A duhet largohet Janullatos prej kryesise Kishes orthodokse shqiptare?

[ilia spiro]

Pergjigje Kristo Frasherit

--------------------------------------------------------------------------------

Zoti historian!
Jam Aleko Dhima, dhe ju shkruaj nga Amerika, për t’ju përgjigjur disa akuzave e të pavërtetave ndaj meje, në artikujt tuaj te “Gazeta Shqiptare”.
Më akuzoni si një grekoman të vendosur për t’i shërbyer Kishës greke. Unë kam lindur në fshatin Nokovë-Lunxhëri-Gjirokastër, fshat jo minoritar dhe krejtësisht shqipfolës. Asnjë nga fshati ynë nuk flet greqisht, as edhe prindërit e mi, që më edukuan që të vogël me dashurinë dhe besimin ndaj Zotit. Në vitin 1944, kur isha 6 vjeç, u vendosëm në Tiranë dhe sa mbusha 8 vjeç, fillova të shërbeja ne ajodhimën e kishës me priftërinjtë shqiptarë - me Kryepiskopin Kristofor Kisi, episkopët Irine Banushi, Sofron Borova. Më vonë edhe me Kryepiskop Pais Vodicën, me episkopët e rinj Dhanil Çuli e të fundit Damiano. Vazhdova pa ndërprerje duke i shërbyer Kishës sonë me besim e dashuri gjatë gjithë
regjimit komunist, edhe kur isha student jashtë shtetit. Edhe kur u mbyllën ato pas vitit 1967, vazhdova të shkoja jashtë Tiranës për t’u lutur në ato kisha e manastire që ruheshin si monumente kulture, me gjithë rrezikun që kjo paraqiste.
Në vitin 1991, me rihapjen e kishave, u afruan në kishë shumë besimtarë orthodhoksë e madje me origjinë nga besime të tjera. Një numër i madh i tyre u mblodhën për të formuar një këshill kishtar, që do të drejtonte e do të zgjidhte problemet që dolën, më propozuan edhe mua në këtë këshill. Si kërkesë e parë në këtë këshill, doli nevoja për të ndihmuar ringritjen e Kishës sonë me mjete
monetare dhe materiale. Për këtë këshilli më ngarkoi t’u drejtohesha ambasadave të vendeve të Lindjes, por asnjë nga ato nuk na premtoi ndonjë ndihmë, duke na thënë se të njëjtat probleme kanë edhe ata me kishat. Pas kësaj këshilli më caktoi të shkoja në Athinë për këtë qëllim, por dhe atje nuk na premtuan asnjë lloj ndihme.
Kur ndodhesha në Athinë më thanë se është caktuar si Eksark nga Patriarkana Ekumenike e Stambollit, për të ndihmuar në ringritjen e Kishës suaj, Episkopi Anastas Jannullatos, i cili është një nga më të përgatiturit dhe më me reputacion jo vetëm në Greqi, po në gjithë botën. U takova me të, ndërsa priste marrjen e vizës për të ardhur.
Më bëri përshtypje, personaliteti i tij, thjeshtësia dhe përkushtimi i tij për të ndihmuar në ringritjen e Kishës sonë. U ktheva dhe ia raportova të gjitha këto këshillit kishtar.
Në qershor të atij viti erdhi në Tiranë një delegacion i Kishës Shqiptaro- amerikane të Bostonit. I pritëm dhe i shoqëruam në shumë qytete të vendit. I kërkuam për t’i dalë zot Kishës sonë për ta ringritur, por na thanë se kjo qe e pamundur, se ata ishin të zënë me kishat e tyre. Edhe ata na thanë se për të ndihmuar Kishën tonë, qe caktuar Episkopi Anastas Jannullatos, që pret vizën për të ardhur.
Pas një muaji, me aprovimin e organeve tona qeveritare erdhi Episkopi Anastas, të cilin e pritën me shpresa shumë të mëdha për t’i vënë shpatullat ringritjes së kishave tona. Ai menjëherë, me përvojën e tij, thirri në Tiranë gjithë anëtarët e këshillave kishtare të rretheve të vendit, si dhe rreth 15 klerikët e mbijetuar. Me propozimin e këtyre pjesëmarrësve u zgjodh një këshill i përgjithshëm provizor, që do koordinonte punët për të gjitha problemet kishtare. Në këtë këshill u zgjodhën intelektualë të njohur si mjekë, inxhinierë, ekonomistë e pedagogë, specialistë për të cilët kishte nevojë Kisha jonë.
Ky është realiteti z. Historian dhe këto janë faktet kokëforta e të pakontestueshme dhe jo ato që thoni ju konkretisht për mua, që u vetëzgjodha që t’i shërbeja si grekoman Kishës greke. Të lutem thuaja këto fakte atyre që iua kanë servirur ato qe thoni, që janë sa jo reale aq edhe të mbrapshta. Por shpifjet e të pavërtetat tuaja nuk përfundojnë me kaq, se më poshtë thoni se “Kryepiskopi Anastas, unë e Sebastiani paskemi nënshkruar një marrëveshje ogurzezë”.
Ku e keni parë, lexuar dhe e keni gjetur dhe në cilin sirtar të zi e kini nxjerrë këtë z. Kristo, e cila është sa e shpifur, e sajuar, jo e vërtetë dhe servirur për qëllime jo të mira dhe që ndoshta i shërben disa personave të veçantë. Keni parë vallë në këtë pseudomarrëveshje firmën time ose të Kryepiskopit?
Po t’i kini besuar kësaj që para 18 vjetëve, pse nuk erdhët një herë me krenarinë dhe shqetësimin tuaj si historian që jeni, për cenimin e fakteve historike të vendit tonë nga kjo marrëveshje dhe të na vinit me shpatulla pas murit, po të kishim bërë një marrëveshje të tillë e cila me të vërtetë do të që ogurzezë siç thoni ju, por e ngrini këtë sajim fallco pas 18 vjetëve?
Unë Episkopin Sebastian as e kam parë dhe as e kam takuar ndonjëherë dhe nuk kisha arsye ta bëja këtë, se unë i shërbeja Kishës sonë Orthodhokse e nuk më lidhte asgjë me të, jo pastaj për fjalët dhe përshtypjet negative që ishin përhapur në atë kohë për atë person.
Diçka z. Historian, si e kam njohur unë Kryepiskopin Anastas, që bashkëpunova me të për rreth 5 vjet.
Ai që ditën e parë të mbërritjes në Tiranë iu përkushtua natë e ditë ringritjes së kishës tonë, të shkatërruar totalisht. Këtë aksion sa madhor aq dhe të vështirë filloi ta kryejë me përvojën e tij dhe mundin e tij. Këto panë besimtarët orthodhoksë në mbarë Shqipërinë tek ai, që nuk la pa shkelur qytet, fshat, kodër ku kanë qenë vendet e shenjta të Kishës sonë, e si pasojë brenda një viti ai fitoi dashurinë e besimin për veprën e filluar prej tij.
Këtë e treguan qindra letra e telegrame të ardhur nga këta besimtarë në Kryepeshkopatë, duke e falënderuar për punën e tij dhe duke shfaqur dëshirën e kërkesën që ai të mbetej dhe të bëhej Kryepiskop i Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë.
Kjo ishte arsyeja kryesore që Kisha jonë, i propozoi Patriarkanës që ai të dorëzohej si Kryepiskop i Shqipërisë. Ai u fronëzua më 2 gusht 1992, pasi u miratua nga besimtarët orthodhoksë të Shqipërisë, nga Patriarkana dhe nga Qeveria Shqiptare, e ky fronëzim u bë brenda në kishën katedrale të Tiranës,
nën thirrjet e zjarrta të besimtarëve që mbushnin kishën “i denjë”, pa ua vënë veshin pak personave, më të shumtët të një besimi tjetër, që thërrisnin kundër në fund të kishës.
Ky fronëzim solemn u krye në kishë e jo në Hotel Tirana, siç jua kanë servirur juve z. Kristo.
Tani pas 19 vjetëve ai e ka justifikuar emërimin, veprën dhe dorëzimin e tij, me punën, besimin, mundin, sakrificën, përvojën, zgjuarsinë, reputacionin e djersën e tij dhe për këtë flasin veprat e tij ngado që të shkosh në Shqipëri e madje dhe në Kosovë.
Para një viti, kur u pyet Episkopi i Kishës Shqiptaro-amerikane, nga një dëgjues në një konferencë në New York, se “çdo na thoni për Kryepiskopin Anastas që po drejton Kishën Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë”, ai u përgjigj: “Bëni një udhëtim nëpër Shqipëri e do bindeni për punën e veprën e tij që nuk ka nevojë për komente e fjalime.”

