Tė tjerėt pėr Islamin
--------------------------------------------------------------------------------
James A. Michener, thotė:
"Muhammedi a.s. qe njeri i inspiruar, qė shpalli Islamin. Lindi nė
vitin 570 tė erės sonė, nė njė fis arab, qė adhuronte idhujt. I
lindur jetim, gjithnjė qe i ndieshėm, veēanėrisht ndaj tė varfėrve,
tė skamurve, tė vejave, jetimėve, skllevėrve dhe tė pėrbuzurve...
Nė moshėn dyzetvjeēare, ai kishte siguruar njė mėnyrė tė shkėlqyer
jetese: grua tė dashur, fėmijė tė mirė dhe pasuri. Mė pas, pėrmes
njė rrjedhojė ngjarjesh dramatike e tronditėse, pėrmes engjėllit
Xhibril, ai filloi tė pranojė shpalljen e fjalėve te Zotit...
Propagandimi i Muhammedit, shkaktoi hidhėrimin e arabėve tė pasur,
tė cilėt adhuronin idhujt, prandaj ai, sė bashku me ithtarėt e vet,
u dėbua nga vendlindja e tij, Mekka. Nė Medinė, ai u bė udhėheqėsi i
saj, madje edhe sipas pohimeve tė armiqve tė tij, ai, kėtė qytet, e
qeverisi me plotė urti. Para mbarimit tė jetės, i ofrohet mundėsia
qė tė bėhet sundimtar, ose i shenjtė, por e refuzon edhe tė parėn
edhe tė dytėn, duke insistuar nė atė se, ai ėshtė vetėm njeri i
rėndomtė, detyra e tė cilit ėshtė qė t`ia komunikojė botės shpalljen
e Zotit."
"Me vėnien nė jetė tė Kur'anit, me personalitetin dhe shembullin e
tij tė jashtėzakonshėm, ai e ka revolucionarizuar Arabinė, e mė pas
tėrė Lindjen, dhe duke shkatėrruar idhujt e Qabes, ai vendosi
besimin nė Njė Zot."
James H. Hart dhe James A. Michener, thonė:
"Nė ēdo gjė, Muhammmedi a.s., qe thellėsisht racional. Kur i vdiq i
biri i i tij i dashur, Ibrahimi, pasoi zėnia e diellit dhe populli
filloi tė flasė, se me kėtė, Zoti po shpreh pikėllim. Sapo e dėgjoi
kėtė, Muhammedi a.s., tha: 'Zėnia e Diellit (dhe Hėnės) ėshtė
fenomen natyror. Ajo nuk ka tė bėjė me lindjen ose vdekjen e ndonjė
njeriu."
Kur ndėrroi jetė Muhammedi a.s., u tentua qė ai tė ngrihej nė
shkallėn e hyjnive, por njeriu, qė do tė bėhej pasardhės i tij
administrativ (Ebu Bekėr es- Sidiku), e shmangi kėtė tendencė, nė
njėrin nga fjalimet mė madhėshtore nė historinė e religjionit, duke
thėnė:
"Nėse mes jush, ka nga ata qė e adhurojnė Muhammedin a.s., le ta
dinė se ai ka vdekur. Ndėrsa ata qė e adhurojnė Allahun, duhet t'a
dinė se Ai jeton gjithmonė (dhe nuk vdes kurrė)."
Michael H. Hart, nė "The 100: A Ranking of the Mos Influential
Persons in Histori", New York, Hart Publishing Company, Inc. 1988,
f. 33, thotė:
"Vėnia e Muhammedit a.s. nė krye tė listės sė personaliteteve mė
influencuese nė botė, mbase mund t'i befasojė disa lexues, e tė
tjerėt t'i bėjė tė pyesin pėr njė rangim tė tillė, por ai ishte
njeriu i vetėm nė histori, i cili ishte bindshėm mė i suksesshmi, si
nė aspektin fetar, ashtu edhe nė atė profan."
Herakli ēezari, perandor Bizantin, nė vitin 628 gjatė kthimit nga
beteja ku mundi persianėt, shkoi nė Jerusalem nė shenjė
mirėnjohjeje. U gjend pikėrisht aty kur mori letrėn e Pejgamberit
a.s. Ai urdhėroi qė dikush nga Arabia duhej t'i paraqitej para tij.
Nė atė kohė njėri ndėr armiqtė e pėrbetuar tė Muhammedit a.s., Ebu
Sufjani ishte duke qėndruar nė Gaza me mallrat e tij. I dėrguari i
ēesarit e solli atė prej Gazės. ēezari zotėronte njė oborr tė madh
mbretėror. Ai kishte vėnė njė kurorė mbretėrore dhe ishte ulur nė
fronin e tij. Ishte viti 6 hixhri, kur Muhammedi a.s. ishte nė
gjendje lufte me mekkasit. Perandori i thirri arabėt. Pranė kishin
njė pėrkthyes. Herakliti pyet, se kush ėshtė mė i afėrt nga fisi
njeriut qė thotė se ėshtė i Dėrguar i Zotit? Ebu Sufjani
pėrgjigjet: 'Unė jam mė i afėrti." Pas kėsaj Herakliti thotė: 'Mė
sillin pranė atė dhe shokėt e tij. Por shokėt le t'i qėndrojnė pas."
