Konceptet e moralit islam

[Dritez]

Konceptet e moralit islam


1. Perceptimi i koncepteve të moralit islam

Sipas dy burimeve kryesore të Islamit, Kur’anit dhe Hadithit, morali islam përmban katër shkallë, domethënë katër koncepte, shkallëzime. Secili nga katër konceptet është i ndërvarur nga tjetri. Secili rrjedh nga tjetri dhe njëkohësisht paraqet bazën për suprastrukturimin e konceptit tjetër.[1] Imani apo besimi është baza e kësaj ngrehine. Mbi të, respektivisht mbi imanin, është ndërtuar struktura e islamit, e pastaj ajo e takvallëkut dhe e ihsanit. Pa iman asnjëri nga konceptet e theksuara nuk është i qëndrueshëm. Po ashtu, imani do të thotë se mbistruktura, edhe nëse disi ndërtohet, do të jetë e luhatshme, e paqëndrueshme dhe e mangët. Kurse imani i mangët, i kufizuar njëkohësisht do të thotë edhe islam, takvallëk dhe ihsan i kufizuar. Asnjë njeri i arsyeshëm nuk do të ngrejë ndërtesë pa bazë solide, që do të thotë se është i domosdoshëm forcimi i konceptit të islamit para konceptit të takvallëkut, dhe koncepti i takvallëkut para konceptit të ihsanit.

Kemi tendenca që koncepti i takvallëkut dhe i ihsanit të përvetësohet pa arritur konceptin e imanit dhe ihsanit, pra koncepti i imanit dhe i islamit të kuptohet shumë ngushtë. Ky konceptim i gabueshëm do të krijojë përfytyrim të kufizuar të moralit islam. Prandaj, këto katër koncepte i posedon çdo pejgamber, me theks të veçantë se pejgamberët e hershëm kanë qenë të dalluar në njërin nga këto katër koncepte. Për shembull, Ibrahimit a.s. mund t’i atribuohet koncepti i lidhur me imanin (besimin), Musait a.s. koncepti i lidhur me islamin (ligjin), kurse Isait a.s. koncepti i lidhur me ihsanin (rrugën) etj. Te Pejgamberi i fundit, Muhammedi a.s., gjejmë sintezën e të gjitha këtyre koncepteve.



2. Imani
Besimi në Allahun e madhëruar

Imani nënkupton besimin në njësinë e Allahut xh. sh. dhe në pejgamberinë e Muhammedit a. s. Të gjithë ata që e dëshmojnë këtë besim përmbushin kërkesat juridike për të hyrë në gjirin e islamit dhe bëhen të privilegjuar të quhen myslimanë. Mirëpo, a do të mjaftojë vetëm dëshmimi? Ndonëse disa thonë se mjafton, është mendim i përgjithshëm se dëshmimi i vetmuar, pa islamin, takvallëkun dhe ihsanin do të jetë godinë e papërfunduar.

Mendimi mbi besimin në Zotin xh. sh. për njerëzit e ndryshëm ka domethënie të ndryshme. Disa nuk dinë më tepër pos se Allahu xh. sh. ekziston, se Ai është Krijues i gjithësisë dhe se Ai është Një. Të dytët e kuptojnë Allahun si synim të adhurimeve tona dhe se Ai duhet të adhurohet. Të tretët se Ai nuk ka rival, se e di të fshehtën, se e dëgjon lutjen, se plotëson nevojat dhe dëshirat njerëzore etj. Aty ku koncepti i imanit është i paplotë, jeta islame mund të përfundojë me kompromis ndërmjet Islamit dhe kufrit, duke i dhënë betimin Allahut dhe duke rebeluar kundër Tij, njëkohësisht.

Po kështu, thellësia e besimit në Allahun nuk është e përhershme. Disa e besojnë Allahun, por nuk bëjnë as sakrificën më të vogël në emër të tij. Të dytët e duan Allahun, por disa gjëra i duan më shumë se Allahun, që do të thotë se Allahu është në rend të dytë. Të tretët janë në gjendje të sakrifikojnë vetvetën dhe pasurinë për Allahun, por nuk kanë dëshirë të heqin dorë nga dëshirat, idetë dhe mendimet e tyre.

Fuqia e imanit do të zbulohet në jetë me analizimin e qëndrimeve të tij. Në fakt, morali islam do të dështojë atje ku baza e imanit është e dobët.

