Akida

[no name]

BESIMI NË ZOTIN

Në emër të All-llahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit

Allahu xh.sh. thotë:

“Pejgamberi beson në atë që i është shpallur nga Zoti i tij, dhe besimtarët; - të gjithë ata besojnë All-llahun, engjëjt e Tij, Librat e Tij dhe Pejgamberët e Tij: “Na nuk dallojmë asnjërin nga Pejgamberët e Tij”. Ata thonë: “Ne dëgjuam dhe përulemi; falna neve o Zoti Ynë dhe te Ti do të kthehemi! (El-Bekare: 285)


“O besimtarë! Besoni All-llahun, Pejgamberin e Tij, Librin që ia ka dërguar Pejgamberit të Vet dhe Librat që i ka dërguar më parë. E ai që nuk beson All-llahun, engjëjt e Tij, Librat e Tij, Pejgamberët e Tij dhe Ditën e Kiametit, ai, me të vërtetë, ka humbur larg prej udhës së drejtë.” (En-Nisa’: 136)


“Mirësia nuk është të kthyerit e fytyrës suaj kah lindja dhe perëndimi, por, mirësia është kur (njeriu) beson All-llahun, Ditën e Kiametit, engjëjt, Librat, Pejgamberët.” (El-Bekare: 177)

Në hadithin e njohur mbi Xhibrilin, i cili i ka ardhur Pejgamberit s.a.v.s. në figurën e beduinit dhe ka filluar të pyeste për Islamin, imanin dhe ihsanin, qëndron se Pejgamberi s.a.v.s. ka thënë se imani është:

“Të besosh All-llahun, engjëjt e Tij, Librat e Tij, Pejgamberët e Tij, botën e ardhshme dhe se çdo gjë që ndodh (e mirë a e keqe), ndodh sipas përcaktimit të All-llahut.”

Këto gjashtë elemente janë bazat e besimit, dhe këto janë parimet themelore me të cilat kanë ardhur të gjithë Pejgamberët a.s. dhe për të cilat flitet në të gjitha Librat e shpallura. Prandaj imani i askujt nuk është i plotë dhe i pranuar përderisa nuk beson në të gjashtë bazat e përmendura të imanit, në mënyrë çfarë e ka caktuar Kur’ani dhe Sunneti i Pejgamberit të All-llahut. E, ai i cili mohon çkado qoftë prej tyre, ai ka dalur nga imani dhe është bërë jobesimtar.

Në kaptinat vijuese, insh-All-llah, do t’i trajtojmë këto gjashtë bazat.

PJESA E PARË
BESIMI NË ALL-LLAHUN XH.SH.


Besimi në All-llahun xh.sh. do të thotë të bindurit e fuqishëm se All-llahu është Zot, Sundues, Sundues dhe Krijues i çdo gjëje. Se vetëm Ai meriton t’i bëhet ibadet me anë të: namazit, agjërimit, duasë, shpresës, frikës, përuljes dhe dëgjesës. Se ai posedon të gjitha cilësitë e përsosmërisë, dhe se Ai është larg çdo të metë.
Imani - besimi në All-llahun xh.sh. përfshinë tri gjëra:


1. Të besuarit se vetëm All-llahu është Krijues dhe Sundues i të gjithave (tevhidur-rububijje);
2. Të besuarit se vetëm Atij mund t’i bëhet ibadet (tevhidul-uluhijje); dhe
3. Të besuarit se vetëm Atij i takojnë emrat dhe cilësitë e përsosmërisë (tevhidul esma’i ves-sifat).
Prandaj njeriu nuk mund të jetë besimtar në All-llahun xh.sh. përderisa nuk beson se All-llahu është Sundues i të gjithave dhe se sundues tjetër nuk ekziston, se vetëm Ai është Zot dhe se vetëm Ai mund të adhurohet, dhe se Ai është plotësisht i përsosur me cilësitë dhe emrat e Vet dhe se askush tjetër nuk është i përsosur dhe i përkryer.
Këta janë tre lloj të tevhidit që i ngërthen domethënia e imanit ndaj All-llahut xh.sh. e me sa vijon detajisht do të sqarojmë çdonjërin prej tyre.

1 Teuhidur-rububijje


Tevhidur-rububijje shkurtimisht do të thotë:
Bindshmëria e fuqishme se All-llahu xh.sh. është Krijues dhe Sundues i të gjithave dhe se tjetër Sundues nuk ekziston.
Fjala Rabb në gjuhën arabe do të thotë pronar - udhëheqës E, rububijjeti i All-llahut mbi krijesat e Veta do të thotë se vetëm Ai dhe i Vetmi Ai i ka krijuar ato, se vetëm Ai është pronar dhe se vetëm Ai i mirëmbanë ato dhe udhëheqë me to. Prandaj tevhidur-rububijje do të thotë pranimi se All-llahu xh.sh. është i Vetmi Krijues i të gjitha krijesave dhe i Vetmi Pronar i tyre, se vetëm Ai i ngjallë dhe i vdesë ato, se Vetëm Ai u sjellë dobi apo dëm dhe se Vetëm Ai i pranon lutjet e krijesave, po qe se gjenden në situatë pa shtegdalje. Se vetëm Ai mund të bëjë me ta çka të dojë Vet, se vetëm Ai me të vërtetë jep dhe merr, se vetëm Ai krijon dhe se në duart e Tij janë të gjitha. Përkitazi me këtë All-llahu xh. Na thotë:


“Vetëm Ai krijon dhe sundon! I Lartësuar është All-llahu, Sundues i botëve!” (El-A’raf: 54).

Në këtë lloj të tevhidit bënë pjesë edhe besimi në përcaktimin e All-llahut xh.sh. - besimi se çdo gjë që ndodh, ndodh me dijeninë, vullnetin dhe fuqinë e All-llahut xh.sh. Me fjalë të tjera ky lloj i tevhidit do të thoshte: të kuptuarit dhe të pranuarit se iniciator i njëmendtë që me të vërtetë vepron në këtë Gjithësi është vetëm All-llahu xh.sh. me krijimin, udhëheqjen, ndryshimin, drejtimin (e lëvizjes), rritjen dhe zvogëlimin, ringjalljen dhe vdekjen dhe me veprime të tjera, dhe se në tërë këtë askush nuk i shoqërohet Atij.

Kur’ani tejet qartë flet për këtë lloj të tevhidit. Gati se asnjë kaptinë e Kur’anit nuk e lë pa e përmendur atë, apo bile pa treguar atë në të në mënyrë të zhdrejtë. Ky është themel i llojeve të tjera të tevhidit, ngase vetëm Ai është Krijues i njëmendtë, Sundues dhe Udhëheqës, i Cili meriton t’i bëhet ibadet (çdo formë e adhurimit), që T’i shprehet dhe T’i drejtohet përulja dhe bindja. Dhe vetëm Ai është meritor që T’i drejtohet falënderimi, dhikri, duaja, shpresa, droja e të ngjashme. Pra, çka do qoftë nga ibadeti mund t’i kushtohet vetëm Atij i Cili posedon pushtet absolut dhe udhëheqë me të gjitha.


Nga ana tjetër, vetëm Ai është Krijues i njëmendtë, Sundues dhe Udhëheqës, që i meriton cilësitë madhështore, të bukura dhe të përsosura. Për shkak se këto cilësi mund t’i posedon vetëm Sunduesi i të gjitha botëve, sepse, është e pamundur t’i përshkruhet pronësia dhe sundimi dikujt që nuk është i gjallë, që nuk dëgjon, nuk sheh, që është i pafuqishëm, memec, që nuk është në gjendje të bëjë atë që dëshiron vet dhe që nuk është i përkryer në të folmen e vet dhe në veprat e veta.
Andaj gjejmë se Kur’ani e përmend këtë lloj të tevhidit në kontekst të hamdit (falënderimit), të ibadetit, të nënshtrimit, të përkushtimit All-llahut xh.sh. dhe në kontekst të shpjegimit të cilësive të lartësuara dhe emrave të bukur të Tij.

Në kontekstin e hamdit (falënderimit) çdo myslimanë në çdo rekatë këndon:
“Falënderimi i përket vetëm All-llahut, Zotit të botëve!” (El-Fatiha: 1).


All-llahu xh.sh. thotë: “Pra, falënderimi i përket vetëm All-llahut, Zotit të qiejve dhe Zotit të Tokës - Zotit të Gjithësisë!” (El-Xhathije: 36).

Në kontekstin e nënshtrimit dhe përkushtimit (devocionit) Atij, All-llahu xh.sh. thotë:

“Thuaj: “Rruga e All-llahut - është e vetmja rrugë e drejtë, dhe neve jemi të udhëruar t’i bindemi Zotit të Gjithësisë”. (El-En’am: 71)


Në kontekstin e të drejtuarit dhe mbështetjes vetëm Atij, All-llahu xh.sh. thotë:

“Thuaj: “Me të vërtetë, namazi im dhe adhurimi im, jeta ime dhe vdekja ime, i përkasin vetëm All-llahut, Zotit të Gjithësisë”. (El-En’am: 162)

Në kontekstin e sqarimit se vetëm All-llahu xh.sh. mirret për mbrojtës e askush tjetër, Kur’ani thotë:
“Thuaj: “A të marr për mbrojtës dikë tjetër përveç All-llahut, Krijuesit të qiejve dhe të Tokës! Ai ushqen (botën), e Atë askush nuk e ushqen!” Thuaj: “Mua më është urdhëruar që të jem i pari nga ata që përulen”, - dhe: kurrsesi mos u bënë nga ata që i bëjnë shok Atij!” (El-En’am: 14).

Në kontekstin e duave,(lutjeve) All-llahu xh.sh. thotë:
“Vetëm Ai krijon dhe sundon! I lartësuar është All-llahu, Zoti i Gjithësisë! Lutjuni Zotit tuaj përulshëm dhe ngadalë (në vete)! Ai, me të vërtetë, nuk i do ata që luten me zë të lartë.” (El-A’raf: 54-55)

Në kontekstin e ibadetit(adhurimit), All-llahu xh.sh. thotë:
“Përse të mos e adhuroj Atë, i cili më ka krijuar. E, te Ai do të ktheheni ju?” (Ja Sin: 22).

“O njerëz! Adhuroni Zotin tuaj, i Cili u ka krijuar juve dhe ata para jush, që të ruheni nga ndëshkimi. Zoti është Ai, që për ju Tokën e ka bërë shtrat dhe qiellin ndërtesë; i Cili prej qielli lëshon shira dhe bënë që të rriten frutet, ushqim për ju. Prandaj mos i bëni me vetëdije shok All-llahut, sepse ju e dini (që Ai nuk ka shok)!” (El-Bekare: 21-24).

Me të vërtetë, vetëm Krijuesi i qiejve, i Tokës dhe i çdo gjëje që gjendet në to, eshtë i Vetmi i Cili meriton që njeriu ta pranojë për Zot dhe për mbrojtës, dhe tërësisht t’i dorëzohet Atij, që duatë e veta t’ia drejtojë Atij dhe të mbështet tek Ai.


Nga ana tjetër vërejmë se Kur’ani ndërlidhë rububijjetin e All-llahut xh.sh. - i cili pasqyrohet në sundimin e Tij me qiejt e me Tokën dhe me çdo gjë që ekziston në to - me konservimin e tyre me emrat e Tij të bukur dhe me cilësitë e Tij të lartësuara. Soditi fjalët e All-llahut xh.sh. në ajetul-Kursijj:

“All-llahu është - s’ka tjetër zot përveç Tij - i Gjalli dhe i Përjetshmi! Atë nuk e kaplon as kotja as gjumi! Të Atij janë të gjitha ato që gjenden në qiej dhe në Tokë. Kush mund të angazhohet për ndokend pa lejen e Tij?! Ai di çdo gjë që ka ndodhë përpara dhe çdo gjë që do të ndodhë në të ardhmen. Por, njerëzit, nuk dinë asgjë nga dijenia e Tij, përveç që Ai ka dashur t’ua tregojë. Froni (Madhëria) i Tij përfshinë qiejt dhe Tokën dhe Atij nuk i vie rëndë t’i ruajë ato. Ai është shumë i Larti, i Madhëruari!” (El-Bekare: 255).

Me të vërtetë, Ai që i ka krijuar qiejt dhe Tokën është i Vetmi që jeton përgjithmonë dhe kurrë nuk vdes, i Cili i mirëmbanë të gjitha, di çdo gjë, kujdeset për çdo gjë, i Cili është më i Lartësuari, më Madhështori.

Pastaj përqëndrohu në këto fjalë të All-llahut xh.sh.:
“Ne e krijojmë njeriun dhe Na dimë çka pëshpërit shpirti i tij, sepse Ne jemi më afër se damari i qafës së tij.” (Kaf: 16).
“E si mos të dinte Ai, i Cili ka krijuar çdo gjë dhe është i informuar hollësisht.” (El-Mulk: 14).

Pra, nuk ka kurrfarë dyshimi se Ai i Cili i ka krijuar të gjitha krijesat, i mbikëqyrë ato dhe se Ai di çdo gjë ç’veprojnë ato.
E, për sa i përket atyre, të cilët pranojnë se All-llahu xh.sh. është Sundues dhe Krijues i të gjithave, por nuk e veçojnë nga hyjnitë e tjerë, por së bashku me Të adhurojnë edhe të tjerët, dhe që nuk e veçojnë sipas emrave dhe cilësive të Tij, duke i mohuar ato apo duke i krahasuar ato me cilësitë e krijesave të tjera, apo duke i komentuar ato në kuptimin figurativ që nuk ka bazë, atyre tevhidi i këtij lloji nuk do t’u shërbejë dhe assesi nuk do t’i nxjerrë ata nga rrethi i mosbesimit në rrethin e imanit. All-llahu xh.sh. na tregon në Kur’an se jobesimtarët (mushrikët) kanë pranuar se All-llahu është i Vetmi Krijues, por përkundër kësaj kanë mbetur mushrikë, ngase nuk e kanë veçuar All-llahun xh.sh. në uluhijjetin (hyjninë) e Tij, por i kanë adhuruar edhe të tjerët përveç Tij. Dhe për shkak se ata nuk i kanë bërë tevhid All-llahut xh.sh. në emrat dhe cilësitë e Tij, ashtu që disa i mohonin dhe nuk i besonin atyre. Prandaj All-llahu xh.sh. Thotë për ta:

“Shumica e tyre nuk i besojnë All-llahut, por i bëjnë shok Atij.” (Jusuf: 106).

Mufessiri i njohur El-Muxhahidi, gjatë komentimit të këtij ajeti thotë: “Imani i tyre në All-llahun është pranimi se ne na ka krijuar All-llahu dhe se Ai na furnizon që të gjithëve, por ata krahas këtij pranimi i bëjnë ibadet edhe të tjerëve përveç Atij.”

Një pjesë e ulemasë nga gjeneratat e para ka thënë: “Ku t’i pyesish: “Kush i ka krijuar qiejt dhe Tokën?” Ata përgjigjen: “All-llahu”, por megjithëkëtë e adhurojnë tjetër kë.”

All-llahu xh.sh. na thotë në Kur’an se edhe mushrikët kanë besuar se All-llahu është Krijues, Furnizues dhe Sundues:
“E, nëse i pyet kush i ka krijuar, ata, me siguri, do të thonë: “All-llahu!” E, nga po ia mbajnë atëherë?” (Ez-Zuhruf: 87).

“Thuaj: “Kush ju ushqen juve nga qielli dhe nga Toka? Ose, kush mund të krijojë të dëgjuarit dhe të pamurit? Dhe kush mund të nxjerrë të gjallin nga i vdekuri dhe të vdekurin nga i gjalli? Dhe kush i drejton gjërat? Ata do të thonë: “All-llahu!” E ti (o Muhammed!) Thuaj: “E, përse atëherë nuk i frikësoheni Atij?” (Junus: 31).

Nga ajetet e cituara shihet qartë se, gjithsecili që pranon se All-llahu është Zot i të gjithave, njëherit nuk është edhe ai që e ka besuar All-llahun si të Vetmin Zot, të Cilit i bëhet ibadet dhe i Vetmi të Cilit i përkasin të gjitha emrat e bukur dhe cilësitë e përsosmërisë. Shumica e njerëzve nuk mohojnë Krijuesin dhe udhëheqjen e Tij me krijesat, por shumë mosbesime të tyre rrjedhin nga adhurimi i tjetërkujt përveç All-llahut xh.sh.

2 - Teuhidul-uluhijje

Tevhidul-uluhijje shkurtimisht do të thotë: bindshmëria e fuqishme se vetëm All-llahu xh.sh. është Zot i vërtetë dhe se tjetër zot nuk ekziston, dhe se të gjitha llojet e ibadetit (adhurimit) duhet t’i kushtohen vetëm Atij.

Fjala ilah (Zot) në gjuhën arabe përdoret në domethënien e fjalës Me’luh (ai i cili adhurohet - atij të cilit i bëhet ibadet) E, ibadet në gjuhën arabe do të thotë të qenët i dëgjueshëm, i përulshëm, i përvuajtshëm. Disa alimë ibadetin e kanë definuar si dashuri e sinqertë me përvuajtëri të plotë. Ibadeti i cili na është urdhëruar në vete ngërthen domethënien e përvuajtërisë, e njëkohësisht edhe domethënien e dashurisë, andaj kjo është përulësia e plotë ndaj All-llahut xh.sh. me dashuri jashtëzakonisht të madhe ndaj Tij.

Prandaj ibadeti ndaj All-llahut xh.sh. nuk është i rregullt nëse aty nuk përfshihen që të dy domethëniet e përmendura, dhe vetëm njëra prej tyre nuk është e mjaftueshme për korrektësinë e tij. All-llahu xh.sh. për ne duhet të jetë më i dashur se çdo gjë tjetër që ekziston, e njëkohësisht më i lartësuari prej të gjithëve.
Tevhidul-uluhijje, pra, bazohet, të besosh vetëm All-llahun xh.sh. sinqertë edhe esencialisht edhe formalisht (në batin dhe në zahir), kështu që asgjë prej tij (besimi) nuk guxon t’i kushtohet dikujt tjetër përveç All-llahut xh.sh. Prandaj, besimtari adhuron (i bënë ibadet) vetëm All-llahun e askë tjetër, pastaj vetëm Atë e don me të vërtetë, frikësohet vetëm prej Tij, shpreson vetëm prej Tij, duanë ia drejton vetëm Atij, mbështetet vetëm në Të, vetëm ndaj Tij shprehë përvuajtërinë, përulësinë, pendesën dhe të gjitha llojet e tjera të ibadetit.

Kjo pjesë e tevhidit në esencën e vet ngërthen të gjitha pjesët e tjera të besimit në All-llahun xh.sh. si Krijues dhe besimin në atë se Ai është i Vetmi që posedon emra të bukur dhe cilësi të përsosmërisë, që nuk është rast i kundërt. Sepse, të besuarit dhe të pranuarit e All-llahut xh.sh., si Krijues dhe Sundues nuk do të thotë se i njëjti e pranon si të vetmin të cilin e adhuron.
Njeriu mund ta pranojë All-llahun xh.sh. si të Vetmin Krijues, por assesi mos ta adhurojë Atë (nuk i bënë ibadet Atij). Gjithashtu, edhe besimi në All-llahun xh.sh. si të Vetmit që i përkasin emrat e bukur dhe cilësitë e përsosmërisë (tevhidul-esma’i’ ves-sifat) nuk i përfshinë llojet e tjera të tevhidit.

Por, njeriu, i cili i bënë All-llahut xh.sh. tevhidul-uluhijje, duke u bindur dhe duke e pranuar Atë si të Vetmin i Cili meriton të adhurohet (që T’i bëhet ibadet) dhe se këtë askush tjetër përveç Tij nuk e meriton nga kurrnjë aspekt, ai me këtë pranon All-llahun xh.sh. për Krijues dhe Sundues të të gjithave dhe se vetëm Atij i përkasin të gjitha emrat dhe të gjitha cilësitë e përsosmërisë, sepse ibadeti i njëmendtë mund T’i bëhet vetëm Zoti të Përsosur, e jo dikujt tjetër që nuk është Zot. Sepse, si mund të adhurohet dikush, që nuk është krijues i cili nuk udhëheq me të, dhe si mund të adhurohet dikush, që nuk është i përsosur dhe i përkryer?
Me sa parashtruam më sipër, shihet qartë se kelimei shehadeti (La ilahe ilAll-llah) në vete ngërthen të gjitha llojet e tevhidit, sepse domethënia e tij e drejtpërdrejtë është të besuarit në tevhidul-uluhijje i cili në vete ngërthen edhe tevhidur-rububijje edhe tevhidul-esma’i ves-sifat.


Prandaj, me këtë lloj të tevhidit (tevhidul-uluhijje) ka filluar feja dhe me të ka përfunduar, kjo është forma (zahir) dhe esenca (batin) e fesë dhe për shkak të tij janë krijuar të gjitha krijesat. All-llahu xh.sh. thotë:

“Xhinnët dhe njerëzit i kam krijuar vetëm që të Më adhurojnë.” (Edh-Dharijat: 56).

Ibni Tejmiu thotë: “Sipas këtij lloji të tevhidit dallohen muvehhidët dhe mushrikët - ata të cilët sinqerisht adhurojnë All-llahun xh.sh. dhe ata të cilët, krahas Tij adhurojnë edhe diç tjetër - dhe për shkak të këtij do të realizohet shpërblimi apo ndëshkimi edhe në këtë botë edhe në botën tjetër, e kush nuk pranon këtë, do të mbetet ndër mushrikët.”

Për shkak të këtij lloji të tevhidit janë dërguar edhe Pejgamberët dhe janë shpallur Librat. Nuk ka ekzistuar kurrnjë Pejgamber që i është dërguar njerëzve, e që tevhidul-uluhijje të mos i jetë bazë dhe esencë e misionit të tij. All-llahu xh.sh. thotë:

“Ne çdo populli i kemi dërguar nga një Pejgamber. Të gjithë ata thonin: “Adhuroni vetëm All-llahun, e shmagiuni idhujve.” (En-Nahël: 36).

“Ne nuk kemi dërguar asnjë Pejgamber para teje e që të mos ia kemi shpallur: “S’ka zot tjetër përveç Meje, andaj adhuromëni vetëm Mua!” (El-Enbija: 25).

All-llahu xh.sh. na informon se Pejgamberët e Tij janë: Nuhi, Hudi, Salihu, dhe Shu'ajbi, dhe çdo njëri prej tyre i ka thënë popullit të vet:
“O populli im, adhurojeni vetëm All-llahun! Ju nuk keni zot tjetër përveç Tij!” (El-Mu’minun: 23; Hud: 61; El-A’raf: 65).

All-llahu xh.sh. gjithashtu na informon se Ibrahimi a.s. i ka thënë popullit të vet:

“Unë e kthej fytyrën time kah Ai që i ka krijuar qiejt dhe Tokën, duke qenë besimtar i vërtetë, dhe nuk jam nga ata që i bëjnë shok All-llahut!” (El-En’am: 79).

Pra, Ky lloj i tevhidit është thelbi i fesë islame, andaj sharti i parë i Islamit është kelimei shehadeti. Pejgamberi i All-llahut thotë: “Islami bazohet në pesë gjëra: dëshmia se nuk ka zot tjetër përveç All-llahut dhe Muhammedi është Pejgamber i All-llahut, kryerja e namazit, dhënia e zekatit, agjërimi i muajit Ramazan dhe kryerja e haxhxhit.”


Të pranuarit e All-llahut xh.sh. si të Vetmin i Cili adhurohet, nga ne kërkon që vetëm Atij T’i drejtohemi me çdo trajtë adhurimi dhe që zemrat tona gjatë kësaj të jenë tërësisht të pastra nga çdo drejtim tjetër. Në këtë formulim hyjnë edhe shumë gjëra të tjera. Ja disa prej tyre:

1 - Domosdoshmëria e dashurisë së sinqertë ndaj All-llahut xh.sh. Njeriu nuk guxon që edhe në dashurinë e vetë të ketë dikë të barabartë apo përmbi All-llahun xh.sh. Prandaj, nëse dikush e do dikë sikur që e do All-llahun xh.sh., apo më tepër se Atë, atëherë ky ka bërë shirk. All-llahu xh.sh. thotë:

[/color][/b]“Ka njerëz që në vend të All-llahut marrin disa gjëra të tjera për hyjni dhe i duan ato si All-llahun; ndërsa ata që besojnë, e duan shumë më tepër All-llahun.” (El-Bekare: 165).[/color][/b]

Në shirkun e madh, të cilin All-llahu xh.sh. nuk do ta falë, pos me pendesë për të, bën pjesë edhe ajo që njeriu ta dojë dikë tjetër përveç All-llahut siç duhet All-llahu xh.sh. Njeriu, sipas natyrës së vet, është i prirur për ta dashur vetvetën, prindërit, fëmijët, atdheun, pasurinë e të ngjashme, andaj përshpirtëria (devotshmëria) e tij e sinqertë ndaj All-llahut xh.sh. nuk do të thotë asgjësim apo pengesë të kësaj ndjenje natyrore, por nga besimtari kërkohet që dashuria e tij ndaj çkado qoftë tjetër në këtë botë, të jetë pas dashurisë ndaj All-llahut xh.sh., që dashuria ndaj All-llahut xh.sh. tek ai të jetë përmbi dashuritë e tjera, kështu që të jetë i gatshëm që tërë atë që dashuron, nëse vjen gjer tek kontradikta mes asaj që kërkon nga ai dashuria ndaj All-llahut xh.sh. dhe çkado qoftë tjetër që dashuron, duhet ta sakrifikojë në emër të All-llahut xh.sh. All-llahu xh.sh. i kërcënohet atyre të cilët i japin përparësi vlerave të kësaj bote, të cilat i duanë më shumë sesa All-llahun xh.sh., e thotë:

“Thuaj: “Nëse etërit tuaj, bijtë tuaj, vëllezërit tuaj, gratë tuaja, farefisi juaj, pasuria juaj, që e keni fituar, tregtia - për të cilën keni frikë se nuk do të shkojë mirë dhe shtëpitë - në të cilat e ndieni veten rehat, u janë më të dashura se sa All-llahu, i Dërguari i Tij dhe lufta në rrugën e Tij, atëherë pritni derisa ta sjellë vendimin All-llahu. E, All-llahu, nuk do t’i udhëzojë mëkatarët në rrugën e drejtë.” (Et-Tevbe: 24).-

2 - Domosdoshmëria e veçimit të All-llahut në dua, në tevekkul (mbështetje) dhe në shpresë, nga aspekti se askush përveç All-llahut xh.sh. nuk është në gjendje ta plotësojë atë. All-llahu xh.sh. thotë:

“Dhe, përveç All-llahut mos iu lut tjetërkujt, të cilët nuk të sjellin as dobi as dëm, e nëse e bën këtë, ti atëherë, me të vërtetë, je nga pabesimtarët.” (Junus: 106).

“...Dhe, nëse jeni besimtarë (të vërtetë), mbështetuni në All-llahun!” (El-Maide: 23).

“Ata të cilët besojnë dhe të cilët emigrojnë dhe luftojnë në udhën e All-llahut, ata mund të shpresojnë mëshirën e All-llahut. Se All-llahu është mëshirues dhe falë.” (El-Bekare: 218).-


3 - Domosdoshmëria e veçimit të All-llahut xh.sh. përkitazi me frikën. Ai i cili konsideron se disa nga krijesat mund t’i sjellin dëm me vullnetin dhe fuqinë e tyre personale, e nga ky shkak i frikësohen atyre, atëherë ky i ka bër shirk All-llahut xh.sh. All-llahu xh.sh. thotë:

“... Dhe, druajuni vetëm prej Meje!” (En-Nahël: 51)
“Nëse All-llahu të sjellë ndonjë dëm, askush nuk mund të ta largojë, përveç Tij, e nëse Ai don të ta bëjë ndonjë të mirë, s’ka kush të ta pengojë mirësinë e Tij. Ai ia jep atë mirësi kujt të dojë nga robërit e Tij; dhe Ai është falës dhe mëshirues.” (Junus: 107).-


4 - Domosdoshmëria e veçimit të All-llahut xh.sh. në të gjitha llojet e ibadetit trupor, siç është namazi, ruku’a, sexhdeja, agjërimi, therja (e kurbanit), tavafi dhe të gjitha format e ibadetit gjuhësor, siç është betimi, kërkim ndjese etj.
Ky dhe çdo lloj tjetër i ibadeteve duhet t’i kushtohen vetëm e vetëm All-llahut xh.sh., e ai i cili çkado qoftë prej tyre i kushton dikujt tjetër, përveç All-llahut xh.sh., ai i ka bër shirk. All-llahu xh.sh. thotë:

“All-llahu, me të vërtetë, nuk e falë atë që i bën shok Atij, por ia falë tjerat mëkate kujt të dojë (përveç këtij). Kushdo që t’i bëjë shok All-llahut, ai me të vërtetë, ka humbur larg prej udhës së drejtë.” (En-Nisa: 116).