Pastaj u kthye drejt pėrkthyesit dhe i tha: 'Thuaju kėtyre: Unė do
t'a pyes kėtė njeri pėr disa gjėra nė lidhje me atė qė pretendon se
ėshtė i dėrguar. Nėse ai gėnjen, kėta le tė thonė 'Po gėnjen!" Ebu
Sufjani njė herė tjetėr kishte thėnė: 'betohem nė Zotin se, po tė
mos isha frikėsuar se do tė mė thonin vendasit e mi se po gėnjej,
unė do tė kisha gėnjyer.' Dhe pas pyetjeve qė bėri Perandori dhe
pėrgjigjeve qė i mori nga Ebu Sufjani, Herakliti i thotė pėrkthyesit:
"Thuaj atij (Ebu Sufjanit), e pyeta atė pėr fisin (e Muhammedit
a.s.), mė tha se ka njė fis fisnik e tė lartė. Nga fise tė tilla
dėrgohen pejgamberėt. Pyeta se a ka mes jush dikush qė mė pėrpara
fliste pėr gjėra tė tilla. Mė tha, jo. Po tė kishte qenė ndonjė para
tij tė thoshte gjėra tė tilla, do tė thoja se ka parė dhe mėsuar nga
ai. Pyeta se a ka nė mes tė anėtarėve tė familjes sė tij mbretėr, mė
tha jo. Po tė kishte nga gjyshėrinjėt e tij mbretėr do tė thoja se
dėshiron pėr ta marė atė fron pėrsėri. Pyeta se para se t'i thoshte
kėto, a e keni akuzuar atė ndonjėherė pėr gėnjeshtėr. Mė tha se jo.
Unė e di se njė njeri i cili nuk flet gėnjeshtėr para njerėzve, nuk
flet gėnjeshtėr as para Zotit. Pyeta se ata qė i pėrgjigjen ftesės
sė tij a janė tė parėt e fisit, apo tė varfėrit. Mė tha se janė tė
varfėrit. Eshtė e vėrtetė qė tė parėt qė i besojnė pejgamberėve janė
njerėzit e varfėr. Pyeta se ata qė i pėrgjigjen ftesės sė tij a
pakėsohen apo shtohen. Mė tha se shtohen. Eshtė e vėrtetė e njė feje
tė vėrtetė se pjesėtarėt vazhdimisht rriten e nuk pakėsohen. Pyeta
se a ka prej atyre tė cilėt hynė nė fenė e tij e mė pas dalin prapė
nga ajo. Mė tha se jo. Kur nė zemėr futet besimi, atėherė ndodh
kėshtu. Pyeta se a ka pasur raste kur nuk ka qėndruar nė fjalė. Mė
tha se jo. Tė tillė janė pejgamberėt. Asnjėherė nuk i mohojnė fjalėt
e premtimet. Pyeta se ē'ju urdhėron ai juve. Mė thatė se ai urdhėron
qė: T'i luteni vetėm njė Zoti, dhe tė mos i bėni shok atij; tė
largoheni nga idhujtė tė cilėve u janė lutur gjyshėrinjėt tuaj!
Poashtu ju urdhėron tė falni namazin, dhe t'i vizitoni tė afėrmit.
Nėse janė tė vėrteta kėto fjalė qė mė thatė, atėherė edhe ky vend ku
i kam kėmbėt sė shpejti do tė jetė nėn sundimin e tij. Unė e dija se
do tė del ky pejgamber, por nuk kam menduar se do tė jetė prej jush.
Po tė kisha ditur se do tė takohesha me tė, do t'a kisha marė
parasysh ēdo pėrpjekje pėr t'u takuar. Po tė isha pranė tij, do tė
ia kisha larė kėmbėt."
Abdullah Ibn Selam, njėri nga dijetarėt hebre tė njohur, porsa e
takon dhe e sheh Muhammedin a.s., e vėren njė dritė qė ia kaplonte
fytyrėn e tij tė bukur, bėhet musliman. I magjepsur nga ajo dritė qė
ndriqonte fytyrėn e bekuar tė Muhammedit a.s., thotė:
"Ai qė ka njė fytyrė tė tillė nuk mund tė jetė gėnjeshtar!"
Martin Lings, nė librin "Muhammedi: jeta e tij bazuar mbi burimet mė
tė hershme", Londėr, G. Allen Uniwin Ltd. 1983, f. 276, thotė:
"Pejgamberi a.s. dhe familja e tij jetonin njė jetė plotė kursime.
Aisheja tregon se pėrpara marrjes sė Hajberit, ajo nuk kishte ngrėnė
kurrė hurma aq sa tė ngopej. E tillė ishte varfėria e kėtyre
njerėzve, sa qė gratė e Pejgamberit nuk i kėrkuan kurrrė atij ndonjė
gjė, pėrveē atyre gjėrave mė tė nevojshme pėr jetėn."
Disa pyetje qė i bėnė idhujtarėt Pejgamberit a.s. kishin tė bėnin me
ndodhi tė padėgjuara nė Hixhaz, dhe u zgjodhėn pėr tė parė dhe pėr
tė provuar, nėse profeti i Zotit zotėronte ndonjė burim diturie, mbi
gjėrat e fshehta e tė papara. Tė Dėrguarit a.s. iu desh tė pres njė
kohė tė gjatė, derisa i erdhi lajmi nga Zoti, ndėrsa idhujtarėt
nisėn tė tallen dhe fjalėt e tyre e mėrzitėn dhe e trishtuan shumė,
pasi ndihma nuk erdhi ashtu si ai priste. Nė lidhje me kėtė, nė
veprėn e pėrmendur, f. 77, thotė:
"Vonesa e Pėrgjigjes Hyjnore, ndonėse e dhimbshme pėr tė Dėrguarin e
Zotit dhe pasuesit e tij, ishte me tė vėrtetė njė forcė e madhe pėr
tė. Armiqtė e tij e mohuan domethėnien e kėsaj vonesė, por pėr ata
Kurejshė qė ishin akoma tė pavendosur, ky fakt, ishte njė pohim i
qartė i asaj se, Fjala e Shenjtė i vinte Muhammedit a.s. nga Qielli
dhe se ai nuk kishte gisht, e as nuk mund t'a kontrollonte atė.