Aleko Dhima
Ish-Sekretar i Përgjithshëm i Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë nga viti 1991-1995.
Boston, USA

[ilia spiro]

Lëreni diellin te shkëlqejë

- Deklaratë e Lidhjes së Grave Orthodhokse të Tiranës -

Me dhimbje të thellë kemi lexuar kohët e fundit në gazeta, disa artikuj jo serioz dhe t gënjeshtër mbi figurën e nderuar të Fortlumturisë së tij, Kryepiskopit Anastas nga njerëz që nuk kanë fare dijeni për ato që shkruajnë. Por e shohim të arsyeshme t’ju parashtrojmë disa fakte reale të kontributit të tij të çmuar shumë vjeçar në aspektin shpirtëror e social në ndihmë të komunitetit besimtar dhe njerëzve në nevojë.

1. Ai ringjalli nga themelet besimin e krishterë në zemrat e besimtarëve të tronditur shumë rëndë nga regjimi ateist.
Këtë ka bërë në radhë të parë duke ofruar veten e tij në frymë e në trup me të gjithë kapacitetin e tij intelektual,shpirtëror e fizik, duke ndjekur një udhë të gjatë plot mundime e sakrifica dhe duke shfaqur kështu shembullin e gjallë të një kryebariu që e do dhe kujdeset për tufën e tij.

2. U restauruan dhe u ngritën nga fillimi dhjetëra e qindra kisha e disa manastire ku besimtarët ushtrojnë jetën e tyre shpirtërore,bëjnë pelegrinazhe dhe mësohen e aftësohen të vendosin marrëdhënie të drejta e mirëkuptimi në familje dhe në shoqëri.

3. U hapën shkolla të nivelit të mesëm e të lartë ne mënyrë që brenda vendit të përgatitën klerikë e theologë pr t’i shërbyer sa më mirë komunitetit besimtar në gjuhën amtare.

4. U përgatit dhe vazhdon të përgatitet një literaturë e pasur fetare si gazeta, revista e libra me të cilat besimtarët ushqejnë shpirtrat për të mbajtur gjallë në breza besimin e tyre të shenjtë.
Pra nga sa u tha më lart del se Kryepiskopi Anastas ka ndikuar dhe ndikon drejtpërsëdrejti në rritjen e emancipimit shpirtëror të një pjese të madhe të shoqërisë shqiptare, e cila reflekton vlera të larta morale e shpirtërore në mbarë ambientin rrethues.

Gjithashtu një kontribut jashtëzakonisht i madh është ndihma që jep Kryepiskopi Anastas për njerëzit nevojtarë të kryeqytetit dhe të fshatrave përreth Tiranës. Që në vitin 1992 me bekimin e tij,u krijua në Kishë Grupi i Grave orthodhokse i cili prej fillimit ka zhvilluar një aktivitet të madh në njerëzit në nevojë duke shpërndarë pako me ushqime e veshmbathje nga ndihmat e shumta që vinin në fillim nga vende të tjera si Greqia e Qipro e në vijim,nga vende të tjera. Grupi ushtron veprimtari të larmishme në familje të varfra, në burgje dhe azile, në fëmijë jetim e gra të veja, të pastrehë e persona të braktisur, të sëmurë në spitale dhe në shtëpi, të moshuar dhe persona të vetmuar, të paaftë për punë e të depresuar, lypsa etj. Këto shërbime drejtohen nga një zyrë e cila shpeshherë kooperon me zyra sociale shtetërore duke shkëmbyer përvoja në dobi të nevojtarëve. Ndihmat janë të llojeve të ndryshme si ushqime, veshmbathje, ndihmë financiare etj. Vlen të përmenden vizitat që bëhen në persona të sëmurë që lëngojnë në shtrat, bisedat që zhvillojmë me të moshuar të vetmuar që kanë ëndje për një fjalë të ngrohtë. Të burgosurit shijojnë lirinë kur marrin mesazhin e shpresës dhe fjalën e shpëtimit. Lypësit fitojnë dinjitet dhe provojnë barazinë kur dikush ndan bukën me ta. Çdo javë njerëz nevojtarë ndihmohen nga zyra e grave që financohet në masën 70% nga Kryepiskopi Anastas.

Për të gjitha këto që parashtruam a mund ta quajmë të huaj për Shqipërinë këtë personalitet që ka kontribuar për 18 vjet radhazi për përparimin, qytetërimin dhe transformimin shpirtëror,kulturor e social të shoqërisë shqiptare? A nuk e meriton me të vërtetë titullin Qytetar nderi i Tiranës, që e gëzon prej disa vjetësh, ky përhapës i një paqeje të vërtetë mes flakëve të zjarrit? Dihet se misionarët fetarë zhvillojnë misionin e tyre apostolik, të lirë në të gjithë botën sepse Krishterimi nuk njeh kufi territorial.

Në mbyllje shprehim përkufizimin e fundit se për ne, Kryepiskopi Anastas mbetet një udhëheqës i pazëvendësueshëm që me hir Perëndie, mençuri dhe plot vizion drejton Kishën Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë me vërtetësi dhe pa u lëkundur nga furtuna e stuhitë sepse timonin e tij e lëviz dora e pagabueshme e Perëndisë.