3- Teuhidul-esma’i ues-sifat

Tevhidul-esma’i ves-sifat shkurtimisht do të thotë bindshmëria e fuqishme se All-llahut xh.sh. i përkasin të gjithë emrat e bukur dhe cilësitë e përsosmërisë, se Ai është larg atributeve të mangëta dhe se Ai me cilësitë e Tij shquhet mbi të gjitha krijesat. Cilësitë dhe emrat të cilat na janë të njohura vetëm nga fjalët e Tij dhe nga fjalët e Pejgamberit të Tij, pa kurrfarë ndryshimesh të fjalëve të tyre, pa mohimin e tyre parcial apo të tërësishëm, pa tentim që tërësisht të kuptohen ato dhe të shpjegohen thelbësisht apo komparacionet me cilësitë e krijesave.


Nga ky formulim jipet të kuptohet se tevhidul-esma’i ves-sifati, bazohet në tri parime, e, kush largohet prej tyre, ai nuk do të jetë besimtar në këtë lloj të tevhidit.

a) - Të besuarit se All-llahu xh.sh. nuk i gjason krijesave dhe se është larg çdo të mete;

b) - Të besuarit në emrat dhe në cilësitë e All-llahut xh.sh. që janë përmendur në Kur’an dhe në Sunnet, pa kurrfarë mungese apo shtimi dhe pa kurrfarë shtrembërimesh apo mohimesh; dhe
c) - Shuarja e çdo dëshire për të kuptuar domethënien e vërtetë të këtyre cilësive;



a) –] Me parimin e parë nënkuptohet mohimi i çdo ngjashmërie ndërmjet cilësive të All-llahut xh.sh. dhe cilësve të krijesave. Argument për këtë janë fjalët e All-llahut xh.sh.:
“Dhe askush nuk i gjason Atij!” (El-Ihlas: 4).


“All-llahun mos e krahasoni me kurrgjë!” (En-Nahël.
Imam Kurtubi, duke komentuar ajetin “Dhe askush nuk i gjason Atij!” thotë: “Këtu flitet se All-llahut xh.sh., me lartësinë e Tij, në madhështinë e Tij, me pushtetin e Tij, me emrat e bukur dhe me cilësitë e përsosura të Tij, nuk i gjason askush nga krijesat e Tij, e as që mund krahasohet ndokush të me Të. Gjithashtu edhe cilësitë e All-llahut xh.sh., të cilat janë përmendur në Kur’an dhe në Sunnet, e ato janë të përbashkëta sipas shqiptimit në raport me All-llahun xh.sh. dhe krijesat e tjera, assesi nuk i gjasojnë domethënies së vërtetë të tyre, ngase cilësitë e Atij që gjithmonë ekziston nuk janë të njëjta sikurse cilësitë e atyre të cilët janë krijuar nga Ai.”


Kurse El-Vasiti - rahimehullahu te’ala - thotë: “Nuk ekziston ndonjë qenie siç është qenia e Tij, as ndonjë emër siç është emri i Tij, as ndonjë vepër siç është vepra e Tij, përveçse nga pikëpamja gjuhësore (shqiptimit). Qenia, që nuk është e krijuar, është larg asaj që të ketë cilësi çfarë posedon e krijuara. Siç është e pamundur që qenia e krijuar të ketë cilësitë e Atij që nuk është i krijuar. E tërë kjo është drejtim i pasuesve të së vërtetës, udhës (Sunnes) së Pejgamberit a.s. dhe xhema’atit të gjeneratave të para të myslimanëve.”
Sejjid Kutbi në tefsirin e vet, duke komentuar këtë ajet, thotë: “Natyra e njeriut në tërë këtë beson vetvetiu, ngase gjërat e krijuara, të cilat i ka krijuar ai vetë, njëherit nuk mund t’i përngjajnë krijuesit.”


Në këtë parim bënë pjesë edhe mohimi i çdo gjëje që i kundërvihet asaj me çka All-llahu xh.sh. e ka përshkruar Vetveten, ose me çka e ka përshkruar Pejgamberi i Tij. Prandaj besimi në All-llahun xh.sh., si të Vetmit që i përkasin emrat dhe cilësitë e përsosmërisë, kërkon prej nesh të mohojmë dhe të dëbojmë mundësinë se Ai mund të ketë grua, shok, partner (ortak), ndihmës, ndërmjetsues (përveç me lejen e All-llahut) dhe mbrojtës nga poshtërimi. Siç kërkon edhe mohimin se Atë mund ta kaplojë kotja dhe gjumi, lodhja, kapitja, vdekja, padrejtësia, shkujdesja, harresa, pagjumësia, transformimi dhe cilësi të tjera mangësie.


b) –] Parimi i dytë kërkon obligueshmërinë e kufizimit të çdo gjëje që i përshkruhet All-llahut xh.sh. vetëm në atë që është përmendur në Kur’an dhe në hadithet e Pejgamberit a.s. Sepse, cilësitë dhe emrat e All-llahut xh.sh. kuptohen me anë të të thënave, e jo me anë të përsiatjes personale. All-llahu xh.sh. assesi nuk mund të përshkruhet, përveçse me atë që e ka përshkruar Vetveten apo me çka e ka përshkruar Pejgamber i Tij.

Gjithashtu edhe nuk emërohet, përveçse me emrat me të cilat e ka quajtur Vetveten apo me të cilat e ka quajtur Pejgamberi i Tij. Për shkak se All-llahu xh.sh. i di më së miri emrat dhe cilësitë e Vet. All-llahu xh.sh. thotë:

“... Thuaj: “A e dini më mirë ju apo All-llahu?.” (El-Bekare: 140).

Duke qenë se All-llahu xh.sh. e di më së miri për Vetveten, dhe pasi që Pejgamberët e Tij e kanë folur vetëm të vërtetën, sepse ata kanë transmetuar vetëm atë që u ka shpallur All-llahu xh.sh., atëherë, në sferën e emrave dhe të cilësive të All-llahut xh.sh. - duke i pranuar ato - jemi të obliguar t’i përmbahemi asaj që na ka informuar All-llahu xh.sh. dhe Pejgamberi i Tij. Imam Hambeli thotë: “All-llahu xh.sh. nuk përshkruhet, përveçse me atë që e ka përshkruar Vetveten, apo me çka e ka përshkruar Pejgamberi i Tij, duke mos e tejkaluar aspak Kur’anin dhe Hadithin.”
Nu’Ajm bin Hammad - mësuesi i Buhariut - ka thënë:

“Ai i cili e krahason All-llahun xh.sh. me krijesat e Tij, ai ka bërë kufër, kush mohon çkado qoftë nga ajo me çka All-llahu xh.sh. e ka përshkruar Vetveten apo me çka e ka përshkruar Pejgamberi i Tij, ai ka bërë kufër, dhe ajo me çka All-llahu xh.sh. e ka përshkruar Vetveten dhe me çka e ka përshkruar Pejgamberi i Tij nuk mund të barazohet me asgjë dhe nuk mund të krahasohet me asgjë.”

Ky parim kërkon nga çdo njeri i moshës madhore - moshës ligjore sipas Sheriatit - që të besojë tërë atë që transmetohet nga emrat dhe cilësitë e All-llahut xh.sh. në Kur’an dhe në Sunnetin e Pejgamberit a.s. Dhe t’i pranojë ato sipas domethënieve të tyre të qarta dhe parimore në gjuhën arabe, duke mos mohuar diç prej tyre dhe duke mos shtrembëruar diç gjatë komentimit duke u larguar nga domethënia e tyre.

c) –] Parimi i tretë kërkon nga njeriu që t’i besojë të gjitha cilësive të përmendura në Kur’an dhe në Sunnet, pa pyetje për esencën e tyre dhe për domethënien e tyre të vërtetë (lidhur me All-llahun xh.sh.). Sepse, të konceptuarit e cilësive bazohet në të konceptuarit e qenies, sepse, cilësitë dallohen në ujdi me dallimin e bartësve të tyre.

Sikurse që assesi nuk pyesim për qenien e All-llahut xh.sh. dhe kualitetin e Tij, po ashtu assesi nuk është korrekte të pyesim për cilësitë e Tij. Prandaj transmetohet nga një numër i madh i gjeneratave të para (selef) se, kur i patën pyetur për [b]ngritjen (el-istiua) [/i]e All-llahut xh.sh., ishin përgjegjur: “Ngritja është e njohur, ndërsa mënyra e saj është e panjohur, të besuarit në të është vaxhib e pyetja për mënyrën e saj është bid’at.”

Pra, selefët janë pajtuar se mënyra (e ngritjes së All-llahut xh.sh.) është e panjohur për ne dhe se pyetja për të është bid’at. Andaj sikur të na pyeste dikush: “Në ç’mënyrë Zoti ynë zbret në qiellin botëror?” Ne do ti thoshim: “Si duket Ai?” E, nëse thotë se nuk e di se si duket Ai, ne do t’i thoshim: “Ne nuk dimë se si zbret Ai, sepse dituria për atributin kërkon dituri mbi bartësin e atij atributi. E, si mund të kërkosh prej nesh të të shpjegojmë në ç’mënyrë All-llahu xh.sh. dëgjon, sheh, flet, si ngritet dhe si zbret, e ti nuk e di se si duket Ai? Nëse ti pranon se All-llahu xh.sh. dhe eksiztenca e tij është me të gjitha cilësitë e përsosmërisë dhe se askush nuk i gjason Atij, ngjashëm me këtë është edhe të dëgjuarit dhe të pamurit e Tij, zbritja dhe ngritja e Tij, është fakt i vërtetë, e që njëkohësisht nuk i gjason shqisës të të dëgjuarit të krijesave, të të pamurit, të folurit, zbritjes dhe ngritjes së tyre.”


Me sa ekspozuam më lartë, rezulton se këtë lloj të tevhidit e trazojnë disa gjëra, të cilat myslimani nuk do të guxonte t’i lejojë vetes:

1 -] Et-teshbih - krahasimi i cilësive të All-llahut xh.sh. me cilësitë e krijesave (antropomorfizmi), siç e krahasojnë të krishterët Isain a.s. (të birin e Merjemës), hebrenjtë Uzejrin, e mushrikët idhujt e tyre më All-llahun xh.sh. Apo, sikurse që disa sekte e krahasojnë fytyrën e All-llahut xh.sh. me fytyrën e krijesave, dorën e Tij me dorën e krijesave, të dëgjuarit ë Tij me të dëgjuarit e tyre e të ngjashme.


2 -] Shtrembërimi i domethënies së cilësive të All-llahut xh.sh. me komentime, dhe çfarëdo ndërrimi dhe zëvendësimi në to (et-tahrif bit te’vil), siç është shtrembërimi i fjalëve, emrave dhe cilësive duke shtuar, duke munguar apo duke ndërruar herektet (konsonantet) në fjalë, siç kanë vepruar disa me fjalët e All-llahut xh.sh.: “... E, All-llahu, me siguri, ka biseduar me Musain.” (En- Nisa: 164) - kështu që ne vend të damme-s në fjalën All-llah e kanë vënë fet’h-in, në mënyrë që domethënia të jetë se All-llahu nuk ka folur me Musain, por Musai ka folur me All-llahun.
Rruga më e drejtë përkitazi me cilësitë e All-llahut xh.sh. është drejtimi i gjeneratave të para myslimane (selef), të cilët i kanë përshkruar All-llahut xh.sh. atë që Ai i ka përshkruar Vetes dhe atë që ia ka përshkruar Pejgamberi i Tij, pa alegori, me të cilat mohohen cilësitë dhe pa komparacione të cilat nuk i përshtaten Madhërisë dhe Unitetit (vahdanijjeit) të All-llahut xh.sh.


Prandaj e tërë ajo që përmendet në Kur’an dhe në hadithe autentike, siç është dora, fytyra, ngritja, zbritja, hidhërimi, kënaqësia dhe cilësitë e tjera, ne ia përshkruajmë All-llahut xh.sh., pa krahasime me cilësitë njerëzore dhe pa komentime alegorike të cilat shpiejnë në mohimin e tyre. Dhe themi ashtu siç ka thënë imam Shafiu: “E besoi All-llahun dhe tërë atë çka ka ardhur nga All-llahu ashtu siç dëshiron Vetë Ai dhe e besoj Pejgamberin e All-llahut dhe tërë atë që ka ardhur prej tij ashtu siç ka menduar dhe siç ka dëshiruar ai.”


3 - Et-ta’til -] Të kuptuarit se All-llahu është i privuar nga të gjitha atributet, mohimi i cilësive të All-llahut xh. sh dhe kundërshtimin e lidhshmërisë së tyre me qenien e All-llahut xh.sh. Siç është mohimi i përsosmërisë së plotë të All-llahut xh.sh. me anë të kundërshtimit të emrave dhe të cilësive të Tij. Apo mohimi i ndërsjelljes me All-llahun xh.sh. duke lënë ibadetin, ose mohimi i lidhjes mes krijesave dhe Krijuesit të tyre, ose, siç konfirmojnë disa, që materia ka ekzistuar gjithnjë (nuk është krijuar) dhe se All-llahu xh.sh. nuk e ka krijuar atë.

4 - Et-tekjif - shqyrtimi mbi kualitetin;: caktimi i kualitetit të cilësive të Zotit xh.sh. dhe të konstatuarit e esencës së tyre ose formes

Pranimi i vërtetë i cilësive dhe i emrave të All-llahut xh.sh., të cilat janë përmendur në Kur’an dhe në Sunnet, në domethënien e tyre origjinare, pa bërë krahasime, shtrembërime, mohime dhe polemizime mbi kualitetin e tyre, ka qenë drejtimi (medhhebi) i selefëve - as’habëve, tabi’inëve, dhe tabi tabi’inëve. Esh-Shevkani thotë: “Drejtimi i selefëve nga as’habët, tabi’inët dhe tabi tabi’inët është pranimi dhe transmetimi i argumenteve (teksteve) mbi cilësitë e All-llahut xh.sh. në domethënien e tyre rrënjësore, pa kurrfarë shtrembërimesh, alegorishë tejet të theksuara, komparacionesh dhe mohimesh kah shpie pjesa më e madhe e te’vilit (komentimit figurativ).

Ata, nëse i pyeste dikush për diçka lidhur me cilësitë e All-llahut xh.sh., i citonin argumentet dhe përmbaheshin nga thashethemet, duke thënë: “All-llahu xh.sh. ka thënë kështu, dhe ne asgjë më tepër nuk dimë lidhur me këtë, dhe nuk tentojmë të flasim për atë që nuk dimë, e as që na ka dhënë të drejtë All-llahu xh.sh. ta tejkalojmë këtë.” E, nëse pyetsi megjithatë përpiqej të kuptojë diç më tepër përkitazi me këtë, ata e qortonin duke ia ndaluar të interesohet për atë që nuk i përket atij dhe të kërkojë diç që është e pamundur të arrihet, përveçse duke hyrë në bid’at i cili është jashtë asaj në çka bazoheshin ata, e që e kanë mbajtur mend nga Pejgamberi i All-llahut xh.sh., e tabi’inët nga as’habët dhe tabi tabi’inët nga tabi’inët. Në këta shekuj të famshëm ka mbretëruar qëndrimi unanim përkitazi me cilësitë e All-llahut xh.sh.

Ata kujdeseshin për atë që u ka urdhëruar All-llahu xh.sh. dhe bëni atë që u ka urdhëruar ta bëjnë, duke filluar nga emrat e All-llahut xh.sh. e gjer tek namazi, dhënia e zekatit, agjërimi, haxhxhi, xhihadi, ndarja (dhënia) e pasurisë për qëllime bamirësie, që është garancë e fitimit të Xhennetit dhe shpëtimit nga zjarri i Xhehennemit. Pastaj, kujdeseshin për të udhëzuar në të mirë dhe për të ndaluar nga e keqja, e pengonin përdhunuesin nga trazirat me të gjitha mjetet që i kishin në disponim, dhe nuk interesoheshin për asgjë tjetër që All-llahu xh.sh. nuk ka kërkuar prej tyre, e as që i ka obliguar të kuptojnë esencën e tij. Prandaj atëbotë feja ka qenë e pastër nga miksturat e risirave (bid’ateve).


Emrat e bukur të All-llahut xh.sh.


Emrat e bukur të All-llahut xh.sh. janë emra të përveçëm të Tij për të cilët Ai na ka njoftuar në Kur’an dhe Pejgamberi i Tij në hadithe. Çdonjëri prej tyre tregon një apo më shumë cilësi të All-llahut xh.sh. Çdo emër është derivat i foljes përkatëse, si p.sh. el-’Alim - i Gjithdijshmi është derivat i foljes ‘alime - di, ditur. Rasti i njëjtë është edhe me emrat el-Kadir - i Plotfuqishmi (që i cakton të gjitha), es-Semi’ - që i dëgjon të gjitha, el-Besir - që i sheh të gjitha, dhe me të gjithë emrat e tjerë.

Ndërsa, emri që në vete përmban domethëniet e të gjitha emrave dhe të gjitha cilësive është All-llah. Dijetarët islam ndahen në mendime rreth rrënjës së kësaj fjale. Disa mendojnë se është nxjerrë nga fjala el-ilah, e të tjerët mendojnë se ky assesi nuk është derivat.


Këta emra njëkohësisht janë edhe cilësitë e All-llahut xh.sh. dhe këtu nuk ka kurrfarë kontradiktash. Err-Rrahman është njëkohësisht edhe emër edhe cilësi e All-llahut xh.sh. Të gjithë emrat e All-llahut xh.sh. kanë domethënie të caktuar të cilët pa përjashtim janë atribute lavdërimi.

Emrat e All-llahut xh.sh. janë quajtur të bukur ngase se me to quhet dhe përshkruhet më i Bukuri dhe se kanë domethënie më fisnike.

Tevhidul-esma’i kërkon prej nesh që t’i besojmë çdo emri me të cilin All-llahu xh.sh. e ka quajtur Veten, t’i besojmë kuptimit që shënon emri përkatës, si dhe refleksionit të tij në vetë ne.
Në Kur’an bie fjala përmendet emri Err-Rrahim, dhe ne besojmë se ai është emri i All-llahut xh.sh., se ai tregon se All-llahu xh.sh. është i mëshirshëm dhe se Ai do ta mëshirojë kë të dojë. Rasti i njëjtë është edhe me emrat e tjerë që janë përmendur në Kur’an dhe në Sunnet.

Për sa i përket numrit të emrave të bukur të All-llahut xh.sh., në hadith përmenden 99; Buhariu dhe Muslimi transmetojnë hadithin nga Ebu Hurejre r.a., ku ka thënë: “I Dërguari i All-llahut s.a.v.s. ka thënë: “All-llahu xh.sh. i ka 99 emra, një më pak se njëqind, dhe vepro sipas tyre, do të hyshë në Xhennet. All-llahu është Vitër (tek) dhe e do vitrin.” Ulemaja islame janë të një mendimi se me fjalët e Pejgamberit
s.a.v.s

“nëntëdhjetë e nëntë emra” nuk janë përfshirë të gjitha emërat me këtë numër, porse në këtë hadith janë përmendur 99 emra dhe se kush i mëson përmendsh dhe vepron sipas tyre, do të hyjë në Xhennet.

E me këtë hadith nuk mohohen emrat e tjerë të All-llahut xh.sh. Pra, me këtë hadith informohet se do të hyjë në Xhennet ai i cili i përfshinë këta 99 emra, e jo se All-llahu xh.sh. i ka vetëm 99 emra.

Argument se All-llahu xh.sh. posedon edhe emra për të cilët nuk na ka informuar, por i ka mbajtur tek Ai në gajb, është hadithi i Pejgamberit s.a.v.s., ku qëndron: “Kurrnjë mysliman nuk do ta godasë ndonjë mynxyrë apo pikëllim, kur ai thotë:

“All-llahu im i dashur, unë jam robi Yt, i biri i robit Tënd dhe i robëreshës Tënde, jeta ime është në dorën Tënde, mbi mua realizohet vendimi (sentenca) Yt, përcaktimi Yt ndaj meje është i drejtë, unë Të lus me çdo emër Tënd me të cilin e ke quajtur Veten,. që e Ke shpallur në Librin Tënd, apo ia Ke zbuluar ndokujt prej robërve të Tu, apo e ke mbajtur tek Ti në gajb, që Kur’anin Ta bëshë pranverë të zemrës sime, zhdukje të pikëllimit tim dhe largim të mynxyrave dhe vështirësive të mia”,

e që All-llahu xh.sh. të mos i largojë prej tij mynxyrat dhe pikëllimet e tij e të mos i zëvendësojë me lumturi.” Atëherë as’habët thanë: “O i Dërguari i All-llahut, a do t’i mësojmë këto fjalë përmendsh?” “Gjithsesi”, - u përgjigj ai, “secili që i dëgjon këto, do të duhej t’i mësonte përmendsh.”

Për sa i përket përfshirjes së emrave të All-llahut xh.sh. në hadithin e lartëcituar, me këtë nënkuptohet se ata duhet t’i mbajmë mend, t’u besojmë, t’i kuptojmë, të përpiqemi që t’u përgjigjemi, të veprojmë sipas kuptimit të tyre në marrëdhënien tonë ndaj All-llahut xh.sh. dhe me ta t’i lutemi All-llahut xh.sh. Andaj domethënia e hadithit do të ishte: Ai i cili i mëson përmendsh, emërat e All-llahut duke menduar për domethënien e tyre, duke vepruar sipas asaj që ata kërkojnë prej tij dhe duke pranuar shenjtërinë e Atij i cili quhet me ta, ai do të hyjë në Xhennet.


Argumentet për tevhidul-esma’i ves-sifat
Argumentet nga Kur’ani dhe Sunneti për këtë lloj të tevhidit janë të shumënumërt. Në çdo kaptinë të Kur’anit përmenden emrat dhe cilësitë e All-llahut xh.sh., madje edhe në çdo faqe të Kur’anit. Kur’ani i përmend emrat dhe cilësitë e All-llahut xh.sh., dhe në to terheq vëmendjen në shumë tema mbi të cilat flet. Kur flet për tevhidin, ibadetin, legjislacionin, kontekstin e urdhrit dhe ndalesës, premtimit dhe kërcënimit, rrëfimit dhe parashtrimit të shembujve. Në këtë rast do të përmendim suren (kaptinën) e cila përmbanë të gjitha fushat e këtij lloji të tevhidit dhe ajetin më të rëndësishëm të Kur’anit.

Për sa i përket sures, ajo është suretul Ihlas, e cila, sipas vlerës së saj, i përgjigjet një të tretës të Kur’anit, siç theksohet në hadith.

All-llahu xh.sh. thotë:

“Thuaj: “Ai, All-llahu është Një! All-llahu është mbrojtës i gjithkujt. (Ai) nuk ka lindur prej dikujt, as nuk ka lindur kë. Dhe askush nuk i gjason Atij.” (El-Ihlas: 1-4).


Kjo sure e lartësuar ka përfshirë përshkrimin e çdo forme të përsosmërisë së All-llahut xh.sh. dhe mohimin e çdo të mete. Me anë të saj All-llahu xh.sh. na informon se Ai është i Vetmi Zot dhe se Ai është mbrojtës i çdokujt, se nuk ka lindur kë, as që është i lindur prej dikujt dhe se askush nuk i gjason Atij. Fjala Ehad do të thotë Ai i Cili askush nuk i gjason dhe askush nuk i është i barabartë.

Ky emër tregon atë se All-llahu xh.sh. është i Vetmi që meriton t’i drejtohemi për ndihmë gjatë mynxyrës dhe fatkeqësisë. Këtë fakt nuk e cenon procedimi i atyre të cilët kanë devijuar nga rruga e drejtë dhe kanë humbur, i drejtohen tjetërkujt, dhe ia kthejnë shpinën Krijuesit të tyre. Sepse, nëse All-llahu xh.sh. është Krijues dhe Drejtues i të gjithave dhe pasi që nuk ekziston Krijues dhe Udhëheqës tjetër, përveç Tij atëherë të drejtuarit nga dikush tjetër është marrëzi e madhe, sepse të gjitha janë në duart e tij.

Pra, sikurse që me emrin El-Ehad mohohen të gjitha cilësitë e të metave dhe të gjymtësisë, po ashtu me emrin Es-Samed vërtetohen të gjitha cilësitë e përsosmërisë dhe madhështisë.
Për këtë shkak i Dërguari i All-llahut ka thënë se kjo sure i përgjigjet një të tretës të Kur’anit, sepse, kjo në vete përmbanë akaidën e plotë, e cila bazohet në përshkrimin e të gjitha cilësive të përsosmërisë së All-llahut xh.sh. dhe mohimin e cilësive të të metave, dhe në adhurimin e All-llahut, Një të Vetmin, me të gjitha llojet e ibadeteve që i përkasin Atij.

Në realitet, i tërë Kur’ani është akide, që u shpjegon njerëzve se çka janë të obliguar të besojnë nga cilësitë dhe emrat e All-llahut xh.sh., Sheriat, që u shpjegon njerëzve të drejtat dhe obligimet e tyre, mënyrën e sjelljes reciproke, rrëfime dhe tregime me të cilat Kur’ani u shpjegon njerëzve ligjshmëritë e All-llahut në marrëdhënien e Tij ndaj njerëzve dhe të cilëve detajisht u shpjegohet shpërplimi dhe ndëshkimi, premtimi dhe kërcënimi i All-llahut xh.sh.

Alimi i famshëm Ibnul Kajjimi, gjatë komentimit të kësaj sureje thotë: Suretu-l-Ihlas në vete përmbanë të gjitha llojet e tevhidit dhe tërë atë që jemi të obliguar të besojmë nga cilësitë e All-llahut xh.sh., nga ehadijjeti (njësia, uniteti) me çka mohohet çfarëdo forme e ortakllëkut me All-llahun xh.sh., samedijjetit (All-llahu xh.sh. si mbrojtës i gjithkujt), mohimi i lindjes dhe të lindurit që është obligueshmëri e samedijjetit dhe mohimi i çdo barabarësie me Të, që me vete tërheq mohimin e çfarëdo përgjasimi dhe krahasimi të Tij me dikë tjetër.

Pra, kjo sure përmban përshkrimin e të gjitha formave të përsosmërisë All-llahut xh.sh. dhe mohimin e çdo lloj gjymtësie, mohimin e çfarëdo ngjashmërie dhe barabarësie me Të në përsosmërinë e Tij, dhe mohimin e çfarëdo shoku të Tij. Këto indikacione qenësore janë thelb i tevhidit shkencor, sipas të cilit bartësi i tij dallohet nga të gjitha sektet e lajthitjes dhe shirkut.”

Për sa i përket ajetit, ky është ajetu-l-Kursijj, për të cilin Pejgamberi i All-llahut thotë se ky është ajeti më madhështor i Kur’ani, e në të cilin All-llahu i Lartësuar thotë:



“All-llahu është - s’ka tjetër zot(te adhuruar) përveç Tij - i Gjalli dhe i Përjetshmi! Atë nuk e kaplon as kotja as gjumi! Të Atij janë të gjitha ato që gjenden në qiej dhe në Tokë. Kush mund të angazhohet për ndokend tek Ai pa lejen e Tij?! Ai di çdo gjë që ka ndodhë përpara dhe çdo gjë që do të ndodhë në të ardhmen. Por, njerëzit, nuk dinë asgjë nga dijenia e Tij, përveç që Ai ka dashur t’ua tregojë. Froni (Kursijja) e Tij përfshinë qiejt dhe Tokën dhe Atij nuk i vie rëndë t’i mirëmbajë ato. Ai është Shumë i Larti, i Madhërishmi!” (El-Bekare: 255).


Ky ajet madhështor përfshin që të tri pjesët e tevhidit, sepse përmban emrat e bukur të All-llahut xh.sh. dhe cilësitë e Tij, dhe çdonjëra prej tyre paraqet një nga parimet e Akides:
Fjalët e All-llahut xh.sh.: “All-llahu është - s’ka tjetër zot(te adhuruar) përveç Tij”

konfirmojnë parimin e uluhijjetit (pranimin se vetëm All-llahu xh.sh. është Ai i Cili adhurohet), që është thelb dhe themel i tevhidit të tërësishëm, në të cilin prehet aspekti islam i tërë jetës dhe nga i cili rezulton adhurimi dhe të drejtuarit në formë të ibadetit vetëm All-llahut xh.sh., dhe se njeriu nuk mund të jetë rob i askujt tjetër përveç i All-llahut xh.sh., askujt nuk do t’i drejtohet në formën e ibadetit përveç All-llahut xh.sh., askujt nuk do t’i jetë i nënshtruar përveç All-llahut xh.sh., askujt nuk do t’i drejtohet për gjykim përveç All-llahut xh.sh. dhe prej askujt nuk do të pranojë ligje, ideale, rregulla të sjelljes, e as mënyrë të të kuptuarit përveç nga All-llahu xh.sh.