Godina e plotë mund të ndërtohet me besimin e njeriut në Allahun xh. sh., me bindjen se çdo gjë që posedon ai dhe vetë ai është pronë e Allahut. Ky njeri e pranon Allahun si Pronarin e vetëm legjitim, si Synim të adhurimit dhe të nënshtrimit, Ligjvënës si për vete ashtu edhe për të gjitha krijesat. Po sipas këtij koncepti, njeriu pranon t’i nështrojë simpatitë dhe antipatitë e tij kundrejt vullnetit të Allahut, duke e anuluar unin e tij dhe duke i formësuar idetë, dëshirat, epshet dhe përsiatjet në pajtim me dijen që Allahu e ka komunikuar në Librin e Shenjtë, në Kur’anin fisnik. Me veprime të këtilla, njeriu do t’ia revokojë lojalitetin e tij forcave që janë kundër Allahut xh. sh. dhe do t’ia dorëzojë Absolutit Suprem. Ky është imani i mirëfilltë.

3. Islami
Kushtimi ndaj Allahut të madhëruar

Ngrehina e islamit mund të ndërtohet vetëm mbi themele të forta dhe të sigurta të imanit, sepse islami është demonstrimi praktik, historik i imanit. Raporti ndërmjet tyre është si raporti ndërmjet farës dhe frytit. Imani është fara, kurse islami është fryti. Imani, nëse është i pranishëm te njeriu, do të manifestohet në jetën praktike të njeriut, në moralin e tij, në mirësjelljen e tij, në raportet e tij me të tjerët, në zgjedhjen e aktivitetit, në karakterin e luftës dhe të angazhimit të tij, në planifikimin dhe përdorimin e kohës, të energjisë dhe të aftësisë.

Nëse parimet joislame kanë shtypur parimet islame të një njeriu, kjo është shenjë se aty mungon imani, është shenjë se imani është shumë i dobët. Nëse njeriu ndjek tërë jetën rrugën joislame është e qartë se tek ai imani nuk ekziston aspak ose toka ku është hedhur fara nuk është pjellore, që fara e mbjellë të japë fryt.

Allahu përmend shpesh besimin dhe veprat e mira së bashku. Të gjitha premtimet për një të ardhme të mirë për myslimanët, që i ka dhënë Allahu, janë të aplikueshme për besimtarët që sinqerisht i dorëzohen vullnetit të Allahut. Aty ku vullneti i dikujt dallon nga vullneti i Allahut, aty ku lojaliteti ndaj të tjerëve ekziston krahas me lojalitetin ndaj Allahut, aty ku kujdesi është orientuar ndaj aktiviteteve të ndryshme, por jo edhe në luftën për rivendosjen e udhëheqjes dhe të sundimit të Allahut, aty imani lëngon nga sëmundjet dhe mangësitë.

Njerëzit që mashtrojnë opinionin me lojalitet të rrejshëm nuk do të kenë fitim në Ditën e gjykimit, përkundrazi, do të jenë të përbuzur dhe të dënuar.


4. Takva-llëku
Vetëdija mbi Allahun e madhëruar

Takvallëku nuk është vetëm një formë, mënyrë e veshmbathjes apo dukuri formale, por, për më tepër, është gjendje e brendshme e shpirtit që manifestohet në të gjitha segmentet e jetës.

Takvallëku përbëhet nga respektfrika (devotshmëria) e njeriut ndaj Allahut, nga vetëdija mbi detyrat e tij ndaj Allahut dhe nga vetëdija mbi përgjegjësinë para Tij, nga vetëdija se bota është vendi i sprovës për njeriun për një kohë të caktuar.

Vetëdija e iluminuar me devotshmëri bëhet aktive. Shqisat e njeriut, nën ndikimin e vetëdijes aktive, bëhen të mprehta dhe mënjanojnë çdo gjë që është kundër vullnetit të Allahut. Kjo vetëdije hulumton mendimet dhe ndjenjat e veta, jetën, energjinë dhe shfrytëzimin e kohës, kurse ngurron të bëjë gjë të dyshimtë apo të ndaluar.

Takva është “ruajtja e kufijve të All-llahut, vetëdija e plotë mbi All-llahun xh. sh., devotshmëria dhe zbatimi i zellshëm i dispozitave të tij”, domethënë “është dëgjueshmëri publike dhe e fshehtë ndaj All-llahut xh. sh.

Kjo gjendje manifestohet në tërë mënyrën e përsiatjes së njeriut dhe me anë të të gjitha veprave.

Thelbi i takvallëkut qëndron më tepër në zemër dhe mendje sesa në formën e jashtme; më tepër në ide, emocione, prirje, në mënyrën e përsiatjes, në shfrytëzimin e kohës dhe të energjisë sesa në pedanterinë dhe saktësinë e tepruar të hollësive formale.