Me respekt
Gratë e Lidhjes Orthodhokse të Tiranës

[ilia spiro]

Keqinterpretimet dashakeqe të një historiani

Është për të ardhur keq që në sulmet e radhës të shpifjeve dhe trillimeve denigruese kundër primatit të Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë vihet emri i një historiani, i cili për detyrë ka të paraqesë faktet sikurse janë dhe jo ti shtrembërojë ato. Është e çuditshme që në veprën e prekshme dhe të dukshme të Kryepiskopit Anastas të vlerësuar brenda dhe jashtë vendit, z. Kristo Frashëri nuk gjen asgjë pozitive, por shpreh vetëm mllef, sajime, akuza dhe merr përsipër të shpjegojë çështje të cilat nuk i njeh mirë: siç është legjitimiteti i fronëzimit të Kryepiskopit Anastas, apo vlerësimet mbi funksionimin e statuteve dhe kanoneve të Kishës Orthodhokse.


Statuti i vitit 1929 ishte antikanonik sepse Kisha Orthodhokse e Shqipërisë nuk ishte njohur ende si autoqefale as nga Patriarkana Ekumenike e Kostandinopojës, as nga kishat e tjera orthodhokse autoqefale.


Kishës Orthodhokse të Shqipërisë iu dha autoqefalia nga Mater Ecclesia (Kisha Mëmë), Patriarkana Ekumenike e Kostandinopojës, më 12 prill 1937. Pas kësaj edhe Kisha Orthodhokse e Shqipërisë, tashmë Autoqefale, duhej të kishte statutin e saj, pasi jo vetëm statuti i 1929, por edhe të gjitha aktet dhe veprimet që ishin bërë deri në vitin 1937 në emër të Kishës së vetëquajtur autoqefale shqiptare nuk kishin autoritet kanonik. Sqarojmë se statutet e kishave lokale shërbejnë për organizimin e jetës shpirtërore brenda kësaj Kishe konform kanoneve të shenjtë ekumenikë, organizimin administrativ dhe institucional të saj si dhe rregullimin e marrëdhënieve të saj me kishat e tjera, shtetin dhe institucionet e ndryshme. Përgjithësisht shërben si rregullator i raporteve brenda dhe jashtë Kishës, duke marrë parasysh zhvillimet historike dhe sociale te vendit.


Jeta e Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë nuk u zhvillua normalisht pasi në 1939 Shqipëria u pushtua nga Italia, në 1943 nga Gjermania. Statuti tjetër pas shpalljes së autoqefalisë është ai i 1950, i cili u abrogua nga pushteti totalitar i Enver Hoxhës ku me ligj u ndalua çdo lloj shprehje e jetës fetare.
Persekutimi i egër ndaj fesë për 23 vjet të tërë shkatërroi tërë strukturën dhe infrastrukturën kishtare. Pra mungonin gjërat më themelore si: Sinodi i Shenjtë episkopal, klerikët, shkolla teologjike për formimin e kuadrove të rinj, për të mos thënë se edhe gjurmët e shumë kishave ishin zhdukur. Episkopë nuk kishte dhe priftërinjtë e mbijetuar prej persekutimit ishin në moshë të thyer. Por dihet që nuk mund të ekzistojë një kishë lokale pa episkop. (Shën Ignati në letrën drejtuar Smirneasve 8:2, shek I-II).


Kjo gjë u bë e mundur me nismën e Patriarkanës Ekumenike në janar të 1991, me vendim të Sinodit të Shenjtë të Patriarkanës Ekumenike u caktua Eksark Patriarkal për Kishën e Shqipërisë episkopi i Andrusës, imzot Anastasi.


Më 30 Maj 1992 prej Këshillit të Përgjithshëm Kishtar të Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, Patriarkanës Ekumenike iu kërkua zyrtarisht, zgjedhja e episkop Anastasit në krye të Kishës sonë. Këtë kërkesë ia dorëzoi Patriarkanës Ekumenike një përfaqësi e Këshillit të Përgjithshëm Kishtar e përbërë prej Atë Gaqo Petri, Atë Kozma Qirjo dhe nga besimtarët e devotshëm z. Dhimitër Beduli dhe z. Aleko Dhima. Në këtë kërkesë vihet në pah kontributi i Eksarkut të Patriarkanës Ekumenike, Mitropolitit Prof. Anastasit, i cili për më pak se një vit arriti suksese të dukshme në rikonstruksionin e një sërë ndërtesash kishtare, dorëzimin e 26 priftërinjve dhe dhjakonëve të rinj, krijimin e Seminarit Teologjik-Hieratik për përgatitjen e priftërinjve, të psaltëve e të kuadrove të tjerë që i nevojiten Kishës.


Më 24 Qershor 1992 Sinodi i Shenjtë i Patriarkanës Ekumenike zgjodhi me vota unanime Kryepiskop të Kishës Autoqefale të Shqipërisë Fortlumturinë e tij Anastasin. Vetë Presidenti i Republikës së Shqipërisë z. Sali Berisha me dashamirësi u kishte deklaruar të deleguarve të Patriarkanës Ekumenike Kr. H. të tyre Mitropolitit të Pergjit imz. Evangjelos dhe të Filadelfisë imz. Meliton më 4 Korrik 1992, se nuk ekziston asnjë kundërshtim ose kufizim për vendosjen e Kryepiskopit Anastas si primat kanonik i Kishës Orthodhokse të Shqipërisë.


Më 2 Gusht të 1992 në kishën e Ungjillëzimit në Tiranë u krye ceremonia e fronëzimit të Kryepiskopit Anastas. Kjo gjë që i dha mundësinë Kishës Orthodhokse të Shqipërisë të jetë e barabartë me të gjitha kishat e tjera orthodhokse në botë.


Për sa i përket atyre parullave që u dëgjuan në ceremoninë e fronëzimit ndjejmë detyrën, si dëshmitarë okularë të asaj shërbese kishtare, të sqarojmë se si qëndron e vërteta historike dhe ajo kanonike. Thirrjet kundër fronëzimit u dëgjuan nga fundi i shërbesës kishtare, prej një grupi të vogël njerëzish që qëndronin në fund të kishës, të përgatitur për të krijuar trazira, në momentin kur po lexoheshin fjalimet përshëndetëse të rastit. Ajo që i bën të pavlefshëm kanonikisht këto zëra është edhe fakti se anëtarët e këtij grupi ishin jo besimtarë praktikantë orthodhoks dhe për më tepër disa prej tyre nuk i përkisnin fare fesë së krishterë. Duke qenë se nuk ia arritën qëllimit për të cilin kishin ardhur në kishë, pasi zërat e tyre u mbytën nga thirrjet e njëzëshme “aksios” (i denjë) të besimtarëve orthodhoksë të ardhur nga gjithë Shqipëria, ata u larguan. Kështu që shërbesa e fronëzimit u krye e plotë në kishë dhe zërat e atyre që nuk janë besimtarë praktikantë në kishë nuk kanë asnjë vlerë kanonike (Sinodi II Ekumenik, kanoni 6; Sinodi i Kartagjenës, kanoni 50).