Ėshtė e kuptueshme se po tė ishte se Muhammedi a.s., do t'i kishte
trilluar tė gjitha ato ēfarė kishte thėnė mė parė, nuk do tė ishte
vonuar kaq gjatė pėr kėtė trillim tė ri, veēanėrisht nė njė ēast tė
tillė kur rreziku qe mjaft i madh."
Stanley Lane Pole, historian i njohur, nė veprėn "Fjalimi dhe
kuvendimi i Muhammedit", shkruan:
"Muhammedi a.s. ishte entuziast, nė kuptimin mė fisnik. Tregohej aq
i lumtur dhe i kėnaqur, sa qė ai disponim pėrcillej edhe tek tė
tjerėt. Rolin e tij si Pejgamber i Zotit, e ka kryer nė mėnyrė
dinjitoze, me urtėsi dhe me tolerancė tė madhe."
"Dita e triumfit mė tė madh tė Muhammedit a.s. ndaj armiqve tė vet,
ishte, nė tė njėjtėn kohė, edhe dita e fitores mė tė madhe tė tij
ndaj vetvetes. Ai, me zemėrgjerėsi, ia fali kurejshitėve vitet e
urrejtjes dhe mėrive, dhe shpalli amnisti pėr tė gjithė banorėt e
Mekkės. Ushtria e zbatoi urdhėrin, dhe hyri nė Mekkė, nė mėnyrė
paqėsore. Nuk u plaēkit asnjė shtėpi dhe nuk u shqetėsua asnjė
njeri. Vetėm njė gjė, iu nėnshtrua zhdukjes. Duke hyrė nė Qabe,
Muhammedi a.s. qėndroi para 360 idhujve dhe duke treguar, me shkopin
e vet, tha (ajetin kur'anor) :
'Erdhi e Vėrteta dhe u zhduk e pavėrteta.' Me kėto fjalė, shokėt e
tij i pėrmbysėn idhujt dhe shkatėrruan njėherė e pėrgjithmonė zotat
e Mekkės dhe tė rrethinės sė saj. Kėshtu, u kthye Muhammedi a.s. nė
vendlindjen e tij.
Nė tė gjitha analet botėrore, nuk ekziston ndonjė hyrje triumfale,
qė mund tė krahasohet me kėtė."
"Ai ka qėndruar guximshėm, edhe pse me vite, ishte i vetmuar dhe i
urrejtur nga bashkėfistarėt e tij idhujtarė. Ai, asnjėherė, nuk e ka
tėrhequr i pari dorėn gjatė pėrqafimit. Ishte i dashur me fėmijėt
dhe kurrė nuk kalonte, madje, as pranė grupit mė tė vogėl pa
buzėqeshjen e syve tė tij tė mrekullueshme dhe pa fjalėt e dashura
pėr ta... Ka qenė nga ata pak njerėz tė fatshėm, pėr tė cilėt,
kėnaqėsia mė e madhe ishte qė njerėzit t'i bashkohen tė Vėrtetės sė
Madhe. Ai ka qenė Pejgamber i Zotit dhe, kurrė qė nga fillimi, e
deri nė fund tė jetės sė tij, nuk ka harruar se kush ishte dhe as
porosinė, e cila ishte thelbi i misionit tė tij. Ai porosinė, ia
pėrcolli njerėzve me dinjitet tė lartė, gjė qė rezultonte nga
vetėdija mbi misionin e tij tė madh..."
Majori A. G. Leonard, nė "Islam, Her moral and spiritual value", f.
20, 21, shkruan:
"Lexuesi duhet t'a kuptojė menjėherė, se Muhammedi a.s., nuk ka
pasur njė frymėzim shpirtėror tė zakonshėm, nuk ishte njė prijės i
thjeshtė, apo pėr mė tepėr njė endacak, por ai ka qenė njė nga
mendimtarėt mė tė mėdhenj tė tė gjitha kohėrave dhe epokave. Ishte
njeri me qėllime tė sinqerta dhe serioze, ishte jo vetėm i madh, por
mė i madhi ndėr mė tė mėdhenjtė. Ishte njeri qė njerėzimi nuk e
kishte njohur kurrė mė parė. Qe madhėshtor, jo vetėm si Pejgamber,
por edhe si trim dhe burrė shteti. Qe frymėzuesi shpirtėror, qė
krijoi popullin mė tė madh, shtetin mė tė madh dhe pėr mė tepėr edhe
fenė mė tė madhe. Ai ishte modest me njerėzit dhe tepėr i pėrulur e
i pėrkushtuar ndaj Zotit. Lexuesi duhet t'a kuptojė se Islami ka
domethėnie tė thellė dhe synon t'i nxjerrė, ithtarėt e vet, nga
terri i errėsirės njerėzore, drejt sferave mė tė larta tė Dritės tė
sė Vėrtetės."
