuk iu nënshtrua pushtuesit serb. Ai e kundërshtoi atë në mënyrat më të ndryshme duke luftuar edhe me pushkë në dorë. As pas vitit 1945 e këtej nuk e pushoi veprimtarinë e tij për liri. Më 1981, në moshën 71 vjeçare, ra heroikisht së bashku me të birin Tahirin në një luftë të pabarabartë me pushtetin antishqiptar jugosllav.

Për luftën e Shaban Polluzhës Nebihu i kishte folur shumë Tahirit. I kishte treguar se si kishin luftuar dhëmbë për dhëmbë me forcat e pushtuesit. Ai i kishte folur edhe për trimat dhe udhëheqësit e rrallë të asaj kohe, siç kishin qenë: Miftar Bajraktari, Gani Agë-Spahia, Jetullah Rezalla etj., të cilët kishin rënë heroikisht në fushën e nderit pa u tërhequr për as një çast nga vija e frontit.

U lind në Llaushë të Drenicës. Luftëtar dhe strateg i dalluar. Njeri me autoritet në popull, organizator dhe mbështetës i paluhatur i Shaban Polluzhës dhe i Kryengritjes gjithëpopullore të Drenicës kundër hordhive çetniko-partizane të Serbisë. Major me gradë ushtarake. Akademinë Ushtarake e kishte të kryer në Shqipëri (në kohën e mbretit Zog). Komandant i Shtabit të Përgjithshëm të Kryengritjes së Drenicës. I vetmi që kishte kontaktuar me Misionin Anglez në malet e Qyqavicës në janar të vitit 1945. Ra në vijën e frontit në shkurtin e vitit 1945 së bashku me Shaban Polluzhën.

Ka lindur në Llaushë të Drenicës. Anëtar i Shtabit të Përgjithshëm të Kryengritjes së Drenicës. Luftëtar i paepur i lirisë, i cili nuk u nda prej Shaban Polluzhës për asnjë çast deri sa ra në shkurt të vitit 1945. Ishte strateg dhe diplomat dhe njohës i mirë i rrethanave politike të kohës.

Pas Kryengritjes së Drenicës pushteti serb filloi me represaliet më çnjerëzore mbi shqiptarët. Dhuna, duke e shtrënguar rrethin e hekurt, në atë kohë ishte bërë institucion legal i Jugosllavisë së Titos kundër shqiptarëve. Nga Kryengritja e Drenicës shpëtuan pak udhëheqës, siç qe Ymer Fazlia i Radishevës, i cili kaloi në ilegalitet të thellë. Imeri ka bërë shumë për t'i sendërtuar aspiratat e popullit tonë.




Udhëheqës i vullnetarëve në luftën e Pazarit dhe të Kolashinit kundër çetnikëve. Komandant i Batalionit në luftën e Drenicës. Shpëton nga luftimet e ashpra në Kryengritjen e Drenicës, por vritet në pabesi më vonë, në prill të vitit 1947.

Tahiri Meha, duke e kuptuar esencën e këtyre ngjarjeve, kultivonte një respekt të veçantë për ata trima të kohës. Padyshim se edhe ai kishte simpatitë e veçanta për ndonjërin nga personazhet e ngjarjeve. Kjo mbase edhe varej prej përshkrimeve me të bukura që i kishin bërë atij gjyshi dhe babai i tij. Siç duket më të veçanta i kishte ato kujtime, që ia kishte treguar Bajram Zena, me një bisedë të rrjedhshme dhe të qetë. Ai ia përshkruante ato me aq simpati dhe me aq kujdes, sa që luftëtarët e lirisë i ngjallte dhe i nxirrte si ne skenë, i bënte të dukshëm. Një simpati më vete Tahiri e mbante për Mehmet Delinë, që bashkëluftëtarët e tij e thërrisnin: "Mehmeti i Vogël", i cili kishte qenë shumë solidar me shokët. Ai ishte në gjendje që t’i printe çdo aksioni. Nuk kishte ndodhur kurrë të thoshte: "Shko ti”! Çdoherë thoshte: "Rri se po shkoj unë në aksion!” Këtë veti e posedojnë vetëm trimat e rrallë. "Mehmet Delia me plot meritë i priu Lëvizjës Kaçake Të Kosovës pas rënies së Azemit", – i kishte thënë, Tahir Mehës, Bajram Zena.

[biligoa]

Ose "Mehmeti i Vogël" – siç e thërrisnin shokët e çetës. Luftëtar i shquar që nga viti 1916. Bashkëluftëtar i Azem Bejtës dhe udhëheqës i Lëvizjes Kaçake të Kosovës që nga viti 1924-1927. Ishte strateg i shquar dhe shumë i afërt me shokët e çetës. Pas vitit 1927, përpjekjet e veta për liri të atdheut i vazhdoi në Shqipëri. Vritet në Bari të Italisë nga regjimi fashist si i zënë rob lufte, diku në maj të vitit 1945. Eshtrat e tij ende prehen përtej Adriatikut, në Itali!...



Bashkëluftëtar i Azem Galicës që nga orët e para. Burrë i respektuar dhe njohës i mirë i rrethanave të atëhershme politiko-ushtarake. Kishte një kujtesë të hatashme dhe i shpjegonte ngjarjet luftarake pa emocione e pa anime. Ishte shumë i sinqertë. Gjërat i thoshte troç dhe kurrë nuk fliste në vetën e parë, siç e kishin zakon shumë bashkëkohanikë të tij. Vdiq më 1979.

Menjëherë pas përfundimit të LDB-së, udhëheqësit e pushteti komunist, Tito dhe Rankoviqi, filluan me fazën e dytë të pasluftës me reprezalje mbi shqiptarët. Së pari i mbyllën të gjitha shkollat shqipe, që kishin funksionuar gjatë viteve 1945 – 47. Njëkohësisht i ndaluan edhe simbolet kombëtare. Në emër të “çarmatimit të shqiptarëve” ata ushtruan torturat më mizore mbi shqiptarë. Kjo formë e egër e terrorit, që vazhdoi deri në vitet e gjashtëdhjeta, përcillej me propagandë, e cila kishte për qëllim t’i shpërngulte shqiptarët për në Turqi! Në këtë këndvështrim, po t’i shohim gjërat realisht, vërtet në Kosovë nuk kishte mundësi veprimi për të bërë diçka më të madhe, prandaj duhej përveshur punës për t'i përgatitur gjeneratat e reja, të cilat një ditë do të bëhen më të zonja për të hapur shtigje të reja lirie. Në hapësirat politike dhe ekonomike të kohës në Kosovën e pasluftës, patriotë të shquar filluan përgatitjet e para. Ata kishin shumë punë për të bërë, ngase shtypja ishte shumë e egër dhe se populli ynë kishte vuajtur shumë. Ishte e domosdoshme platforma e bashkimit veprues të këtyre forcave, në mënyrë që flaka e ndezur e lirisë të mos shuhej, por të përhapej ngadalë e sigurt, për të arritur më pas formën e vet të përshndritjes së natyrshme dhe të domosdoshme. Ndër të parët që vepruan pas LDB-së ishin burrat e kombit tonë, si: Omer Çerkezi me shokë, Ali Aliu i Preshevës me shokë, Adem Demaçi me shokë e dhjetëra e dhjetëra grupe e grupime të tjera atdhedashësish të denjë si i madhi Fazli Grajqevci etj. , të cilët për t’i dhënë shtytje të fortë çështjes së pazgjidhur të atdheut kaluan vite të tëra rinie nëpër kazamatet e Serbisë