Fjalët e All-llahut xh.sh.: “I Gjalli dhe i Përjetshmi!”, Qenies shumë të Lartë i përshkruajnë dy cilësi të lartësuara: El-Hajj (i Gjalli) është Ai të cilit i takon jeta e amshueshme dhe ekzistenca e amshueshme, i Cili nuk ka as fillim as mbarim. Jeta e cila i përshkruhet All-llahut xh.sh. është jeta e Tij e pavarur, e cila nuk ka rezultuar nga ndonjë burim tjetër, siç është rasti me jetët e krijesave të gjalla, jeta e të cilave është e dhuruar nga Krijuesi i tyre. Jeta e tij, gjithashtu, është e përhershme dhe e përgjithmoshme, e cila nuk ka filluar në ndonjë moment e as që mbaron në ndonjë termin (kohë të caktuar).

El-Kajjum është Ai, i Cili i mirëmbanë të gjitha krijesat dhe udhëheqë me tërë Gjithësinë, në të gjitha gjendjet (situatat) e tyre. Pra, Ai është udhëheqës i të gjitha krijesave. Ai i furnizon, i ruan, kujdeset për to dhe u cakton atë që dëshiron Vetë.


Këta dy emra (El-Hajj dhe El-Kajjum) bëjnë pjesë ndër emrat më të mëdhenj (më të zgjedhur) të All-llahut xh.sh., sepse në këta bazohen të gjithë emrat e tjerë e të bukur të All-llahut xh. sh dhe domethënia e të gjithë emrave të tjerë reduktohet në këta dy emra. Atributi i jetës, përmban në vete të gjithë atributet e tjera të përsosmërisë dhe asnjëri nga ata nuk mungon, pos nëse është fjala për ndonjë jetë të dobët e jo të plotë, e pasi që All-llahu xh.sh. jeton tërësisht një jetë të përkryer, atëherë Atij i përket çdo lloj përsosmërie. Ndërsa cilësia El-Kajjum në vete përmban pavarësinë e plotë dhe fuqinë absolute të Tij, sepse, Ai ekziston nga vetvetja e Vet dhe nuk ka nevojë për askë nga çfarëdo aspekti qoftë, dhe Ai i mirëmban dhe i furnizon që të gjithë, andaj të gjithë ekzistentët janë varur nga të ekzistuarit e All-llahut xh.sh. dhe nga përcaktimi i Tij.

Këta dy emra, kanë ndikim të madh në njeriun i cili i beson këtyre dhe i cili vetes ia prezenton domethëniet e tyre të lartësuara. Ndërgjegjja e tij gjithnjë do të jetë e lidhur me dashurinë ndaj All-llahut xh.sh., me ibadet dhe me devotshmëri ndaj Tij, sepse është i vetëdijshëm dhe e di mirë se All-llahu xh.sh. është Zoti i tij dhe Ai i Cili ia rregullon dhe ia përcakton jetën e tij dhe çdo gjë që ndodh rreth tij, sipas diturisë së Tij dhe sipas planit që më parë të caktuar të Tij. Andaj gjatë jetës së vet do t’i përmbahet rregullave të sistemit me të cilat udhëheqë ajo urtësi dhe mbi të cilat realizohet plani i përmendur, dhe prej të cilave do t’i nxjerrë vlerat dhe direktivat (udhëzimet)e veta dhe sipas tyre do të orientohet në të gjitha situatat.


Fjalët e All-llahut xh.sh. “Atë nuk e kaplon as kotja as gjumi!” janë vërtetim se Ai të gjitha i mirëmbanë dhe me ndihmën e Tij ekziston çdo gjë. Sepse, kotja dhe gjumi janë në kontrast me jetën e përkryer dhe me pavarsinë e plotë.
Fjalët e All-llahut xh.sh. “Të Atij janë të gjitha ato që gjenden në qiej dhe në Tokë”, vërtetojnë sundimin e Tij absolut mbi të gjitha që ekzistojnë, sundimin i cili me kurrnjë gjë nuk është i kufizuar, i cili është larg çfarëdo ortakllëku. Një besim i këtillë, nëse përforcohet në zemrat e njerëzve, ka ndikim shumë të madh në jetën e tyre.

Sejjid Kutbi, rahimehullahu, thotë: “Po qe se në mënyrë korrekte (të drejtë) kuptohet pronësia absolute e All-llahut xh.sh., atëherë bëhet e qartë se njerëzit në realitet nuk posedojnë asgjë, porse e tërë ajo që posedojnë ata janë vetëm huazim nga Pronari i Vetëm dhe i vërtetë, në pronësinë e të Cilit është çdo gjë. Prandaj, në këtë huazim duhet të sillen e të veprojnë sipas udhëzimeve të Pronarit të vërtetë, i Cili i ka ngarkuar me to. E, udhëzimet e Tij janë shpjeguar në Ligjin - Sheriatin e Tij, dhe ata nuk kanë të drejtë t’i tejkalojnë këto udhëzime, sepse në të kundërtën do ta humbasin të drejtën e disponimit me gjërat e besuara dhe veprimet e tyre do të jenë të paligjshme.

Vetë vetëdija e njeriut për këtë fakt, ndjenja e tij se Sunduesi i vërtetë i të gjithave që ekziston në qiej dhe në Tokë është All-llahu xh.sh., të kuptuarit se vetë nuk është pronar i vërtetë i gjërave që posedon, dhe se Pronar i tij i vërtetë është All-llahu xh.sh., ndjenja se çdo gjë që posedon është vetëm huazim në kohë të caktuar, të cilën pas skadimit të kohës atë do ta merr përsëri Pronari i tij, i Cili ia ka lejuar këtë huazim në kohë të caktuar, vetë vetëdija për këto fakte pakontestuese është e mjaftueshme që ta zbusin zjarrin e lakmisë dhe të pangopshmërisë së njeriut, koprracinë e tij, dorërrudhësinë dhe grabitshmërinë e qartur të tij. Dhe, njëkohësisht është e mjaftueshme, që njeriut t’ia zgjojë fatbardhësinë dhe lumturinë me atë që i vie nga furnizimi, t’ia zgjojë tolerancën dhe shpirtmadhësinë (dorëdhënësinë) me atë që posedon ai dhe t’ia mbushë zemrën me rehati dhe lumturi, pa dallim pat ai apo nuk pat pasuri. Për këtë shkak nuk do të pikëllohet së tepërmi për atë që i shmanget, e as që do t’i gëzohet për së tepërmi asaj që me të vërtetë e ka dëshiruar dhe e ka fituar.


Me fjalët e All-llahut xh.sh.: “Kush mund të angazhohet për ndokend tek Ai pa lejen e Tij?!” janë acaruar gradat e uluhijjetit (hyjnisë) dhe gradat e ubudijjetit (robërisë). Sepse, çdo krijesë është rob i All-llahut xh.sh., dhe në asnjë rast nuk mund t’i tejkalojë kufijtë e robërimit, e as të dalë jashtë tyre. Prandaj nuk mund të bëjë diç për të tjerët, pos me lejen e All-llahut xh.sh. Me këtë fakt feja islame ka vuar kufirin e qartë ndërmjet robërimit (ubudijjetit) dhe zotërimit (rububijjetit), kështu që assesi nuk mund të përzihen dhe nuk kanë asgjë të përbashkët nga cilësitë dhe veçoritë.

Fjalët e All-llahut xh.sh.”Ai di çdo gjë që ka ndodhë përpara dhe çdo gjë që do të ndodhë në të ardhmen. Por, njerëzit, nuk dinë asgjë nga dijenia e Tij, përveç që Ai ka dashur t’ua tregojë.”, janë vërtetim se dijenia e All-llahut xh.sh. përfshinë tërë hapësirën, tërë kohën dhe të gjitha sendet, dhe shpjegim se krijesat janë të pafuqishme, se dijenia e tyre është e mangët, dhe se mund të dijnë vetëm atë që ua lejon All-llahu xh.sh.

Besimi i myslimanit në këtë cilësi të All-llahut xh.sh. dhe ndjenja e thellë në zemrën e tij se vetëm All-llahu xh.sh. i di të gjitha, ndikon në të që vijimisht ta ketë në mendje All-llahun xh.sh. dhe të kujdeset për dispozitat e Tij, që me të shpejtë të pendohet nëse bënë ndonjë vepër të keqe dhe të jetë i vetëdijshëm për dobësinë dhe padijeninë e vet, si dhe të jetë i vetëdijshëm për dhuntitë e All-llahut xh.sh. ndaj tij për të gjitha që e mëson Ai nga e vërteta. E tërë kjo bënë që njeriu vazhdimisht të jetë falënderus ndaj All-llahut xh.sh., dhe të jetë larg kryelartësisë dhe mburrjes.

Fjalët e All-llahut xh.sh.”Froni (Kursijja) e Tij përfshinë qiejt dhe Tokën dhe Atij nuk i vie rëndë t’i mirëmbajë ato.” Janë argument i fuqisë së Tij absolute.
Pastaj All-llahu xh.sh. e përfundon këtë ajet me dy emra të Vet të bukur: “Ai është Shumë i Larti, i Madhërishmi!” Shumë i Larti është Ai, i cili gjendet mbi të gjitha krijesat dhe askush nuk mund ta arrijë Atë, e nëse dikush tenton ta bëjë këtë, All-llahu xh.sh. do ta turpërojë dhe do ta kthejë në humnerë në këtë botë dhe do t’ia përgatisë ndëshkimin dhe poshtërimin në botën tjetër. E, i Lartmadhërishmi (El-Adhim) është Pronarë i madhërisë dhe çdo gjë tjetër është më e vogël se Ai, dhe nuk ekziston asgjë që është më e madhe dhe më madhështore se All-llahu xh.sh.
Kur i ngulitet njeriut e vërteta mbi madhështinë në lartësinë e All-llahut xh.sh., ai kurrë nuk do të kapërdiset (krenohet) dhe nuk do të bëhet dhunues, por ta ketë drojën e All-llahut xh.sh., do të frikësohet prej Tij dhe do të jetë i njerëzishëm ndaj Tij dhe krijesave të Tij.
Këta janë vetëm disa

nga indikatorët mbi lartësinë dhe madhështinë e ajetu-l-Kursijj, që na bëjnë me dije se çdo mysliman do të duhej ta mësonte përmedsh këtë ajet, të mendojë për domethënien e tij, t’i përkujtohet gjithnjë dhe të përpiqet që të veprojë ashtu siç kërkon ai prej tij.

Mbi vlerën e këtij ajeti flasin shumë hadithe. Buhariu transmeton nga Ebu Hurejre r.a. një hadith tjetër, ku qëndron se i Dërguari i All-llahut ka thënë: “Kur të biesh në shtratin tënd, këndoje ajetin Kursijj: “All-llahu la ilahe ila huuel Hajjul Kajjum” - gjer në fund të ajetit, e All-llahu do ta dhurojë ruajtësin i cili do të të mbrojë nga shejtani, kështu që nuk do të mund të të afrohet gjersa nuk zgjohesh nga gjumi.” Ndërsa Muslimi transmeton në Sahihun e vet nga Ubejj b. Ka’bi se ka thënë: “I Dërguari i All-llahut ka thënë: “O Ebal Mundhir, a e di se cili është ajeti më i vlefshëm në Kur’an?” Thashë: “All-llahu dhe i Dërguari i Tij e dinë më së miri.” I Dërguari i All-llahut përsëri tha: “O Ebal Mundhir, a e di se cili është ajeti më i vlefshëm në Kur’an?” Atëherë unë i thash: “All-llahu la ilahe ila huvel Hajjul Kajjum.” I Dërguari i All-llahut më përkëdheli në gjoks e tha: “Le të të jetë e këndshme dituria, o Eba Mundhir!”

[no name]

BESIMI NE ENGJËJ

Një nga bazat e imanit është besimi në engjëj.
Me këtë nënkuptohet bindshmëria e fuqishme se engjëjt ekzistojnë, se All-llahu xh.sh. i ka krijuar ata nga nuri (drita), se ata përpikërisht i kryejnë urdhrat e All-llahut xh.sh., se ata assesi nuk gabojnë dhe se kryejnë funksione të caktuara me të cilat i ka ngarkuar All-llahu xh.sh.
Pra, engjëjt janë një lloj krijesash të All-llahut xh.sh. dhe imani i njeriut nuk është korrekt përderisa nuk beson në ekzistimin e tyre dhe në çdo gjë që thuhet në Kur’an dhe transmetohet në hadithe autentike mbi cilësitë dhe punët e tyre, pa kurrfarë shtime apo cungime dhe pa kurrfarë shtrembërime. All-llahu xh.sh. thotë:

“Pejgamberi beson në atë që i shpallet nga Zoti i tij, dhe besimtarët; - të gjithë ata besojnë All-llahun, engjëjt e Tij, Librat e Tij dhe Pejgamberët e Tij.” (El-Bekare: 285).

Ndërsa në hadithin, të cilin e transmeton Buhariu nga Umeri r. a, kur Xhibrili e ka pyetur Pejgamberin s.a.v.s. mbi imanin, qëndron se Pejgamberi s.a.v.s. ka thënë: “Ta besosh All-llahun, engjëjt e Tij, Librat e Tij, Pejgamberët e Tij, Ditën e gjykimit dhe të besosh se çdo gjë që ndodhë - prej të mirave dhe prej të këqijave - ndodhë me përcaktimin e All-llahut xh.sh.”

Ekzistimi i engjëjve bazohet në argumente pakontestuese në të cilat është e pamundur të dyshohet. Andaj mohimi i ekzistimit të tyre, sipas pajtueshmërisë të të gjithë myslimanëve dhe sipas tekstit kur’anor, është kufër, sepse All-llahu xh.sh. thotë:


“... E ai që nuk beson All-llahun, engjëjt e Tij, Librat e Tij, Pejgamberët e Tij dhe Ditën e Kiametit, ai, me të vërtetë, ka humbur larg prej udhës së drejtë.” (En-Nisa’: 136).

Ai i cili i lexonë të gjitha ajetet dhe të gjitha hadithet, që flasin mbi engjëjt, veçoritë e tyre, punët dhe gjendjet e tyre, do të konstatojë se ata (ajetet dhe hadithet) shpjegojnë raportin e tyre ndaj All-llahut xh.sh., ndaj Gjithësisë dhe ndaj njeriut. All-llahu xh.sh. na ka mësuar tërë atë që kemi nevojë për pastrimin e akaidës, për pastrimin e zemrave tona dhe për korrektësinë e veprave tona.
E, për sa i përket esencës së engjëjve, këtë All-llahu xh.sh. e ka lënë për Vete. Kjo edhe është njëra nga veçoritë themelore të besimit islam, e cila i përfshinë të vërtetat e gjithmbarshme dhe na njofton për to vetëm aq sa kanë nevojë njerëzit, në mënyrë që të veprojnë korrekt në këtë botë dhe që të jenë të shpëtuar në botën e ardhme, dhe vetëm aq sa është në gjendje të kuptojë mendja e tyre. Prandaj, All-llahu xh.sh. nuk na ka zbuluar të gjitha gjërat e gajbit (të padukshme), qoftë që kanë të bëjnë me All-llahun xh.sh., cilësitë e Tij dhe emrat e Tij, qoftë me krijesat e padukshme të Tij.

Besimtari i sinqertë fuqimisht beson tërë atë që na ka informuar Zoti ynë, përgjithësisht dhe parcialisht, dhe kurrgjë nuk do të shtojë apo të cungojë, as që do të përpiqet të kuptojë atë për çka All-llahu xh.sh. nuk na ka informuar nga gajbi, e as që do të lëshohet në polemizime përkitazi më këtë.

Veçoritë e engjëjve

Nga ajo që parashtruam më lart, kuptohet se All-llahu xh.sh. nuk na informuan detajisht mbi veçoritë e engjëjve, porse vetëm diçka pakëz ka thënë për ta. Na informon se ata janë krijuar para Ademit. Në Kur’an përmendet se si All-llahu xh.sh. u ka lajmërua atyre se Ai do ta krijojë njeriun dhe se atë do te bëjë mëkëmbës të Vetin në Tokë:

“Kur Zoti yt u tha engjëjve: “Unë do të caktojë përfaqësuesin në Tokë.” - Ata thanë: “A do të jetë përfaqësuesi Yt ai që në të do të bëjë çrregullime e do të derdhë gjak? Na të madhërojmë e të lavdërojmë dhe të ngrisim ashtu si të takon Ty”. Ai tha: “Unë di atë që ju nuk dini.” (El-Bekare: 30).

E, për sa i përket materies nga e cila janë të krijuar, i Dërguari i All-llahut na informon se All-llahu xh.sh. i ka krijuar nga nuri. Imam Muslimi shënon hadithin nga Aishja r.a. se i Dërguari i All-llahut xh.sh. ka thënë: “Engjëjt janë krijuar nga drita, e xhinnët nga zjarri i flakëruar, kurse Ademi është krijuar nga ajo mbi çka u është thënë tanimë” Ajetet dhe hadithet që flasin për engjëjt, provojnë se engjëjt janë krijuar nga nuri, se nuk kanë figurë materiale që mund të shihet apo të ndihet me shqisat njerëzore dhe se ata nuk janë sikurse njerëzit, nuk hanë, nuk pinë, nuk flejnë dhe nuk martohen, nuk posedojnë pasione shtazarake dhe janë të mbrojtur nga mëkatet dhe gabimet, dhe nuk posedojnë kurrnjë veçori fizike nga ato që posedojnë njerëzit.
Ata kanë mundësi të shndërrohen dhe të shfaqen në figurën njerëzore, me lejen e All-llahut xh.sh. Për këtë na informon All-llahu xh.sh. në Kur’an, kur flet për Xhibrilin a.s. i cili i ka ardhur Merjemës në figurën e njeriut:
“Dhe përmende (o Muhamed!) në Libër (Kur’an) Merjemën (historinë e saj): “kur u tërhoq nga familja në një vend, në lindje, dhe mori një perde që të skajohet nga ata; Na dërguam tek ajo engjëllin - Xhibrilin dhe iu paraqit asaj në formën e mashkullit të zhvilluar mirë.” (Merjem: 16-17).

Gjithashtu, Xhibrili përmendet edhe në hadithin e njohur kur pat ardhur që t’i mësojë as’abët për domethënien e Islamit, imanit, ihsanit dhe shenjave të Ditës së Kiametit. Umeri r.a. thotë se ai kishte ardhur në figurën e njeriut, rrobat e të cilit ishin jashtëzakonisht të bardha, e flokët i kishte jashtëzakonisht të zeza, në të cilin assesi nuk vëreheshin gjurmët e udhëtimit dhe se ishte ulur kundruall Pejgamberit s.a.v.s. duke e mbështetur gjurin e vet në të tij dhe duke i vënë duart e veta në këmbët e tij, e pastaj kishte filluar të pyeste.
All-llahu xh.sh. na informon se ata kanë krihë, numri i të cilëve dallon prej engjëlli në engjëll. All-llahu xh.sh. thotë:
“Falënderimi qoftë për All-llahun, Krijuesin e qiejve dhe të Tokës, i Cili i ka bërë engjëjt pejgamberë me krahë, me nga dy, tre dhe katër. Ai shton në krijimtari çka të dojë. All-llahu, me të vërtetë, është i pushtetshëm për çdo gjë.” (Fatir: 1).
Muslimi dhe Buhariu transmetojnë hadithin nga Abdull-llah b. Mes’udi r.a., ku thuhet se i Dërguari i All-llahut e ka parë Xhibrilin, i cili i kishte 600 krahë.

Kjo është e tërë ajo që na ka informuar All-llahu i Lartmadhërishëm mbi krijesat fisnike, mbi natyrën dhe karakterin e tyre, dhe ne i besojmë kësaj ashtu siç ka ardhur tek ne dhe më nuk pyesim asgjë përkitazi me këtë, sepse, sikurse të kishte për ne ndonjë dobi nga shpjegimi më detaj, me siguri se kjo nuk do të fshihej nga ne. Ngase All-llahu xh.sh. është i Mëshirshëm dhe i Butë ndaj nesh dhe Ai na mëson të vërtetën dhe të mirën.

Robërit fisnikë

E, për sa i përket qëndrimit të tyre ndaj All-llahut xh.sh., ky bazohet në dëgjueshmërinë e plotë, në ibadet dhe në kryerjen e tërësishme të urdhrave të Tij, dhe vetëm në këtë kuptim flitet për qëndrimin e tyre ndaj All-llahut xh.sh., ngase ata nuk janë zotë në krahasim me Të, e as që janë pasardhësit e Tij - djemtë apo vajzat e Tij - siç pohonin mushrikët (idhujtarët).
“Dhe ata thonë: “Mëshiruesi ka marrë për Vete fëmijë”. - I pastër është Ai - Jo, ata (engjëjt) janë robër të ndershëm. Ata nuk flasin pa lejen e Tij, dhe ata punojnë më urdhrin e Tij. Ai di se ç’kishte para tyre dhe çka do të ketë pas tyre, dhe (ata) ndërmjetësojnë vetëm për atë, me të cilin është i kënaqur (All-llahu), e ata edhe vetë janë të brengosur nga frika prej Tij.” (El-Enbija’: 26-28

“I druajnë Zotit të tyre, që ka pushtet mbi ta dhe punojnë atë që u urdhërohet.” (El-Nahël: 50).
“... Të cilët nuk u kundërshtojnë urdhrave të All-llahut dhe të cilët punojnë atë që urdhërohen.” (Et-Tahrim: 6)

Pra, ata janë një nga krijesat e shumta të All-llahut xh.sh., të cilat i janë të nënshtruara dhe të cilat nuk janë në gjendja të bëjnë asgjë nga vetvetiu, e as që janë në gjendje t’i propozojnë diç All-llahut xh.sh. Ata vijimisht janë të zërë me ibadet ndaj All-llahut xh.sh. dhe i kryejnë të gjitha urdhrat e Tij. All-llahu xh.sh. thotë:

“Çdonjëri prej nesh (engjëjve) e ka vendin e caktuar, ne jemi ata që qëndrojmë në radhë, dhe ne jemi ata që i lutemi Atij (All-llahut).” (El-Saffat: 164-165).

Kjo është vërteta mbi engjëjt, prandaj, të besuarit se ata janë në gjendje të bëjnë çkadoqoftë sipas dëshirës së tyre, bën pjesë në shirk. All-llahu xh.sh. thotë:
“Ai njeri nuk do t’u urdhërojë juve që engjëjt dhe Pejgamberët t’i konsideroni për zotë. Vallë! Si mund t’ju urdhërojë ai juve të bëheni mohues, pasi jeni bërë myslimanë?” (Ali ‘Imran: 80)

Qëndrimi i engjëjve ndaj Gjithësisë dhe njeriut

Pamë se qëndrimi i engjëjve ndaj Sunduesit ishte nënshtrimi i plotë dhe kryerja e përpiktë e urdhrave të Tij, ndërsa qëndrimi i tyre ndaj Gjithësisë dhe njeriut është vetëm një pjesë e atij nënshtrimi. E kjo, ngase ibadeti i tyre nuk shfaqet vetëm me madhërimin dhe lavdërimin e All-llahut xh.sh., por përmbahet edhe nga kryerja e urdhrave të Tij lidhur me rregullimin e tërë Gjithësisë dhe për mirëmbajtjen e saj me të gjitha krijesat që gjenden në të. Këto urdhra i përkasin të gjitha lëvizjeve dhe aktiviteteve, të gjitha gjallesave dhe jogjallesave, të gjitha ligjeve dhe fuqive që gjenden në Gjithësi dhe për realizimin e përcaktimit të Tij ashtu siç ka urdhëruar Ai, për të gjitha krijesat parcialisht (veç e veç). Ata i kryejnë urdhrat e All-llahut xh.sh. në përcjelljen dhe shënimin e vëmendshëm të çdo gjëje që ndodhë në Gjithësi nga lëvizjet e vetëdijshme dhe të pavetëdijshme. Ata janë të ngarkuar për qiejt dhe për Tokën, për çdo lëvizje në këtë botë, në mënyrë që të bëhet ashtu siç dëshiron All-llahu xh.sh. Përkitazi me këtë All-llahu xh.sh. Thotë:

“Dhe pasha engjëjt, të cilët me shpejtësi i rregullojnë të gjitha gjërat. (i kryejnë të gjitha urdhrat)” (En-Nazi’at: 4).

Kur’ani dhe Sunneti vënë në pah se ekzistojnë shumë lloj engjëjsh, të cilët janë të ngarkuar për lloj-lloj krijesash. All-llahu xh.sh. i ka caktuar engjëjt për Diellin e Hënën, për yjet, për malet, për retë, për shi, për mitrën e nënës, për embrionin derisa nuk kompletohet krijimi i tij, për çdo krijesë dhe për çdo gjë që ndodhë në Gjithësi nga dukuritë “natyrore”, për të gjitha këto janë ngarkuar engjëjt të caktuar.
E tërë kjo nuk është në kundërshtim me atë që vërejmë në Gjithësi nga ligjet dhe rregullat, të cilat janë të ndërlidhura mes veti, ngase këto ligje dhe këto rregulla janë krijesa të All-llahut xh.sh., dhe engjëjt janë të ngarkuar edhe për to, ashtu siç i ruajnë dhe i mirëmbajnë edhe krijesat e tjera, dhe sikur të mos ekzistonte vullneti i All-llahut xh.sh. për ruajtjen e këtyre ligjeve dhe dukurive, dhe sikur të mos ekzistonte përcaktimi i All-llahut xh.sh. që engjëjt ta ruajnë njeriun, arsyeja nuk do të mund ta kuptonte shkakun dhe domosdoshmërinë e të ekzistuarit gjatë periudhave kaq të gjata të një sistemi kaq preciz dhe të përsosur.
E, për sa i përket njeriut, ai, gjithashtu, sipas natyrës së tij të lindur, i përket këtij kujdesi të engjëjve, ngase edhe ai vetë është një nga krijesat e shumënumërta të All-llahut xh.sh. në Gjithësi, madje edhe më tepër se kjo, ai është krijesë të cilit All-llahu xh.sh. ia ka nënshtruar të gjitha krijesat e tjera në Gjithësi. All-llahu xh.sh. thotë:
“A nuk po e shihni se si All-llahu ju ka mundësuar t’i shfrytëzoni të gjitha ato që gjenden në qiej dhe në Tokë...” (Llukman: 20).

Prandaj, ruajtja e qiejve dhe e Tokës, dhe e të gjitha atyre që janë në to nga ana e engjëjve, njëkohësisht paraqet edhe ruajtjen e njeriut dhe ndihmesë atij që t’i kryejë obligimet e mëkëmbësisë së vet në Tokë.
Engjëjt kanë edhe obligime dhe detyra të tjera lidhur me jetën e njeriut, që kanë për qëllim, siç ka precizuar All-llahu xh.sh., t’i udhëzojnë dhe t’i bëjnë të lumtur njerëzit në këtë botë dhe t’u ndihmojnë në ibadetin e tyre ndaj All-llahut xh.sh., të zgjedhin udhëzimin kundrejt lajthitjes dhe ta flakin të keqen, çrregullimin dhe bredhjen. All-llahu xh.sh. i ka zgjedhur ata që t’ua dërgojnë njerëzve Udhëzimin e Tij përmes Pejgamberëve të ndershëm të Tij. Engjëlli, të cilin All-llahu xh.sh. e ka caktuar për këtë detyrë të ndershme është Xhibrili a.s. All-llahu xh.sh. thotë:

“Dhe me të vërtetë, ai (Kur’ani), është Shpallja e Zotit të Gjithësisë. Atë e e ka sjellë Shpirti i besueshëm (Xhibrili) në zemrën tënde, që të bëhesh nga ata që paralajmërojnë.” (Esh-Shu’ara’: 192-194).
Ata e përcjellin njeriun në çdo moment të jetës së tij, dhe kanë për detyrë ta udhëzojnë atë në të mirë dhe ta bëjnë të lumtur. U tregojnë sheshit të vërtetën, punët e mira dhe i nxisin t’i kryejnë ato.
Muhammedi a. s ka thënë: “Djalli (shejtani) ka ndikim në njeriun, por edhe engjëlli ka ndikim në njeriun. Djalli e drejton atë në të keq dhe të vërtetën ia bënë të rrejshme, ndërsa engjëlli e drejton atë në të mirë dhe ia vërteton të vërtetën. E, ai i cili prej nesh ndien diç nga kjo e mirë, le ta dijë se ajo është nga All-llahu xh.sh., kurse nëse ndien të kundërtën e kësaj, le të kërkojë mbrojtje nga All-llahu xh.sh. nga shejtani i mallkuar.” Pastaj ka recituar: “Djalli ju frikëson me skamje e varfëri dhe ju urdhëron të bëni mëkate (si koprracia etj.). Por All-llahu ju premton falje mëkatesh dhe dhuntinë e Tij. All-llahu është i mëshirshëm pa masë dhe i di të gjitha.” (El-Bekare: 268).