G. W. Leitner, nė "Mohamedanism", Lahore, 1893, f. 4.
thotė:
"Muhammedi a.s. kurrė s'ka deklaruar pėr veten, se ėshtė i
pagabueshėm. Nė njė ēast, gjatė zbritjes sė Shpalljes, ai u qortua
rreptėsisht, sepse nė kohėn kur ishte duke folur me disa njerėz nga
paria e Mekkės, ia ktheu shpinėn dhe nuk iu pėrgjigj njė tė verbėri.
Megjithatė, Muhammedi a.s. e komunikoi kėtė shpallje, gjė qė me
siguri s'do ta bėnte, sikur tė ishte mashtrues, ashtu sikurse e
konsiderojnė disa tė paditur, nė mesin e tė krishterėve."
Edward Montet, profesor i Universitetit tė Gjenevės, shpreh
mahnitjen e tij ndaj Islamit, shpjegon dispozitat e tij, lavdėron
Kur'anin dhe thotė se Muhammedi a.s., me reformat e tij, i ka bėrė
shėrbim tė pakufishėm njerėzimit, prandaj, meriton tė numėrohet,
ndėr mirėbėrėsit dhe reformatorėt mė tė mėdhenj tė njerėzimit. Nė
veprėn e tij "Muhammedi dhe Kur'ani", pėr Muhammedin a.s., veē tė
tjerash, thotė:
"Muhammedi a.s. kishte karakter fisnik, sjellje tė jashtėzakonshme,
fjalė bindėse, tė drejta dhe tėrheqėse."
Rene Crouset, nė veprėn e tij "Civilizimi i Orientit", shkruan:
"Muhammedi a.s. kur filloi tė komunikoi Islamin, ishte i ri dhe
fisnik, i mbushur me fuqi pėr gjykim tė drejtė. Ai qėndroi lart
mjedisit, nė tė cilin jetoi. Nė kohėn kur i ftoi arabėt, qė tė
besojnė Njė Zot, ata ishin zhytur nė idhujtari. Ai kishte vendosur
qė, njerėzit t`i largonte nga idhujtaria, drejt monoteizmit tė
pastėr."
John Austin, nė "Muhammed the Prophet of All-llah", nė T.P. and
Classels Wekly tė 24 Shtatorit 1927, thotė:
"Pėr mė pak se njė vit, Muhammedi a.s., u bė udhėheqės i vėrtetė
shpirtėror, prijės dhe sundimtar i Medinės. Pa pėrdorur aspak
forcėn, ia arriti shumė shpejt tė trondisė mbarė botėn."
E. Laris, historian i njohur franēez, thotė:
"Muhammedi a.s. qysh nga fėmijėria ėshtė dalluar pėr sinqeritet, sa
qė ėshtė quajtur: i drejti, i besueshmi ."
Huston Smith, nė "The Religions of Man", Mentor Books, f. 203, thotė:
"Ishte i sinqertė dhe i dashur pėr njerėzit e vet, njeri bujar dhe i
dhembshur. Gjithnjė ka ndier dhembje ndaj vuajtjeve njerėzore dhe
tregohej i gatshėm t'u ndihmonte tė tjerėve, e veēanėrisht tė
varfėrve dhe tė paaftėve. Pėr shkak tė ndjenjės sė tij tė
ndershmėrisė, obligimit dhe tė besimit, fitoi tituj tė lartė si 'i
drejti' dhe 'i besueshmi.'
Idhujtarėt, tė etur vazhdimisht pėr ēudira, kanė kėrkuar prej tij
shenja dhe dėshmi nėpėrmjet ēudive, si dėshmi tė pejgamberisė sė
tij. Ai kėtė e ka refuzuar. Ai vazhdimisht deklaronte (ajetin
kur'anor): 'Zoti nuk mė dėrgoi tė bėj ēudira, por t`i mėsoj tė
tjerėt. I lartėsuar qoftė Krijuesi im. Unė nuk jam, asgjė mė tepėr,
veēse njeri i dėrguar si pejgamber.'
Prej fillimit, deri nė fund, ai refuzoi ēdo pėrpjekje tė
glorifikimit tė personalitetit tė tij, duke thėnė (fjalėt
kur'anore): 'Nuk ju them se thesarėt e Allahut janė nė duart e mia,
apo se i di sekretet e fshehura, ose se jam engjėll... Unė jam vetėm
pejgamber i shenjave tė Zotit, tė cilat i kėrkoni.' Kėto s'janė
fjalėt e Muhammedit, por fjalėt e bartėsit tė porosisė sė Allahut,
drejtuar njerėzve.
Mjafton vetėm tė vėzhgosh me vėmendje trupat qiellorė, tė cilėt
lėvizin pandėrprerė nėpėr gjithėsi, rendin e pėrkryer tė universit,
shiun qė bie pėr t'a gjallėruar tokėn, palmat qė janė pėrkulur nga
frytet e tyre, anijet qė lundrojnė nėpėr dete, duke u shėrbyer
njerėzve, - tė gjitha kėto, janė mrekulli pėr ata qė i vėshtrojnė. A
mundet qė kėto, tė jenė krijuar nga njė zot prej guri? Sa i
pakuptimtė ėshtė kėrkimi i shenjave, kur tėrė bota ėshtė shenjė. Nė
kohėn e bestytnisė, Muhammedi a.s., propagandoi studimin e
pėrkryeshmėrisė sė universit, gjė qė e ngriti diturinė islame
kundrejt diturisė sė krishterė."
Jules Meserman, nė fragmentin "Ku janė prijėsit", botuar nė revistėn
Time, mė 15 Korrik, 1974. thotė:
"Mbase, prijėsi mė i madh i tė gjithė kohėve ėshtė Muhammedi a.s"
Edhe pse hebre, Jules Mesermen, profetin e vet, Moisiun (Musain
a.s.) e radhit pas Muhammedit a.s., kurse Jezusin ( Isain a.s.) dhe
Budėn i vendos shumė mė pas.