E shohim të nevojshme në këtë pikë të sqarojmë ata të cilët, megjithëse nuk kanë njohuri të koncepteve teologjike, guxojnë të na mësojnë çka është kanonike dhe jo kanonike në Kishën Orthodhokse.
Në statutin e një kishe orthodhokse autoqefale nenet të cilët nuk mund të ndryshohen janë vetëm ato që rikonfirmojnë kanonet e shtatë Sinodeve të Shenjtë Ekumenikë, të cilët në mbarë Kishën Orthodhokse janë përjetësisht të pandryshueshëm. Sipas besimit orthodhoks vetëm vendimet e Sinodeve Ekumenike janë të pagabueshme dhe kanë autoritet absolut, sepse shprehin pagabueshmërinë e Kishës së Krishterë “që është Kisha e Perëndisë së gjallë, shtylla dhe mbështetja e së vërtetës” (1 Timotheut 3:15). Të gjitha dispozitat e tjera të statutit mund të ndryshohen me vendim të një kongresi tjetër kishtar duke iu përshtatur ndryshimeve historike dhe sociale në vend me qëllimin sublim të organizimit sa më të mirë të jetës shpirtërore dhe asaj organizative të Kishës.


Kështu, duke iu referuar nenit 50 të statutit të 1950 “këshilli mikst mund të modifikojë nene të këtij Statuti që nuk u referohen dogmave, kanoneve dhe Traditës së Shenjtë; gjithashtu mund të bëjë edhe shtesa nenesh. Por, për të qenë këto modifikime dhe shtesa të vlefshme, duhet një kuorum prej shtatë anëtarësh dhe një vendim marrur, të paktën, prej gjashtë anëtarësh”.
Pse duhet të ofendohet z. Frashëri kur i vihet në dukje se është duke shtrembëruar faktet historike, madje duke përdorur edhe argumente të gënjeshtërta, siç është teza e fronëzimit të Kryepiskopit Anastas jo në katedrale, por në hotel “Tirana” etj.


Si është e mundur që të konsiderohet si tinëzare dhe e pabesë vepra e Kryepiskopit Anastas, e cila është evidente dhe e faktuar? Mund të thonim logjikisht se vepër tinëzare është ajo që po bëni ju, që pas 18 vitesh “kujtoheni” të flisni për gjëra të paqena, të cilat kaq shumë ju paskan lënduar. Siç e cilësoni edhe vetë ato që thoni mbeten vetëm dyshime, shtrembërime që bien ndesh me realitetin, si p.sh. keqinterpretimi i deklaratës së Kryepiskopit Anastas lidhur me ngjarjet e kohëve të fundit në Himarë për ruajtjen e gjakftohtësisë dhe të paqes. Deklarata këto të cilat jemi mësuar t’i dëgjojmë sa herë që vendi ndodhet në kohë trazirash dhe krizash. Kështu, mund të përmendim deklaratat e Kryepiskopit gjatë krizës së marrëdhënieve shqiptaro-greke. Ai deklaroi se merrte pjesë në dhimbjen e gjithë njerëzve të përndjekur pavarësisht nga origjina apo traditat fetare dhe se vihej në dispozicion të çdo autoriteti kompetent për gjetje zgjidhje me frymë mirëkuptimi të ndërsjellë. Këto përpjekje të tij ndikuan në uljen e toneve nga ana e palës greke. Vetë Parlamenti Evropian në një rezolutë që u votua nga shumica absolute e Asamblesë (4-07-1993) theksoi përpjekjet e Kryepiskopit Anastas për zgjidhjen e krizës ndërmjet dy vendeve.


Gjatë krizës së vitit 1997 përmes trazirës së madhe të pakontrolluar politike ai i drejton thirrje popullit: jo më gjak, jo konfliktit, jo urrejtjes, jo armëve. Në momentet e vështira të emigrantëve dëgjohet thirrja e tij në median dhe shtypin grek: jo fushatave dëbuese “fshesa”. Kjo lutje u transmetua nga Televizioni Shtetëror Shqiptar në emisionin kryesor të lajmeve, nga agjenci shtypi dhe RTV të huaja. Në vitin 1998 ai bën apel për të ndihmuar vëllezërit në vështirësi të ardhur nga dhuna në Kosovë. Ndihmë kjo e cila mori përmasa të mëdha kur gjatë krizës së vitit1999, 500 mijë shqiptarë erdhën nga Kosova nën trysninë e dhunës. Ndihmë kjo që arriti në rreth 12 milion dollarë, ofruar konkretisht 33 mijë vëllezërve kosovarë të vendosur nëpër mjedise të ndryshme, kryesisht familjare, por edhe me anë të kampeve të hapura.


I papërgjegjshëm është dhe ofendimi juaj se Kryepiskopi Anastas është kryepiskop i pleqve dhe i plakave. Së pari sqarojmë se Kisha është një dhe e përbashkët, nuk ka Kishë diskriminuese dhe përjashtuese, nuk ka “Kishë të të rinjve” dhe “Kishë të të moshuarve”, “Kishë të grave” dhe “Kishë të burrave”, “Kishë të të bardhëve” dhe “Kishë të të zinjve”. Si mund të quhet një Kryepiskop i pleqve dhe i plakave ndërkohë që faktet flasin ndryshe. Në Maj të 1993 kur u krijua prej tij shoqata rinore orthodhokse shqiptare “Bijtë e dritës”, ai theksoi se “rinia nuk është vetëm shpresa e së ardhmes, por në radhë të parë është forca e së tashmes”. Në gjithë vendin numërohen 52 grupe rinore, të cilat kanë formuar këshillat rinore dhe organizojnë veprimtari të ndryshme dhe kulturore si: kampingjet verore dhe dimërore, ku marrin pjesë rreth 1600 të rinj nga i gjithë vendi, konferenca, olimpiada, aktivitete me të rinj me aftësi të kufizuara, festivale rinore etj. Një punë e veçantë po bëhet me të rinjtë e universiteteve, Tiranë, Elbasan dhe Vlorë, me të cilët organizohen veprimtari të ndryshme, si studime biblike, Liturgji Hyjnore, kurse të gjuhëve të huaja, ekskursione etj. Njëherazi funksionojnë edhe disa shoqata të tjera si ajo e gruas, intelektualëve orthodhoksë etj, të cilat janë pjesë aktive e jetës së kishës.
E vërteta nuk mund të fshihet prej trillimeve dhe shpifjeve.

Nga Violeta Plepi dhe Vlash Plepi
Teologë në Kishën Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë

[ilia spiro]

E vërteta rreth Fronëzimit të Kryepeshkopit Anastas

Nga Teodor Papapavli †
Botuar më parë tek "Rilindja Demokratike", 16 shtator 1992, faqe 4.