Shqiptarët e Kosovës, përpos prangave të robërisë, nuk kishin se ç’të humbisnin më! Pikërisht mbi këtë platformë filozofike dhe të drejtë, Ushtria Çlirimtare e Kosovës edhe triumfoi mbi pushtuesin serb i cili Kosovën e mbajti me dhunë si koloni, për rreth një shekull!

Është e natyrshme që popujt të cilët luftojnë gjatë për liri, të kenë më shumë trima, dëshmor, histori, këngë trimërie e lavdie, po edhe monumente historie e lapidarë krenarie. Shikuar nga ky kënd edhe Drenica ka veprimtarët, luftëtarët dhe të rënët e vet..

Pasi që Isë Zymberi i shpëtoi pushkatimit (ishte komandant i Batalionit të Tretë në Brigadën e Shaban Polluzhës), arratiset nga burgu i Sremit dhe veproi në ilegalitet të thellë deri në vitin 1950. Në pamundësi veprimi të mëtejmë, Isai arratiset për në Shqipëri së bashku me Sherif Tërstenën. Më vonë, bashkëveprimtarët e Isës, së bashku me ta edhe i biri i tij Shabani, zbulohen, arrestohen dhe dënohen. Si: Shaban Isë Zymberi, Vesel Hajzeri, Halil Sejdia, Ilaz Halimi, Hamëz Tali, Dibran Ukshini, Shaban Fazlia, Ahmet Dili etj. Pas tyre do të dënohet edhe Bajram Nebihu, i cili kishte vënë disa flamuj shqiptarë nëpër Mitrovicë dhe një në Kalanë e Zveçanit. Një flamur, Bajrami, e kishte vënë edhe në trenin që udhëtonte në relacionin Fushë-Kosovë Beograd. Serbët u tmerruan kur panë se treni u fut në Beograd me flamurin shqiptar duke valuar!

Në Prekaz tanimë po ngritej brezi i ri i intelektualëve liridashës të kohës të cilët kishin arritur që t'i ndiqnin mësimet në normalen e Gjakovës. Këta nxënës të inspiruar nga atdhedashuria si dhe nga shembulli i bashkëvendësve të tyre dhe të atdhetarëve të tjerë të kohës (padyshim të përkrahur fuqishëm edhe nga drejtori i normales së Gjakovës, mësuesi dhe atdhetari Beqir Kastrati), kontribuuan anë e kënd Kosovës. Ndër ta ishte edhe Bislim Prekazi, i cili i kishte bashkuar bashkëmendimtarët e vet, duke dalë me platformën kombëtare më organizatën e atëhershme të cilën e kishin pagëzuar ”Vuajtja Shqiptare”. Është me rëndësi të cekim se ky grup kishte të gjitha resorët si edhe atë të rëndësisë së veçantë, që nënkuptonte përgatitjen për rezistencë të armatosur! Këtij resori i printe pikërisht Beqir Meha (vëlla i Tahir Mehës).Veprimtaria e tyre politike u zbulua nga UDB-ja diku në prill të vitit 1959, me ç'rast burgosen: Bislim Prekazi, Beqir Meha, Adem Alia, Ajet Fazlia-Meha, Sherif Musliu, Ramadan Zeneli, Istref Osmani, Muhamet Llausha etj. Ky grup kishte bërë disa aksione në terren. Njëri prej këtyre aksioneve, ishte edhe ai i sigurimit të armëve që i kishin grabitur në shkollë të Prekazit,e që shënonte fillimin e grumbullimit të armatimit për përgatitjen e një kryengritje të mundshme të armatosur. Këtij aksioni i kishte prirë Beqir Meha me sukses. Kjo nuk kaloi edhe pa tronditje për UDB-në atë kohë. Grupi u dënua, së bashku me ta edhe Beqir Meha, të cilin për ta vuajtur dënimit e më tejmë e transferuan më pas në llogorin koncentrues të "Goli Otoku" famëkeq.

[biligoa]

Beqir Meha, atdhetar i shquar, njeri me karakter të fortë kombëtar. Ai vazhdoi rrugën e ndritur të të parëve të tij. Kjo rrugë e ndritshme Beqirin e bëri të pavdekshëm. Pas vuajtjes së dënimit me burg politik nuk u hamend për asnjë çast, por punoi me përkushtim për ditën qe e priste. Në momentin e parë kur u formuan celulat e para të UÇK-së, Beqiri iu bashkangjit atyre. Ishte i pandashëm me Adem Jasharin. Beqiri ra me pushkë në dorë duke luftuar kundër pushtuesit serbe me 25 mars të vitit 1999 në moshën 63 vjeçare. Ra në fushën e nderit për të mos vdekur kurrë.