All-llahu xh.sh. na informon se i ka angazhuar ata që të bëjnë dua për besimtarët dhe të kërkojnë falje për mëkatet e tyre:
“Ata (engjëjt) që e mbajnë Arshin dhe ata që janë rreth tij, e madhërojnë Zotin e tyre me falënderim dhe i besojnë Atij, si dhe kërkojnë falje (prej All-llahut) për ata që kanë besuar (duke thënë): “O Zoti ynë, Ti përfshinë çdo gjë me mëshirën dhe dijeninë Tënde; prandaj fali ata që u penduan dhe ndoqën rrugën Tënde dhe ruaji Ata prej dënimit të ferrit! O Zoti ynë, shpjeri ata në kopshtet e Adnit, të cilat ju ke premtuar atyre, dhe prindërit e tyre dhe bashkëshortet e tyre dhe pasardhësit e tyre, - ata që kanë qenë të mirë; Ti je i Plotfuqishëm dhe i Urtë. Dhe ruaji ata nga ndëshkimi për shkak të veprave të këqija, sepse, kë e ruan Ti atë ditë nga ndëshkimi për shkak të veprave të këqija - Ti e ke mëshiruar atë, e ky, me të vërtetë do të jetë sukses i madh!” (El-Mu’min: 7-9).

Pejgamberi i All-llahut thotë: “Çdo ditë me të gdhirë zbresin dy engjëj dhe njëri prej tyre thotë: “O All-llah i dashur, Ti dhuroja bereketin në pasurinë e atij që jepë”, e tjetri thotë: “O All-llah i dashur, Ti shkatërroja pasurinë e atij që nuk jepë.”

Ata e nxisin njeriun të jetë i përulët dhe t’i bëjë ibadet Zotit të vet dhe ia bëjnë të këndshëm leximin e Kur’anit dhe përmendjen e All-llahut xh.sh., duke e inkurajuar të përfiton dijeni dhe të bënë vepra të mira, dhe janë të pranishëm gjatë namazit të tij dhe të leximit të Kur’anit. Për të gjitha këto flasin hadithet autentike.

Buhariu dhe Muslimi transmetojnë nga Ebu Hurejre r.a. se Pejgamberi i All-llahut ka thënë: “Namazi i njeriut në xhemat është më i vlefshëm se namazi i tij në shtëpinë e tij apo diku tjetër për njëzet e disa shkallë. Kush merr abdest, në formën më të mirë, pastaj shkon në xhami me të vetmin qëllim që ta falë namazin me xhemat, duke mos i interesuar asgjë tjetër, për çdo hap të tij i shtohet nga një gradë dhe i shlyhet nga një mëkat derisa të hyjë në xhami, e kur të hyjë në xhami, atëherë në namaz është aq sa e ka përfshirë namazi. Secilin prej jush e bekojnë engjëjt, derisa të gjendeni në vendin ku keni falë namazin, ata thonë: “O Zot, mëshiroje! O Zot, fale! O Zot, pranoja pendimin”. Engjëjt veprojnë kështu përderisa njeriu të mos fillojë t’i mundojë të tjerët, apo ta prish abdestin në xhami”.

Ebu Hurejre r.a. transmeton se Pejgamberi i All-llahut ka thënë: “Engjëjt ndërrohen në kujdestari mbi ju, engjëjt e ditës dhe engjëjt e natës. Të gjithë ata mbledhen në namazin e sabahut dhe të ikindisë, pastaj ata që e kanë kaluar natën me njerëzit ngriten te All-llahu xh.sh., e Ai i pyet, edhe pse Ai e di më së miri: “Si i lat robërit e Mi?” Ata përgjigjen: “Ne i kemi lënë e ata faleshin siç i kemi lënë në namaz, kur kemi ardhur.”
Për pjesëmarrjen e tyre nëpër ndejat e dhikrit kuptojmë nga hadithi të cilin e transmeton Ebu Hurejre r.a. ku thotë: “I Dërguari i All-llahut s.a.v.s. ka thënë: “Vërtetë, All-llahu i Madhëruar ka engjëj që udhëtojnë gjithnjë dhe kërkojnë ithtarë të dhikrit, e kur gjejnë popullin që e përmend All-llahun e Madhëruar, engjëjt thërrasin: ‘Eni kah nevojat tuaja!’, e pastaj i rrethojnë me krahët e tyre deri në qiellin e kësaj bote, kurse Krijuesi i tyre, edhe pse e di më mirë se ata i pyeti: ‘Ç’po flasin njerëzit e Mi?’” Ka thënë: “Engjëjt thonë: ‘Po të lavdojnë (tesbih) Ty, po të madhërojnë (tekbir) Ty, po të falënderojnë (tahmid) Ty, dhe po të lartësojnë (temxhid) Ty’. All-llahu tha: ‘A më kanë parë robtë e Mi?’ Engjëjt thanë: ‘Jo, për All-llahun, ata nuk Të kanë parë!’ All-llahu pyeti: ‘Çfarë do të ishin, sikur të më shihnin?’ Engjëjt thonë: ‘Sikur Të të shihnin, ata edhe më tepër do Të të adhuronin, do Të të falënderonin dhe do Të të lavdëronin’. All-llahu tha: ‘A po kërkojnë diç robtë e Mi?’ Engjëjt thanë: ‘Po Të lusin për Xhennet’.” Pejgamberi s.a.v.s. tha: “All-llahu thotë: ‘A e kanë parë atë?’. Engjëjt thanë: ‘Jo, për All-llahun, o Krijues, nuk e kanë parë Xhennetin’. All-llahu atëherë u tha: ‘E si do të luteshin për Xhennetin, sikur ta kishin parë?’ Engjëjt thanë: ‘Sikur ta kishin parë Xhennetin, ata edhe më shumë do të lakmonin për të, edhe më shumë do të kërkonin e edhe më shumë do të dëshironin’. Atëherë All-llahu i pyeti ata: ‘Prej çkahit ata kërkojnë mbrojtje dhe strehim?’ Engjëjt thanë: ‘Ata kërkojnë mbrojtje nga zjarri’. All-llahu tha: ‘A e kanë parë ata zjarrin?’ Engjëjt thanë: ‘Jo, për All-llahun, nuk e kanë parë!’ All-llahu tha: ‘E si do të kërkonin ata mbrojtjen nga zjarri sikur ta kishin parë?’ Engjëjt thanë: ‘Sikur ta kishin parë zjarrin, ata edhe më shumë do të iknin nga ai, e edhe më shumë do të frikësoheshin nga ai’. All-llahu i Madhëruar thotë: ‘Bëhuni dëshmitarë që po ua fali atyre”. Muhammedi s.a.v.s. ka thënë: “Një prej engjëjve thotë: ‘O Krijues, në mesin e tyre është një që nuk është prej tyre, ai ka ardhur në mesin e tyre për shkaqe private të tyre’. All-llahu i Madhëruar thotë: ‘Ata të gjithë së bashku ulen, nuk mund të jetë i pakënaqur një fqinj i tyre që qëndron ulur në shoqërinë e njëjtë.”
Ndërsa për inkurajimin e tyre dijetarëve (alimëve) të cilët kërkojnë dituri, Pejgamberi i All-llahut thotë: “Nuk ka kurrnjë njeri, i cili e braktisë shtëpinë e vetë për të kërkuar dituri, e që engjëjt nuk ia zgjasin krihët e vet të kënaqur me atë që bënë ai.”

Ata po ashtu e përforcojnë njeriun të bëjë vepra të mira, posaçërisht për xhihad në rrugën e All-llahut xh.sh. All-llahu xh.sh. thotë:
“(Kujtoje) kur i urdhëroi Zoti yt engjëjt: “Unë jam me ju, andaj forconi ata që besojnë”. Unë do t’u shtie frikën në zemër mohuesve, andaj rrihni ju ata në qafë dhe në të gjithë gishtërinjtë.” (El-Enfal: 12).

Një nga detyrat e engjëjve, për të cilat na flet All-llahu xh.sh., e që kanë ndikim të madh në jetën e njeriut dhe mbrojtjen e tyre nga mëkatet dhe të këqijat, është edhe mbikëqyrja dhe përcjellja e tyre e zellshme e tërë asaj që punojnë njerëzit dhe shënimi i veprave të tyre. All-llahu xh.sh. thotë:
“Na e kemi krijuar njeriun dhe Na dimë se çka i pëshpëritë shpirti atij, ngas Ne jemi më afër se damari i tij i qafës. Kur takohen dy vet dhe ulen njëri nga e djathta, e tjetri nga e majta, ai nuk e thotë asnjë fjalë e që pranë tij të mos jetë ai që mbikëqyrë.” (Kaf: 16-18)

“Dhe mbi ju, me të vërtetë, vigjilojnë rojtarët, që janë të çmuar tek Ne, që i shkruajnë veprat tuaja, të cilët dinë çka punoni.” (El-Infitar: 10-12).
“Vallë, a mendojnë ata se Ne nuk dëgjojmë çka flasin ata tinëzisht dhe haptazi ndërmjet veti? Përkundrazi, Na dëgjojmë, e të dërguarit Tanë (engjëjt), që janë pranë tyre, shënojnë.” (Ez-Zuhruf: 80).

Dhe, në fund të ekspozesë sonë rreth qëndrimit të engjëjve ndaj njeriut dhe ndikimit të tyre në veprat e tyre të vetëdijshme dhe të pavetëdijshme, t’i përmendim fjalët tejet të bukura të alimit Ibnul Kajjum El-Xhevziut mbi këtë temë në veprën e tij të njohur “Igasetul Lehvan”, ku thotë: “E engjëjt, të cilët janë të ngarkuar të kujdesen për njeriun që nga fillimi i jetës e gjer tek vdekja e tij, kanë tjetër qëndrim ndaj tij. Ata janë të ngarkuar që ta formojnë atë dhe ta bëjnë në figurën më të bukur, që ta mbrojnë atë në “thellësitë e tri errësirave”, që t’ia shkruajnë nafakën (fatin), datën, dhe çastin e vdekjes së tij, a do të jetë fatlum apo fatkeq dhe që gjithnjë ta përcjellin në të gjitha situatat dhe punët e tij. Që t’i shënojnë fjalët e tij dhe çdo vepër të kryer gjatë jetës së tij, që ta ruajnë në jetën e tij, që t’ia marrin shpirtin në çastin e vdekjes së tij dhe ta dërgojnë atë para Zotit dhe Krijuesit të tij. Ata janë të ngarkuar edhe ta ndëshkojnë apo ta shpërblejnë atë në jetën e pas varrit (berzah) dhe pas ringjalljes, janë të ngarkur edhe për përdorimin e instrumenteve të kënaqësive dhe të ndëshkimeve. Ata e përforcojnë njeriun besimtar dhe ia mësojnë atë prej çka do të ketë dobi, luftojnë duke e mbrojtur atë dhe i janë ndihmës edhe në këtë botë edhe në botën tjetër. Ata e udhëzojnë në të mirë, duke e thirrur në të, dhe e ndalojnë nga e keqja, duke ia tërhequr vërejtjen në të. Pra, ata i janë mbrojtës dhe ndihmës të vërtetë, mbikëqyrës dhe mësuesë, këshillëdhënës dhe batorë të duave, dhe kërkuas të faljes për të. Ata bëjnë salavat për të, përderisa ai është i nënshtruar Zotit të tij dhe përderisa të tjerët i mëson për të mirë. Ata i sjellin lajme të gëzuara për nderimin që e pret tek Zoti i tij, me rast të ëndërrimit, vdekjes dhe ringjalljes. Ata e thërrasin të jetë i prunjshëm në këtë botë dhe dhënies përparësi Ahiretit. Ata e përkujtojnë kur harron, e aktivizojnë kur e kaplon përtacia dhe e përforcojnë kur frikësohet. Ata punojnë për të mirën e tij në këtë botë dhe në botën e ardhshme. Pra, ata janë të dërguarit e All-llahut xh.sh. të ngarkur që të kujdesen për gjithë krijimtarinë dhe tërë atë lidhur me të dhe ata janë ambasadorët e Tij dërguar tek njerëzit, sipas urdhrit të Tij, që zbresin në të gjitha pjesët e Botës dhe ngriten tek Ai, gjithashtu sipas urdhrit të tij.”

Numri i engjëjve

Engjëjt janë aq të shumtë, saqë numrin e tyre nuk e di askush pos All-llahut xh.sh.
“Na kemi bërë rojtarë të zjarrit (engjëjt) dhe kemi caktuar numrin e tyre, vetëm për t’i provuar jobesimtarët; për t’u bindur njerëzit, të cilëve u është dhënë Libri; që t’u shtohet (forcohet) besimi atyre që besojnë, e mos të dyshojnë, ata, të cilëve u është dhënë Libri, - dhe ata, në zemrat e të cilëve ka sëmundje dhe ata që janë jobesimtarë të thonë” Çka ka dashur Zoti (të tregojë) me këtë shembull?” Kështu, All-llahu e lë në huti (dhe në humbje) atë që do, dhe e udhëzon në rrugë të drejtë atë që do. Askush tjetër përveç Tij nuk e di numrin e ushtrisë së Zotit tënd. Kjo është vetëm këshillë për njerëzit.” (El-Muddeththir: 31).

Tirmidhiu, Ibni Maxhe dhe Bezzari shënojnë hadithin nga Ebu Dherri, i cili transmeton nga Pejgamberi s.a.v.s., ku thuhet: “Kërcëllyen qiejt..., e si mos të kërcëllejnë kur në to nuk ka vend as sa katër gishtërinj, e që në te të mos bën sexhde ndonjë engjëll.”
E, në hadithin mbi Mi’raxhin Pejgamberi i All-llahut thotë: “Pastaj qem të ngritur gjer tek Bejt el-Ma’ëmur, e unë e pyeta Xhibrilin për këtë. Ai u përgjigj: “Ky është Bejt el-Ma’ëmuri, në të për çdo ditë falen 70. 000 engjëj.”

Besimi në engjëj individualisht dhe përgjithësisht

Jemi të obliguar t’u besojmë egjëjve, emrat e të cilëve janë përmendur individualisht në Kur’an dhe në Sunnet. Më të zgjedhurit ndër ta janë tre engjëj: Xhibrili, Mikaili dhe Israfili. Xhibrili është i obliguar ta bartë Shpalljen, e cila është jetë e zemrave dhe të shpirtrave. Xhibrili dhe Mikaili përmenden në këto ajete kur’anore:
“Thuaj: “Kush është armik i Xhibrilit? (duke qenë i lavdërueshëm); Ai e ka zbritur Kur’anin në zemrën tënde me lejen e All-llahut - për të vërtetuar librat e shenjta - dhe është udhërrëfyes e sihariq për besimtarët. Kush është armik i All-llahut, dhe i engjëjve të Tij, dhe i Pejgamberëve të Tij, dhe i Xhibrilit e Mikailit (ai është kafir) - e All-llahu është me të vërtetë armik i atyre që nuk donë të besojnë.” (El-Bekare: 97-98).

All-llahu xh.sh. e lavdëron Xhibrilin në Kur’an në mënyrën më të bukur dhe e përshkruan atë me cilësi më të bukura:
“Dhe betohem në yjet - që perëndojnë, të cilët lëvizin dhe zhduken nga shikimi (horizonti), dhe në natën kur errësohet, dhe agimin kur gëdhin (zbardhëllon drita), Kur’ani është me të vertetë të dëftuarit e të Dërguarit fisnik (Xhibrilit), të fuqishëm, të çmuar nga Zoti i Arshit, të cilin e dëgjojnë (engjëjt) dhe është i besuar (i madh).” (Et-Tekvir: 15-21).
“E mësoi atë një (engjëll) me fuqi të madhe, me inteligjencë të lartë, i cili u paraqit në figurën e vet.” (En-Nexhm: 5-6).

Mikaili është engjëlli i obliguar për shiun i cili është burim i jetës së tokës, i bimëve dhe i kafshëve.
Israfili është engjëlli i obliguar t’i fryen Surit, zëri i të cilit është burim i jetës i të gjitha krijesave pas vdekjes së tyre.
Në Kur’an përmendet edhe engjëlli Malik, rojtar i Xhehennemit. All-llahu xh.sh. thotë:
“Ata (atëherë) do të thërrasin: “O Malik (engjëlli i mbikëqyrjes së zjarrit)! Le të bëjë Zoti yt që të vdesim!” - e ai do të thotë: “Ju, do të qëndroni përherë aty!” (Ez-Zuhruf: 77).

Ai përmendet edhe në një hadith autentik.
Jemi të obliguar të besojmë në engjëjt e përmendur individualisht dhe në engjëjt e tjerë, emrat e të cilëve janë përmendur në hadithet sahih, së bashku me detyrat e tyre me të cilat janë të ngarkuar. E, për sa u përket engjëjve, të cilët nuk janë përmendur individualisht, jemi të obliguar të besojmë në ekzistimin e tyre sipas llojeve, ashtu siç i përshkruan Kur’ani dhe Hadithi, me të gjitha punët e tyre që janë përmendur. Prandaj edhe besojmë në Kiramen Kitaben, të cilët All-llahu xh.sh. i ka obliguar të na ruajnë:
“Dhe mbi ju, me të vërtetë, vigjilojnë rojtarët, që janë të çmuar tek Ne, që i shkruajnë veprat tuaja, të cilët dinë çka punoni.” (El-Infitar: 10-12).
“Njeriu ka përcjellës (engjëjt), para tij dhe pas tij, - e mbikëqyrin atë me urdhërin e All-llahut.” (Er-Ra’d: 11).
“Vallë, a mendojnë ata se Ne nuk dëgjojmë çka flasin ata tinëzisht dhe haptas në mes tyre? Përkundrazi, na dëgjojmë, e të dërguarit Tanë (engjëjt), që janë pranë tyre, shënojnë.” (Ez-Zuhruf: 80).

Disa mufessirë, duke kometuar këtë ajet, thonë se ata janë nga dy engjëj nga ana e djathtë dhe e majtë e njeriut, të cilët i shënojnë të gjitha veprat e tij. Ai që rri në anën e djathtë i shkruan veprat e mira, kurse ai që rri në anën e majtë i shkruan veprat e këqija. Ndërsa dy të tjerët e mbrojnë dhe e ushqejnë atë, njëri është para tij e tjetri mbrapa tij, kështu që çdo njeri gjendet ndërmjet katër engjëjve.
Imam Muslimi dhe imam Ahmedi transmetojnë nga ‘Abdull-llah bin Mes’udi r.a. se ka thënë: “Pejgamberi i All-llahut ka thënë: “Për çdonjërin është caktuar përcjellësi i tij nga xhinnët dhe përcjellësi i tij nga engjëjt.” Atëherë as’habët pyetën: “A edhe për ty, o Pejgamber i All-llahut?” “Po, edhe për mua, por mua All-llahu më ka ndihmuar kundër tij (xhinnit - djajit), andaj mu ka dorëzuar tërësisht dhe më udhëzonë vetëm në të mirë.”, tha Pejgamberi s.a.v.s.”

Gjithashtu i besojmë edhe engjëllit të vdekjes, i cili është i obliguar për marrjen e shpirtrave:
Kur’ani nuk e ka përmendur emrin e tij, e as që ai përmendet në hadithe autentike, por në disa transmetime “Thuaj: “Do t’jua merr shpirtin engjëlli i vdekjes, i cili është caktuar për ju, e pastaj të ktheheni te Zoti juaj.” (Es-Sexhde: 11).nga gjeneratat e para të myslimanëve thuhet se emri i tij është Azrail, e All-llahu e di më së miri.
Dhe i besojmë bartësve të Arshit, për të cilët All-llahu xh.sh. na flet në Kur’an:
“Dhe engjëjt do të rrinë anëve të qiellit, kurse atë ditë - tetë (grupe engjëj) do ta mbajnë Arshin e Zotit tënd.” (El-Hakka: 17).
Së bashku me ta do të jetë edhe Israfili, i cili do të fryjë në Sur (bri).
Gjithashtu u besojmë edhe engjëjve të obliguar për Xhehennem - All-llahu xh.sh. na ruajt nga ai! - torturues (zebanitë) në krye të dymbëdhjetë engjëjve. All-llahu xh.sh. thotë:
“Dhe, ata që gjenden në zjarr, do t’u thonë rojtarëve të skëterrës: “Luteni Zotin tuaj që të na lehtësojë vuajtjet, (madje) qoftë edhe për një ditë!” (El-Mu’min: 49).

“O ju që besoni! Ruani veten dhe familjet tuaja nga zjarri, lëndë djegëse të të cilit do të jenë njerëzit dhe gurët, dhe të cilin do ta mbikëqyrin engjëjt e fuqishëm dhe të ashpër, të cilët nuk u kundërshtojnë urdhrave të All-llahut dhe të cilët punojnë për atë që urdhërohen.” (Et-Tahrim: 6).

“Mbi të vigjilojnë nëntëmbëdhjetë. Na kemi bërë rojtarë të zjarrit engjëj dhe kemi caktuar numrin e tyre, vetëm për t’i provuar jobesimtarët.”(El-Muddeththir: 30-31)

I besojmë edhe engjëjt të obliguar për pallatet dhe kopshtiet e Xhennetit, të cilët janë të ngarkuar t’i gostisin dhe të kujdesen për banorët e tyre, duke u përgatitur rroba, ushqim, pije të llojllojshme dhe gjëra të tjera, çfarë syri i njeriut kurrë nuk ka parë dhe veshi kurrë nuk ka dëgjuar, e as që kanë mundur t’u bien ndërmend gjëra të tilla

Roli dhe rëndësia e besimit në engjëj në jetën e njeriut

Thamë se e tërë ajo që na ka informuar All-llahu xh.sh. nga gjërat e gajbit (të padukshme, të panjohura) paraqet mençuri të madhe dhe janë tejet të vlefshme për ne. Prandaj All-llahu xh.sh., nga mëshira e madhe e Tij ndaj nesh, na ka informuar për këto krijesa fisnike, dhe besimi në to është një pjesë e besimit në gajb, besim ky që i përshkruhet besimtarëve të sinqertë. All-llahu xh.sh. thotë:
“Elif, Lam, Mim. Ky libër, në të cilin nuk ka dyshim aspak, është udhëzim për të devotshmit, të cilët e besojnë të fshehtën, e kryejnë faljen dhe japin nga ajo që u kemi dhënë Ne.” (El-Bekare: 1-3).
Besimi në engjëj ka pasoja të mëdha në jetën e njeriut, nga të cilat janë:
- Qëndrueshmëria në rrugën e All-llahut xh.sh., ngase ai i cili me plotë zemër e ndien ekzististimin e engjëjve - ushtarët e All-llahut xh.sh., dhe beson se ata përcjellin çdo lëvizje dhe çdo fjalë të tij, dhe se janë të pranishëm në çdo situatë të tij, do të turpërohet nga All-llahu xh.sh. dhe nga ushtarët e tij, e nuk do ti kundërvihet urdhrit të Tij e as që do të jetë i padëgjueshëm ndaj Tij, as haptazi as fshehurazi. Sepse si mund t’i lejojë vetes diç të tillë duke qenë i vetëdijshëm se të gjitha shihen, kundrohen dhe shënohen.
- Durueshmëria dhe vazhdimi i xhihadit pa pikëllim, por duke ndier kënaqësi dhe qetësi. Këto domethënie janë fuqimisht të lidhura me besimin në engjëj dhe në atë që na ka informuar All-llahu xh.sh. përkitazi me ta. Prandaj, njeriu (besimtari) kur të gjendet në shoqërinë e atyre të cilët e kanë devijuar rrugën e drejtë, me të cilët sundon xhahilijeti dhe bëhet i huaj në atdheun e vet, ndër të afërmit të vet dhe ndër popullin e vet, i përqeshur, i nënçmuar dhe i penguar në përulshmërinë e tij ndaj All-llahut xh.sh. dhe në qëndrueshmërinë në rrugën e Tij, nga ana e tyre, në gjendje të tillë besimtari i gjen vetes shokun dhe mikun, i cili e përcjellë, e shoqëron, i jep zemër, e nxitë të jetë i durueshëm dhe i ndihmon të marshojë rrugës së All-llahut xh.sh. Sepse, ushtria e All-llahut xh.sh. është me të, e adhuron All-llahun siç e adhurojnë edhe ata, aspiron kah Krijuesi i qiejve dhe i Tokës sikurse edhe ata dhe i inkurajojnë hapat e tij dhe e ndihmojnë atë, duke ia përkujtuar të mirat që e presin tek Zoti i tij. Pra, ai nuk është i vetmuar në rrugë, por udhëton i shoqëruar në varganin e madh së bashku me shumë krijesa të All-llahut xh.sh., me engjëjt fisnik - të dërguarit e All-llahut xh.sh., - me qiejt dhe me Tokën. Pra, ai ka shumë shoqëri dhe mbështetje më të madhe sesa të tjerët. Kjo ndjenjë e sinqertë e bënë atë të durueshëm dhe të qetë, kështu që pengesat e njerëzve vetëm ia përforcojnë qëndrueshmërinë në xhihad.
Shih, o vëlla i dashur, se sa shumë na ka shpërblyer All-llahu xh.sh. me krijimin e engjëjve dhe me besimin në ta, që paraqet ndikim të madh në zemrat tona, në veprat tona dhe në korrektësinë e jetës sonë në këtë botë. E, imani në engjëj është njëkohësisht edhe vërtetimi i fjalëve të All-llahut xh.sh. dhe fjalëve të Pejgamberit të Tij besnik.

[no name]

BESIMI NË LIBRAT E ALL-LLAHUT XH.SH.