Më 2 gusht 1992, në Kishën e Ungjillëzimit të Tiranës, u zhvillua ceremonia e fronëzimit të Kryepeshkopit Anastas Janullatos. Por, më parë, pak retrospektivë.


Rivendosja e besimeve fetare nga demokracia e gjeti Kishën Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë të shkatërruar tërësisht, pa lokale kulti dhe pa kler. Për ringjalljen e besimeve fetare në vendin tonë, në kushtet e varfërisë së përgjithshme postkomuniste, u desh ndihma e qendrave botërore të Islamizmit, Katolicizmit dhe Ortodoksisë. Patriarkana Ekumenike e Kostandinopolit, e preokupuar për ringjalljen Kishës Ortodokse Shqiptare, caktoi për këtë qëllim, në fillim të vitit 1991, si përfaqësues të saj në Shqipëri (eksark) prof. dr. Hirësinë e Tij, Anastas Janullatos, i cili atë kohë ndodhej në Afrikën Lindore, i ngarkuar me detyrën e Kryepeshkopit aktiv, për rimëkëmbjen e Kishës Ortodokse të Kenias, Ugandës dhe Tanzanisë, me qendër në Nairobi. Caktimi i tij u miratua nga presidenti i mëparshëm i Republikës.
Hirësia e Tij, kur erdhi në Shqipëri, u prit me interes të veçantë dhe u rrethua me dashuri e respekt nga besimtarët ortodoksë, jo vetëm në Tiranë, por të gjithë Shqipërisë. I frymëzuar nga idealet e larta të Ortodoksisë, që e kishin çuar aq larg vendit të tij me ndihmën e bashkëpunëtorëve shqiptarë dhe të aktivistëve të Kishës iu përvesh punës me përkushtim veprës së vështirë për ringjalljen e Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë.


Në fillim eksarku thirri Konferencën Kombëtare të KOASH në Tiranë, në të cilën morën pjesë 15 klerikë dhe 30 laikë, përfaqësues të katër Mitropolive të Shqipërisë. Konferenca zgjodhi Këshillin e Përgjithshëm të Kishës të përbërë nga 9 vetë, që të gjithë shqiptarë, përveç eksarkut. Gjithashtu u krijuan këshillat kishtare në qytetet kryesore të vendit. Në vazhdim eksarku nisi punën për restaurimin e Kishës së Ungjillëzimit në Tiranë dhe më vonë hapi Seminarin Teologjik për përgatitjen e kuadrove të parë priftërinj, dhiakonë e psalltë. Porositi jashtë shtetit kisha të parafabrikuara, montimi i së cilave ka përfunduar si në Fier, Sarandë etj, mori masa për restaurimin e kishave dhe manastireve të dëmtuara, solli ndihma në medikamente, ushqime dhe veshmbathje. Dhe të gjitha këto u bënë dhe po bëhen falas, vetëm me subvencionet e Patriarkanës së Konstandinopolit, me donacionet e kishave të tjera Ortodokse dhe të miqve të eksarkut në botë. Si rezultat i këtyre masave të para, brenda vitit u ringjall shërbimi fetar ortodoks në tërë vendin, pas një nate të gjatë ateiste. Kjo është në radhë të parë, merita e eksarkut.
Por, pas këtyre rezultateve të mira, procesi i ringjalljes së Kishës Ortodokse të Shqipërisë kishte nevojë të domosdoshme të plotësohej në planin organizativ, sepse asaj i mungonte hierarkia, kryepeshkopi, episkopët, dhe sinodi i shenjtë, që janë atributet (veti të pandara) të çdo kishe ortodokse autoqefale. Pa dyshim më e mira e të mirave, zgjidhja ideale do të ishte që në krye të Kishës Ortodokse Shqiptare të ishte një kryepeshkop shqiptar. Për këtë qëllim Patriarkana e Konstandinopolit, me propozimin e kryesisë së Kishës Ortodokse Shqiptare, bëri të gjitha përpjekjet për të gjetur në diasporën shqiptare në botë një kandidat të mundshëm. Nga kërkimet rezultoi se klerikët me origjinë shqiptare, ndonëse të pakët, që meshonin në gjuhën shqipe dhe ishin me arsim të lartë teologjik, të gjithë ishin të martuar. Në bazë të kanuneve të Ortodoksisë, të aprovuar nga sinodet ekumenikë episkopët dhe kryepeshkopët, zgjidhen vetëm nga radhët e klerit murg.


Në këto kushte, në mungesë të ndonjë alternative tjetër, Sinodi Ekumenik i Konstandinopolit, në bazë të kanumeve të Kishës, zgjodhi eksarkun në postin e Kryepeshkopit të Shqipërisë. Për t’ua parashtruar zgjedhjen e tij autoriteteve të larta shqiptare erdhi në vendin tonë një delegacion i nivelit të lartë nga Patriarkana e Konstandinopolit. Pas bisedimeve paraprake në Sekretariatin e Fesë në Ministrinë e Kulturës, delegacioni u takua me Presidentin e Republikës. Në përfundim të bisedimeve u dha pëlqimi. Gjatë më tepër se një viti, eksarku kishte dhënë prova si organizator i zoti dhe me përvojë, kishte arritur rezultate konkrete në drejtimet kryesore dhe në plotësimin e kërkesave imediate, njihte zakonet, traditat, kishte nisur të mësonte dhe të meshonte shqip. Me një fjalë e kishte justifikuar plotësisht veten. Këtu është vendi të theksohet se për zgjidhjen e këtij problemi në të ardhmen e afërt, eksarku ka treguar një interesim të veçantë. Në mbarim të seminarit, së bashku me Atë Ilia Ketrin, drejtor i seminarit, seleksionoi nga elementët me arsim të mesëm e të lartë një grup të rinjsh që do të dërgoheshin jashtë shtetit për studime teologjike. Disa nga këta (tre vetë), fill pas mbylljes së seminarit, u nisën për në Manastiret e Malit të Shenjtë.


Sipas Statutit të Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë të vitit 1929 Kryepeshkopi dhe episkopët duhet të jenë prej gjaku dhe gjuhe shqiptarë, të kenë shtetësinë shqiptare dhe aprovimin e mbretit. Ky statut, në vitin 1950, kur besimet fetare ishin akoma të lira dhe institucionet fetare bënin një jetë normale, u zëvendësua me një statut tjetër, të aprovuar nga Kongresi III i Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë dhe i miratuar me dekretin nr. 1065, datë 4 maj 1950. Statuti i ri ndryshe nga statuti i vitit 1929, parashikon si kusht për kryepeshkopin vetëm shtetësinë shqiptare. Në këtë kontekst duhet theksuar se me dekretin nr. 4337, dt. 13 nëntor 1967, janë shfuqizuar të gjithë statutet e komuniteteve fetare. Shteti i sotëm demokratik shqiptar nuk ka akoma Kushtetutë. Dispozitat Kryesore Kushtetuese, të miratuara nga Parlamenti pluralist nuk e trajtojnë këtë çështje. Në boshllëkun legjislativ ekzistues, për mendimin tonë, vlejnë kanunet e Sinodeve Ekumenikë dhe aktet ndërkombëtare që garantojnë lirinë e besimeve fetare dhe institucionalizimin e tyre. Shqipëria demokratike ka aderuar në këto akte ndërkombëtare.