Familja e Nebih Mehës nuk e kishte të lehtë atë botë për t’i rrahur ato rrugë deri në "Goli Otok" për ta vizituar Beqirin. Hallet dhe dertet filluan që të rëndonin edhe më shumë në kurrizin e Nebihut, ngase Tahiri ishte i ri për t'i përballuar gjithë ato intriga të UDB-së. Tahiri po i shihte drejtpërdrejtë padrejtësitë, shtypjet, burgosjet që pushteti i Jugosllavisë po i ushtronte mbi shqiptarët. Në këtë rast, si personazh sublimi, ai po e shihte edhe të vëllain e vet se bashku me prekazasit e tjerë. Tahiri do t’i mbajë në mend gjatë ato rrapëllima çizmesh të gardianëve, ato rrapëllima dryrësh e shulash të dyerve të hekurta të burgut, ato grila që i kishin ngërthyer shqiptarët dhe ato rreze dielli që përthyheshin në valët e Adriatikut, për t’u betuar më vonë se: “I gjallë në dorë të shkjaut nuk kam me ra!”. Nebihut se pari iu rëndua barra e jetës meqë një jetë të tërë e përcolli varfëria, se dyti Beqirin ia burgosën e dënuan, se treti Tahirin e kishte të ri për t’iu bërë krah pune dhe së fundi nga vëzhgimi dhe përcjellja që i bëhej nga UDB-ja dhe marrja në biseda “informative” që i sillte mjaft telashe. Mirëpo Nebih Meha kurrë nuk ishte dhënë. Gjithmonë kokën e mbante lartë. Ai nuk u nënshtrua kurrë as përpara varfërisë e as për para pushtuesit jugosllav. Ai gjithmonë thoshte: "Beqirin e kam të burgosur, por ai një ditë do të lirohet se bashku me shokët. Po unë e kam edhe Tahirin që po rritet e së shpejti do të bëhet krah i fortë i shtëpisë.”

Pas vuajtjes së dënimit, Beqiri u kthye në shtëpi. Së bashku me të edhe Nebihut iu kthye buzëqeshja. Beqiri iu tha: “Unë dhe shokët dolëm. Së pari ka rëndësi që dolëm gjallë, por rrugët tona duhet vazhduar nga dikush…e ata jemi ne. Me këtë pushtet nuk i kemi qëruar hesapet ende,prandaj do të ndeshemi me te përsëri. Jo vetëm ne si familje, por pa dyshim edhe si komb!”

Jeta vazhdonte. Shqiptarët filluan të lëviznin për ditë e më shumë. Diku vepronin e nuk zbuloheshin, diku zbuloheshin e burgoseshin. Sa më e madhe që bëhej trysnia aq më fuqishëm ndizej flaka e atdhedashurisë. Në kuadër të veprimtarisë për çështjen e madhe më vonë burgoset edhe Beqir Lutfiu. Është me rëndësi të cekim se Beqir Lutfiu, po ashtu normalist, dënohet nga Gjyqi Ushtarak në Beograd për propagandë antijugosllave. Atë e transferojnë në "Goli Otok", ku takohet me shumë shqiptarë,të dënuar nga ai regjim si: Kemail Agollin, Xhafer Kodrën, Salih Lisin etj.Beqiri më vonë nëpër kazamatët e Serbisë, por edhe jashtë tyre,takohet edhe me Adem Demaçin.Ai duke i parë te Beqiri tiparet e një djali të vendosur e të zgjuar,si dhe duke e ditur se Beqir Lutfiu ishte në lidhje me veprimtarët e grupit “Vuajtja shqiptare”, kishte kërkuar që ky grup të fillonte menjëherë furnizimin me armatim, mbase shpejt do të vinin ditë më të favorshme për një kryengritje të armatosur dhe ne duhej të ishim gati. "Pra le ta marrë vesh bota se; në qoftë se nuk zgjidhen kërkesat tonë me paqe, ne do t’i realizojmë ato edhe me pushkë-kishte thënë Demaçi...”

Vitet kalonin. Jeta i kishte përfshirë përpara, si të gjithë të tjerët, me tërë fuqinë e saj edhe familjen Meha. Beqir Meha edhe pas vrasjes së Tahirit dhe Nebihut, nuk u dorëzua. Ata ia vranë vëllain, babin, ia plagosën vajzën e vëllait, ia terrorizuan të gjithë anëtarët e familjes, ia dogjën kullën e Tahirit dhe shtëpinë që e kishte në katin përdhes. E mbajtën në arrest për më së shtatë muaj se bashku me axhën e tij Mehmetin, të cilët i akuzuan për vrasje të milicëve serbë. Beqirit i mbetën nën përkujdesje edhe të pesë vajzat e Tahirit... Pas shumë vitesh që kaluan në përpëlitje me jetën dhe hallet e saj, Beqir Meha sikur e mori pak veten. Djemtë iu rritën e iu bënë krah pune. Me të vërejtur këtë, një mbrëmje, Beqiri u tha bijve të vet: “Ju shyqyr u rritët dhe u burrëruat. Kushtet e jetës, deri diku, i kemi të mira. Si edhe të tjerët, kemi bukë e kripë e zemër. Unë ka kohë që kam pritur t’ju shoh se jeni të zotët e vetes. Tani kam më tepër kohë që të merrem me punët e atdheut. Ka kohë që i kam lënë anash!” Ai në momentin e parë u rreshtua në njësitin e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës. Kjo është pak a shumë e kaluara e familjes së Tahir Mehës që në jetë la gjurmë të pashlyeshme.

Nuk është vetëm se tradita familjare e Mehajve, si edhe e shumë familjeve të tjera në Kosovë, që dhanë aq shumë për atdheun. Por mbi të gjitha është gatishmëria e saj gati njëshekullore për të bërë rojë në zemër të atdheut. Mbase këtu është edhe gjeneza, fuqia, inspirimi dhe vullneti i madh për t'u flijuar me vetëdije të plotë dhe me përkushtim të madh në shërbim të atdheut. Shembujt që nuk mbetën të papërsëritur në histori si: djegia për të gjallë e Oso Kukës në kullë të barotit e Kamer Loshit, rënia heroike e Ahmet Delisë, Azem Bejtës, Shaban Polluzhës, qëndresa deri në rënien heroike e Tahir dhe Nebih Mehës, Adem, Hamëz e Shaban Jasharit. Këto rënie janë madhështia e burrave të Kosovës dhe e krejt shqiptarisë që trimërinë, sakrificën, rënien dhe kullat i shndërruan në legjendë! Vetëm atyre që kaq shumë iu përkushtuan çështjes së atdheut, u buzëqeshi fati për të qenë pjesë përbërëse e historisë sonë.



Tahir (Nebih) Meha. Rrjedh nga një familje me traditë atdhetarizmi. Njeri i përkushtuar shpirtërisht ndaj çështjes kombëtare. Burrë trim dhe i vendosur për t'i jetësuar aspiratat e dëshmorëve tanë. Ra duke luftuar kundër pushtuesit serbo-sllav për 18 orë rresht. Ra me 13 maj 1981, në një moshë të re, pra ende pa i shijuar si duhet bukuritë e saja. Ishte vetëm 38 vjeçar, kur gjaku i tij prej shqiptari të vërtetë rimoi themelet e gurta të lirisë së Kosovës. Tahir Meha u lind në kohën e luftës dhe iku nga kjo botë duke luftuar për liri.