Një nga bazat e imanit është të besohen Librat e All-llahut xh.sh., të cilat ua ka shpallur Pejgamberëve të vet.
Ashtu siç All-llahu xh.sh. ia ka shpallur Kur’anin Muhammedit a.s., ashtu edhe Pejgamberëve të tjerë ua ka shpallur Librat e Veta.
Disa prej këtyre Librave All-llahu xh.sh. i ka përmendur në Kur’an:
1 - Tevratin, të cilin ia ka shpallur Musait a.s. All-llahu xh.sh. thotë:
“Ne kemi dërguar Tevratin, në të cilin është udhëzimi dhe drita. Sipas tij - Pejgamberët, të cilit ishin të bindur e të ndershëm ndaj All-llahut i gjykonin hebrenjtë, por edhe të diturit dhe juristët, gjykonin sipas asaj që është ruajtur nga Libri i All-llahut, e për të cilin ata dëshmonin (se është i vërtetë).” (El-Maide: 44).
2 - Inxhili, i cili i është shpallur Isait a.s. All-llahu xh.sh. thotë:
“Na dërguam në gjurmët e Pejgamberëve, Isain - të birin e Merjemës, vërtetues të Tevratit që e kanë para tyre. Dhe na ia dhamë atij Inxhilin, në të cilin ka udhëzim dhe dritë, vërtetues i Tevratit të shpallur para tij - udhërrëfim dhe këshillim për ata që i druajnë All-llahut.” (El-Maide: 46).
3 - Zeburi, i cili i është shpallur Davudit a.s. All-llahu xh.sh. thotë:
“... dhe Davudit i kemi dhënë Zeburin.” (El-Is’ra: 55).
4 - Suhufet (fletushkat), të cilat All-llahu xh.sh. ia ka shpallur Ibrahimit a.s. dhe Musait a.s. Për to All-llahu xh.sh. na informon në këto ajete:


“Vallë, a nuk është i lajmëruar ai - për atë që gjendet në fletët e Musait (në Tevrat) dhe të Ibrahimit: - i cili i plotësoi (obligimet) - që askush nuk do t’i bartë mëkatet e personit tjetër, dhe që njeriu do të ketë vetëm atë që është marrë me te (punuar atë) dhe që përpjekjet e tij pa dyshim do të shihen së shpejti, (dhe se) do të shpërblehet me shpërblim të plotë, dhe se te Zoti yt do të jetë kthimi.” (En-Nexhm: 36-42).
“Shpëtimin do ta arrijë ai që pastrohet (nga të këqijat) dhe që e përmend emrin e Zotit të vet dhe bënë namaz! Por ju, përkundrazi, më shumë po e parapëlqeni jetën e kësaj bote, por, jeta tjetër është më e mirë dhe e përhershme (e amshuar). Kjo, me të vërtetë, ka qenë shënuar në faqet e broshurave të lashta, në fletët e Ibrahimit dhe Musait.” (El-A’la: 14-19)
E, për sa i përket Librave të tjera, që u janë shpallur Pejgamberëve të tjerë, All-llahu xh.sh. nuk na informon për emrat e tyre, porse na lajmëron se çdo Pejgamber i Tij. ka pasur shpalljen të cilën ia ka kumtuar popullit të vet. All-llahu xh.sh. thotë:
“(Dikur) të gjithë njerëzit i kanë takuar një bashkësie (pastaj lindi mospajtimi ndër ta), dhe All-llahu u ka dërguar Pejgamberë si sihariques dhe si qortues, dhe me ta dërgoi Libër në të cilin gjendej e vërteta, që me të, të gjykoheshin njerëzit për ato gjëra që nuk janë pajtuar...” (El-Bekare: 213).
Ne jemi të obliguar t’u besojmë këtyre Librave edhe pse nuk janë përmendur me emra. Por nuk e kemi të lejuar që All-llahut xh.sh. t’ia përshkruajmë çfarëdo libri qoftë të cilën Ai Vet nuk ia ka përshkruar Vetes në Kur’an.
Jemi të obliguar edhe të besojmë se të gjitha këto Libra kanë ardhur me të vërtetën, dritën, udhëzimin dhe tevhidin (veçimin, njësimin) e All-llahut xh.sh., në rububijjetin e Tij, uluhijjetin e Tij me emrat e bukur dhe mee cilësitë hyjnore të Tij. E çdo gjë që është shkruar më vonë në to dhe kundërshtohen me këto baza, ky është falsifikim që e kanë bërë njerëzit. All-llahu xh.sh. për Tevrat thotë:
“Na kemi dërguar Tevratin, në të cilin është udhëzimi dhe drita.” (El-Maide: 44).
Për Inxhilin thotë:
“Na dërguam në gjurmët e Pejgamberëve, Isain - të birin e Merjemës, vërtetues të Tevratit që e kanë para tyre. Dhe na ia dhamë atij Inxhilin, në të cilin ka udhëzim dhe dritë, vërtetues i Tevratit të shpallur para tij - udhërrëfim dhe këshillim për ata që i druajnë All-llahut.” (El-Maide: 46).
Jemi të obliguar të besojmë se Kur’ani është Libri i fundit që është shpallur nga All-llahu xh.sh. dhe se All-llahu xh.sh. e ka dekoruar atë me dekoratë të posaçme mbi të gjitha librat tjera të shpallura më herët. Dekoratat më të rëndësishme janë:
1 –] Se ai përmbanë porosinë e Zotit dhe se ka ardhë si vërtetim i vërtetësisë të asaj se çka kishte ardhur në Librat e mëparshme mbi tevhidin (njësimin) e All-llahut xh.sh., adhurimit kushtuar vetëm Atij dhe obligueshmërinë e të nënshtruarit vetëm Atij. Se Kur’ani ka përmbledhur tërë atë që ka qenë e shpërndar nëpër ato Libra mbi të mirën dhe mbi virtytet. Se Kur’ani ka ardhur si fjalë e fundit me të cilin kontrollohet korrektësia e të gjitha librave të tjera, sepse ky verifikon të vërtetën që gjendet në to, ndërsa i flakë ato që njerëzit kanë futur në to duke u përpjekur t’i shtrembërojnë ato. All-llahu xh.sh. thotë:
“Na ty (o Muhammed!) ta kemi dërguar Librin (Kur’anin), të vërtetën e kulluar, që t’i vërteton Librat e shpallura më parë dhe të vigjilon mbi to.” (El-Maide: 48).
Të besuarit se ai ka ardhur me Sheriatin (Ligjin) për tërë njerëzimin gjithashtu e kemi obligim. Sheriati përmbanë tërë atë që i nevojitet njerëzve për lumturinë e tyre në të dy botët dhe me këtë janë anuluar të gjitha ligjet e mëparshme që u kanë ardhur popujve të mëparshëm. Në Sheriat janë caktuar ligjet e fundit e të përjetshme (amshueshme), të cilat vlejnë për të gjitha kohët dhe për të gjitha vendet.
2-] Se Kur’ani është i vetmi Libër mbrojtjen e të cilit e garanton All-llahu xh.sh.:
“Na, me të vërtetë, kemi shpallë Kur’anin dhe, Na, me të vërtetë, do ta ruajmë atë (origjinalitetin e tij).” (El-Hixhër: 9).
“Me të vërtetë, ata që e kanë mohuar Këshillën (Kur’anin), kur u ka ardhur atyre (do të dënohen), Me të vërtetë, ai (Kur’ani) është Libër i madhërueshëm (i mbrojtur), të cilit nuk mund t’i vie gënjeshtra, nga asnjëra anë (as përpara, as përmbrapa). Kjo është Shpallja prej të Gjithdijshmit, të Falënderuarit.” (Fussilet: 41-42).
Kjo cilësi dalluese rrjedh nga një tjetër cilësi dalluese, e kjo është se Kur’ani i është shpallur tërë njerëzimit përmes Muhammedit a.s., se nuk i është dërguar vetëm një populli, siç ka qenë rasti me shpalljen e Librave të tjera. Prandaj, mbrojtja e tij nga falsifikimi dhe nga keqpërdorimi është e domosdoshme, në mënyrë që të mbetet argumenti i All-llahut xh.sh. kundër njerëzve gjithnjë derisa ekziston kjo botë.
E, për sa u përket librave të tjerë, fjala e çdonjërit prej tyre ka qenë e dedikuar vetëm një populli të caktuar. Dhe ato, edhe pse janë në pajtueshmëri për nga bazat e besimit, kanë ardhur me dispozita ligjore lidhur vetëm për një kohë të caktuar dhe për një popull të caktuar. All-llahu xh.sh. thotë:
“... Na për të gjithë ju kemi bërë ligj dhe rrugë të qartë.” (El-Maide: 48).
Prandaj All-llahu xh.sh. nuk është angazhuar që t’i ruaj ato gjatë tërë historisë, siç ka bërë me Kur’anin. Mirëpo, All-llahu xh.sh. na informon për falsifikimet që kanë përjetuar ato Libra. Për falsifikimet dhe ndërrimet që kanë bërë hebrenjtë në Tevrat, All-llahu xh.sh. thotë:
“A shpresoni ju se për hir tuajin hebrenjtë do të bëhen besimtarë, kur disa prej tyre i dëgjonin fjalët e Zotit, e pasi i kuptonin, me vetëdije i pështjellonin (ato fjalë).” (El-Bekare: 75).
“Në mesin e hebrenjve ka të tillë që shtrembërojnë kuptimin e fjalëve...” (En-Nisa’: 46).
Ndërsa për ndërrimet që i kanë bërë të krishterët ne Inxhil, All-llahu xh.sh. thotë:
“Dhe prej atyre që thanë: “Jemi të krishterë”, kemi marrë zotimin e tyre, por edhe këta kanë harruar një pjesë nga ato që janë këshilluar, prandaj ua shtiem armiqësinë dhe urrejtjen në mes tyre deri në Ditën e Kiametit. Se, All-llahu, me të vërtetë, do t’i lajmërojë ata për ato që kanë punuar. O ithtarët e Librit! Ju erdhi juve Pejgamberi Ynë i cili u shpjegon gjëra nga ato që i keni fshehur ju prej Librit (Tevratit dhe Inxhilit) dhe ju falë shumë (kalon në heshtje). E, prej All-llahut ju erdhi juve dritë (Pejgamberi) dhe Libri i qartë (Kur’ani).” (El-Maide: 14-15).
Nga gjërat e shtrembëruara që i kanë futur hebrenjtë dhe të krishterët në fenë e tyre është edhe ajo se hebrenjtë pohojnë se Uzejri është i biri i All-llahut, e të krishterët pohojnë se Mesihu është i biri i All-llahut. All-llahu xh.sh. thotë:
“Hebrenjtë thonë: “Uzejri është i biri i All-llahut”, të krishterët thonë: “Isai është i biri i All-llahut”. Këto janë fjalët e tyre, nga goja e tyre, i imitojnë fjalët e mohuesve të mëparshëm. I vraftë All-llahu! Si po shmangen (nga e vërteta)!” (Et-Tevbe: 30).
Kur’ani e korrigjon këtë gabim dhe shtrembërim të tyre të fjalëve të All-llahut xh.sh., e thotë:
“Thuaj: Ai, All-llahu është Një! All-llahu është mbrojtës i gjithkujt. (Ai) nuk ka lindur prej dikujt, as nuk ka lindur kë. Dhe askush nuk i gjason Atij.” (El-Ihlas: 1-4).
Kur’ani verifikon faktin se, të gjithë Pejgamberët janë njerëz, të cilët All-llahu xh.sh. i ka dekoruar me shpallje dhe me cilësi të cilat u mundësojnë ta pranojnë atë nga All-llahu xh.sh. dhe t’ua komunikojnë besnikërisht njerëzve. All-llahu xh.sh. i drejtohet Pejgamberit të Vet duke thënë:
“Thuaj: “Unë jam vetëm njeri si ju, mua më është shpallur që Zoti juaj është vetëm një Zot. Kush shpreson takimin me Zotin e vet, le të punojë vepra të mira, dhe, le të mos i bëjë shok askë në të adhuruarit e Zotit të vet!” (El-Kehf: 110).
Nga shtrembërimet që i kanë bërë të krishterët, e për çaka na informon All-llahu xh.sh. në Kur’an, bën pjesë edhe ajo se disa prej tyre e kanë çoroditur domethënien e pejgamberllëkut dhe kanë filluar ti përshkruajnë Isait, birit të Merjemës, cilësi hyjnore, ndërsa të tjerët atë e konsideronin njërin prej të treve. All-llahu xh.sh. thotë:
“Jobesimtarë janë ata të cilët thonë: “Me siguri Zot është Mesihu - i biri i Merjemës!.” (El-Maide: 72).
“Jobesimtarë janë ata që thonë: “All-llahu është njëri prej treve! E, s’ka zot tjetër përveçse një Zot!.” (El-Maide: 73).
Kur’ani arrinë duke sinjalizuar në këtë falsifikim dhe duke shpjeguar korrektësinë e besimit përkitazi me Isain a.s.:
“Mesihu - i biri i Merjemës, është vetëm Pejgamber, - edhe para tij kanë kaluar Pejgamberë. Nëna e tij përherë ka qenë e drejtë. Që të dy ngrënin ushqim...” (El-Maide: 75).
Fakti, rreth të cilit nuk do të kundërshtohet kurrnjë njeri objektiv, është se sot nuk ekziston asnjë libër i cili me siguri të plotë mund t’i përshkruhet All-llahut xh.sh. përveç Kur’anit madhështor. Në këtë fakt udhëzojnë edhe shumë argumente shqisore, me gjithë lajmërimet e All-llahut xh.sh. se Librat e mëparshme janë falsifikuar që të tëra. Ja disa prej këtyre argumenteve:

1 -] Ekzemplarët origjinal të Librave të shpallura para Kur’anit, janë humbur, andaj sot në duart e njerëzve ekzistojnë vetëm përkthimet e tyre. E, për sa i përket Kur’anit, ai gjer më sot është ruajtur me të gjitha kaptinat, fjalitë, fjalët dhe shkronjat, ashtu siç e ka mësuar Xhibrili a.s. Pejgamberin e All-llahut dhe ashtu siç i ka mësuar Pejgamberi a.s. as’habët e vet r.a.

2 -] Në këto libra janë përzier fjalët e All-llahut xh.sh. me fjalët e njerëzve, të cilët kanë komentuar dhe kanë folur për historinë, për jetëshkrimin e Pejgamberëve dhe nxënësve të tyre dhe për konkluzionet e fakihëve (juristëve). Prandaj nuk mund të dihet se cilat janë fjalët e All-llahut xh.sh. e cilat janë fjalët e njerëzve. E, për sa i përket Kur’anit, ai në tërësi është e folmja e All-llahut xh.sh., dhe në të nuk është përzier asgjë tjetër, as hadithi i Pejgamberit s.a.v.s., e as e folmja e as’habëve apo e kujdo qoftë tjetër.
Ebu Vefa Ali bin Akliu thotë:[/color=green] “Nëse dëshiron të vërtetohesh se Kur’ani nuk është e folmja e Pejgamberit s.a.v.s., por se atij i është shpallur, shikoje të folmen e tij se si dallohet nga Kur’ani, dhe kundroje dallimin ndërmjet dy të folmeve dhe dy stileve. Është e njohur se e folmja e njerëzve i ngjanë njëra-tjetrës, kurse asnjë fjalë e Pejgamberit s.a.v.s. nuk i ngjanë të folmes së Kur’anit. Gjithashtu nga mu’xhizet e Kur’anit bën pjesë edhe ajo se askush nuk mund të gjejë në Kur’an ndonjë fjali të marrur nga librat e mëparshme, ndërsa njerëzit edhe sot e kësaj dite zbulojnë se si njerëzit marrin njëri nga tjetri, e themi, bie fjala, se Mutenebbi ka marrë nga Buhariu e të ngjashme.” [/color]-

3 -] Shkencërisht nuk mund të dëshmohet lidhshmëria e asnjë libri me Pejgamberin a.s. të cilit i përshkruhet ai. Asnjëri prej tyre nuk posedon lidhshmërinë e rrjedhës historike (sendin) të personave të cilët i transmetojnë ato. Kaptinat e Biblës, që quhet Dhiata e Vjetër, apo Tevratit, janë shkruar disa shekuj pas vdekjes së Musait a.s. Muhammed Ferid Vexhdi transmeton nga enciklopedia shkencore”Laros” këto fjalë: “Shkenca bashkëkohore, e para së gjithash kriticizmi gjerman, pas studimeve të gjata të zbulimeve arkeologjike dhe pas njohurive gjuhësore, konstaton se Tevratin nuk e ka shkruar Musai a.s., por se ai është vepër e priftërinjve hebrenj, emrat e të cilëve nuk janë përmendur. Ata e kanë shkruar këtë periodikisht, duke u bazuar në traditat gojore të cilat i kanë dëgjuar para robërimit në Babiloni. Aq më tepër, një numër i shkencëtarëve pohojnë se këto pesë libra të Dhiatës së Vjetër nuk përmbajnë të gjitha traditat e hebrenjve, por ato përmbajnë vetëm tezat, simbolet dhe tregimet më elementare.” E për sa i përket Kur’anit, ky është i vetmi Libër autenticiteti dhe lidhshmëria me Pejgamberin që i është shpallur, me Muhammedin a.s., e të cilit mund të argumentohet në mënyrë të padyshimtë. Kur’ani është transmetuar me të gjitha kaptinat dhe fjalët e tij, me radhitjen e tyre dhe me mënyrën e shqiptimit në çdo periudhë pas shpalljes së tij, nga ana e një numri të madh njerëzish. Kështu që nuk ka dyshim se Kur’ani, të cilin ne e mësojmë sot, është Kur’ani i njëjtë të cilin All-llahu xh.sh. ia ka shpallur Pejgamberit të Vet të ndershëm.

4 -] Një nga argumentet e shtrembërimit të këtyre librave është edhe të ekzistuarit e ekzemplarëve të llojllojshëm, të cilët esencialisht dallojnë mes veti sipas përmbajtjes së tyre.

5 –] Një nga argumentet pakontestuese mbi shtrembërimin e Biblës është edhe ai se ajo përmbanë besime të parregullta dhe prezentimin e gabueshëm të Zotit xh.sh. dhe të Pejgamberëve të Tij fisnik. Në bibël do të gjeshë krahasimin e Zotit me njeriun dhe dhunimin e dinjitetit të Pejgamberëve, që është gjithsesi në kundërshtim me pagabueshmërinë e tyre. Pas shtrembërimeve dhe ndryshimeve që kanë përjetuar Librat e mëparshme, jemi të obliguar të besojmë se ato në esencën e tyre janë nga All-llahu xh.sh. të cilat ua ka shpallur Pejgamberëve të Vet, me qëllim të njëjtë për çka është shpallur edhe Kur’ani. Për përmbajtjen e tyre, sot, nuk besojmë se është nga All-llahu xh.sh. përveç asaj që na ka informuar Kur’ani apo Pejgamberi s.a.v.s. E, për sa i përket Kur’anit madhështor, jemi të obliguar të besojmë se ai është ekskluzivisht fjala e All-llahut xh.sh., se është e Vërteta e kulluar, dhe se është ruajtur çdo fjalë e tij. Jemi të obliguar t’i zbatojmë të gjitha urdhrat e tij, e t’i shmangemi të gjitha ndalesave të tij. T’i besojmë asaj që flet ai dhe t’i flakim të gjitha ato që janë në kundërshtim me të.

[no name]

BESIMI NË PEJGAMBERËT DHE LAJMETARËT E ALL-LLAHUT XH.SH.

Besimi vijues nga bazat e imanit, është edhe besimi në Pejgamberët e All-llahut xh.sh. Në këtë bazë bën pjesë besimi në të gjithë Pejgamberët dhe Lajmëtarët, të cilët i ka emërtua All-llahut xh.sh. në Kur’an dhe besimi se All-llahu xh.sh. pos tyre, ka dërguar edhe Pejgamber të tjerë, numrin e të cilëve nuk e di askush, përveç All-llahu xh.sh. All-llahu xh.sh. thotë:
“Ne, me të vërtetë, para teje kemi dërguar Pejgamberë dhe prej tyre disa t’i kemi treguar, e disa prej tyre nuk t’i kemi treguar.” (El-Mu’min: 78)
“... Nuk ka pasur asnjë popull që të mos i ketë ardhur paralajmërues.” (Fatir: 24).

“Cdo popull ka pasur Pejgamber.” (Junus: 47).

Pejgamberët dhe Lajmëtarët

Disa alim konsiderojnë se pejgamber është ai, të cilit i është shpallur ligji i ri fetar (Sheriati), kurse Lajmëtar ai i cili është dërguar të vërtetojë ligjin paraprak fetar.
Në Kur’an janë përmendur njëzet e pesë Pejgamberë dhe Lajmëtarë: Ademi, Nuhi, Salihu, Ibrahimi, Hudi, Luti, Junusi, Ismaili, Is’haku, Ja’kubi, Jusufi, Ejjubi, Shu’ajbi, Musai, Haruni, Eljesani, Dhulkifli, Davudi, Zekerijjai, Sulejmani, Iljasi, Jahjai, Isai dhe Muhammedi, salevatullahi ve selamuhu ‘alejhim exhme’in.

Tetëmbëdhjetë prej tyre janë përmendur në këto ajete:


“Këto janë argumentet Tona që ia dhamë Ibrahimit kundër popullit të tij. E Ne e ngrisim në shkallë më të lartë kë të dojmë. Me të vërtetë, Zoti yt është i Plotdijshëm dhe i Gjithdijshëm. Na ia dhuruam atij (Ibrahimit) Is’hakun dhe Ja’kubin. Të dy këta i kemi udhëzuar në rrugë të drejtë. Dhe Nuhin e patëm udhëzuar më parë në rrugë të drejtë - dhe nga pasardhësit e tij: Davudin, Sulejmanin, Ejjubin, Jusufin, Musain dhe Harunin. - Dhe kështu Ne i shpërblejmë ata të cilët bëjnë vepra të mira - dhe Zekerijjain, Jahjain, Isain, Iljasin - të gjithë këta kanë qenë nga njerëzit të mirë; dhe Ismailin, Eljesan, Junusin dhe Lutin - të gjithë këta i veçuam nga të tjerët; edhe disa nga prindërit e tyre, nga pasardhësit e tyre dhe nga vëllezërit e tyre - i kemi zgjedhur ata dhe i kemi udhëzuar në rrugë të drejtë.” (El-En’am: 83-87).

E të tjerët përmenden në vende të ndryshme të Kur’anit:
“Ja dërguam (popullit) Adit, vëllain e tyre - Hudin.” (El-A’raf: 65).
“Dhe (Na, ia dërguam popullit) Themudit - vëllain e tyre - Salihun.” (El-A’raf: 73; Hud: 61).
“Dhe Na (ia dërguam) popullit të Medjenit, vëllain e tyre - Shuajbin.” (El-A’raf: 85; Hud: 84).
“All-llahu e zgjodhi Ademin, Nuhin.” (Ali Imran: 33).
“Dhe (kujtoje) Ismailin, Idrisin dhe Dhulkiflin! Të gjithë këta kanë qenë të durueshëm.” (El-Enbija’: 85).
“Muhammedi është Pejgamber i All-llahut. E, ata që janë me të (shokët e tij) janë të ashpër ndaj mohuesve, e të mëshirshëm ndërmjet veti.” (El-Fet’h: 29).

Pra, duhet të besojmë se të gjithë të përmendurit kanë qenë Pejgamberë apo Lajmëtar, çdo njëri prej tyre veç e veç. Kështu që nëse dikush do të jetë i pyetur për cilindo qoftë prej tyre, nuk do ta mohojë pejgamberllëkun apo ferrëfimin e tyre. E, ai i cilin mohon pëjgamberllëkun e cilitdo qoftë prej tyre apo shpalljen e tij, ai është jobesimtar.

Për sa i përket Pejgamberëve dhe Lajmëtarëve, të cilët Kur’ani nuk i ka përmendur personalisht, jemi të obliguar që atyre t’u besojmë përgjithësisht. Dhe ne nuk kemi të drejtë të konfirmojmë se cilitdo prej njerëzve i ka zbritur Shpallja, po qe se nuk është i përmendur në mesin e Pejgamberëve dhe Lajmëtarëve, apo nëse për këtë nuk na ka informuar Pejgamberi s. a. v. s

Pejgamberët më të zgjedhur (Ulul‘azm)

Një numër i madh i alimëve, në grupin e Pejgamberëve më të zgjedhur, i njehësojnë pesë prej tyre: Muhammedin, Ibrahimin, Musain, Nuhin dhe Isain ‘alejhim efdalus salati ves selam. All-llahu xh.sh. i permendë këta në këtë ajet:
“(Kujtoje ti o Muhammed) kur nga Pejgamberët Ne morëm zotimin, edhe prej teje, edhe prej Nuhit, edhe prej Ibrahimit, edhe prej Musait, edhe prej Isait, të birit të Merjemës. Ne, prej tyre kemi marrë zotimin e fortë.” (El-Ahzab: 7)

Përmbajtja e Shpalljes

Jemi të obliguar të besojmë se All-llahu xh.sh. u ka dërguar njerëzve Pejgamberët e Vet, për t’i sihariquar ata dhe për t’ua tërheq vërejtjen; për t’i sihariquar me kënaqësinë e All-llahut xh.sh., me shpërblim dhe me Xhennet - nëse i besojnë Atij dhe Pejgamberëve të Tij dhe nëse i nënshtrohen Atij. E, t’ua tërheqin vërejtjen për hidhërimin e All-llahut xh.sh. nëse bëhen jobesimtarë dhe të padëgjueshëm. All-llahu xh.sh. thotë:
“Ne ua dërguam Pejgamberët vetëm si sihariques dhe qortues. Pra kushdo që beson dhe bënë vepra të mira, mos të frikësohet e as nuk do të pikëllohen. Për ata që përgënjeshtrojnë argumentet Tona, ata do t’i godet dënimi për mëkatet e bëra.” (El-En’am: 48-49).

Jemi të obliguar të besojmë se All-llahu xh.sh. i ka dërguar të gjithë Pejgamberët për realizimin e qëllimit qenësor, të adhurohet vetëm All-llahu xh.sh. dhe të rivendoset ligji i Tij - të besuarit në All-llahun xh.sh. si të Vetmin Krijues, Të Vetmit që i bëhet ibadet dhe të Vetmit që i përkasin të gjithë emrat e bukur dhe të gjitha cilësitë e përsosmërisë. All-llahu xh.sh. thotë:
“Na, nuk kemi dërguar asnjë Pejgamber para teje e të mos ia kemi shpallur atij se: “Nuk ka të adhuruar tjetër përveç Meje, andaj adhuromëni Mua!” (El-Enbija’: 25).
“Ai ju ka urdhëruar nga feja, atë që ia ka urdhëruar Nuhit dhe atë që ta shpallëm ty, dhe me atë që e urdhëruam Ibrahimin, Musain dhe Isain: “Predikoni fenë e drejtë dhe mos u përçani në të!...” (Esh-Shura: 13).

“Na çdo populli i kemi dërguar nga një Pejgamber. (Ata u thonin atyre): “Adhurone All-llahun e shmanguni idhujve!” (En-Nahël: 36).

Jemi të obliguar t’u bindemi atyre dhe të mos punojmë në kundërshtim me urdhrat e tyre, ngase të bindurit ndaj tyre është pjesë e të bindurit ndaj All-llahut xh.sh. All-llahu xh.sh. thotë:
“Kush i bindet Pejgamberit, ai i është bindur All-llahut.” (En-Nisa’: 80).

“Dhe ne kemi dërguar Pejgamber vetëm me qëllim që njerëzit, me lejen e All-llahut, t’u përulen atyre...” (En-Nisa’: 64).
Jemi të obliguar të besojmë se ata janë krijesa më të përkryera edhe për nga dijenia edhe për nga veprat, se janë më të sinqertit dhe se janë më të përsosurit sipas edukimit dhe sjelljes së tyre, dhe se All-llahu xh.sh. i ka dekoruar ata mbi të gjitha krijesat e tjera, me veçori çfarë nuk i posedon askush tjetër pos tyre.
Jemi të obliguar të besojmë se, All-llahu xh.sh. i ka mbrojtur ata dhe i ka larguar nga gënjeshtra, mashtrimi, të fshehurit dhe nga të gjitha të metat e tjera, përkitazi me kumtimin e Shpalljes, dhe nga të gjitha mëkatet e mundshme. Mirëpo, ngandonjëherë është e mundur të bëjnë ndonjë lëshim apo gabim të vogël, që nuk ka rëndësi për shkallën e tyre të lartë, siç i ka ndodhur Ademit a.s. kur e pat ngrënë frytin nga pema të cilin e kishte të ndaluar, pasi që për, një çast, e kishte harrua ndalesën. Por All-llahu xh.sh. ata nuk i lë në gabim, ngase ua mundëson që menjëherë të pendohen.