Lafajet, filozof dhe njėri prej atyre qė e patėn pėrgatitur bazėn
ideore tė revolucionit tė madh francez tė vitit 1789, ka shqyrtuar
tė gjitha sistemet juridike para se tė botohet `Deklarata e tė
Drejtave tė Njeriut' dhe duke parė epėrsinė e tė drejtės islame, ka
thėnė kėshtu:
"O Muhammed! Atė qė ti ke prurė dhe aplikuar nė botė, nuk e ka bėrė
askush. Ti e ke sjellė drjetėsinė nė njė vendė tė paarritshėm!..."
Dr. Laura Veccia Vaglieri, orientaliste e njohur italiane, shkruan:
"Pejgamberi arab, i frymėzuar dhe i lidhur fortė me Krijuesin e vet,
u ka predikuar monoteizmin me tė pastėr adhuruesve tė fetishizmit,
ithtarėve tė Krishterizmit, dhe Judaizmit tė degjeneruar. Ai doli nė
konflikt tė hapur me tendencat e atėhershme tė prapambetura tė
njerėzve, qė shpinin nė politeizėm. Nė predikimet e tij, pėr t'i
bindur njerėzit me besimin nė Njė Zot tė vetėm, ai nuk shfrytėzoi
fenomene tė ndryshme natyrore, pėr tė mashtruar njerėzit, duke i
quajtur ato si mrekulli tė tij. Ai nuk i detyroi kurrė njerėzit qė
tė pranojnė verbėrisht thirrjen e tij, duke i frikėsuar ata me
kėrcėnime qiellore, gjė qė do tė rrezikonte mjaft aftėsinė e tyre
pėr tė menduar e gjykuar objektivisht.
Ai i ka ftuar njerėzit me dashamirėsi, jo qė tė braktisin bindjet e
tyre, por, tė meditojnė mbi universin dhe ligjet e tij. Bindja e
tij, e palėkundur, nė Njė Zot, nė Njė tė Vetėm dhe tė Domosdoshėm,
bėnte qė ai, vazhdimisht, t'u ofronte njerėzve tė lexonin librin e
jetės..."
R. Dozy, orientalist i famshėm, nė "Essai sur l`historie de
l`islamisme",1879, f. 31, thotė:
"Mashtruesi nuk ėshtė nė gjendje tė formojė njė religjion, tė cilin
e kanė pranuar miliona njerėz dhe i cili ėshtė shndėrruar nė fe
universale. Pa bindje tė fortė dhe tė thellė, Muhammedi a.s.,
kurrė, s'do t`ia dilte t'i bėnte ballė tmerreve dhe rreziqeve pėr mė
shumė se dhjetė vjet."
R. Bosworth Smith, nė librin e tij "Jeta e Muhammedit", thotė:
"Muhammedi a.s., ishte, nė tė njėjtėn kohė, udhėheqės fetar dhe
profan... por pa pretendime pėr tė sunduar, pa pallate, pa ushtri,
pa gardė personale dhe pa tė ardhura tė caktuara. Nėse mund tė
thuhet pėr dikė, se ka sunduar nė saje tė besueshmėrisė dhe fesė, ky
do tė ishte Muhammedi a.s. Ai posedonte autoritetin mė tė lartė,
duke mos shfrytėzuar pėr kėtė qėllim mjetet e dhunshme, duke
qėndruar jashtė etiketimeve dhe ceremonive oborrtare, nė sajė tė
personalitetit tė tij tė shkėlqyer."
"Ai ishte njeri i pashkolluar, mezi dinte tė lexonte dhe tė
shkruante, por ka shkruar Librin, qė ėshtė poezi, ligj, lutje dhe
shkrim i shenjtė, tė gjitha sė bashku."
Henri De Kastro:
"Ėshtė vėrtetuar se, Muhammedi a.s., nuk ka lexuar ndonjė libėr tė
shenjtė dhe nuk i ėshtė referuar ndonjė doktrine fetare, para tij. E
dimė se, Muhammedi a.s., ka ndier lodhje tė shumta dhe ka pėrjetuar
mundime tė mėdha shpirtėrore, para se tė njoftonte pėr pranimin e
shpalljes. Allahu e krijoi me natyrė tė tillė, i cili iu pėrkushtua
plotėsisht fesė. Atij iu desh tė veēohej nga njerėzit, duke iu
shmangur adhurimit tė idhujve dhe besimit nė shumė zotėra, tė cilin
e kishin shpikur tė krishterėt. Urrejta ndaj kėtyre tė dyjave, i
ishte ngulitur thellė nė zemėr. Kėto dy doktrina, ishin sikurse
gjilpėra nė trupin e tij.
Ky njeri, i cili kishte arritur tė dyzetat, kulmin e menēurisė,
kėrkonte nga lindorėt, qė karakterizoheshin pėr arsye tė mprehtė dhe
imagjinatė tė gjallė, dhe me fuqi tė lartė tė tė kuptuarit, qė tė
pėrsėrisnin, pa ndėrprerė, fjalėt: "Allahu ėshtė Njė", "Allahu ėshtė
Njė". Kėto fjalė, i pėrsėrisnin tė gjithė muslimanėt pas tij.
Ndėrkaq, ne tė krishterėve na mundon pėrmbajtja e tyre, pėr shkak tė
largimit tonė, nga ideja e monoteizmit...