Fëmijëria e Tahir Mehës

Tahir Meha lindi me 10 tetor 1943 në Prekaz. Atë kohë në Kosovë e më gjerë po bëhej luftë e paparë kundër nazi-fashizmit. Atë fillim vjeshte që po i paraprinte një dimri të ashpër për shqiptarët po përgatitej platforma që Kosova të përfshihej nën juridiksionin jugosllav. Ashtu edhe u vendos më vonë. Pas Konferencës së Bujanit, ku u shpreh vullneti për bashkim me Shqipërinë, Kosova iu aneksua Jugosllavisë dhunshëm. Atë fundviti të 1943, Lufta e Dytë Botërore kishte hyrë në fazën më vendimtare. Tahiri si foshnjë më parë u ndesh me krisma pushkësh e erë baroti, se sa me të qeshura dhe me përkëdhelje prindore.

Dajat e gjyshit të Tahirit ishin nga Baica e Drenasit, kurse të babait të tij ishin nga Gllareva e Klinës. Tahiri dajat e vet i kishte në Llaushë. Në Llaushë dajat i kishte edhe Adem Jashari, pra ishin kushëri edhe prej nënave! Në rrethana të luftës Tahiri kishte pasur një foshnjëri të pa rehatshme duke e bartur e ëma nga një skaj në skajin tjetër, për t’u strehuar nga flakët e luftës me ushqime të pakta dhe me veshmbathje të dobëta, në një gjendje të rëndë shpirtërore e sociale për prindërit tanë,pra si në kohë lufte,ku njëriu nuk kishte hapësirë as për t’iu gëzuar as lindjës së fëmiut të vet!

Tahiri qe nga fëmijëria, si edhe të gjithë shqiptarët e Kosovë, të cilët tani po përjetonin risundimin e Jugosllavisë e cila e rifilloi një epokë të re të dhunës nder ne, ishte ballafaquar me varfëri dhe pushtim të rëndë. Shtati i tij foshnjarak ndjeu më shumë se ç’po ndodhte rreth tij. Ai ishte si fëmijë shumë i dashur dhe nuk e dallonte diçka e veçantë nga moshatarët e vet pos zgjuarsisë dhe shkathtësisë së tij. Ishte plotë shëndet dhe nuk mbahet mend të ketë lënguar nga ndonjë sëmundje, pavarësisht varfërisë që e kishte kapluar familjen e tij dhe familjet e fëmijëve të tjerë. Më vonë kur u rrit sa për të filluar shkollimin, mbaroi vetëm katër klasë fillore. Rrethanat e rënda dhe trysnia e robërisë e detyruan të mbetej në shtëpi?! Lufta për bukën e gojës, thjesht përpëlitja për ekzistencë, i detyroi shumë shqiptarë që të hiqnin dorë nga shkollimi, duke u kthyer në punëtorë krahu.

Pas mbarimit të LDB-së pushteti i LKJ, filloi që të zbatonte forma të ndryshme të dhunës. Një formë e tillë ishte edhe presioni mbi ekonominë shtëpiake, që i detyronte shqiptarët ta dorëzonin edhe bukën e gojës në emër të “tepricave”, apo siç e quanin ata “vishak”, “otkup” etj. Në emër të këtyre tepricave kërkohej dorëzimi i qumështit, djathit, tëlyenit, leshit, drithit, deri edhe bukës së gojës. Qëllimi ishte që jeta shqiptarit t’i bëhej e padurueshme dhe të shpërngulej për në Turqi. Tahiri po e ndiente këtë mungesë ushqimi si edhe të gjithë fëmijët e tjerë të Kosovës. Megjithatë intuita e fëmijës nuk pushonte se imagjinuari për ditë më të mira. Ai po rritej, ku me një copë buke, ku me një pemë. Jeta edhe pse e rëndë, vazhdonte dhe përballohej pa u diktuar,pra fëmijët rritën pa dashur të ia dinë për rrethanat e rënda të kohës që jetojnë.

[biligoa]

Tahiri si i ri bie në sy për zhdërvjelltësinë e tij të pashoqe. Kishte shtat mesatar e të zhvilluar. Ishte i shpejtë në lëvizje, shumë i kujdesshëm në veprime dhe tejet vigjilent. Ai dëgjonte më shumë se ç’fliste. Mosha e rinisë edhe te Tahiri po kalonte me të mirat dhe të këqijat e saj. Tahiri, si i shpejtë që ishte, si në gara të ndryshme, lojë me top, vrapim, mundje, ngjitje në lisa, ngarje të kuajve etj., ai dëshironte të ishte i pari nder moshatarët e vet. Ai e kishte për krenari këtë, por edhe kur humbte nuk zemërohej, megjithëse nuk pajtohej me humbjen dhe kërkonte që gara të përsëritej deri sa të fitonte. Interesant, kishte shumë kondicion dhe durim të patundur, deri sa e arrinte atë që e dëshironte. Ai jo rrallë, si i ri bënte edhe ndonjë prapështi: piqte tramakë në ara, dëmtonte bereqetin në fushë me bagëti, këpuste ndonjë frutë nga pemët e huaja, ngiste ndonjë bashkëmoshatar etj. Kur e bënte ndonjërën nga këto “prapësina” kërkonte me këmbëngulje që të pajtohej me “kundërshtarin” dhe nuk e linte që ta “spiunonte” në shtëpi, ngase Nebihu ishte i ashpër dhe mund ta qortonte apo edhe ta ndëshkonte më rëndë. I urrente çunakët e “mamasë”, të cilët për çdo gjë tregonin në shtëpi. Shpesh ndodhte që ata t'i "dënonte" me ndalim në lojërat e përbashkëta për një apo dy ditë. Kështu Tahiri, si edhe të gjithë ne, u rritë me lojëra e shqetësime fëmijësh. Ai shpesh qeshte me atë kohë rinie, siç mund të qeshim të gjithë ne me prapësitë që i kemi bërë dikur. Tahiri u poq dhe burrërua, tanimë ai mori format e pjekurisë trupore;kishte fytyrë të rregullt paksa të zeshkët me sy të zezë e të ndritur dhe me vetulla të zeza e të trasha. Shkonte gjithnjë i rruar, i pastër dhe i veshur me pedanteri. Zakonisht shkonte me kostum. Flokët i kishte të zeza, paksa të dredhura, që i mbante anash mbi ballë. Kishte konstrukt të rregullt dhe një ecje krenare-gjithnjë me kokën dhe ballin e gjerë lartë.