Gjithashtu jemi të obliguar të besojmë se të gjithë Pejgamberët kanë qenë njerëz - meshkuj. Nuk kanë qenë engjëj, e as që All-llahu xh.sh. për Pejgamber ka dërguar femër All-llahu xh.sh. thotë:

“Edhe para teje kemi dërguar vetëm njerëz, të cilëve u kemi shpallur (ashtu si ty).” (El-Enbija’: 7).
Besojmë se All-llahu xh.sh. nuk u ka dhuruar atyre kurrfarë cilësishë mbinatyrore, por i ka zgjedhur nga mesi i njerëzve, të cilët hanë dhe pinë, ecin rrugëve, flejnë, rrinë ulur dhe qeshen. Kanë gra dhe fëmijë, u kanosen mynxyra të ndryshme, i arrinë dora e dhunuesve dhe u ndodhin persekutime dhe trusni. Vdesin sikurse edhe njerëzit e tjerë, e ndodhë që mdokush prej tyre te jetë i mbytur në mënyrë të padrejtë. Ndjejnë dhembje dhe i godet sëmundja, si dhe përjetojnë çdo gjë tjetër që zakonisht u ndodhë njerëzve, e që nuk bie në mospajtim me pozitën e lartë të autoritetit në mesin e njerëzve. Në këtë na udhëzojnë shumë ajete kur’anore:

“Muhammedi është vetëm Pejgamber, e edhe para tij ka pasur Pejgamberë. E, nëse ai vdes ose vritet, a mos do të ktheheni ju prapa? Kushdo që kthehet prapa (në fe të gabuar) nuk i bënë kurrfarë dëmi All-llahut. Se, All-llahu do t’i shpërblejë mirënjohësit.” (Ali Imran: 144).
“E, Na - edhe para teje kemi dërguar vetëm Pejgamberë, të cilët hanin ushqimin dhe shetisnin nëpër tregje...” (El-Furkan: 20).
“Na, me të vërtetë, edhe para teje kemi dërguar Pejgamberë dhe u kemi dhënë gra dhe pasardhës...” (Er-Ra’d: 38).
“Mesihu - i biri i Merjemës, është vetëm Pejgamber, - edhe para tij kanë kaluar Pejgamberë. Nëna e tij kurdoherë ka qenë e drejtë. Që të dy ngrënin ushqim...” (El-Maide: 75).
Pejgamberi i All-llahut ka thënë: “Por, unë agjëroj dhe ha, falem dhe flej, dhe bëj jetë bashkëshortore!.” Ngjante që Pejgamberi i All-llahut të sëmuhej dhe të ndjente dhembje, ndiente uri, etje, hidhërohej, pezmatohej, lodhej dhe të ngjashëm me këtë, ku nuk ekziston kurrfarë e mete e vërtetë.
Ne besojmë se, Pejgamberët nuk posedojnë asgjë nga cilësitë hyjnore, se nuk ndikojnë në lëvizjet në Kozmos, e as që mund ta ndihmojnë apo ta dëmtojnë dikë, se nuk kanë ndikim në vullnetin e All-llahut xh.sh., e as që e dinë gajbin (fshehtësinë), përveç atë që i ka informuar All-llahu xh.sh. All-llahu xh.sh. thotë:
“Thuaj: “Unë nuk mund t’i sjellë vetes as dobi as dëm, përveç atë që don All-llahu. E sikur t’i dija fshehtësitë, do t’i shumëzoja të mirat dhe nuk do të më prekte asnjë e keqe. Unë jam vetëm paralajmërues dhe sihariques për njerëzit që besojnë.” (El-A’raf: 188).
“Vetëm Ai i di fshehtësitë dhe Ai nuk ia zbulon fshehtësitë e Veta askujt; përveç atij të cilin Ai e ka zgjedhur për ta dërguar (Pejgamber).” (El-Xhinn: 26-27).
Mirëpo, ata All-llahu xh.sh. i ka prirur me aftësi të posaçme dhe me virtyte dhe cilësi të cilat i kanë bërë të gatitur për ta pranuar Shpalljen dhe barrën e saj, në mënyrë që t’u jenë shembuj njerëzve të tjerë dhe shembuj të cilët do t’i ndjekin ata përkitazi me çështjet e fesë dhe mënyrës së jetesës në këtë botë. Prandaj, jemi të obliguar të besojmë se Pejgamberët janë të mbrojtur nga çfarëdo e mete, e cila do ta gjymtonte besimin e tyre dhe bindshmërinë ndaj All-llahut xh.sh., apo aftësinë e tyre që ta dorëzojnë Shpalljen, e t’ua kumtojnë njerëzve. All-llahu xh.sh. për ta thotë:
“Këta janë ata që u kemi dhënë libër, dijeni të hollë dhe pejgamberllëk. E, nëse ata (banorët e Mekës) i mohojnë këto, Na do t’ia besojmë një populli tjetër që nuk di t’i mohojë. Këta janë ata (Pejgamberët e përmendur), të cilët All-llahu i ka udhëzuar në rrugën e drejtë, andaj edhe ti (o Muhammed!) ndiqe rrugën e tyre.” (El-En’am: 89-90).
Pra, All-llahu xh.sh. flet për besnikërinë e tyre, për sinqeritetin, për mendjemprehtësinë, për konsekuencën në dorëzimin e Shpalljes dhe për cilësitë e tjera, të cilat janë të nevojshme për kryerjen e obligimeve dhe detyrave të parashtruara. Prandaj All-llahu xh.sh. thotë për Ismailin a.s.:
“Dhe përmende (o Muhammed!) në Libër (Kur’an), Ismailin! Me të vërtetë, Ai plotësonte premtimin e dhënë dhe ka qenë Pejgamber, Lajmëtar.” (Merjem: 54).
E për Ibrahimin a.s. thotë:
“(O Muhamed!) Përmende në Libër (Kur’an) Ibrahimin! Ai ka qenë (njeri) i sinqertë, dhe Lajmëtar.” (Merjem: 41).
Edhe në shumë ajete të tjera All-llahu xh.sh. dëshmon për sinqeritetin dhe të udhëzuarit e Pejgamberëve a.s.
Jemi të obliguar të besojmë se All-llahu xh.sh. i ka ndihmuar ata me mu’xhize (vepra të jashtëzakonshme të cilat i bënë All-llahu xh.sh. me anë të Pejgamberëve të Vet, të cilët me to ata i provokojnë njerëzit që të bëjnë diç të ngjashme nëse nuk i besojnë atyre.) të llojllojshme dhe me argumente të qarta të cilat udhëzojnë në vërtetësinë e asaj me çka kanë ardhur nga Zoti i tyre. Ne u besojmë të gjitha mu’xhizeve të cilat janë përmendur në Kur’an dhe në hadithet autentike, dhe me këto veçori janë të barabartë të gjithë Pejgamberët që i ka zgjedhur All-llahu xh.sh. Mirëpo, edhe pranë kësaj barabarësie, ne besojmë se All-llahu xh.sh. disa prej tyre i ka dekoruar mbi të tjerët. All-llahu xh.sh. thotë:
“Disa nga ata Pejgamberë i kemi dekoruar më shumë se disa të tjerë. Me disa prej tyre ka folë (biseduar) All-llahu, kurse disa prej tyre i ka lartësuar në shkallë të lartë. E Isait, birit të Merjemës, i kemi dhënë argumente të qarta dhe e kemi forcuar me Xhibrilin.” (El-Bekare: 253).
Dhe besojmë se më i zgjedhuri ndër ta, dhe më i zgjedhuri prej të gjitha krijesave, është Pejgamberi Muhammed bin Abdull-llah, s.a.v.s. Disa nga selefët (gjenerata e parë e myslimanëve) fjalët e All-llahut xh.sh.”kurse disa prej tyre i ka lartësuar në shkallë të lartë” i komentojnë se kjo ka të bëj me Pejgamberin tonë, Muhammedin a.s. Përkitazi me këtë ekzistojnë shumë hadithe, ndër të cilët është edhe hadithi i transmetuar nga Ebu Hurejre r.a. se Pejgamberi s.a.v.s. ka thënë: “Unë jam kryepar i të gjithë njerëzve në Ditën e Kiametit, i pari do të dal nga kaburi (varri) dhe i pari që do të bëjë shefa’at (ndërmjetësim) dhe shefa’ati im do të pranohet.” Vasil bin Eska’ r.a. transmeton: “E kam dëgjuar Pejgamberin e All-llahut që ka thënë: “All-llahu xh.sh. i ka zgjedhur kenanët prej bijve të Ismailit, kurejshitët prej ken'anëve, Benu Hashimët prej kurejshitëve, e mua më ka zgjedhur prej Benu Hashimëve.” Hadithet e përmendura dhe hadithet e tjera lidhur me këtë temë, qartazi tregojnë se Muhammed bin Abdull-llahu, a.s. është më i miri nga të gjitha krijesat.
Besimi në Muhammedin a. s
Jemi të obliguar të besojmë se Muhammed bin Abdull-llahu, a.s. është Pejgamber i All-llahut dhe rob i zgjedhur i Tij. Se kur nuk i ka adhuruar idhujt, se kurrënjëherë nuk i ka bërë shirk All-llahut xh.sh. dhe se kurrë nuk ka bërë ndonjë mëkat, qoftë të vogël e as të madh. Dhe besojmë se ai është Pejgamberi i fundit, ngase për këtë na flet Kur’ani dhe hadithet autentike. All-llahu xh.sh. thotë në Kur’an:
“... por është Pejgamber i All-llahut dhe vulë e Pejgamberëve.” (El-Ahzab: 40).
E Pejgamberi i All-llahut thotë: “Shembulli im dhe i Pejgamberëve të tjerë është si shembulli i një njeriu i cili e ka ndërtuar shtëpinë, pastaj e ka përfunduar dhe e ka stolisur mirë, pos një tulle që s’e ka vuar në një qoshe. Njerëzit e vizitonin shtëpinë dhe, të mrekulluar me të, thoshin: “Sikur ta vënte edhe këtë tjegull.” “Unë jam ajo tullel”, tha,”unë jam Pejgamber i fundit.” Në një hadith tjetër Resulull-llahu s.a.v.s. thotë: “Unë jam Muhammedi, unë jam Ahmedi, unë jam Mahiu me të cilin fshihet kufri, unë jam Hashir pas të cilit do të ringjallen njerëzit e tjerë dhe unë jam Akib, e Akib është ai pas të cilit më nuk do të ketë Pejgamberë.” Ne, fuqimisht besojmë se më nuk do të ketë Pejgamber pas Muhammedit a.s. dhe se është gënjeshtar secili që thotë për vete se është Pejgamber. Pejgamberi i All-llahut thotë: “Nuk do të vijë Dita e Kiametit përderisa nuk paraqiten dexhxhalët (rrenacakët), numri i të cilëve do të jetë gjithsej tridhjetë dhe çdonjëri prej tyre do të pohojë se është i dërguari i All-llahut.” Gjithashtu jemi të obliguar të besojmë se Muhammedi a.s. është imam (prijës) i muttekijëve (besimtarëve të vërtetë), i cili është shembull i çdo mirësie. Vetëm ai është i denjë që ta marrim si shembull dhe askush tjetër. All-llahu xh.sh., thotë:
“Thuaj (o Muhammed!): “Nëse ju e doni All-llahun, eni pas meje, atëherë All-llahu ju do juve dhe ju falë mëkatet tuaja!...” (Ali ‘Imran: 31).
“Betohem në Zotin tënd, se ata nuk do të jenë besimtarë të vërtetë, përderisa mos të marrin ty për arbitër, për ato konflikte që ekzistojnë ndërmjet tyre, e pastaj të mos ndiejnë kurrfarë dëshprimi ndaj gjykimit tënd dhe të të binden ty plotësisht” (En-Nisa’: 65).
Gjithashtu besojmë se Muhammedi a.s. është i dashuri i All-llahut xh.sh. dhe se është në shkallën më të lartë të dashurisë së All-llahut ndaj dikujt, e kjo shkallë quhet hulle (shkallë e veçantë e miqësisë dhe dashurisë). Pejgamberi i All-llahut ka thënë: “Sikur të zgjedhja për vete ndonjë halil (mik - dost më i ngushtë), do ta zgjedhja Ebu Bekrin. Por ai është vëllai im dhe shoku im. E All-llahu xh.sh. si halil të Vetin e ka zgjedhur shokun tuaj (duke treguar në vete)”
Jemi të obliguar të besojmë se ai është i dërguar i të gjithë xhinnëve dhe njerëzve me udhëzimin dhe me të vërtetën. All-llahu xh.sh. i transmeton fjalët e xhinnëve në Kur’an:
“O populli ynë, përgjigjuni ju grishtarit të All-llahut dhe besoni Atij! Ai do t’ua falë disa mëkate tuaja dhe do t’ju shpëtojë prej dënimit të dhembshëm.” (El-Ahkaf: 31).
Se ai i është dërguar tërë njerëzimit, e vërtetojnë këto ajete:
“Na të kemi dërguar ty për tërë njerëzimin - sihariques dhe paralajmërues, por shumica e njerëzve nuk e dinë.” (Sebe’: 28).
“Thuaj: “O njerëz, unë jam Pejgamber i All-llahut për të gjithë ju...” (El-A’raf: 158).
“I lartësuar është Ai, që i ka shpallur Kur’anin (i cili ndanë të vërtetën prej të pavërtetës) robit të Vet (Muhammedit), që të jetë paralajmërues për të gjithë botët.” (El-Furkan: 1).
Pejgamberi s.a.v.s. ka thënë: “Unë jam i dekoruar mbi Pejgamberët e tjerë me gjashtë gjëra: më është dhënë aftësia e të shprehurit të veçantë, jam i ndihmuar me frikë, më është lejuar preja (plaçka) e luftës, e gjithë toka më është bërë mesxhid dhe e pastër (për kryerjen e namazit në çdo vend), unë i jam dërguar të gjitha krijesave dhe me mua ka përfunduar pejgamberllëku”. Komentuesi i Tahaviut thotë: “Se Muhammedi a.s. i është dërguar tërë njerëzimit, bënë pjesë në gjërat domosdo të njohura në Islam.” Ne jemi të obliguar që dashurinë ndaj Pejgamberit s.a.v.s. ta vëmë para dashurisë ndaj prindërve, fëmijëve dhe vetvetes sonë. Enesi r.a. transmeton se Pejgamberi i All-llahut ka thënë: “Askush prej jush nuk do të jetë besimtar, përderisa nuk i jam atij më i rëndësishëm se prindërit e tij, fëmijët e tij dhe të gjithë njerëzit e tjerë.” E, Abdull-llah bin Hishami transmeton: “Kemi qenë tek Pejgamberi i All-llahut kur e mbante Umerin përdore, e Umeri i tha: “O Pejgamber i All-llahut, me të vërtetë, ti më je më i dashur se të gjithë të tjerët përveç vetvetes sime.” Atëherë Resulull-llahu s.a.v.s. tha: “Jo, pasha All-llahun, përderisa nuk të të jam më i dashur se vetvetja yte.” Umeri tha: “Tash, pasha All-llahun, me je më i dashur edhe se vetvetja ime.” Pejgamberi i All-llahut tha: “Tash, o Umer.”
Gjithashtu, jemi të obliguar të besojmë se All-llahu xh.sh. e ka përkrahur atë me mu’xhize, të cilat në mënyrë të padyshimtë argumentojnë vërtetësinë e tërë asaj me çka ka ardhur ai. Dhe se Kur’ani madhështor është mu’xhizeja e tij me të cilën e ka provokuar tërë njerëzimin, por askush nuk ka mundur të bëjë diç të ngjashme me Kur’anin, madje as një pjesë të ngjashme me atë të Kur’anit. All-llahu xh.sh. thotë:
“Nëse dyshoni ju në atë (Kur’anin) që ia kemi dërguar robit Tonë (Muhammedit), atëherë hartone një sure të ngjashme si atë që ia kemi shpallur atij, dhe nëse jeni të drejtë thirrni dëshmitarët tuaj, (hyjnitë që i adhuroni), përveç All-llahut. Nëse nuk mundeni, e kurrsesi nuk do të mundeni (me i bë shembull Kur’anit), atëherë ruajuni zjarrit, lëndë djegëse e të cilit do të jenë njerëzit dhe gurët. Ai është përgatitur t’i ndëshkojë mohuesit.” (El-Bekare: 23-24).
Dhe besojmë se All-llahu xh.sh. e ka përkrahur me mu’xhize ndijore, të cilat janë përmendur në hadithe autentike, siç është: çarja e hënës, thirrja e selamit nga ana e gurëve, burimi i ujit nga gishtërinjtë e tij, ngopja e shumë njerëzve me shumë pak ushqim, lajmërimi i deles së pjekur se është e helmuar (kur hebrenjtë patën tentuar ta helmojnë atë), reja e cila gjithnjë i bënte hije para pejgamberllëkut, pastaj rasti i Ebu Xhehlit dhe gurit, me të cilin pat tentuar ta godasë Pejgamberin s.a.v.s. në kokë, rasti i deles Ummu Ma’bed, kur me dorën e vet e pat fërkuar gjirin e saj, gjuajtja e pluhurit në fytyrat e mushrikëve dhe goditja në sytë e tyre, paralajmërimi për gjërat që do të ndodhin, të cilat edhe janë realizuar ashtu siç kishte thënë, plotësimi i lutjes së tij nga ana e All-llahut xh.sh., mbrojtja e tij nga vrasja, dhe shumë gjëra të tjera, për të cilat janë shkruar libra dhe vepra voluminoze. Për mu’xhizet e tij ndijore na flasin shumë hadithe, ndërmjet të cilave ka edhe muttevetir hadithe, e shumë prej tyre janë meshhur (shumë të njohura). Këto hadithe tërësisht japin dituri të padyshimtë (el ilmul jekin) se këto ngjarje kanë ndodhur me të vërtetë, dhe se Muhammedi a.s. është me të vërtetë Pejgamber i All-llahut. Siç besojmë edhe në atë se All-llahu xh.sh. e ka përkrahur me argumente pakontestuese dhe me shenja të qarta, të cilat pasqyrohen në cilësitë e tij dhe në virtytet morale të tij.
Besojmë se All-llahu xh.sh. i ka dhuruar asi konstruksioni dhe pamje trupore, saqë çdo njeri mendjehollë nga pamja e tij mund të kuptoj se ka të bëjë me Pejgamberin dhe se është e vërtetë e tërë ajo që flet ai. E, sa të bukura janë fjalët e Hassan bin Thabitit r.a.: “Edhe sikur të mos posedonte shenja të qarta, pamja e tij tërësisht do ta thoshte këtë.”
Dhe besojmë se All-llahu xh.sh. ia ka dhuruar të gjitha virtytet morale të cilat i rekomandon Kur’ani, që provon vërtetësinë e tij dhe se All-llahu xh.sh. e ka përkrahur atë në mënyrë të drejtpërdrejtë. Askush nuk ka dëgjuar asnjë gënjeshtër nga goja e tij, qoftë për ndonjë çështje të fesë, qoftë për çfarëdo çështje tjetër të jetës së tij, as para pejgamberllëkut, e as pas pejgamberllëkut. E, sikur t’i ndodhte atij çkado qoftë nga kjo, madje edhe vetëm një herë, armiqtë e tij do të bënin çmos për t’ua trumbetuar këtë edhe të tjerëve. Nuk ka bërë kurrnjë vepër të keqe apo të pahijshme, as para pejgamberllëkut, as pas pejgamberllëkut. E, as që ka ikur ndonjëherë prej cilitdo armik të tij pa marrë parasysh se në çfarë situatë të rrezikshme e të vështirë gjendej, siç ka ndodhur në Betejën e Uhudit dhe në Betejën e Hendekut. Ka qenë tejet i mëshirshëm dhe shumë i kujdesshëm ndaj ummetit të tij, saqë edhe All-llahu xh.sh. i ka thënë që ta zbusë këtë:
“... e mos u shkatërro ti për humbjen e tyre!.” (Fatir: 8).
“Nga gjiu juaj u erdhi një Pejgamber. Atij i vjen rëndë për mëkatet që bëni ju, por ai përpiqet që ju të shkoni rrugës së drejtë, dhe ndaj besimtarëve është i butë dhe mëshirues.” (Et-Tevbe: 128).
Ka qenë në nivelin më të lartë të fisnikërisë dhe të dorëdhënësisë, nuk ishte lakmues për këtë botë, kënaqej me pak, nuk kursente asgjë (nuk ka pasur kursim). Ka qenë elokuent i jashtëzakonshëm dhe i prirur me fuqi të posaçme të shprehjes. Ishte shumë i butë dhe falte shumë. Nuk hidhërohej kurrë, pos për All-llahun xh.sh. Ishte modest ndaj besimtarëve, i devotshëm ndaj All-llahut xh.sh. dhe muxhahid në rrugën e Tij. I ka mbetur konsekuent cilësive dhe virtyteve të veta fisnike që nga fillimi i jetës së tij e gjer në vdekje. Assesi nuk është ndryshuar apo korrigjuar. Përkitazi me këtë All-llahu xh.sh. na flet në këtë ajet:
“Thuaj (o Muhammed!): “Unë prej jush nuk kërkoj kurrfarë shpërblimi për të (Kur’anin), e as nuk jam nga ata që paraqiten të atillë (çfarë nuk janë).” (Sad: 86).
Është e sigurt se ai i cili paraqitet dhe dëshiron të tregohet i atillë çfarë nuk është në realitet, nuk mund të mbetet i tillë gjatë tërë jetës së tij. E Pejgamberin a.s. e kanë stolisur të gjitha cilësitë pozitive, çdonjëra në pikëarritjen e nivelit më të lartë të saj, e që nuk i është mundësuar askujt tjetër përveç atyre që i ka ruajtur All-llahu xh.sh. Kompozimi i të gjitha këtyre cilësive dhe i virtyteve në personalitetin e Pejgamberit s.a.v.s., gjithsesi është një nga argumentet më të mëdha të pejgamberllëkut të tij. Prandaj, gjejmë se një numër i madh i mendimtarëve, pasi që janë njoftuar me sjelljen dhe sinqeritetin e tij, dhe me të gjitha detajet e jetës së tij, kanë konkluduar se ai e flet të vërtetën. Ta përkujtojmë vetëm rastin e Hatixhes r.a., e cila e ka njohur mirë sinqeritetin dhe besnikërinë e Pejgamberit a.s., kur e pat informuar se i vie Shpallja, duke i thënë: “Unë frikohem për veten time”, e ajo ka thënë: “Jo, për Zotin, kurrsesi. All-llahu nuk të turpëron dhe nuk të braktisë kurrënjëherë, sepse ti i viziton të afërmit, i ndihmon bonjakët dhe ata që nuk janë të aftë, u jep të varfërve, je mikpritës dhe po u ndihmon atyre të cilët e mbrojnë të vërtetën.” Rasti i njëjtë është edhe me Herakleun - mbretin e bizantinëve. Kur Pejgamberi s.a.v.s. ia pat dërguar një mesazh me anë të cilit e thërriste në Islam, ai kishte kërkuar njërin nga arabët, të cilët atëbotë gjendeshin në mbretërinë e tij. Atëbotë Ebu Sufjani së bashku me disa kurejshitë të tjerë ishte në kalim e sipër për në Sham, e Herakleu e ftoi në pallatin e tij, ndërsa rreth tij ishin njerëzit më autoritativ të mbretërisë së tij, e thirri përkthyesin, e pastaj filloj të pyes për Pejgamberin s.a.v.s. Pasi që i dëgjon përgjigjet, ai nxjerrë konkluzionin e sigurt: se ajo që kishte dëgjuar për Muhammedin a.s. dhe për cilësitë e virtytet e tij, është argument i mjaftueshëm, se është e vërtetë ajo me çka ka ardhur dhe se ai është Pejgamber. Për shkak të rëndësisë së madhe të kësaj bisede, e cila është zhvilluar mes Herakleut dhe Ebu Sufjanit, ne do ta citojmë këtu në tërësi ashtu siç e transmeton muhaddissi më i njohur dhe emiri i të gjithë muhaddissëve Buhariu në Sahihun e vet. Në këtë hadith do të gjejmë shumë mësime dhe instrukcione, dhe argumentin se All-llahu xh.sh. e ka përkrahur të Dërguarin e Vet me dëshmi të qartë dhe me shenja të dukshme të vërtetësisë së tij, që pasqyrohet përmes moralit dhe sjelljes së tij gjatë jetës së tij, me gjithë Kur’anin dhe mu’xhizet e qarta.
Buhariu rahimehullahu te’ala thotë: “Na ka treguar Ebu-l-Jeman El-Hakem b. Nafiu, duke transmetuar nga Shu’ajbi, ky nga Zuhriu, ky nga Ubejdullah b. ‘Abdull-llah b. Utbe b. Harbi b. Mea’udi, këtij i ka thënë ‘Abdull-llah b. ‘Abbasi se e ka njoftuar Ebu Sufjani se Herakleu e kishte ftuar në rezidencën e tij së bashku me disa kurejshitë, që kishin ardhur në Sham për tregti, gjatë periudhës së Marrëveshjes Paqësore të Hudejbijes, dhe vajtëm në Ilija’ ku gjendej ai së bashku me njerëzit më autoritativ të Bizantit. E thirri përkthyesin e tha:
“Pyeti cili është më i afërt për nga origjina me atë njeri që po pretendon se është Pejgamber?”
Ebu Sufjani u përgjigj: “Unë jam më i afërmi i tij.”
Herakleu tha: “Ma afroni atë, e shokëve të tij thuani që të radhiten prapa tij.” Pastaj Herakleu i tha përkthyesit: “Këtë njeri këtu (Ebu Sufjanin) do ta pyes për atë njeri (Resulull-llahun a.s.), e nëse e fshehë të vërtetën, shokët e tij le të reagojnë.”
Ebu Sufjani tha: “Pasha Zotin, sikur të mos më vinte turp që prej meje të dëgjojnë gënjeshtra, unë do të gënjeja për të”, - tha Ebu Sufjani për vete, - pastaj pyetja e parë që ma shtroi ishte:
“Çfarë origjine ka ai në mesin tuaj?
“Ndër ne ai është me origjinë të ndershme”, - i thashë.
- Herakleu: “A ka folur ndonjëherë dikush prej jush fjalë të tilla para tij?”
- Ebu Sufjani: “Jo.”
- Herakleu: “A ka qenë ndokush prej etërve të tij mbret?”
- Ebu Sufjani: “Jo.”
- Herakleu: “A e pasojnë atë njerëzit e pasur apo njerëzit e varfër?”
- Ebu Sufjani: “Njerëzit e varfër.”
- Herakleu: “A është duke u shtuar numri i tyre apo duke u pakësuar?”
- Ebu Sufjani: “Duke u shtuar.”
- Herakleu: “A e lëshon ndonjëri prej tyre fenë e tij nga urrejtja ndaj saj pasi ta ketë pranuar atë?”
- Ebu Sufjani: “Jo.”
- Herakleu: “A e keni akuzuar për rrenë, para se të flasë këtë që është duke thënë tani?”
- Ebu Sufjani: “Jo.”
- Herakleu: “A është mashtrues?”
- Ebu Sufjani: “Jo - por që prej kur nuk jemi bashkë nuk e kemi të ditur se ç'është duke bërë
Ebu Sufjani rrëfen: “Nuk munda të shtoj më asgjë tjetër, pas kësaj fjalie.”
- Herakleu: “A keni luftuar kundër tij?”
- Ebu Sufjani: “Po.”
- Herakleu: “Si ka qenë rezultati i luftës mes jush?”
- Ebu Sufjani: “Ndërmerrnim lufta mes veti, lufta garuese, herë fitonin ata, herë fitonim ne.”
- Herakleu: “Çka ju urdhëron?”
- Ebu Sufjani: “Na urdhëron të adhurojmë vetëm All-llahun dhe të mos i përshkruajmë shok Atij. Të braktisim atë që thonë prindërit tanë, ta kryejmë namazin, të jemi të sinqertë, të ndershëm dhe të kujdesshëm ndaj të afërmve tanë.”
Pastaj Herakleu i tha përkthyesit: “Përktheja atij: Të pyeta për origjinën e tij, e ti më the se është me origjinë të ndershme ndërmjet jush. Kështu është me të gjithë Pejgamberët, ata zgjidhen nga familjet e ndershme. Të pyeta a ka folur dikush prej jush fjalë të tilla, para tij, ti the jo. Sikur të kishte folur ndokush fjalë të tilla para tij, kisha menduar se ky njeri është duke i imituar të tjerët. Të pyeta se a ka qenë ndokush prej të parëve të tij mbret, ti më the jo. Sikur të kishte qenë dikush prej të parëve të tij mbret, kisha menduar se qenka njeri i cili kërkon sundimin - pushtetin e të parëve të tij. Të pyeta se, a jeni duke e akuzuar për gënjeshtër para se të thotë këtë që është duke thënë, ti më the jo, e unë e di se ai nuk ka mundur të jetë i sinqertë ndaj njerëzve, e rrenacak ndaj All-llahut. Të pyeta se, a janë duke iu përgjigjur thirrjes së tij paria e popullit apo shtresa e ulët (masa e gjerë) e tij, ti më the se është duke iu përgjigjur populli i thjeshtë dhe i pambrojtur, e zakonisht të tillë kanë qenë ithtarët e të gjithë Pejgamberëve. Të pyeta se, a janë duke u shtuar apo duke u pakësuar, e ti më the se numri i ithtarëve të Pejgamberit është duke u rritur. Kjo është zakonisht me besimin derisa shpallja të plotësohet tërësisht. Të pyeta se, a e ka lëshuar ndonjëri prej tyre fenë nga pakënaqësia ndaj saj pasi që e ka pranuar atë, ti më the se jo, kështu ndodh kur njerëzit e pranojnë besimin me gjithë zemër. Të pyeta se, a është mashtrues, ti më the se jo. Kjo është cilësi e të gjithë Pejgamberëve, ata kurrë nuk janë mashtrues. Pastaj të pyeta se, çka ju urdhëron të besoni, e ti më the se ju urdhëron të besoni All-llahun dhe të mos i përshkruani shok Atij, që do të thotë se ju ndalon t'i adhuroni idhujt. Pastaj ju urdhëron ta kryeni namazin, të jeni të sinqertë dhe të ndershëm, e nëse është kështu siç thua ti, atëherë ai së shpejti do të sundojë edhe në këtë vend ku tani gjenden këmbët e mia. E kam ditur se ai do të paraqitet, por nuk e kam ditur se do të jetë njëri prej jush (arab). Sikur ta dija se do të mund të arrijë tek ai, mu tani do të nisesha në rrugë për tu takuar me të. E sikur të isha pranë tij, do t'ia kisha larë edhe këmbët.”

[no name]

BESIMI NË PËRCAKTIMIN E ALL-LLAHUT XH.SH.

Besimi në përcaktimin e All-llahut xh.sh. është një nga bazat e akidës dhe baza e gjashtë e imanit. Andaj kush e mohon kaderin (përcaktimin e All-llahut xh.sh.), ai ka dalur nga feja e All-llahut xh.sh.
Që në fillim e kemi cituar Hadithin e Ibni Umerit r. a, prej të cilit transmetohet se Resulull-llahu s.a.v.s., kur e pat vizituar Xhibrili dhe e pat pyetur për imanin, ka thënë:

“Të besosh All-llahun, engjëjt e Tij, Librat e Tij, Pejgamberët e Tij, botën e ardhshme dhe se çdo gjë që ndodh (e mirë a e keqe), ndodh sipas përcaktimit të All-llahut.”