Më 2 gusht 1992, mbi bazën e marrëveshjes së arritur midis Presidentit të Republikës dhe delegacionit të Patriarkanës së Konstandinopolit, u bë fronëzimi i eksarkut në kryepeshkop i Shqipërisë nga hirësitë e tyre, mitropolitët e Pergit Evangjellos dhe Meliton i Filadelfias, në prani të episkopëve ortodoksë të vendeve të tjera të ftuar në këtë ceremoni, të klerikëve shqiptarë, përfaqësues të këshillave kishtare të rretheve dhe të një publiku që mbushte kishën e Ungjillëzimit plot e përplot, si kurrë ndonjëherë. Në këtë ceremoni isha vetë prezent.


Çështja e fronëzimit u shtrua padrejtësisht sikur u bë me nxitim dhe fshehtazi. Në fakt ajo u zvarrit. Nga data kur vendosi Sinodi Ekumenik, më 24 qershor 1992 (përfshirë dhe aktin e pranimit nga ana e eksarkut) dhe deri më 2 gusht 1992, kaluan pothuajse 6 javë dhe pra, nuk kishte nxitim. Përkundrazi kishte një vonesë të theksuar, krejt anormale për traditën e fronëzimeve, të cilat bëhen vetëm disa ditë pas dhënies së pëlqimit të kandidatit, siç u veprua p.sh. pak vjet më parë me fronëzimin e patriarkut të Rusisë, të Serbisë, etj. Gjithashtu nuk u bë fshehtazi, përderisa ishin në dijeni organet më të larta shtetërore, qeveria dhe Presidenti i Republikës, që kishin dhënë edhe miratimin dhe njëkohësisht ishin shpërndarë ftesat 10 ditë para ceremonisë së fronëzimit.


Në ceremoninë e fronëzimit merrnin pjesë qindra besimtarë. Ajo u zhvillua në mes të thirrjeve, brohoritjeve dhe duartrokitjeve të pandërprera për Kryepeshkopin Anastas. Këtë atmosferë u përpoq ta prishë një grup i vogël njerëzish, ku bënin pjesë edhe disa myslimanë, përfshirë edhe një deputet të këtij besimi. Prandaj, protesta e këtij grupi të vogël, e cila mendoj se nuk qe spontane po ta gjykosh nga përbërja e tij, nuk mund të ketë prevalencë mbi vullnetin e shumicës dërmuese që aprovonte si një kor gjigant fronëzimin e Kryepeshkopit.


Hirësia e Tij, nuk është një prift i thjeshtë, por një klerik i rangut të lartë, mitropolit i Dioqezës së Andrucës, profesor doktor në shkencat teologjike, pedagog i historisë universale të fesë në Universitetin e Athinës. Ai bën pjesë në plejadën e teologëve më të mëdhenj të Kishës Ortodokse greke dhe është anëtar i Akademisë së Shkencave të Athinës. Është autor i shumë veprave dhe shkrimeve në fushën e teologjisë. Njëkohësisht është autor i një studimi voluminoz dhe interesant mbi islamizmin. Ka qenë president i Këshillit Botëror të Kishave për Ungjillëzimin dhe siç u theksua në fillim edhe Kryepeshkop aktiv i Kishës Ortodokse të Afrikës me qendër në Nairobi.


Hirësia e Tij është figurë e ndritur e mbarë Ortodoksisë, i nderuar dhe i respektuar nga kleri i lartë mbarëkristian i gjithë botës. Në një nga numrat e Buletinit Britanik "Keston News Service", i specializuar për lajmet e Evropës Lindore (Keston College, information Department, Kent, United Kingdom), thuhet tekstualisht për mitropolitin Anastas: "Është shumë i admiruar nga të gjithë udhëheqësit e kishave në mbarë botën".

----------------------------
† z. Teodor Papapavli, teolog dhe jurist, nga të vetmit të mbijetuar pas regjimit komunist, pedagog në Seminarin Teologjik-Hieratik të Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë 1992-2001, ndërroi jetë në 2001.

[ilia spiro]

Disa argumente që kundërshtojnë tezat e z. Kastriot Bezati.