Faza e fillimit të pjekurisë së Tahirit karakterizohet me cilësi të mira shpirtërore e humane. Këtë e karakterizonte ndjenja e tij e lartë e solidarizimit të tij me shokë dhe dashuria për rrethin, për njerëzit dhe kafshët, për tokën dhe shtëpinë, për punën dhe këngën. Ai nuk urrente e as xhelozonte askë. Siç tregojnë edhe bashkëmoshatarët e tij, Tahirin e shihje gjithmonë të shoqëruar, asnjë herë të vetmuar. Të gjithë e donin. Kishte një zgjuarsi të natyrshme. Ishte mikpritës, bujar e fisnik. Në kullën e tyre mbahej mend përherë bukëdhënia, mikpritja, bujaria. Tahiri ishte rritur e formuar me rrëfimet e ngjarjeve historike të disa trimave të kohës së Azem Galicës, të cilët kishin pasur fatin që të jetonin ende në kohën e tij. I rritur dhe i edukuar në rrethana të tilla ai shumë herët e kuptoi domosdoshmërinë për të qenë i lirë. Ai mbase krejt natyrshëm po përgatitej për rrugë të gjata, duke qenë krejtësisht i vetëdijshëm për vështirësitë që do t’i haste në këto rrugë. Mirëpo, siç thoshte edhe vet më vonë: “Ne duhet të përgatitemi për një rezistencë të gjatë. Do t’ia arrijmë t'ia dalim, vetëm në se rezistojmë si tërësi. Pesëqind vite na ka sunduar Turqia dhe s‘ka mundur të na tjetërsojë, ndërkaq Serbia këtu ende nuk e ka bërë vendin. Ne jemi të vjetër në këto treva. Jemi të vendosur për të jetuar në tokat tona, prandaj kjo edhe na forcon ngase e drejta është në anën tonë.”

Kulla ku u rrit Tahiri, përveç pritjes dhe përcjelljes së trimave, kishte edhe këngën brenda që u këndohej trimave tanë. Ai e kishte për shpirt këngën: ”Ti Shqipni mos thuaj marova”. Këngët e Dërvish Shaqës i donte të gjitha, pa përjashtim edhe ato të arshikërisë. Tahiri për Dervish Shaqën thoshte: "Dervishi ore vëlla është shpirti i melosit shqiptar. Ky ta ringjallë heroin dhe ta sjellë historinë para syve.” Të njëjtën simpati e kishte edhe për rapsodët "Mleqani" dhe për kreshnikët e ciklit të Mujit e Halilit. Tahiri thjesht e kishte ushqim shpirtëror melosin shqiptar. Edhe ai si shumë bashkëmoshatarë të tij, kishte si të thuash dëshirat apo pasionet e veta. Ai i donte shumë kuajt dhe i mbante për qejfi. Kuajt si të Tahir Mehës në ato anë pak kush i mbante. Ai thoshte: "Gjokun tim kur ta mbërthej e ta marrë sulmin nuk mund ta ndalë as pushka e dushmanit!” Kuajt e tij kishte dëshirë t’i krahasonte me gjokun e Mujit, të Halilit e të Azem Bejtës. Tahiri një dashuri të veçantë e kishte për armët. Nuk kishte armë që ai nuk e njihte, që nuk dinte ta zbërthente e mbërthente, që nuk ia njihte krismën dhe fuqinë. Ishte shenjëtar i mirë. Për armët kujdesej më shumë se për fëmijët e tij. Ai thoshte shpesh: "Burra, armët duhet ruajtur si sytë e ballit. Njëqind vjet e mban armën dhe vjen një ditë kur të duhet më shumë se buka dhe uji. Mos blini shumë traktorë dhe shtëpitë mbaroni më të vogla. Nga këto kursime blini armë! Se me armë i mbroni shtëpitë. Ndryshe vjen serbi e ua merr traktorët, ua djeg shtëpitë e ju nuk keni me çka t’i mbroni!” Ai porosiste: “Ai që është burrë armët nuk i korit dhe s’ia dorëzon për të gjallë armikut!”…

[biligoa]

Tahiri tashmë ishte rritur e burrëruar. Një ditë i erdhi ftesa për të shkuar në shërbim ushtarak! Kjo nuk i pëlqeu Tahirit, por në veçanti u shqetësuan gjyshi dhe i ati i tij. Ata e dinin temperamentin e Tahirit dhe ia kishin frikën. Ishte i ri dhe urrejtjen për pushtuesin nuk mund ta fshihte dot. Tahiri e vërejti këtë shqetësim të prindërve, sado që edhe vetë ishte i shqetësuar e në të njëjtën kohë edhe i mllefosur që së shpejti do ta shihte veten nën uniformë të pushtuesit tonë gjakatar. Nuk ishte e lehtë për të, por iu kujtua thënia: “Rruga jonë drejt lirisë është e gjatë, prandaj duhet të rezistojmë!” Ai ngadalë i tha babagjyshit: "Po shkoj ushtar babëlok, – mbase atje do të kem mundësinë qe sado pak ta mësoj artin ushtarak. Do të mësoj si përdoret mitralozi, granatat, mortajat, topi, ndoshta edhe tanki. Do të bëj çmos, që kur të kthehem nga ushtria, ta sjell një tank për ty babagjysh!” – Të gjithë i kishte bërë të qeshnin nga shpirti për këtë pohim të çiltër e me humor. Në fakt Tahiri i solli tanket te kulla e babagjyshit të tij në pranverë të vitit 1981 dhe kërceu mbi to si dikur Vojo Kushi!

Ishte bërë rregull e UDB-së që para se shqiptarët të shkonin në shërbim ushtarak, t'ia përcillnin dosjen me të gjitha dokumentet për personin në fjalë në komandën ku do të shërbente. Ndërkaq për personat dhe familjet e caktuara atë e bënin krejt në mënyrë të veçantë. Rinia shqiptare duhej të ishte shumë e kujdesshme, ngase përfundonte në burg, në çmendinë, në psikiatri apo për më keq në arkivol, të cilët i kthenin për në Kosovë, me “arsyetimin” se kishte bërë "vetëvrasje, "aksident trafiku", apo se ishte "vrarë aksidentalisht". Prandaj rapsodi popullor, jo më kot nxori këngën: "Na ka ardhur një letër me një shkrim të zi, djalë bëhu gati për me shkua n’ushtri!” Vërtet lajmi për të vajtur në shërbim ushtarak në ish-Jugosllavi, për rininë shqiptare ishte vetëm një lajm i zi dhe as gjë më shumë!