Nė periudhėn e parė (nė Mekkė), nuk mund t'ia mohojmė, Muhammedit
a.s., bindjen e plotė dhe sinqeritetin e besimit. Nuk i ishte
luhatur besimi nė zemėr, madje as pėr njė grimcė, edhe gjatė
periudhės sė dytė (nė Medine).
Nuk qe i dhėnė pas stolive tė kėsaj botė dhe nuk ishte koprac. Ishte
i pėrmbajtur dhe derisa u largua nga kjo botė, asnjėherė nuk u ngop
me bukė elbi. Iu shmang ambicieve tė kota, megjithatė arriti dhe ia
doli tė zėrė vendin mė tė lartė, nė vendet arabe. Por, ai nuk u dha
pas totalitarizmit. Nuk pati fron, ministri dhe as
gardė."
Anie Besant, nė "The Life and Teaching od Muhammed, Madras", 1932,
thotė:
"ēdo njeri, qė e studion jetėn, karakterin, nivelin e tė mėsuarit
dhe mėnyrėn e jetėsės sė pėrditshme tė pejgamberit arab, Muhammedit
a.s., ėshtė e pamundur tė ndiejė diēka tjetėr, pėrveē admirimit tė
jashtėzakonshėm ndaj tij, si njėri nga pejgamberėt mė tė mėdhenj tė
njerėzimit."
"Edhe pse me kėto, qė ju parashtroj, do tė pėrmend shumė gjėra, tė
cilat, pėr shumė njerėz, janė mėse tė njohura, prapėseprapė, sa herė
qė i rilexoj ato, mė kaplon njė ndienjė e re admirimi dhe respekti,
ndaj mėsuesit mė tė madh arab."
M. Watt:
"Karakteri i Pejgamberit dhe qėndrimet e tij njerėzore, madje edhe
ndaj armikut, shprehin synimin e lartė tė Shpalljes, me qėllim qė
t'i integronte njerėzit nė idetė e reja.
Pak kush, nga njerėzit e mėdhenj tė historisė, ėshtė vlerėsuar aq
gabimisht, nė pėrėndim, sikurse Muhammedi a.s. Jemi tė obliguar t'i
pėrmirėsojmė kėto shtrembėrime, duke iu referuar karakterit virtuoz
dhe tė lartė tė jetės sė Muhammedit a.s., dhe kėmbėngultėsisė nė
thirrjen, tė cilėn Zoti ia besoi atij."
D. G. Hogart, nė "Historia e Arabisė", veē tė tjerash thotė:
"Muhammedi a.s. ėshtė i vetmi, ndėr njerėzit mė tė shquar tė
njerėzimit, jeta e pėrditshme e tė cilit ėshtė studiuar, ėshtė ēmuar
dhe ėshtė marrė si shembull, duke u zbatuar nė jetė edhe sot nga
miliona njerėz. Kjo gjė, nuk mund tė thuhet pėr ithtarėt e feve tė
tjera, tė cilėt, nė jetėn e tyre tė pėrditshme, nuk praktikojnė
mėnyrėn e jetėsės sė themeluesit tė fesė sė tyre."
E. Demerngem, orientalist francez, ėshtė njėri nga orientalistėt mė
objektivė, qė ka shkruar pėr Muhammedin a.s. Ka shkruar
veprėn "Biografia e Muhammedit", "Muhammedi dhe Sunneti", ka botuar
njė numėr studimesh nė disa revista tė njohura. Ai thotė:
"Mesihu a.s., nė Kur'an, ka vend tė ngritur. Lindja e tij nuk ishte
e zakonshme, si e njerėzve tė tjerė. Ai ishte i dėrguari i Allahut,
tė cilit Zoti i foli me zė... Kur'ani e ka pėr qėllim Krishterimin e
vėrtetė kur thotė: Isa a.s., ėshtė rezultat i fjalės, qė Zoti ia
pėrcolli Merjemes dhe ai ėshtė njeri. Kur'ani e lufton doktrinėn e
atyre qė besojnė Isain (Jezusin) pėr Zot... Ai nuk e lufton
Krishterimin e vėrtetė. Prandaj, i krishteri, duhet tė jetė i
kėnaqur me sulmin, qė Kur'ani i bėn Trinitetit, i cili pėrbėhet nga
Hyji, Jezusi dhe Maria.
Muhammedi a.s. veten e konsideronte si instrument pėr komunikimin e
Shpalljes. Pėrpjekja e Muhammedit a.s., konsistonte nė atė qė tė
jetė i besueshėm, dėgjues dhe regjistrues besnik dhe thėnės i
pagabueshėm, i asaj qė dėgjonte nga fuqia ndriēuese dhe zėri i
heshtur i fjalės sė amshuar nė formė tė kėsaj botė, i fjalės sė
Allahut, e cila ėshtė ajka e Librit. Fjala, tė cilėn e ruajnė
engjėjt fisnikė, nė qiellin e shtatė. ēdo pejgamber, duhet tė ketė
argument pėr mesazhin e tij. Secili, duhet tė ketė mrekulli, me tė
cilėn sfidon tė tjerėt... Dhe Kur'ani ėshtė mrekullia e vetme e
Muhammedit a.s. Stili i tij, ėshtė i mrekullueshėm, fuqia e tij
mahnitėse vazhdon edhe nė ditėt tona. Ai e ngacmon lexuesin edhe
nėse ai nuk ėshtė prej adhuruesve tė devotshėm.