Definicioni i kadaasë dhe kaderit

Dijetarët islam kanë qëndrime divergjente përkitazi me definicionin e kadaasë dhe kaderit. Disa këto i konsiderojnë si sinonime për një gjë të njëjtë, kurse disa të tjerë kaderin e definojnë ndryshe nga kadaaja, duke thënë:

“Kaderi është dituria e All-llahut xh.sh. mbi atë se çka do të bëjnë krijesat e Tij në të ardhmen. Ndërsa kadaa është krijimi i krijesave nga ana e All-llahut xh.sh. në pajtueshmëri me diturinë dhe vullnetin Tij dhe me vullnetin e krijesave.”

Disa të tjerë e thonë të kundërtën, e definicionin e kadaasë ia përshkruajnë kaderit, kurse definicionin e kaderit kadaasë, gjë që është e mundur.
E disa i definojnë me definicion të njëjtë duke thënë: “Kadaaja dhe kaderi janë pikërisht dy sisteme precize të cilat All-llahu xh.sh. i ka vendosur në këtë botë, Ligjet dhe ligjshmëritë e përgjithshme (natyre) me të cilat i ka ndërlidhë shkaqet dhe pasojat.” Këtë domethënie e përmend edhe Kur’ani, kur flet për Kaderin, siç qëndron në këtë ajet:


“... Dhe, çdo gjë tek Ai është me masë.” (Er-Ra’d: 8).

“Nuk ekziston asnjë send, e që të mos gjendet ajo në thesarin Tonë, e nga ajo Na japim vetëm aq sa është e nevojshme.” (El-Hixhër: 21).

“Ne çdo send kemi krijuar me masë të caktuar.” (El-Kamer: 49).
Sa bukur është përgjigjur imam Ahmedi, kur është pyetur për kaderin: “Kaderi është kudretur-Rrahman (fuqia e Mëshirëplotit).” Ibni Kajjimi në kasidën e vet thotë:

“E vërteta mbi kaderin, i cili shumë veta i ka hutuar, është se ai është kudretur Rrahman.”
Ibni Akili e ka lavdëruar këtë, kur ka dëgjua se Ahmedi - All-llahu qoftë i kënaqur me të - e ka thënë këtë. Definicioni i Ahmedit është, në të vërtet, i tërësishëm dhe i mjaftueshëm, sepse kaderi do të thotë ajo që All-llahu xh.sh. konfirmon me fjalët:

“. Thuaj (o Muhammed!): “Për të gjitha vendos vetëm All-llahu!.” (Ali Imran: 154).

“Dhe çdo gjë kthehet tek Ai.” (Hud: 123).

“... Në duart e të Cilit është pushteti mbi çdo gjë!.” (Ja Sin: 83).
“... S’ka ndërmjetës tek Ai, përpos me lejen e Tij.” (Junus: 3).
Janë të shumtë ajetet që flasin se në Gjithësi nuk mund të ndodhë asgjë pa lejen dhe vullnetin e All-llahut xh.sh.

Tema e kaderit bazohet në të besuarit e cilësive të përsosura të All-llahut xh.sh. dhe në emrat e Tij të bukur, siç janë dituria, fuqia dhe vullneti. All-llahu xh.sh. thotë:

“... Ai di çdo gjë.” (El-Bekare: 29).
“Ai është më i dijshmi për çdo gjë.” (El-Hadid: 2).
“Ai punon çka dëshiron Vet.” (El-Buruxh: 16).

Tahaviut thotë: “Çdo gjë zhvillohet sipas përcaktimit dhe dëshirës së Tij. Dëshira e Tij realizohet, e jo dëshira e njerëzve, përpos çka dëshiron Ai. Prandaj ajo që Ai u dëshiron, ajo edhe do të ndodhë, e ajo që Ai nuk u dëshiron, ajo as që do t’u ndodhë. Askush nuk është në gjendje t’i kundërvihet urdhrit të Tij, e as ta ndryshojë atë apo në çfarëdo mënyrë të ndikojë në të dhe askush nuk mundet ta zmbraps urdhrin e All-llahu xh.sh. me urdhrin e dikujt tjetër.”

Domethënia e imanit në kader

Çdo myslimanë është i obliguar të besojë në përcaktimin e All-llahut xh.sh. dhe se çdo gjë që ndodhë, e mirë apo e keqe, e këndshme apo e hidhët, ndodhë më përcaktimin e Tij. Me besimin në kader nënkuptohet të besuarit në diturinë e amshueshme të All-llahut xh.sh., në vullnetin e All-llahut xh.sh. i cili realizohet dhe në plotfuqinë e Tij të tërësishme. Duke sqaruar këtë, shejhul-islam Ibni Tejmiu thotë: “Besimi në kader përfshinë dy shkallë, e çdo shkallë përfshinë nga dy gjëra:

Shkalla e parë:

Të besuarit në atë se All-llahu xh.sh., me diturinë e Tij origjinare, me të cilën është i stolisur përherë, e ka ditur se çka do të bëjnë krijesat e Tij. Se i ka ditur të gjitha punët e tyre, veprat e mira dhe mëkatet, nafakën e tyre dhe çastin e vdekjes së tyre. Pastaj All-llahu xh.sh. i ka shkruar në Lehvi Mahvudh përcaktimet e të gjitha krijesave. Së pari e ka krijuar pendën (lapsin), e i ka thënë:

“Shkruaj!” Penda pyeti: “çka të shkruaj?” “Shkruaj çdo gjë që do të ndodhë gjer në Ditën e Kiametit!” Prandaj, çdo gjë që i ndodhë njeriut, le ta dijë se assesi nuk ka mundur t’i shmanget asaj, e çdoherë që iu është shmangur diçkaje, le ta dijë se ajo assesi nuk ka mundur t’i ndodhë. Pendat janë tharë, ndërsa librat janë mbyllur. Përkitazi me këtë, All-llahu xh.sh., thotë:

“A nuk e di ti, se All-llahut - i është e njohur çdo gjë që gjendet në qiej e në Tokë? Të gjitha këto janë (shënuar) në Libër. Me të vërtetë, të gjitha këto, për All-llahun janë të lehta.” (El-Haxhxh: 70).

“S’ka mjerim (fatkeqësi) që e godet Tokën dhe juve, përveç asaj që është shënuar më parë në Libër (Lehvi Mahvudh) - kjo për All-llahun, me të vërtetë, është lehtë!” (El-Hadid: 22).

Shkalla e dytë:

Të besuarit në vullnetin e All-llahut xh.sh., i cili realizohet në tërësi dhe në plotfuqinë e pakufishme të Tij. Pra, të besuarit se çdo gjë ndodhë, ndodhë sipas dëshirës së All-llahut xh.sh., e ajo që nuk dëshiron Ai, as që mund të ndodhë. Dhe se, çdo lëvizje, sado e vogël që të jetë ajo, në qiej apo në Tokë, apo të prajturit (të moslëvizurit), ndodhë sipas vullnetit të All-llahut xh.sh.

Dhe se në mbretërinë e Tij, nuk mund të ndodhë asgjë, që nuk dëshiron Ai. Se All-llahu xh.sh. është i plotfuqishëm të bëjë çdo gjë dhe se nuk ekziston kurrnjë krijesë as në qiej, e as në Tokë, e që All-llahu xh.sh. të mos e ketë krijuar atë, sepse tjetër Krijues dhe Sundues nuk ekziston. Krahas të gjitha këtyre, All-llahu xh.sh. i ka urdhëruar njerëzit që t’i binden Atij dhe Pejgamberëve të Tij, dhe ua ka ndaluar mëkatet. Ai i do mutekijët (të devotshmit), mirëbërësit dhe të drejtët. Është i kënaqur me ata të cilët besojnë dhe bëjnë vepra të mira.

E, nuk i do jobesimtarët, e as që është i kënaqur me mëkatarët. Nuk urdhëron vepra të shëmtuara, e as që u lejon kufrin robërve të Vet, dhe nuk i pëlqen trazirat (fesad). Dhe, njerëzit bëjnë vepra, por në realitet, All-llahu xh.sh. është Krijues i veprave të tyre. Njeriu është besimtar apo jobesimtar, i mirë apo i keq, ai falë namazin dhe agjëron, dhe posedon fuqinë e vet me të cilën vepron dhe posedon vullnetin, por All-llahu xh.sh. i ka krijuar edhe ata, edhe fuqinë e tyre, edhe vullnetin e tyre.
Nga fjalët e Ibni Tejmiut - rahimehullahu te’ala - konkludohet se kaderi përfshinë katër shkallë:

Shkalla e parë: Besimi në diturinë origjinare të All-llahut xh.sh., dhe se Ai e ka ditur çka do të bëjnë njerëzit para se të bëjnë diç;

Shkalla e dytë: Të shkruarit e të gjitha këtyre në Lehvi Mahvudh;

Shkalla e tretë: Vullneti i All-llahut xh.sh. i cili realizohet dhe plotfuqia e tij e pakufishme;

Shkalla e katërt: Krijimi i të gjitha krijesave nga ana e All-llahut xh.sh. dhe se Ai është Krijuesi i vetëm, e çdo gjë tjetër është e krijuar.

Ndarja e kaderit, të cilit jemi të obliguar t’i besojmë, në kader të mirë dhe në kader të keq, bëhet vetëm në raport të njeriut me krijesa e tjera, e, për sa i përket kaderit në raport me All-llahun xh.sh., në tërësinë e tij, ai është vetëm kader i mirë, sepse e keqja nuk i përshkruhet All-llahut xh.sh.

Dituria e All-llahut xh.sh., vullneti i tij, shkruarja, krijimi i të gjitha krijesave dhe i të gjitha ngjarjeve - të gjitha këto janë urtësi, drejtësi, mëshirë dhe e mirë, sepse e keqja nuk bën pjesë në kurrnjë cilësi dhe vepër të All-llahut xh.sh. Atij nuk mund t’i ngjajë kurrnjë mangësi apo e keqe dhe Ai është plotësisht i përkryer dhe i paarritshëm në Lartmadhërinë e Vet.
Prandaj, nuk është e lejuar që vetë e keqja t’i përshkruhet All-llahut xh.sh., por është e lejuar që e keqja të jetë në strukturën e tërësisë, e cila i përshkruhet All-llahut xh.sh., siç thotë All-llahu xh.sh.:

“All-llahu është Krijues i çdo gjëje.” (Ez-Zumer: 62).

Dhe është e lejuar që e keqja të lidhet me shkakun e saj, siç thotë All-llahu xh.sh.:

“Thuaj: “I mbështetem Zotit të agimit, prej dëmit të çdo krijese, që Ai e krijoi.” (El-Felek: 1-2).

Dhe është e lejuar që e keqja të përmendet për pa e emëruar bërësin e saj, siç thotë All-llahu xh.sh. se xhinnët kanë thënë:

“Dhe ne - nuk dimë, se e keqja u është kushtuar atyre që janë në Tokë, apo Zoti i tyre don t’i udhëzojë ata në rrugë të mirë.” (El-Xhinn: 10).

Në realitet, All-llahu xh.sh. nuk ka krijuar të keqe të pastër, e cila në vete nuk përmbanë aspak të mirë, ngase urtësia e Tij nuk e lejon këtë. Nuk është e mundur që All-llahu xh.sh. të dëshirojë diç, ku ekziston e keqja totale dhe që në krijimtarinë e tij të mos ketë kurrfarë dobie. Në duart e All-llahut xh.sh. janë të gjitha të mirat, kurse e keqja nuk i përshkruhet Atij, por e tërë ajo që i përshkruhet Atij është e mira, e keqja ndodh ngase kjo nuk i përshkruhet Atij, sepse sikur t’i ishte përshkruar Atij, atëherë kjo nuk do të ishte e keqe. E të përshkruarit All-llahut xh.sh. e keqja sipas krijimit dhe lejimit, nuk është e keqe.

Sëmundja, bie fjala, për njeriun është mynxyrë momentale, por hajri, duke shikuar në ardhmëri dhe në raport me All-llahun xh.sh., është gjithsesi hajr, duke pasur parasysh se si All-llahu xh.sh. i falë mëkatet dhe i pastron njerëzit me anë të sëmundjes, të cilën ua jep atyre.

Gjithashtu burgosja e besimtarëve nga ana e armiqve të All-llahut xh.sh., në shikim të parë, është e keqe, për shkak të dhembjeve dhe sprovimeve që e përcjellin atë, por kjo është pastrim i nefsit të njeriut, pastrim i radhëve të njerëzve dhe kultivim i shpirtit të njeriut, duke ia shtuar kësaj edhe shpërblimin e madh, mirësinë e pakufishme tek All-llahu xh.sh. Krijimi i Iblisit, gjithashtu, në vete mbanë urtësi të dukshme: siç është pendimi i njerëzve pas gabimeve, realizimi i adhurimit ndaj All-llahut xh.sh. përmes luftës kundër shejtanit dhe ndihmësve të tij, mbështetja në All-llahun xh.sh. dhe kërkimi i mbrojtjes tek Ai.

Çdo e keqe është relative, sepse e mira është lidhur me veprat e All-llahut xh.sh. dhe me lejimin e Tij të së njëjtës, ndërsa e keqja është lidhur me atë që me të vërtetë paraqet të keqe. Pra, e keqja i ka dy anë, njëra prej tyre është e mira, e kjo është ana e cila ndërlidhet me All-llahun xh.sh., i Cili e ka krijuar dhe e ka lejuar atë për shkak të urtësisë së caktuar dhe dobisë së saj, të cilën vetëm Ai e di dhe i tregon kujt të dojë prej robërve të Vet.


Arsyetimi i jobesimtarëve me kader

Jobesimtarët do të dëshironin që mosbesimin e tyre ta arsyetojnë në atë mënyrë, që konfirmojnë se, All-llahu xh.sh. ka dashur që ata të jenë jobesimtarë dhe se Ai e ka përcaktuar këtë, sepse, sikur të mos dëshironte, ata nuk do të mund të jenë të këtillë. All-llahu xh.sh. e demanton dhe e përgënjeshtron këtë arsyetim të tyre në këto ajete:

“Idhujtarët do të thonë: “Sikur të donte All-llahu, nuk do t’i bënim shok Atij, as ne as baballarët tanë, dhe nuk do të punonim asgjë të ndaluar”. Kështu mohonin edhe ata para tyre, derisa e shijuan dënimin Tonë. Thuaj: “A keni ju ndonjë argument të na paraqitni? Ju mbështeteni vetëm në hamendje dhe jeni vetëm gënjeshtarë”. Thuaj: “All-llahu ka argument të qartë dhe po të donte Ai, të gjithëve do t’u udhëzonte (me forcë) në rrugë të drejtë!” (El-En’am: 148-149).

Kjo është përgjigjja e All-llahut xh.sh. për atë që i arsyeton mëkatet e veta. Për mbrojtjen e tij, All-llahu xh.sh. posedon argumentin më të fortë. Përgjigjja e All-llahut xh.sh. është plotësisht e qartë, sepse ajo bazohet në dy gjëra të ditura nga të gjithë dhe të pranuara nga të gjithë, në të cilat nuk ka aspak dyshim dhe mbi të cilat mund të polemizojë vetëm ai që e ka zgjedhur lajthitjen dhe kështu i ka kontribuar shkatërrimit të vet. Këto dy gjëra janë:

E para: All-llahu xh.sh. jobesimtarët e mëhershëm i ka dënuar me ndëshkim të ashpër. Po qe se ata nuk do të ishin të lirë që të zgjedhin atë që kanë bërë nga mëkatet, veprave të këqija, mohimit dhe shirkut, atëherë Ai nuk do t’i dënonte ata, sepse All-llahu xh.sh. është i drejtë dhe askujt nuk i bënë padrejtësi. Ai i cili mëkatet e veta dhe mosbesimin e vet, e arsyeton me kader, është njëri prej dy vetave: ose besimtar i All-llahut, ose mohues. E, nëse është besimtarë, atëherë duhet të besojë në drejtësinë e All-llahut xh.sh. dhe pastërtinë e qenies së Tij nga çdo padrejtësi, ngase padrejtësia është negativitet i cili nuk i ka hije Krijuesit, ndërsa All-llahu xh.sh. është larg çdo të mete nga çdo pikëpamje. S’ka dyshim se, të ndëshkuarit e atij, që ka qenë i detyruar të bëjë diç, është padrejtësi e madhe. Prandaj, arsyetimi i mëkatit me kader, me gjithë ndëshkimin e mëkatarit, paraqet përshkrimin e padrejtësisë All-llahut xh.sh., që gjithsesi është në kundërshtim me besimin e tij në Të. E, nëse njeriu i cili arsyetohet me kader, është jobesimtar, atëherë arsyetimi i tij është kontradiktë dhe marrëzi e kulluar.

E dyta: Ai i cili mosbesimin dhe mëkatimin e vet e arsyeton me kader, ai për All-llahun flet pa kurrfarë dijenie dhe pa bazë. Si mund të ndodhë që, jobesimtari apo mëkatari, të arsyetohet me kader para se ta bëjë mëkatin apo kufrin, duke qenë se përcaktimi i All-llahut, para se të ndodhë, është gajb të cilin askush nuk e di përpos All-llahut xh.sh.? E dimë se çdo njeriu, para se të nisej të bëjë ndonjë mëkat apo kufër, i është urdhëruar që t’i bindet All-llahut xh.sh. dhe t’i kryejë urdhrat e Tij. Thënë ndryshe: si mund të thotë njeriu: All-llahu ka caktuar që unë të vjedhi, prandaj unë vajta ta kryejë përcaktimin e All-llahut? A mos vallë, ai ka vështruar në Lehvi Mahvudh dhe ka lexuar se çka shkruan në të, e në këtë mënyrë ka kuptuar se çka i është përcaktuar, përderisa njëkohësisht është i thirrur që të mos bëjë kurrnjë mëkat, vjedhje apo diç tjetër?

Kësi përgjigje të qartë All-llahu xh.sh. ua kthen atyre që arsyetohen me kader edhe në disa vende në Kur’an:

“E kur të punojnë vepra të shëmtuara, thonë: “Na i kemi gjetur prindërit tanë në to; Por edhe All-llahu na ka urdhëruar me këtë”.

Thuaj: “All-llahu nuk urdhëron të punohen vepra të shëmtuara! Përse flisni për All-llahun atë që nuk e dini?” (El-Araf: 28).
Kjo metodë kur’anore gjatë përgjigjjes në kësi lloj konfirmimesh, ka ardhur për ta përmirësuar mënyrën e të menduarit dhe të analizimit njerëzor, dhe t’u shpjegohet njerëzve se All-llahu xh.sh. kërkon prej tyre që t’i zbatojnë urdhrat e All-llahu xh.sh. dhe të shmangen nga ndalesat e Tij, e jo ta hulumtojnë gajbin e fshehur të Tij, në mënyrë që t’i adaptohen atij.


Profesor Sejjid Kutbi, duke komentuar ajetin e përmendur, thotë: “Pjesa e dytë e ajetit udhëzon në përmirësimin e mënyrës së mendimit dhe shqyrtimit njerëzor. All-llahu xh.sh. i ka obliguar ata me urdhra të caktuara dhe ua ka ndaluar disa gjëra të caktuara, dhe ata me siguri mund të mësojnë për këtë. E, për sa i përket vullnetit dhe përcaktimit të All-llahut xh.sh., kjo është gajb (fshehtësi) dhe ata nuk kanë kurrfarë mënyre që ta mësojnë këtë, e atëherë si mund ta perceptojnë këtë? E, nëse nuk e njohin, atëherë si mund të thirren në të?

Ekzistojnë urdhra dhe ndalesa të All-llahut xh.sh. të cilat janë tërësisht të njohura, atëherë përse ata i braktisin këto informata të sigurta, e jipen sipas supozimeve dhe hamendjeve në fushën, të cilën aspak nuk e njohin?
Esenca e këtij problemi është kjo: All-llahu xh.sh. nuk i ka obliguar njerëzit që të dinë për vullnetin dhe kaderin (përcaktimin) e Tij, në mënyrë që t’u adaptohen atyre. Por i ka obliguar që t’i perceptojnë urdhëresat dhe ndalesat e All-llahut xh.sh., në mënyrë që të veprojnë sipas tyre. E, kur ata përpiqen që ta bëjnë këtë, atëherë All-llahu xh.sh. i udhëzon dhe ua zgjeron kraharorin që ta pranojnë Islamin. Dhe kjo u mjafton njerëzve për sa i përket kësaj teme, e cila në këtë mënyrë, në praktikë, bëhet shumë e thjeshtë dhe e qartë, pa kurrfarë paqartësish të cilat paraqiten gjatë diskutimeve të panevojshme lidhur me të.


All-llahu xh.sh. është në gjendje të krijojë njerëz që, sipas natyrës së tyre, të gjithë të bëhen besimtarë, apo t’i detyrojë që të gjithë të besojnë, apo të gjithëve t’ua fut imanin në zemër, e që të gjithë ta pranojnë Udhëzimin e Tij. Por, All-llahu xh.sh. ka dashur diç krejtësisht tjetër. Ka dashur që t’i sprovojë njerëzit në atë mënyrë që i ka lënë plotësisht të lirë dhe u ka mundësuar ta pranojnë udhëzimin apo lajthitjen, e Ai do ta ndihmojë atë që përcaktohet për udhëzim, ndërsa atë që përcaktohet për lajthitje, do ta lë që edhe më shumë të devijojë dhe të verbërohet. Dhe, është bërë ashtu siç ka dashur All-llahu xh.sh.

Pra, çështja është tërësisht e qartë, dhe është prezentuar në mënyrën më të lehtë, të cilën mendja e njeriut mund ta kuptojë lehtë. E, për sa i përket diskutimit dhe polemizimit lidhur me këtë çështje, kjo është tërësisht e huaj për etikën dhe stilin e Islamit. Polemika në këtë temë, në cilëndo filozofi dhe religjion, nuk ka rezultuar me ndonjë zgjidhje të kënaqshme, ngase kjo është polemikë që mirret me tematikë e cila assesi nuk i nënshtrohet polemizimit e as që i përgjigjet natyrës së saj.



Kjo fe, ka ardhur në mënyrë që të krijojë një model të caktuar në shoqëri, të cilën e kufizojnë urdhëresat dhe ndalesat e qarta. Prandaj, të drejtuarit kah vullneti i panjohur, paraqet labirint nëpër të cilin bredh arsyeja e njeriut pa kurrfarë orientimi dhe humbje kohe e cila për ndryshe do të duhej të shpenzohej në punët pozitive dhe kreative.”
Prandaj, vëlla i dashur, dije se prej teje kërkohet që t’i kryesh urdhrat e All-llahut xh.sh. dhe të largohesh nga ndalesat e Tij, para se të bësh çkado qoftë tjetër. E, pasi që e ke bërë ndonjë vepër: nëse ke bërë diç të mirë, me të cilën All-llahu xh.sh. është i kënaqur, je i obliguar që ta falënderosh Atë për udhëzimin që ta ka mundësuar, e nëse ke bërë ndonjë mëkat, je i obliguar të pendohesh e t’i kthehesh All-llahut xh.sh., pastaj të mbështetesh në All-llahun xh.sh. duke shpresuar që do të të falë, i bindur në drejtësinë dhe urtësinë e Tij.


Duhet ta urreshë mëkatimin para se të mëkatosh, në mënyrë që të të shmang nga mëkati, e nëse megjithatë bënë ndonjë mëkat, kjo duhet të inkurajojë të pendohesh dhe t’i kthehesh All-llahut xh.sh. Dhe, ta dishë se urrejtja jote ndaj mëkateve, nuk do të thotë edhe urrejtja e përcaktimit të All-llahut xh.sh., por prej teje kërkohet që ta urreshë atë që e urrenë All-llahu xh.sh., dhe ta duash atë që e do Ai. Të jeshë i kënaqur me atë që është i kënaqur Zoti yt, dhe të hidhërohesh për atë që hidhërohet Ai. Dhe ta dishë se All-llahu xh.sh. nuk e do kufrin, e as që ua lejon atë robërve të Vet, dhe nuk e do mëkatin, e as që ua lejon këtë robërve të Vet. All-llahu xh.sh. thotë:


“Nëse ju e mohoni (Atë), me të vërtetë, All-llahu është i pavarur prej jush, Por Ai nuk është i kënaqur me mohimin e robërve të Tij; e është i kënaqur me ju, nëse e falënderoni.” (Ez-Zumer: 7).



Fshehtësia e përcaktimit të All-llahut xh.sh.dhe ndalimi i polemizimit rreth tij


Kjo që thamë gjer më tani, është e tëra që i mjafton besimtarit të dijë përkitazi me kaderin. Atij i mjafton ta dijë domethënien e tij, shkallët e tij dhe të besojë në të. Të besojë se All-llahu xh.sh. i di të gjitha, i ka krijuar të gjitha dhe se nuk mund të bëhet diç që nuk dëshiron Ai. Se Ai është i drejtë dhe askujt nuk ia bënë të padrejtën, se është i mençur dhe se nuk i përket marrëzia. Kjo tematikë nuk kërkon nga besimtari asgjë më tepër. Sepse, All-llahu xh.sh. na ka shpjeguar atë që e ka ditur se është e mjaftueshme për ne, e askujt nuk i është e lejuar të gjurmojë atë që All-llahu xh.sh. ka fshehur prej nesh, ngase atëherë do të përçaheshim dhe kështu të shkatërroheshim.

Arsyeja e jonë është e kufizuar. All-llahu xh.sh. e ka krijuar atë në mënyrë që të udhëheqim me këtë botë, e jo që ta zbulojmë fshehtësinë (gajbin), të cilën nuk e di askush tjetër përveç All-llahut xh.sh. Njëra prej këtyre (gajb) temave është edhe raporti i krijimit të veprave njerëzore nga ana e All-llahut xh.sh. dhe vullnetit njerëzor, dhe realizimin e tyre nga ana e njerëzve. Kjo nuk është e vetmja temë e gajbit, esencën e së cilës arsyeja e njeriut nuk është në gjendje ta kuptojë.

Ne mund të perceptojmë, bie fjala, vetëm shenjat e cilësive të All-llahut xh.sh., e nuk jemi në gjendje të perceptojmë esencën e tyre, siç është rasti me qenien e All-llahut xh.sh., të cilën arsyeja njerëzore nuk është në gjendje ta kuptojë. Për këtë arsye Resulull-llahu s.a.v.s. e ka ndaluar polemizimin rreth kaderit dhe shqyrtimin më të thellë mbi të. Imam Ahmedi transmeton, me senedin e vet, nga Amër b. Shu’ajbi, i cili transmeton nga babai i tij, e ky nga gjyshi i tij, i cili thotë: “Një ditë, Resulull-llahu kishte dalur hasur njerëzit duke diskutuar rreth kaderit, e atij sikurse t’i kishte shpërthyer nari në fytyrë, aq tepër u skuq nga hidhërimi, e pastaj u tha:

“Ç’është kjo me ju? A mos vallë, do të lejoni që një pjesë të Librit ta mujoni me pjesën tjetër? Për këtë shkak janë shkatërruar ata që kanë qenë para jush.”

Një njeri erdhi tek Aliu r.a. dhe e pyeti mbi kaderin, e Aliu r.a. u përgjigj: “Rrugë e errët, andaj mos u nis asaj.” Ai e përsëriti pyetjen, e Aliu r.a. u përgjigj: “Det i thellë, andaj mos hy në të.” Ai përsëri pyeti, e Aliu r.a. tha: “Fshehtësi e All-llahut xh.sh., andaj mos u mundo ta perceptosh atë.”


Sa të bukura janë fjalët e Tahaviut, i cili thotë: “Kaderi në esencën e vet, është fshehtësi e All-llahut xh.sh. në vetë krijesat e Tij të cilën askush nuk është në gjendje ta perceptojë, as engjëlli më i zgjedhur, e as cilido nga Pejgamberët e All-llahut xh.sh. Debatimi dhe shqyrtimi rreth tij është shkak i shkatërrimit, është punë e ndaluar dhe tejkalim i kufijve. Prandaj ruajuni mirë nga çdo diskutim, meditim dhe pyetje rreth tij, ngase All-llahu xh.sh. e ka fshehur diturinë e kaderit nga krijesat e Veta dhe e ka ndaluar hulumtimin e tij.

All-llahu xh.sh. thotë:

“Nuk do të pyetet (Ai), për atë që punon, e ata do të jenë të pyetur.” (El-Enbija: 23).

Prandaj, ai që pyet: përse All-llahu xh.sh. ka bërë diç, ai i ka shkelur fjalët e All-llahut xh.sh., e kush e bën këtë, është bërë jobesimtar.
Ja, kjo është shkurtimisht e tërë ajo që i nevojitet robit të sinqertë të All-llahut xh.sh., zemra e të cilit është e ndriçuar me nur. Kjo është grada e shumë të njohurve, ngase ekzistojnë dy lloj ilmesh (diturish): dituria që ekziston mes njerëzve dhe dituria që nuk ekziston mes tyre. Mohimi i diturisë që ekziston është kufër. Ndërsa konfirmimi se njihet dituria që nuk ekziston është po ashtu kufër. Dhe imani nuk do të jetë i pranuar prej askujt, përderisa nuk pranohet dituria ekzistuese dhe përderisa nuk flaket hulumtimi për diç që nuk ekziston.”