Tahirit, tanimë shërbimi ushtarak në nivel të komunës së Skenderajt, ia kishte përcjellë dosjen e tij për në Gollubovc të Malit të Zi dhe në Tuzëll të Bosnjës, ku do ta kryente këtë shërbim më vonë. Dosja e tij ushtarake përmbante këto të dhëna të përafërta: "Tahir Meha, i biri i Nebih Mehës-bashkëluftëtarit të Shaban Polluzhës dhe të Mehmet Gradicës, i nipi i Emin Latit-bashkëluftetarit të Azem Bejtës. I vëllai i Beqir Mehës i dënuar me burg politik që në prill të vitit 1959”,armiq të Jugosllavisë që nga koha e Kralit!”… Kjo do të mjaftonte për Tahirin. Këto të dhëna, shërbimet e pushtetit të Skenderajt, i nxorën më vonë edhe publikisht në gazetat serbe të Beogradit si në: “Nin”, "Borba”, "Politika” etj.

Tahiri ndonëse i ri në moshë, por i regjur nga përvoja, e njihte mirë taktikën e pushtuesit serb. Ai i tejkaloi me sukses të gjitha kurthet që mund t’i kishin përgatitur,në saje të këshillave që kishte marrë nga gjyshi, babai dhe nga i vëllai i tij, Beqiri. Erdhi dita kur Tahiri u kthye në shtëpi. Jeta vazhdonte, si gjithmonë, me problemet e saj, herë furishëm e herë e qetë, si valët e detit. Tahiri duke i parë padrejtësitë që po u bëheshin shqiptarëve në kazermat ushtarake serbe e kuptoi edhe më mirë porosinë e gjyshit: "Tahir, biro, ruaju! Me shka besë nuk ka!” Ai kishte parë se si shqiptarët atje i nënçmonin, i përbuznin, i fyenin, i shanin dhe i diskriminonin në çdo hap. Kjo e bëri ta kuptonte edhe më qartë mesazhin, se: "Rruga e lirisë vërtet është e gjatë.”

Martesa e Tahir Mehës

Tahiri, që ishte bërë krah i fortë shtëpie, ishte pjekur e bërë edhe për martesë. Në ndërkohë gjërat kishin ndryshuar dhe ekonomia e familjes së Tahirit kishte rënë paksa. Asnjëri nga anëtarët e familjes së tij nuk ishte në marrëdhënie pune. As një burim të të ardhurave, përveç bujqësisë e cila edhe ashtu nuk luante ndonjë rol të veçantë, nga se toka në Drenicë në përgjithësi nuk është e cilësisë së lartë prodhuese. Familja e Tahirit ishte shtuar, po ashtu ishin shtuar edhe shpenzimet e përditshme. Kishte ardhur koha që edhe Tahirin ta martonin. Po martesa donte edhe shpenzimet e veta. Pushteti jugosllav e përdorte me mjeshtëri edhe këtë formë të luftës psikologjike. Kundër shqiptarëve, posaçërisht kundër familjeve të caktuara, që nuk i bindeshin atij, në mënyrë që t’i nënshtronte me varfëri!Duke ushtruar sanksione ekonomike. Për ish-pushtetin, varfëria, ishte mjeti, me anë të së cilit, shqiptarët i detyronte të bënin luftë për ekzistencë. Tahir Meha krahas kësaj lufte, përgatitej edhe shpirtërisht për të sfiduar edhe këtë strategji. Përkundër vështirësive, ai kurrë nuk u ligështua. Punonte e këndonte. Shtinte me armë dhe thoshte: “Këndoni burra se bota është jona. Bëhuni të fortë se vetëm kështu do të triumfojmë mbi të gjitha. Pasuria nuk është gjithçka.” Megjithatë një dorë shqiptarësh të mjerë ishin bërë urë kalimi për qëllime të ulëta përfitimi. Po ç’i duhet njeriut që të jetojë duke e ngrënë bukën me turp?…

Kështu kalonin ditët. Tahiri në saje të punës së palodhshme arriti që të stabilizohet paksa ekonomikisht dhe pas ca kohe u fejua. Të gjithë u gëzuan që ai e kishte gjetur vajzën e ëndrrave të tij. Ai u fejua me vajzën e Zenel Hotit nga Palaci i Hasan Prishtinës. Familja Hoti ishte e nderuar jo vetëm në Palac, por edhe më gjerë.

Nebihu nuk e fshihte dot gëzimin e madh ngase e kishte fejuar të birin e tij më të vogël. Nuk kaloi as viti dhe Nebihu po përgatiste dasmën e madhe për Tahirin. U thirrën burrat në zë të Prekazit e të fshatrave përreth, miq e dashamirë. Plasi vallja e ahengu. Kënga e çiftelia nuk pushonin deri në mëngjes. Gëzimi përcillej me të shtëna armësh dhe sikur në ditët e mira, po epej sihariqi i një martese të re, e cila do ta gëzonte konakun dhe do ta shtonte familjen Meha.

Kalonin vitet e jetës bashkëshortore fare qetë. Tahirit i lindën vetëm vajza. Ai kishte dëshirë për ta pasur edhe një djalë, pra trashëgimtarin e vet. Kjo brengë e bëri që të martohej rishtazi. Edhe nga martesa e dytë, Tahirit, i lindën vetëm vajza! Ishte i vetëdijshëm se kishte bërë një padrejtësi ndaj bashkëshortes. "Ja që e bëra, – thoshte shpesh, – sepse unë një ditë do të shkoj. Dëshiroj që mbrapa ta lë një djalë, i cili kur të rritet, do të dijë ta luajë çarkun e hutës dhe të luftojë me pushtuesin në këmbën time”… Kjo dëshirë Tahirit nuk iu plotësua. Ai edhe pse la mbrapa pesë vajza le të flejë i qetë. Djemtë e UÇK-së e shkrepën çarkun e hutës kundër pushtuesit serb. Edhe në emër të "djalit" të Tahir Mehës! Ata ia çuan në vend dëshirën e tij, ngase të gjithë ata që morën pjesë ndër beteja, ishin bij dhe bija edhe të Tahirit.