Muhammedi a.s., e sfidoi njerėzimin dhe xhindėt, nėpėrmjet Kur'anit,
duke kėrkuar prej tyre qė tė sjellin njė tė ngjashėm me tė. Kjo
sfidė, ėshtė dėshmia mė bindėse, pėr besueshmėrinė e mesazhit tė
Muhammedit a.s.
S'ka dyshim, se ēdo ajet kur'anor edhe nėse flet pėr ndonjė ngjarje
tė caktuar tė jetės, gjė tė cilėn e bėnė me saktėsi tė plotė, nė
vete, pėrmban nga mrekullia mendore atė, me ēka e trazon shpirtin.
S'ka dyshim, se nė ato ajete, ka diēka, ku duhet kėrkuar fshehtėsia
e ndikimit dhe madhėshtia e suksesit.
Muhammedi a.s., i cili ėshtė larg tė qenit pėrpilues dhe sajues i
Kur'anit, nganjėherė, mė kot, e priste zbritjen e Shpalljes dhe
mallėngjehej pėr tė, pasi dėshironte qė Engjėlli t`i vinte nė mėnyrė
tė pandėrprerė."
Andrin Serve, orientalist francez, shprehet:
"Ky Pejgamber, flet pėr femrėn me respekt dhe konsideratė. Gjithnjė,
bėri pėrpjekje pėr pėrmirėsimin e pozitės dhe personalitetit tė saj,
nė shoqėri. Para ardhjes sė tij, gruaja nuk gėzonte tė drejtėn e
trashėgimisė, ajo ishte objekt qė trashėgohej nga tė afėrmit, sikur
tė ishte skllave. Ndėrkaq, Pejgamberi me ardhjen e tij, e ndėrroi
kėtė bindje, e emancipoi femrėn dhe i dha tė drejtėn e trashėgimisė.
Vėrtet, Muhammedi a.s,. bėri emancipimin e femrės dhe ai qė dėshiron
tė thellohet nė kėtė fushė, le tė lexojė fjalimin e tij lamtumirės,
nė Mekė, ku porosit qė tė tregojmė mirėkuptim dhe konsideratė ndaj
femrės. Kėtė, mund t'a lexojmė edhe nė thėniet, hadithet e tij."
Eduard Perroy, studiues bashkėkohor francez, prof. nė Universitetin
e Sorbonės, thotė:
"Erdhi Muhammedi, i biri i Abdullahut, Pejgamberi arab dhe vula e
pejgamberėve, i cili u solli sihariq, arabėve dhe mbarė njerėzimit,
njė fe tė re. I ftoi ata, qė tė besonin se, Allahu ėshtė Njė dhe i
Vetėm. Sheriati (ligji isalm), nuk ndryshon nga besimi. Ligji islam,
gėzon pushtet hyjnor tė obligueshėm dhe rregullon jo vetėm ēėshtjet
fetare, por edhe ato shekullare. Ai i obligoi besimtarėve zekatin,
xhihadin kundėr politeistėve... Muhammedi a.s., pėrhapi fenė e
pastėr... Kur ndėrroi jetė, nė vitin 632 tė erės sonė, ai e kishte
pėrmbushur thirrjen e tij dhe kishte vendosur sistemin shoqėror, i
cili qėndronte shumė lart karshi sistemeve fisnore, nė tė cilat
jetonin arabėt, para Islamit. Ai i miqėsoi ata dhe arriti njė unitet
tė fortė mes tyre. Gadishulli arabik, arriti njė njėsim tė fuqishėm
fetar, qė nuk e kishte njohur asnjėherė mė parė."
John India:
"Modestia e Pejgamberit, dashuria ndaj sė vėrtetės, devotshmėria e
shokėve tė tij, guximi, besimi i paluhatshėm nė Njė Zot, tė Vetėm,
misioni qė i ishte ngarkuar, ishin tė gjitha kėto virtyte dhe
merita, dhe jo shpata, qė bėnė tė mundur qė feja dhe qytetėrimi tė
ecnin pėrpara, duke mposhtur, ēdo pengesė tė kundėrshtarėve tė sė
Vėrtetės."
Prof. Bevan:
"Ajo qė ėshtė shkruar, pėr Muhammedin a.s. dhe Islamin, nė Evropė,
nė tė shumtėn e rasteve, duhet tė merret si kuriozitet letrar.
Tė flasėsh pėr Muhammedin a.s., si mashtrues dhe pėrdorues tė
forcės, mė shumė shkakton probleme, se sa i zgjidh ato. Nė Pėrėndim,
asnjė figurė e madhe, gjatė gjithė historisė, nuk ėshtė vlerėsuar me
aq tendenca dashakeqe, sikurse ėshtė vepruar me Muhammedin a.s."
W. Montogomery, nė veprėn "Mohammed at Mecca", Oxford, 1953, f. 52,
thotė:
"Gadishmėria e tij pėr tė pėrjetuar persekutime pėr shkak tė
besimit, karakteri i lartė, morali i njerėzve qė i besonin dhe qė e
konsideronin udhėheqės, si dhe madhėshtia e tė arriturave tė
pėrnjėhershme, dėshmojnė pėr personalitetin e tij tė
jashtėzakonshėm. Tė konsideruarit e Muhammedit a.s., si mashtrues,
mė shumė hap probleme, se sa i mbyll ato. Pėr mė tepėr, qė nė
Pėrėndim, asnjė personalitet i madh historik, nuk ėshtė ndriēuar mė
zbehtė, se sa Muhammedi a.s."