Lexuam me habi artikullin e botuar në gazetën tuaj, dt. 10 tetor 2010, ku rreshtoheshin për të disatën herë një seri numrash dhe datash vendime gjyqesh, të ndërthurura këto edhe me komente të njëanshme dhe larg së vërtetës, midis rreshtave të të cilit ndihej një dëshirë e vjetër e autorit për të goditur Komunitetin Orthodhoks të qytetit të Përmetit.
Autori që shfaqet herë pas here në shtypin shqiptar, as këtë herë nuk thotë ndonjë gjë të re, vetëm se bën thirrje për rishtetëzim të Kishës Orthodhokse “Shën Maria e Pazarit” në Përmet dhe për rikthimin e saj në shtëpi kulture, veprim ky i ngjashëm me praktikat komuniste të shkatërrimit të tempujve të vitit famëkeq 1967. Do të mundohemi të radhisim shkurtimisht disa argumente që hedhin poshtë tezat e z. Bezati për të kuptuar qëllimin e vërtetë të fushatës së tij antiorthodhokse.
1. Argumenti historik. Dihet botërisht në qytetin e Përmetit se brenda ndërtesës së ish shtëpisë së kulturës është e përfshirë edhe Kisha, pikërisht aty ku më vonë do të adoptohej skena e koncerteve. Të vjetrit e qytetit, librat historikë, madje dhe gurët e mbuluar nga suvaja komuniste flasin për kishën e vjetër, që u ndërtua në fund e shek. XIX me shpenzimet e besimtarëve orthodhoksë të qytetit. Edhe pse abuzohet nga autori për ngjyrën e gurëve me të cilat ndërtoheshin kishat (thua se ai paska interes të madh për arkeologjinë kristiane), nga ekspertizat që janë bërë nga ekspertë shqiptarë, arktitektë, bizantinologë, madje edhe ekspertiza ndërkombëtare, kanë vërtetuar se kisha është përfshirë brenda ndërtesës, ajo zë rreth 60% të ndërtesës aktuale, ku janë shtuar anekset e tjera të nevojshme. Kushdo që ka dëshirë ta verifikojë këtë fakt, le të bëjë një vizitë në kishën orthodhokse në qendër të qytetit.
2. Argumenti ligjor. Autori akuzon në artikull komunitetin orthodhoks të Përmetit se paska uzurpuar pronën që prej shekujsh i takon atij dhe thotë se paska një vendim të Gjykatës së Lartë që i urdhëron besimtarët të braktisin kishën e tyre. Por harron të thotë se besimtarët u futën në kishë, pas një vendimi të po kësaj Gjykate të Lartë dhe të Kolegjeve Seleksionuese në vitin 2003, vendim, i cili detyroi z. Bezati dhe autoritetet e Bashkisë të bënin dorëzimet. Paradoksalisht e njëjta Gjykatë e Lartë mbas tre vjetësh ndryshon qëndrim duke vendosur tani të kundërtën. Po cila Gjykatë në botë merr dy vendime të kundërta, të cilat tallin një komunitet të tërë, duke i thënë praktikisht të shkulin ikonat dhe të heqin sendet e shenjta dhe të shkulin nga themelet altarin e shenjtë, aty ku për vite i janë drejtuar lutje Perëndisë? Kjo na bën të dyshojmë për efektivitetin e drejtësisë shqiptare, fakt që pranohet përditë edhe nga vetë zyrtarët më të lartë të KLD, por edhe nga raportet që vijnë nga organizmat ndërkombëtare.
3. Argumenti i mosbindjes. Kisha nuk i përket vetëm Kryepiskopit Anastas, ajo i përket të gjithë besimtarëve orthodhoksë, kështu që thirrjet drejtuar Primatit tonë janë thjesht një diversion i ulët dhe dashakeq i z. Bezati, i cili i fryn zjarrit të urrejtjes. Të krishterët kanë qenë shembull në bindjen dhe përkushtimin ndaj detyrimeve të tyre shtetërore dhe ata i binden me dëshirë, vendimeve të drejta të drejtësisë shqiptare, por edhe asaj evropiane dhe ndërkombëtare, por nuk mund të bien dakord me vendime që synojnë që të shkelen liritë dhe të drejtat themelore të njeriut, si dhe të drejtës për të besuar në zot. Ne jemi gati që nëse nevojitet t´i drejtohemi edhe Gjykatës Europiane të të Drejtave të Njeriut, e cila kohët e fundit po kthen një sërë pronash tek pronarët ligjorë, të cilët nuk e kanë gjetur dot të drejtën e tyre në vend.
4. Argumenti ekonomik. z. Bezati shqetësohet për fatin e kulturës në Përmet, por ai harron se nën drejtimin e tij, në qendër të Përmetit luheshin prej të rinjve bilardo, lojëra fati dhe aktivitete të tjera private, që ishin një burim i mirë fitimi dhe se prej përmetarëve ky aktivitet shihej me dyshim. Në qendër të Përmetit ndodhej një Shtëpi Antikulture, e cila prodhonte thjesht një rini pasive që humbte kohë të dobishme dhe harxhonte të holla të nevojshme duke humbur përqendrimin dhe drejtimin e saj. Ndërsa sot, Kisha përbën edhe një vatër kulture me kurset e saj të gjuhëve të huaja, sallën e informatikës, rrethet artistike, mjediset në dispozicion të të rinjve, kopshtin e fëmijëve etj.
5. Argumenti kulturor. Vihet re një shqetësim i pabazuar në realitetin përmetar, kur thirret pambarimisht mërzitshëm për humbjen e vlerave kulturore të Përmetit, të cilat gjoja humbën kur ndërtesa u kthye tek pronarët e saj të ligjshëm. Por edhe sikur të ishte ky problemi, qëllimisht lihet mënjanë fakti që tashmë kjo gjë është zgjidhur nga autoritetet lokale të Bashkisë Përmet. Nuk besojmë se z. Bezati ka nevojë për orientim, por do t´i duhet vetëm ta kthejë kokën nga ana tjetër e trotuarit të pazarit të Përmetit për të parë se ndërtesa e ish Shtëpisë së Oficerëve, ka kaluar pas vendimeve të duhura të organeve kompetente në dispozicion të Bashkisë dhe është në fazën e fundit të rikonstruksionit për t´u përdorur si Qendër Kulturore. Atëherë nëse ky problem është zgjidhur tashmë përfundimisht, çfarë e shqetëson realisht z. Bezati? Ose dëshiron që Përmeti të ketë dy shtëpi kulture (!!!), ose i vret sytë, si pasojë e bindjeve të tij të vjetra, Katedralja Orthodhokse në qendër të Përmetit.
Si konkluzion mund të themi se përpjekja e vazhdueshme e disa qarqeve të caktuara antiorthodhokse në Përmet, përfaqësues i të cilave është z. Bezati ka si synim vetëm një qëllim: Të mos shikojnë të realizuar ndërtimin e një Katedraleje në qendër të Përmetit. Argumentet false ligjore, arkitektonike, kulturore apo të tjera që ai paraqet dalin bllof dhe shkrihen si kështjella rëre përpara të vertetës që qëndron si shkëmb prej shekujsh dhe nuk mund të fshihet me artikuj të tipit copy-paste që shfaqen periodikisht. Tashmë z. Bezati nuk përfaqëson më asgjë. Edhe vetë në artikullin e tij, pa dashje ai na jep argumentin e argumenteve që rrëzojnë pretendimet e tij dhe dhimbjen e madhe që ai ndjen për kulturën e Përmetit. Në fund ai sqaron se është ish-drejtori i ish-Pallatit të Kulturës. Atëherë nëse deri dje ai kishte detyrë institucionale të mbronte institucionin që drejtonte, le të na shpjegojë se çfarë përfaqëson sot dhe cilave interesave mundohet t´u shërbejë?
Rinia e Përmetit nuk jeton në të shkuarën, ajo jeton të tashmen me sytë drejt të ardhmes, mezi pret të lëvizë e lirë në Evropë dhe në të gjithë botën. Por ajo trishtohet kur shikon ish-nostalgjikë të ish-sistemit komunist, të cilit i kanë shërbyer me besnikëri si ish-drejtorë të ish-pallateve të kulturës, të cilët shërbenin dikur si ish-tempuj të komunizmit, faktorit kryesor historik të izolimit tonë. Këto copëza të së kaluarës edhe pse mundohen ta ndërpresin rininë në këtë marshim të pandalshëm nuk do t´ia arrijnë dot qëllimit sado që të harxhojnë energjitë dhe mundin e tyre.

Lidhja Rinore Orthodhokse
“Bijtë e Dritës”,
Përmet

[Seminarist]

Lëreni diellin te shkëlqejë

- Deklaratë e Lidhjes së Grave Orthodhokse të Tiranës -

Me dhimbje të thellë kemi lexuar kohët e fundit në gazeta, disa artikuj jo serioz dhe t gënjeshtër mbi figurën e nderuar të Fortlumturisë së tij, Kryepiskopit Anastas nga njerëz që nuk kanë fare dijeni për ato që shkruajnë. Por e shohim të arsyeshme t’ju parashtrojmë disa fakte reale të kontributit të tij të çmuar shumë vjeçar në aspektin shpirtëror e social në ndihmë të komunitetit besimtar dhe njerëzve në nevojë.