[biligoa]

Të gjithë e dinim se çka ishte kurbeti, se sa e hidhur ishte buka e kurbetit. Mirëpo, shumë nga ne (në kohë dhe në mënyra të ndryshme), të shtyrë nga skamja dhe terrori e përjetuam jetën e kurbetit. Kjo plagë e rëndë, si shumë popuj të tjerë, e ka goditur rëndë edhe popullin tonë. Për kurbetin, për jetën dhe bukën e hidhur të tij, ka këngë, vjersha, filma e vepra të tjera arti, ndër të cilat meritojnë të përmenden: “Lëndinë e lotëve”, "Mitrua" e Çajupit, "Kur e përcolla Ylberin", "O kurbet, kurbet i zi” etj. Shumë nga Shqiptarët, që i rrëmbeu kurbeti, nuk u kthyen më kurrë në tokat e veta stërgjyshore, mbetën përtej “Urës së Qabesë” dhe nëpër vende të tjera të botës. Ky fat tragjik na përcolli ndër shekuj. Ky fat po e priste edhe Tahir Mehën!

Edhe pas Luftës së Dytë Botërore, shumë shqiptarë morën rrugën e kurbetit qoftë për shkaqe ekonomike, qoftë për shkaqe politike. Këta dy faktorë, që janë të lidhur ngushtë me njëri-tjetrin, pushtuesi serbo-jugosllav po i ushtronte mbi shqiptarët me program dhe me të gjitha mjetet e veta tanimë administrative! Mospranimi i tyre në punë, madje përjashtimi nga puna edhe i atyre pak shqiptarëve që ishin të punësuar, taksat e rënda, që çdo ditë i shtonte pushtuesi, tatimet etj që popullit tonë po ia bënin jetën të padurueshme. Nga kjo dhunë politiko-ekonomike, sa vinte e shtrëngohej zinxhiri i varfërisë. Sa më shumë që shtrëngohej ky zinxhir, aq më të forta ishin dhembjet, të cilat, në veçanti ndiheshin tek të rinjtë, që po i përpinte rruga e kurbetit për ditë e më shumë. Kërkesat e jetës dhe ëndrrat e çdo njeriut për të bërë diçka më tepër për veten dhe familjen,ishin të arsyeshme. Mirëpo sanksionet politike dhe ekonomike i pamundësonin ato që të realizoheshin në vend. Jo rastësisht, që nga kohët e lashta, kishte mbetur edhe fjala e urtë popullore, që nënkuptonte rrugën e gjatë të kurbetit: “Mashkulli nafakën e ka në këmbë!” Kjo rrugë iu imponua edhe Tahir Mehës. Që të jetonte vertikalisht e me nder, atij iu desh që të gjente një zgjidhje të përkohshme për ta mëkëmbur ekonominë e familjes së vet. Për ta realizuar një gjë të tillë, Tahiri nuk shpresonte në fantazi “bingosh”, por në punën e tij të pandërprerë dhe të ndershme. Kur prindërit e Tahirit e kuptuan këtë i thanë që të mos shkonte. Ai u premtoi se s’do të rrinte gjatë dhe do të kthehej posa të fitonte ca lekë. Dhe vërtet Tahiri e mbajti fjalën. Punoi në disa vende si: në Mal të Zi, në Maqedoni, në Slloveni dhe në Austri. Pas disa vitesh, aty nga fund i viti 1979, përfundimisht u kthye në shtëpi.

Si për të gjithë edhe për Tahirin kurbeti ishte jetë e rëndë. Kurbetçarët e ndienin thellë mallin për atdheun e vet, për më të dashurit e vet, për gurët dhe shkurret e vendlindjes, për shokët dhe miqtë e për kë jo tjetër. Ata punonin që nga mëngjesi e deri në mbrëmje. Bënin punë të rënda që të siguronin ndonjë lekë për t'ua dërguar në atdhe, ku pritnin prindërit dhe fëmijët. Tahir Meha, i cili i përjetoi rëndë ato vite që ia fali kurbetit, mësoi shumë nga përvoja e jetës në dhe të huaj. Ai pati rastin të takojë shumë kurbetçarë që ishin me vite atje dhe të mësojë prej tyre. Në të njëjtën kohë edhe ata mësonin nga ky kurbetçar i ri që bartte një bagazh të pasur historik dhe të realitetit kosovar. Pas ca viteve, të gjithë shokët e tij që kanë punuar me të, sidomos ata me të cilët ka punuar në Austri me simpati e respekt të veçantë rrëfejnë për Tahir Mehën: “Punonim bashkë. Tahiri ishte i ri dhe i fuqishëm, djalë i urtë e fjalëpakë. Ishte ekonomist i fortë. Bisedonim shpesh në ato baraka druri ku banonin zakonisht punëtorët. Ishte shumë parimor dhe vizionar. Gjërat i thoshte krejt pa ngurrim. Bisedat e tij shpesh na shqetësonin, por njëkohësisht guximi i tij na mahniste. Tahiri na thoshte: “Vëllezër, ta duam njeri-tjetrin, se këtu jemi në vend të huaj. Ne duhet të përkujdesemi për shokët tanë në mënyrë që të përfitojmë të gjithë dhe të kthehemi shëndoshë në shtëpitë tona. Ai na porosiste që të mos binim pre e shërbëtorëve të klubeve të Jugosllavisë të cilat i organizonte ambasada e Beogradit. Hapur na thoshte se Jugosllavia për ne është pushtuese, ndërsa ambasada jonë është ambasada Shqiptare, të cilën duhet ta duam e ta vizitojmë!” Kështu i kujtojnë sot shokët bisedat e tij. Tahiri vazhdimisht e mbante flamurin shqiptar te koka, në dhomën ku flinte. Kur i lexonte gazetat, shpesh na thoshte si me shaka: “Kur do të luftoj unë me Jugosllavi, do të shkruajnë tridhjetë gazeta!”- Ne qeshnim, por me të vërtetë, më 14 maj të vitit 1981, ato gazeta shkruan, se Tahir Meha luftoi me Jugosllavinë dhe ne qeshëm,por edhe qamë bashkërisht!"…