Takvallëku kërkon kohë, guxim, durim, dije, vullnet. Ai zhvillohet shkallë-shkallë dhe sjell fryte pas një kohe të gjatë, ashtu si druri që kërkon kohë të gjatë për të dhënë fryt: të hidhet fara, të rritet, të lulëzojë dhe të japë fryt. Formalistët nuk ndjekin takvallëkun e mirëfilltë, por atë formë takvallëku që në dukje krijon famë dhe nam ndër njerëzit, vë në lajthitje ata dhe me imponimin e mënyrën e tyre të jetës përçajnë dhe grindin komunitetin dhe umetin e vet, por në anën tjetër “kooperojnë” me sukses me jomyslimanët dhe nënshtrohen bindshëm nga jomyslimanët.




4. Ihsani
Devotshmëria e mirëfilltë

Ihsan-i është shkalla më e lartë e islamit. Ai nënkupton njëkohësisht bukurinë, bamirësinë dhe virtytet më të larta, përkushtimin e thellë, dashurinë e sinqertë, besnikërinë e mirëfilltë dhe sakrificën, ato që e bëjnë myslimanin të identifikohet plotësisht me islamin, apo si e thotë këtë S. H. Nasri “të vetëdijësohet për përqendrimin e cilësive të Mëshirës dhe Dashurisë, Paqes dhe Bukurisë brenda universit shpirtëror islam.”

Thelbi i ihsanit është dashuria ndaj Allahut të lartësuar, që e motivon njeriun ta përvetësojë kënaqësinë e Tij. Me dallim nga muttekitë (të devotshmit), të cilët janë njerëz të dëgjueshëm, të respektueshëm dhe të besueshëm, lëvdata dhe shpërblimi është për muhsinët. Ata përbëjnë forcën e vërtetë të islamit, ngase Kur’ani dhe Hadithi këtë grup e kategorizon si grup aktiv, sepse virtytin e ihsanit e konsideron aktiv. Misionin e islamit mund ta përmbushë vetëm ky grup. Ndaj, nuk mund të konsiderohen muhsinë ata që qëndrojnë pasivë dhe shikojnë se si forcat e kufrit (mosbesimit) zotërojnë mbi fenë e Allahut, se si dispozitat e Allahut injorohen plotësisht dhe si ligjet e Allahut, në rastin më të mirë neglizhohen, shpërfillen, kurse në rastin më të keq blasfemohen, anulohen, shkelen. Nuk konsiderohen muhsinë ata që gjakftoftë shikojnë shkatërrimin e shoqërisë myslimane pa ndjenjën e domosdoshmërisë që të ndërrohet gjendja faktike dhe, edhe më keq, i mashtrojnë edhe të tjerët që ta pranojnë gjendjen e nënshtrimit. A mund të quhen muhsinë njerëzit që pranojnë kushtet e lartëpërmendura dhe falin namaz fakultativ (salat’ud-duha, tehexhxhud …), kalojnë kohën në meditim, dhikr dhe në mësimin e Kur’anit dhe Hadithit, në aplikimin e hollësive më të imëta të fikhut dhe të sunetit, por në aspektin religjioz më parë pranojnë t’u nënshtrohen dispozitave joislame se sa të sakrifikohen për fjalën e Zotit. Kjo gjendje në çdo shoqëri, shekullare apo religjioze konsiderohet renegatizëm, tradhti, pa marrë parasysh traditën apo formën e jashtme të veshmbathjes së tyre dhe të shenjave të tjera dalluese.

Bamirësia, në raport me të tjerët manifestohet në disa rrafshe: në raport me prindërit; në raport me farefisin; në raport me bonjakët; në raport me të varfërit; në raport me udhëtarët; në raport me shërbëtorët; në raport me botën e rëndomtë; në raport me botën shtazore dhe; në raport me punët fizike.[19] Mbi institucionin e ihsanit islami ngre sistemin politik, ekonomik, shoqëror, e cakton pozitën e njeriut në shtet dhe të shtetit mbi individin, ngre marrëdhëniet ndërkombëtare dhe brendashtetërore, në paqe dhe luftë.

Këto dhe të tjera e bëjnë myslimanin, mysliman të vërtetë, intelektual, të devotshëm, energjik, të moralshëm, praktik.
N.I.

[Omeri r.a]

pasi qe i paske perfshi ti xhitha rreth kesaj teme une spasna qka me fol ktu

veq nje falenderim shkon per ty Dritez qe e ke shkru ket se me ka pelqy