1. Ai ringjalli nga themelet besimin e krishterë në zemrat e besimtarëve të tronditur shumë rëndë nga regjimi ateist.
Këtë ka bërë në radhë të parë duke ofruar veten e tij në frymë e në trup me të gjithë kapacitetin e tij intelektual,shpirtëror e fizik, duke ndjekur një udhë të gjatë plot mundime e sakrifica dhe duke shfaqur kështu shembullin e gjallë të një kryebariu që e do dhe kujdeset për tufën e tij.

2. U restauruan dhe u ngritën nga fillimi dhjetëra e qindra kisha e disa manastire ku besimtarët ushtrojnë jetën e tyre shpirtërore,bëjnë pelegrinazhe dhe mësohen e aftësohen të vendosin marrëdhënie të drejta e mirëkuptimi në familje dhe në shoqëri.

3. U hapën shkolla të nivelit të mesëm e të lartë ne mënyrë që brenda vendit të përgatitën klerikë e theologë pr t’i shërbyer sa më mirë komunitetit besimtar në gjuhën amtare.

4. U përgatit dhe vazhdon të përgatitet një literaturë e pasur fetare si gazeta, revista e libra me të cilat besimtarët ushqejnë shpirtrat për të mbajtur gjallë në breza besimin e tyre të shenjtë.
Pra nga sa u tha më lart del se Kryepiskopi Anastas ka ndikuar dhe ndikon drejtpërsëdrejti në rritjen e emancipimit shpirtëror të një pjese të madhe të shoqërisë shqiptare, e cila reflekton vlera të larta morale e shpirtërore në mbarë ambientin rrethues.

Gjithashtu një kontribut jashtëzakonisht i madh është ndihma që jep Kryepiskopi Anastas për njerëzit nevojtarë të kryeqytetit dhe të fshatrave përreth Tiranës. Që në vitin 1992 me bekimin e tij,u krijua në Kishë Grupi i Grave orthodhokse i cili prej fillimit ka zhvilluar një aktivitet të madh në njerëzit në nevojë duke shpërndarë pako me ushqime e veshmbathje nga ndihmat e shumta që vinin në fillim nga vende të tjera si Greqia e Qipro e në vijim,nga vende të tjera. Grupi ushtron veprimtari të larmishme në familje të varfra, në burgje dhe azile, në fëmijë jetim e gra të veja, të pastrehë e persona të braktisur, të sëmurë në spitale dhe në shtëpi, të moshuar dhe persona të vetmuar, të paaftë për punë e të depresuar, lypsa etj. Këto shërbime drejtohen nga një zyrë e cila shpeshherë kooperon me zyra sociale shtetërore duke shkëmbyer përvoja në dobi të nevojtarëve. Ndihmat janë të llojeve të ndryshme si ushqime, veshmbathje, ndihmë financiare etj. Vlen të përmenden vizitat që bëhen në persona të sëmurë që lëngojnë në shtrat, bisedat që zhvillojmë me të moshuar të vetmuar që kanë ëndje për një fjalë të ngrohtë. Të burgosurit shijojnë lirinë kur marrin mesazhin e shpresës dhe fjalën e shpëtimit. Lypësit fitojnë dinjitet dhe provojnë barazinë kur dikush ndan bukën me ta. Çdo javë njerëz nevojtarë ndihmohen nga zyra e grave që financohet në masën 70% nga Kryepiskopi Anastas.

Për të gjitha këto që parashtruam a mund ta quajmë të huaj për Shqipërinë këtë personalitet që ka kontribuar për 18 vjet radhazi për përparimin, qytetërimin dhe transformimin shpirtëror,kulturor e social të shoqërisë shqiptare? A nuk e meriton me të vërtetë titullin Qytetar nderi i Tiranës, që e gëzon prej disa vjetësh, ky përhapës i një paqeje të vërtetë mes flakëve të zjarrit? Dihet se misionarët fetarë zhvillojnë misionin e tyre apostolik, të lirë në të gjithë botën sepse Krishterimi nuk njeh kufi territorial.

Në mbyllje shprehim përkufizimin e fundit se për ne, Kryepiskopi Anastas mbetet një udhëheqës i pazëvendësueshëm që me hir Perëndie, mençuri dhe plot vizion drejton Kishën Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë me vërtetësi dhe pa u lëkundur nga furtuna e stuhitë sepse timonin e tij e lëviz dora e pagabueshme e Perëndisë.


Me respekt
Gratë e Lidhjes Orthodhokse të Tiranës

E kam thene une, qe ti Ilia Spiro je i madh! Me shkriu fare reagimi i grave orthodhokse!
A i lexojne ato se cfare shkruajne?
Kush e ka shkruar? Se grate, te gjitha bashke, nuk mund te bejne nje shkrim Dikush e ka shkruar dhe me pas eshte aprovuar me firma. Kush?

Nje gje e them me siguri, te pakten keshtu pretendoj.

Kryetarja e lidhjes se grave, te cilen e njoh, eshte nje grua shume besimtare, me besim te shendetshem dhe dinjitoz. Po ashtu, kam besimin se K/peshkopi vete nuk do binte dakord me nivelin e ketyre lloj reagimeve.

[ilia spiro]

Le te lutemi per ata qe kane dale nga rruga e Zotit, qe shajne e pergojosin Kryepiskopin tone. Ata padashur ndofta jane bere pjese e rruges sataniste qe te con ne ferr. Ne rradhe te pare per ata qe e quajne veten orthodhokse dhe luftojne kunder vete Kishes sone, denimi do te jete shume me i rende. Keshtu thone Eterit tane te Shenjte. Por le te lutemi edhe per ata qe nuk jane te besimit tone, qe te clirohen nga kthetrat "nacionaliste" dhe te gjykojne gjerat me gjak te ftohte e mendje te kthjellet.
E konfirmoj me sinqeritetin me te madh se askujt s`ja kam patur me te keq, ne mbrojtjen e bere per Kryepiskopin, pasi edhe vete Kryepiskopi eshte ketu per te miren e te gjithe neve, pavaresisht nga besimi apo origjina etnike, pavaresisht se sa mekatare apo "te drejte" jemi ne te forumit apo jashte tij dhe pavaresisht mirenjohjes qe duhet te na karakterizoje te gjitheve. Per te gjithe pra punon Kryepiskopi yne i dashur Anastas, sepse per te gjithe "Krishti vdiq".

[monikal]

Hipokrizia dhe Injoranca krah per krah çojne ne mekat dhe ne mynxyre.
Si pseudoZoti dhe shpirtSkllavi jane njelloj mekatare.

[arbereshi_niko]

Ja ty monikal do te propozojme per krye(pe)shkop ...
kurse ty o seminarist, kryeredaktor, kontrollor cilesie...
Po si ore nuk kenaqeni nje here!
Hajde se nuk do te largohet me ter mend, mos u lodhni kot, se nje teme e formit demokratik shqiptar , eshte ...

[Seminarist]

Arbereshi Niko, me mu mos e zgjat muhabetin shum, se nuk hyn ne ate pjese njerezish me te cilet merrem. Dhe kete ta them seriozisht! Palaco!