Shokët e kurbetit tregojnë: "Tahiri përgatitjes për luftë i kishte hyrë me një besim dhe me një vendosmëri të plotë. Kjo përgatitje ishte faktori kryesor që e detyroi armikun që ta pranonte kapitullimin moral në oborrin e kullës së Tahirit, mu në zemër të Prekazit. Ai për çdo mbrëmje lëshonte kasetofonin me këngët e tij të preferuara nga Dervish Shaqa dhe këngët për kreshnikët e Mujit e Halilit. Në folklorin tonë Tahiri po shihte filozofinë e një përshkrimi të rrallë që rapsodi po i bënte heroit dhe ngjarjes së madhe historike. Në këto këngë Tahiri po njihej me një realitet sa të hidhur për të kaluarën tonë historike aq edhe krenar. Aty shihte se si shqiptarët në beteja e në luftëra të një pas njëshme për çlirim kombëtarë, kurrë nuk e humbën dinjitetin e vet dhe besimin në fitore, vendosmërinë e guximin për ndeshje të reja në rrugët e lirisë që nuk kishin kthim prapa pavarësisht çmimit të lartë që kërkonin rrugët e lirisë. Ai e kishte shumë për dëshirë edhe këngën e Fazli Grajqevcit, dhe fliste me një admirim të veçantë për te. Tahiri shpesh thoshte: Në qoftë se do të më lind ndonjëherë një djalë, do të ia lë emrin Flamur. Këtë dëshirë dhe amanet e ka lënë Fazli Grajqevci, pra unë kam me ja plotësuar dëshirën Fazliut dhe amanetin e tij do ta qojë në vend...Tahiri shpesh thoshte për Fazliun se ai është flamuri ynë, se është shembulli më tipik, se si një njeri idealist e atdhetar flijohet, jap shpirtin në torturë e shokët nuk i jap! Ku ka bota edhe një rast më unikat?! , a njeh historia e ndonjë populli tjetër trimëri dhe sakrifica të tilla siç e kemi në Fazli Grajqevcin me shokë, pra Fazliu me shokë është flamuri ynë- përfundonte Tahiri me respekt për trimat... Tahiri shpesh thishte: “Baco-o..., historia jonë është histori luftërash e përpjekjesh për liri, histori e përgjakjes së flamujve, ngjyrë kjo e kuqe, ngjyrë gjaku, që vetëm sa ka shkëlqarë në flamurin tonë të lirisë. Kjo histori i ka pranuar në gjirin e vet vetëm ata të cilët u futën në portat e saj me tërë fuqinë e vet në shërbim të atdheut.” Pas pohimeve të këtilla shpesh shtonte: "Unë do të ha barot me dhëmbë! Do t'ia kaloj edhe Mujit e Halilit," – dhe ia jepte me gjithë shpirt së qeshurës së tij karakteristike. Aq i thjeshtë e i afërt ishte me shokët e tij Tahir Meha, i cili me humorin e tij të veçantë të bënte shpejt për vete.

Tahiri kishte dëshirë të zjarrtë për armët. Që atëherë ai filloi të furnizohej me to duke i sjellë nga shtetet ku punonte. Ai e donte armën, por e donte edhe këngën e humorin. Pa dyshim e donte edhe jetën, por më tepër e donte lirinë, së cilës pa u kursyer do t'ia falë jetën.

Të gjithë shokët e Tahirit që patën rastin të punojnë me të në kurbet, në kohë dhe në vende të ndryshme, ruajnë edhe sot kujtimet më të mira për të. Tahiri e dinte përse punonte. Në një kohë kur dikujt i dukej krejt provokative, ai shpesh u thoshte shokëve: “Blini armë dhe ruani mirë! Armët e sjellin lirinë.” Vërtet ai u mishërua me pushkën e tij e cila u bë lajmëtare e parë e fillimit të një lufte, që shqiptarët, herët a vonë, do të duhej ta bënin për lirinë e vet, ashtu siç e bëri Ushtria Çlirimtare e Kosovës.

[biligoa]

Që nga koha e gjyshit të tij, kulla e tyre ishte një vendtakim për trimat e kohës. Aty merreshin vendime të mëdha. Këtë traditë tradicionale e kombëtare e kishte vazhduar edhe Nebihu dhe tani po e vazhdonte Tahiri. Aty disa herë ishin takuar shokët e Tahirit, madje edhe atdhetarët e shquar si Zeqir Gërvalla e Selman Berisha. Këta dy të fundit fillimisht ishin njohur me axhën e tij Mehmet Mehën në kazamatet e Serbisë. Ishin njohur atje ku janë njohur qindra atdhedashës të kohës, të cilët, më vonë, kanë vënë ura miqësie duke e zgjeruar rrethin e veprimit në shërbim të atdheut. Ata Tahirit i dhanë shtytje morale për çështje madhore të atdheut. Janë të shumta takimet që Tahiri kishte pasur me këta dy atdhetarë të dëshmuar në kullën e vet. Prej tyre ai kishte mësuar shumë. Ishte përgatitur edhe më tepër, madje qëllimet e tij drejt përpjekjes për çlirimin e atdheut ishin qartësuar edhe më. Tahiri vetë e thoshte më vonë: "Përvoja e jetës fitohet nga ata të cilët kanë përjetuar më shumë në jetë". Nga takimet e shumta që i kishte pasur me shokët e vet, ai sikur ishte brumosur dhe fuqizuar edhe më. Pa dyshim i frymëzuar edhe me idetë e rilindasëve tanë për një Shqipëri të lirë e të bashkuar, të ngritur e të përparuar ai u përkushtua me tërë fuqinë e vet, duke qenë i vetëdijshëm se nuk arrihet lehtë dhe brenda natës.

Tahiri ishte përpjekur për ta zgjeruar rrethin e vet sa më shumë. Ishte i ndërgjegjshëm, se në kohën që po vepronte, e kishte të vështirë që të gjente bashkëveprimtarë, ngase ato vite (’75 – ’80), pushteti serbo-sllav e kishte vënë në gjumë pjesën më të madhe të shqiptarëve. Si të thuash njerëzit kishin filluar që ta gënjenin veten e tyre se çështja e Kosovës tani do të avancohej më shumë. Këtë hile, mjerisht, e kishin gëlltitur edhe shumë nga intelektualët tanë! Tahiri e kishte kuptuar këtë realitet të hidhur, andaj po vepronte dhe thoshte: “Unë e di se nuk është e lehtë, por dalëngadalë, për ditë e nga pak, këtij hyqymeti duhet t'ia thyejmë nga një hu gardhi deri sa ta rrëzojmë krejt. Ne ta bëjmë tonën e të tjerët do ta çojnë punën tonë më tutje.” Nga ky parim u udhëhoq Tahiri, kur rezistoi me Nebihun. Ata atë ditë luftuan të vendosur. Përkundër lutjeve të shumta që iu bënë nga pushteti, as që u shkoi ndërmend që të dorëzoheshin. Troç i thanë pushtuesit: ”Jo, ne nuk i dorëzohemi shkjaut. Edhe pushkët tona, si edhe tuajat, dinë të vjellin zjarr!” Tahiri nuk kishte folur kot, nuk kishte vepruar kot, nuk ishte armatosur kot, nuk e kishte urrejtur kot pushtuesin. Tahiri nuk luftoi kot, këtë e vërtetoi koha katërçipërisht.