Henri Servy:
"Muhammedi a.s., nuk mbolli, nė shpirtėrat e arabėve, vetėm parimin
e Njėsisė (monoteizmit), por solli edhe civilizimin dhe edukatėn.
Muhammedi a.s. ėshtė personalitet historik i vėrtetė. Sikur tė mos
ishte i tillė, as qė do tė pėrhapej Islami. Ai nuk pushoi sė
pėrsėrituri, se ėshtė njeri sikurse tė tjerėt, tė cilin e pret
vdekja. Kėrkonte mėshirė dhe falje nga Allahu xh.sh. Para vdekjes,
deshi ta pastrojė ndėrgjegjėn, nga ēdo njollė e mundshme, prandaj
qėndroi nė minber dhe iu drejtua masės me kėto fjalė: 'Muslimanė,
nėse e kam qėlluar dikėnd, ja ku ėshtė shpina ime. Nėse dikujt i kam
ndonjė borxh, pasuria ime ėshtė e tij.' U ngrit njė njeri, duke
thėnė se, Pejgamberi i kishte borxh atij tre dirhem. Pejgamberi a.s.
i pėrgjigjet, duke thėnė: Mė mirė, njeriu tė ndiejė turp, nė kėtė
botė, se nė botėn e ardhme. Menjėherė, ia pagoi borxhin.
Civilizimi i vėrtetė mendor dhe intelektual, nuk u shfaq dhe nuk u
paraqit tek arabėt, veēse me ardhjen e Muhammedit a.s."
Pater Hijacint, prift i njohur, thotė:
"Unė jam prift i krishterė dhe nxėnės besnik i Jezusit, por
konsideroj, se nuk e pėrul Jezusin (Isain a.s.) kur them se
Muhammedi a.s., ėshtė i dėrguar i Zotit.
Vetėm nėpėrmjet inspirimit nga Zoti, ai mundi tė themelojė njė
religjion tė madh- Islamin, tė cilit, sot, i besojnė miliona e
miliona njerėz edhe pas njėmijė (e mė shumė) vjetėsh, qė nga
shpallja e tij."
Dr. Steingass, autor i fjalorit anglisht-arabisht, thotė:
"Drejtėsia e Muhammedit a.s., veprimet dhe vendosmėria e tij pėr tė
gjetur tė vėrtetėn, kėmbėngulja e vazhdueshme pėr t'i komunikuar
urdhėrat Hyjnorė, besimi i tij i paluhatshėm nė ēdo situatė, aftėsia
pėr t'i bėrė qė tė dėgjojnė tė vėrtetėn e amshueshme edhe ata qė nuk
donin t'a dėgjonin, - tė gjitha kėto janė argumenta bindėse dhe tė
pamohueshme, se ky Pejgamber, sipas mendimit tim, ėshtė vula e
pejgamberėve."
D. V. Bodly, gjeneral amerikan, thotė:
"Muhammedi a.s. e studioi botėn dhe problemet e saj. Nė parimet e
fesė, nuk la pas dorė aspektin e kėsaj botė. Bėri kompromis, nė mes
tė kėrkesave tė njerėzve nė kėtė botė dhe nevojave tė fesė sė tyre.
Ai nuk ra nė gabimet e atyre, tė cilėt u pėrpoqėn t'i shpėtojnė
njerėzit nė mėnyrė joadekuate. Ai e pėrshkoi jetėn me njė karvan
udhėtarėsh, i cili ėshtė nėn mbikqyrjen e Allahut, qėllimi final i
tė cilit ėshtė Xheneti."
Selwyn Gurney, sipas M. D. dhe Doroty "Short readings from World
religions", Londėr 1951, thotė:
"Muhammedi a.s. ka shpallur fenė, tė cilėn e pasojnė miliona njerėz.
Qė nga fillimi, ndikimi i kėsaj feje, vazhdimisht, ėshtė gjithnjė nė
rritje. Tiranėt, qė i besojnė vetėm forcės dhe mbėshteten vetėm tek
ajo, s'janė nė gjendje tė ndikojnė nė gjeneratat e mėvonshme,
ndikimi i tyre, ndihet vetėm gjatė jetės sė tyre. Ne, ndėrkaq, pas
vdekjes sė Muhammedit a.s., shohim shembujt mė tė ndritshėm tė
fitoreve, qė bota s'i ka parė kurrė mė parė."
Enciklopedia Angleze, volumi 12, shkruan:
"... Njė shumė detajesh, nga burime tė hershme, tregojnė se ai ishte
njeri i drejtė dhe i ndershėm, i cili pati fituar respektin dhe
besnikėrinė e tė tjerėve, qė ishin njerėz tė ndershėm dhe tė
drejtė."
Diven ēand Sharma, nė "The Prophets of the East, Calcuta", 1935, f.
122, thotė:
"Muhammedi a.s. qe shpirt i dashamirėsisė. Ndikimi i tij,
vazhdimisht, ėshtė ndier dhe kurrė nuk u harrua nga ata qė e ndienė
afėr."
A. C. Bouquet, nė veprėn "Fetė komparative", thotė:
"Muhammedi a.s., ndonėse jetonte jashtėzakonisht thjesht, nuk ishte
asket. Nuk turpėrohej tė punonte ēfarėdo pune, puritan nė esencė,
refuzonte tė barte ose tė dėfrehej me ar dhe argjend."
Robert L. Gulick:
"Muhammedi a.s., nė tė vėrtetė, ėshtė njė edukator, njė pemė
udhėzimi pėr drejtimin e njerėzimit, drejt njė lirie dhe lumturie mė
tė madhe."
Krijoni Kontakt