Ndikimi i besimit në kader në jetën e myslimanit


Feja Islame bazohet në dorëzimin e plotë urtësisë së All-llahut xh.sh. dhe vullnetit të Tij dhe në pranimin e urdhrave dhe ndalesave të Tij, pa hulumtimin e hollësishëm të mençurisë së All-llahut xh.sh. në tërë këtë, siç kanë qenë as’habët e Resulull-llahut s.a.v.s., ngase Islami nuk mund të përforcohet me asgjë tjetër, përveçse me devotshmëri. E, shenja e parë e pranimit të diçkaje, është të besuarit në të, e pastaj kalimit sa më të shpejt në zbatimin e saj.

Të këtillë kanë qenë as’habët e Resulull-llahut s.a.v.s. Kanë pasur edukim të shkallës jashtëzakonisht të lartë ndaj Zotit të tyre dhe ndaj Pejgamberit të Tij. Ibni Abbasi r.a. thotë për ta: “Kurrë nuk kam parë njerëz më të mirë se as’habët e Resulull-llahut s.a.v.s.Ata ia kanë bërë vetëm trembëdhjetë pyetje gjatë jetës së tij.”


Përkitazi me kaderin janë në pajtim të gjithë as’habët, tabi’inët dhe të gjithë pasuesit e ehli Sunnetit dhe Hadithit. Janë në pajtim me atë se, çdo gjë që do të ndodhë gjer në Ditën e Kiametit është e shkruar në Lehvi Mahvudh.(Libri i shenimve te cdo gjeje )


Transmetohet se Ibni Dejlemi ka thënë: “Vajta tek Ubeje bin Ka’bi e i thash: “Unë po ndiej në vete diç të pakëndshme përkitazi me kaderin, andaj të lutem më thuaj diçka për të. Shpresoj se All-llahu xh.sh. do të bëjë që kjo ndjenjë ta braktisë zemrën time.” Ai më tha: “Sikur të donte All-llahu xh.sh. që t’i ndëshkonte të gjithë banorët e Tokës dhe të qiejve, Ai këtë do ta bënte dhe askujt nuk do t’i shkaktonte padrejtësi, e nëse i mëshiron ata, mëshira e Tij do të jetë për ta më e mirë se veprat e tyre. Sikur të japish për sadaka ari sa është kodra e Uhudit, All-llahu xh.sh. nuk do ta pranonte këtë, përderisa nuk beson në kaderin dhe përderisa nuk e kupton se ajo që të ka ndodhur ty, assesi nuk ka mundur të të shmanget. E, nëse vdes me çfarëdo bindje tjetër përkitazi me këtë çështje, do të hysh në Xhehennem.” Ibni Dejlemi thotë: “Pastaj vajta tek Ibni Mes’udi, e ai ma tha të njëjtën gjë. Pastaj vajta tek Zejd bin Thabiti, e ai ma tregoi hadithin e Resulull-llahut s.a.v.s. në këtë kuptim.”

Transmetohet nga Ubade bin Samiti r.a. se para se të vdes, i ka thënë të birit të vet: “O biri im! Ti nuk do ta shijosh ëmbëlsinë e imanit të vërtetë, përderisa nuk e di se nuk ka mundur të të shmanget ajo që të ka ndodhur, e as që mund të të ndodh diç që të është shmangur.
Unë e kam dëgjuar Resulull-llahun s.a.v.s. duke thënë: “Gjëja e parë që ka krijuar All-llahu xh.sh. ka qenë penda, të cilës i ka thënë: “Shkruaj!” Penda tha: “O Zoti im, çka të shkruaj?” “Shkruaj tërë atë që do të ndodhë gjer në Ditën e Kiametit”, tha All-llahu.” O biri im, e kam dëgjuar Resulull-llahun s.a.v.s. duke thënë: “Ai që vdes, e në këtë nuk ka besuar, ai me mua nuk ka asgjë.”


Kjo bindshmëri ka pasur ndikim të madh në as’habët e Resulull-llahut s.a.v.s. Ata janë shpërndarë nëpër vise të ndryshme të Tokës, duke bartur me vete besimin në kader, ashtu siç i ka mësuar Resulull-llahu s.a.v.s., i cili me një rast i pat thënë Ibni Abbasit r.a.”O djalosh! Ke kujdes për All-llahun e edhe Ai do të kujdeset për ty. Kujdesu për All-llahun, e do ta gjeshë para vetes. Nëse don ta pyesish dikë, pyete All-llahun, e nëse prej dikujt duhet të kërkosh ndihmë, kërko prej All-llahut. Dhe dije mirë se sikur e tërë bota do të mblidhej për të të ndihmuar, nuk do te mund të të ndihmonin, përpos me atë që All-llahu xh.sh. tanimë ta ka caktuar. E sikur të mblidheshin për të të dëmtuar, nuk do të mund të të dëmtonin me asgjë tjetër, përpos me atë që ta ka caktuar All-llahu. Pendat kanë mbaruar së shkruari, dhe ngjyra tanimë është tharë.”

Kjo bindshmëri i ka mbushur zemrat e tyre me qetësi dhe stabilitet, dhe i ka edukuar në krenari. Prandaj, nervat e tyre kanë qenë të matur gjersa vizitonin vende të ndryshme të botës duke ia interpretuar këtë fe tërë njerëzimit. Ata i kanë konsideruar të parëndësishme dhe të pavlefshme të gjitha fuqitë botërore para emrit të vet në përcaktimin e All-llahut xh.sh. Selman El-Farisi është pyetur:

“Çka thonë njerëzit kur bëhen besimtarë për përcaktimin e të mirës dhe të keqës nga ana e All-llahut xh.sh.?” Ai është përgjigjur: “Kur të besosh në kader bëhesh i vetëdijshëm se nuk ka mundur të të ndodhë ajo që të është shmangur, e as të shmanget ajo që të ka ndodhur.” Këto nuk kanë qenë fjalët vetëm të Selmanit, por fjalët e të gjithë as’habëve te Resulull-llahut s.a.v.s.

Çfarë fatbardhësie i sjellë njeriut kjo bindshmëri dhe çfarë heroizmi përmbajnë në vete zemrat, të cilat kanë besuar se çdo gjë gjendet në duart e All-llahut xh.sh., e njerëzit nuk posedojnë asgjë. Të gjitha fuqitë e kësaj bote nuk janë në gjendje ta ndalin një njeri i cili në vete mbanë këtë bindshmëri dhe këtë iman. Shikuar vetëm në këtë mënyrë, mund të arrijmë gjer tek sqarimi i vërtetë për veprat kolosale që i ka bërë imani përmes atij grupi të vogël njerëzish, që janë nisur për t’a interpretuar këtë fe në botë. Këto janë vepra të cilat i gjasojnë mrekullirave, por megjithatë të vërteta. Të gjitha këto vepra kolosale, të cilat i ka realizuar Resulull-llahu s.a.v.s. me as’habët e tij fisnik janë fryt i imanit të tyre në All-llahun xh.sh., në botën e ardhshme dhe në përcaktimin e All-llahut xh.sh.


Vetëm njeriu i cili është i lumtur duke i besuar kaderit, i cili e di se nuk ka mundur t’i shmanget ajo që i ndodhë, dhe e di se edhe sikur e tërë bota të bashkohet nuk do të mund të bënte asgjë përpos asaj që All-llahu xh.sh. ka caktuar, dhe kush e di se asnjë njeri nuk do të vdes përderisa tërësisht nuk e harxhon nafakën e vet dhe ditët e jetës së vet, me të vërtetë, vetëm njeriu i tillë lirohet tërësisht nga robëria ndaj njerëzve dhe kalon në robërimin ndaj Zotit të njerëzve. Sepse, si mund t’i përulet balli i tij çfarëdo fuqie qoftë në sipërfaqe të Tokës, duke e ditur se çdo gjë gjendet në duart e Krijuesit të qiejve dhe të Tokës dhe i çdo gjëje që gjendet në to dhe mes tyre? Dhe si mund t’i nënshtrohet robit nga pluhuri? Ibni Rexhebi - rahimehullahu te’ala - thotë: “Ai i cili është dëshmuar (është bindur) se çdo krijesë në Tokë është pluhur (dhé), ai e di se edhe vetë është pluhur. Atëherë, si mundet ky që, në përulshmërinë e tij, t’i japë përparësi atij i cili është nga pluhuri kundrejt Sunduesit të të gjithë sunduesve? Ose, si mund ta bëjë të kënaqur dikë tjetër në llogari të hidhërimit të Sunduesit të Gjithmbarshëm? Me të vërtetë, kjo është gjë tejet e çuditshme.”


Kjo bindshmëri çrrënjosë çdo simptom paburrërie (frike) nga zemra në të cilën gjendet kjo dhe pronarin e saj e inkurajon për xhihad kundër jobesimtarëve dhe zullumqarëve pa marrë parasysh mjetet dhe metodat e tyre, çfarëdo që të jenë ato. E, përse të lodhet duke menduar për ta, duke qenë se Krijuesi dhe Furnizuesi i tij i ka garantuar se do ta harxhojë çdo atom të nafakës së vet para se t’i vie çasti? E, përse të frikohet kur është i vetëdijshëm se me siguri do t’i ndodhë ajo që i është caktuar, ndërsa ajo që nuk i është caktuar kurrë nuk do t’i ndodhë. Sa bukur e ka thënë këtë shkrimtari me këto fjalë:

“Prej cilës ditë të vdekjes sime të iki?
Nga dita që m’është caktuar, apo nga dita që nuk m’është caktuar?
Ditës që nuk m’është caktuar nuk i frikësohem,
E përcaktimit nuk mund t’i ikë as njeriu më i kujdesshëm.”

Njeriu i cili beson në kaderin e All-llahut xh.sh., gëzon edhe një dhunti, të cilës nuk i janë të barabarta të gjitha dhuntitë e tjera të kësaj bote, e kjo është lumturia në të gjitha situatat. E kjo ngase njeriu i tillë e di se përcaktimet e All-llahut xh.sh. zhvillosen sipas urdhrit të Tij, vullnetit dhe rregullit të Tij, dhe se ngjarjet ndodhin si fryt i urtësisë dhe dëshirës së Tij, e, Ai e di e njerëzit nuk e dinë. All-llahu xh.sh. thotë:

“Mund ta urreni një gjë, por ajo është e mirë për ju; e mund ta doni një gjë, por ajo është e dëmshme për ju - All-llahu e di e ju nuk e dini” (El-Bekare: 216)

Pra, shpirti i mu’minit e di se Ai i Cili e ka caktuar të mirën dhe të keqen, është i urtë dhe i mëshirshëm, prandaj nuk do të krenohet në mirëqenie as që do ta humbas shpresën në vështirësi. Ai i është mirënjohës All-llahut xh.sh. në të mirë dhe i durueshëm në vështirësi, prandaj çdo gjë që i ndodhë, është e mirë për të. Siç na shpjegon Resulull-llahu s.a.v.s.:

“Sa i çuditshëm është shembulli i besimtarit! Çdo situatë në të cilën gjendet është hajr për të, e ky nuk është rasti me askë tjetër pos me besimtarin: Nëse i ndodhë ndonjë gëzim, ai falënderohet për të, andaj shpërblehet për këtë, e nëse i ndodhet në ndonjë vështirësi, ai është i durueshëm, e edhe për këtë shpërblehet.”

Besimtari e kundron vështirësinë dhe e di se ajo ka ardhur sipas përcaktimit të All-llahut xh.sh., andaj qetësohet dhe me kënaqësi e pranon atë dhe nga kjo bëhet edhe më i njerëzishëm e as që i bie ndër mend që t’i ankohet Zotit dhe Krijuesit të vet. Shikon në pasojat e vështirësisë dhe e di se do të jetë i shpërblyer për këtë, andaj kënaqet me të dhe duron. Tek Buhariu dhe Muslimi qëndron se Resulull-llahu s.a.v.s. ka thënë:

“Në sprovimin më të madh me mynxyra janë Pejgamberët, e pastaj atë të cilët i pasojnë sipas kualitetit të tyre. Njeriu sprovohet në pajtueshmëri me imanin e tij. E, nëse e ka imanin e fortë, do të jetë i sprovuar varësisht nga fortësia e imanit të tij, e nëse ka iman të dobët, sprovimet do t’i ketë më të lehta. Në këtë mënyrë sprovimet do t’i vijnë njeriut pandërprerë gjersa nuk pastrohet plotësisht, e të ecën nëpër tokë pa kurrfarë mëkatesh në vete.”

Ibni Kajjumi e ka thënë këtë në mënyrë shumë të mirë:
“Nëse të ndodhë ndonjë vështirësi, bëhu i durueshëm ndaj saj,
Me durim të Bujarit, sepse Ai ndaj teje është edhe më bujar.
E nëse i ankohesh të birit të Ademit, i je ankuar,
Kundër Mëshiruesit, atij që mëshirë nuk ka.”

Alkame r.a. i komenton fjalët e All-llahut xh.sh.:

“Nuk ngjanë kurrfarë fatkeqësie pa lejen e All-llahut, e ai që i beson All-llahut, ia udhëzon (në rrugë të drejtë) zemrën e tij. All-llahu di mirë çdo gjë.” (El-Tegabun: 11),

E thotë: “Ky është njeriu i cili, kur t’i ndodhë ndonjë fatkeqësi, e di se ajo është nga All-llahu xh.sh., andaj është i kënaqur me të dhe i dorëzohet dëshirës së All-llahut xh.sh.”

Ndërsa Ibni Abbasi thotë: “All-llahu xh.sh. do t’ia udhëzojë zemrën atij në jekin (perceptim i fuqishëm), andaj do të kuptojë se nuk ka mundur t’i shmanget ajo që i ka ndodhur, e që nuk ka mundur t’i ndodhë ajo që i është shmangur.”

Nën hijen e këtij konceptimi janë ngritur as’habët r.a., janë lartësuar shpirtrat e tyre dhe është forcuar ndërgjegjja e tyre, gjer në ato përmasa, saqë tek ata është barazuar fatkeqësia me gëzimin dhe se falënderimi (shukri) dhe durimi (sabri) janë bërë të njëjtë, siç thotë Umeri r.a.: “Sikur sabri dhe shukri të ishin dy deve, unë assesi nuk do të mërzitesha se në cilën do të hipja.
” E, Ebu Muhammed El-Hariri, thotë: “Sabri është që të mos bësh dallim mes shpërblimit dhe sprovimit, me qetësi të tërësishme në të dy rastet.”

Imam Ahmedin e kanë pyetur se a mund njeriu me njëqind dinarë të bëhet zahid? E është përgjigjur: “Mundet, por me kusht që të mos gëzohet nëse i shtohen dhe që të mos hidhërohet nëse i pakësohen.” E njëri prej selefëve ka thënë: “Njeri i devotshem është ai falënderimin (shukrin) e të cilit nuk mund t’ia kalojë mirëqenia, e as mynxyrat durimin e tij.”

Umer bin Hattabi r.a. i ka shkruar letër Ebu Musa El-Esh’ariut, ku qëndron:

“Dije se e tërë e mira është në kënaqësi, e nëse je në gjendje bëhu i kënaqur, e nëse nuk je, atëherë bëhu i durueshëm.”

E, Ibni ‘Ata’, thotë: “Kënaqësia është qetësia e zemrës sipas asaj që All-llahu xh.sh. që moti i ka zgjedhur robit të Vet dhe bindshmëria se Ai ka zgjedhur për të më të mirën.”


Sabri është vaxhib sipas mendimit të ulemasë islame. E më shumë se kjo është kënaqësia me përcaktimin e All-llahut xh.sh. Për kënaqësinë disa nga ulemaja thonë se është vaxhib, e disa të tjerë se është mustehabb, e të gjithë janë të një mendimi se nuk është nën mustehabb. Ndërsa themeli i kënaqësisë është besimi në përcaktimin e All-llahut xh.sh. dhe vetëdija mbi mëshirën e All-llahut xh.sh. ndaj njerëzve, siç kemi thënë edhe më parë. Abdul Vahid bin Zejdi thotë:

“Kënaqësia (ridaluk) është porta më e madhe e All-llahut xh.sh. - Xhennet i dynjallëkut dhe pushim. Pronarët e shkallëve të kënaqësisë përherë shikojnë shpërblimin e Atij që i sprovon ata dhe e dinë se Ai ua ka zgjedhur këtë, dhe janë të sigurt se është e pamundur që Ai të gjykojë padrejtësisht. Ngandonjëherë, të kapluar nga kënaqësia me kaderin, as që e ndiejnë dhembjen e sprovimit të caktuar.

Ngandonjëherë, i kaplon madhështia dhe lartësia e Atij që i sprovon ata dhe tërësisht zhyten në ato ndjenja kështu që assesi nuk ndiejnë dhembje. Përkundrazi, ndoshta edhe ndiejnë ëmbëlsi në tërë këtë për shkak të vetëdijes së tyre se ajo u ka ardhur nga Ai i Cili i do ata.”


Dije se kënaqësia dhe durimi, që janë rezultat i imanit në kader, kanë të bëjnë me kënaqësinë ndaj mynxyrave dhe fatkeqësive që i ndodhin njerëzve, dhe durimi në kryerjen e urdhrave të All-llahut xh.sh., pastaj shmangia nga mëkatet dhe gjërave të tjera të qortuara. Këtu nuk mendohet në kënaqësinë në kufër dhe në mëkate, as në kthimin nga urdhrat e All-llahut xh.sh., e as në sabër në poshtërim dhe kob. Sepse, All-llahu xh.sh. nuk është i kënaqur me kufrin, me mëkatimin dhe me poshtërimin e robërve të Vet. Prandaj, kënaqësia jote le të jetë në harmoni me kënaqësinë e Zotit tënd, durimi yt në kryerjen e urdhrave të All-llahut xh.sh. dhe sakrifikimi në rrugën e Tij.


Kënaqësia me përcaktimin e All-llahut xh.sh., durimi gjatë sprovimeve dhe bindshmëria në drejtësinë e përcaktimit të All-llahut xh.sh. janë themelet më të rëndësishme në të cilat bazohet lumturia njerëzore. Dhe këto janë motivet më të fuqishme për lëvizjen e tërë fuqisë njerëzore kah puna në këtë planet në harmoni me dispozitat e All-llahut xh.sh. Në këtë rast nuk ekziston kthimi mbrapa, nuk ekziston të ngecurit për shkak të pikëllimit dhe pendimit, e as “sikur të ishte kështu e kështu do të bëhej kështu e kështu”, por “All-llahu xh.sh. e ka përcaktuar dhe ka bërë çka ka dashur Vet”.


Në këtë bindshmëri prehet qetësia e zemrës dhe rehatia e trupit, e shpirtit dhe e nervave, zhdukja e brengave etj. Prandaj nuk ekziston thyerje psikike, tendosje nervash dhe shizofreni abnormale, por kënaqësia, qetësia, lumturia, pushimi, ëmbëlsia e bindshmërisë së fuqishme, shkarkimi i ndërgjegjës, zemërgjerësia dhe siguria totale në mëshirën dhe drejtësinë e All-llahut xh.sh., në diturinë dhe urtësinë e Tij të gjithmbarshme, sepse, Ai është mbrojtës, strehim dhe vetëm prej Tij kërkohet ndihmë nga dyshimet dhe mendimet e këqija.


Besimi në kader prodhon rezultate kolosale në jetën tokësor të njeriut.

Ato shoqëri, të cilat e kanë lënë pas dore këtë bindshmëri dhe të cilat nuk kanë iman në All-llahun xh.sh. dhe në udhëheqjen e Tij me çdo gjë lidhur me jetën dhe me qeniet e gjalla, ato në Ahiret do të jenë në zjarr të përhershëm dhe vuajtje të rënda, e në këtë botë do të jenë me fat të humbur, me nerva të shkatërruara, me jetë plotë brenga dhe gjithnjë të tendosur, siç e shpjegon këtë All-llahu xh.sh. ne ajetin vijues:

“... e kush e pason udhëzimin Tim, nuk do të humb (në këtë botë) as që do të jetë fatkeq (në botën tjetër). E, ai që shmanget nga Libri Im, ai do të ketë jetë të vështirë dhe, Na në Ditën e Kiametit do ta ringjallim të verbër atë.” (Ta Ha: 123-124).


Besimi në kader nuk bie në kundërshtim me
punën e bazuar në shkaqet dhe pasojat

Nuk guxojmë të harrojmë se jemi të urdhëruar që të punojmë në pajtueshmëri me ligjshmëritë e shkaqeve dhe pasojave të cilat All-llahu xh.sh. i ka caktuar në botë, së bashku me tevakkulin (mbështetjen) në All-llahun xh.sh. dhe me iman se çdo gjë është në duart e Tij, pastaj me bindshmëri se shkaqet nuk japin pasoja, përpos me lejen e All-llahut xh.sh. Ai i Cili i ka krijuar shkaqet, i ka krijuar edhe pasojat dhe rezultatet. Prandaj, ai i cili dëshiron pasardhës të edukuar, është i obliguar që të punojë sipas këtij plani dhe t’i zbatojë shkaqet që do të sjellin gjer aty. Duhet të martohesh, e kjo martesë mund të sjellë pasardhës, por mund edhe të mos sjellë, në pajtueshmëri me vullnetin e të Gjithfuqishmit e të Urtit dhe me dëshirën e Mëshirëplotit e të Gjithdijshmit:

“I All-llahut është pushteti mbi qiej dhe mbi Tokë. Ai krijon çka të dojë! Ai, i dhuron kujt të dojë vajza, e kujt të dojë i dhuron djem, ose u dhuron dy gjinitë: djem e vajza, e kë të dojë e bënë steril, Ai, në të vërtetë, është i Gjithdijshëm dhe i Pushtetshëm.” (Esh-Shura: 49-50).


Prandaj myslimani e ka të ndaluar të mos e përfillë procedimin në
pajtueshmëri me ligjshmëritë mbi shkaqet dhe pasojat. Kështu, sikur njeriu ta linte pas dore punën për përfitimin e nafakës, do të ishte mëkatar, edhe pse nafaka është në dorën e All-llahut xh.sh. Resulull-llahu s.a.v.s. shpjegon se shkaqet e lejuara gjithashtu janë nga kaderi, e kur i është thënë: “Çka thua për këndimin e Kur’anit për shkak të ilaçit dhe shërimit me mjekim, a e ndërrojnë këta përcaktimin e All-llahut xh.sh.?” Ai është përgjigjur: “Ata janë pjesë të kaderit të All-llahut xh.sh.”

Prandaj të merren parasysh vetëm shkaqet dhe të konsideruarit se ato ndikojnë në pasojat, është shirk në tevhid, ndërsa mospërfillja e shkaqeve dhe mohimi se ato janë shkaqe, kjo është mangësi në mendje. Kurse, devijimi nga shkaqet, të cilat na janë të urdhëruara me Sheriat, është përdhosje e Sheriatit.

Prandaj All-llahu xh.sh. e ka urdhëruar shërimin: Autorët e koleksioneve të hadithit (sunenit) transmetojnë nga Usame bin Sheriku se ka thënë: “Vajta tek Resulull-llahu s.a.v.s., e me të ishin as’habët, të cilët dëgjonin aq me kujdes, sikur të kishin shpesë në koka (e frikohen që me lëvizje do t’i trembnin). Dhashë selam dhe u ula. Erdhën beduinët nga krahinat e ndryshme, e pyetën:

““O i Dërguari i All-llahut, a duhet të mjekohemi?” Ai u përgjigj: Mjekohuni, sepse All-llahu xh.sh. nuk e ka dhënë asnjë sëmundje, e që për te të mos ketë dhënë edhe ilaçin, përpos një sëmundjeje - pleqërisë.”

Tek Buhariu dhe Muslimi qëndron se Ebu Hurejre r.a. ka thënë: “Resulull-llahu s.a.v.s. ka thënë: “All-llahu xh.sh. nuk ka dhënë kurrnjë sëmundje, e që për te të mos ketë dhënë ilaç.” Duke u bazuar në këtë hadith, fakihët (njohësit e fikhut) islam konsiderojnë se mjekimi është i dëshirueshëm (i preferuar), e disa konsiderojnë se është vaxhib. Komentuesi i akaidës së Tahaviut thotë: “Disa njerëz mendojnë se mbështetja në All-llahun xh.sh. bie në kundërshtim me përfitimin e nafakës dhe me hulumtimin e shkaqeve, dhe se: nëse gjërat janë caktuar që më parë, atëherë nuk është nevoja të ketë shkaqe. Kjo gjithsesi është gabim, sepse puna është farz (detyrim), mustehabb (e rekomanduar), mubah (e lejuar) ose mekruh (e papëlqyer) dhe haram (e ndaluar). E, Resulull-llahu s.a.v.s., mutevakkili më i madh, e ka vënë helmetën gjatë luftës dhe ka vajtur në treg për të fituar diç.”

Në këtë mënyrë edhe as’habët e kanë kuptuar raportin ndërmjet kaderit dhe punës, dhe se kjo e dyta hynë në besimin në kader, e lë më t’i kundërvihet atij, por kjo rezulton nga besimi në kader. Buhariu transmeton nga Umeri r.a. se gjatë hyrjes në Sham e kanë pritur paritë e krahinave dhe e kanë informuar se atje është paraqitur murtaja. Atëherë ai u konsultua me muhaxhirët dhe ensarët, e pastaj me muhaxhirët para çlirimit të Mekës dhe me disa kurejshitë, dhe muhaxhirët u pajtuan që të kthehen, në mënyrë që të largohen nga murtaja, dhe Umeri kështu edhe urdhëroi. Atëherë i tha Ebu Ubejde: “A mos vallë duhet të ikim nga përcaktimi i All-llahut xh.sh.?” Umeri u përgjigj: “Eh..., sikur ta thoshte këtë dikush tjetër, o Ebu Ubejd! Të ikim nga përcaktimi i All-llahut në përcaktimin e All-llahut. Çka mendon, sikur ta kishe një grigjë devesh, e cila ka arritur në një luginë e cila i ka dy anë: njërën të plleshme ndërsa tjetrën të shkretë, e sikur ta kullotshe në anën e plleshme a do ta bëshe këtë sipas kaderit, apo sikur ta kullotshe në anën e shkretë a do të punoshe edhe tani sipas kaderit?” Gjithashtu Umeri r.a. i ka qortua një grup njerëzish nga Jemeni, të cilët udhëtonin për në haxhxh pa ushqim. Mu'aviu bin Kurre thotë:

“Umeri r.a. i takoj njerëzit nga Jemeni, e i pyeti: “Kush jeni ju?” Ata u përgjigjën: “Ne jemi mutevakkilunë (të cilët mbështeten në All-llahun).” Përkundrazi, ju jeni muteakilunë (ata që presin që t’i ushqejë dikush tjetër), kurse mutevakkil është ai i cili e mbjellë farën në tokë e pastaj mbështet në All-llahun.”

Ibni Kajjum El-Xhevziu thotë: “Njehsimi i vërtetë nuk do të jetë i plotë tek njeriu, përderisa nuk punon duke u mbështetur në shkaqe të cilat i ka vënë All-llahu xh.sh. Ndërsa mospërfillja e tyre është shkelje e vet tevakkulit. Kurse lënia pas dore e tyre është dobësi e cila i kundërvihet tevakkulit islam, që do të thotë mbështetja me zemër në All-llahun xh.sh. për arritjen e asaj që do t’i bëjë dobi edhe në këtë botë edhe në botën tjetër dhe që do ta mbrojë nga ai që i bënë dëm fesë së tij dhe dynjallëkut. Krahas tevakkulit puna është e domosdoshme, sepse, në të kundërtën, do të ndyhej urtësia All-llahut xh.sh. dhe Ligji (Sheriati) i tij. Prandaj njeriu dobësinë e vet nuk do ta bëjë tevakkul, e as tevakkulin dobësi.”

Ndërsa Sehël bin Abdull-llahu ka thënë: “Kush e mohon punën, e ka mohuar Sunnetin, e kush e mohon tevakkulin, e ka mohuar imanin. Sepse, tevakkuli është ajkë e Resulull-llahut s.a.v.s. ndërsa puna është Sunneti i tij, e kush punon sipas ajkës së tij, ai nuk e braktisë Sunnetin e tij.”

[no name]

VIZITA E VARREVE

VIZITA E VARREVE DHE KERKIMI I NDIHMES NGA
I VARROSURI

Autor: Shejhul Islam Ahmed ibn Abdul Halim ibn Tejmije, All-llahu e mëshiroftë
Përshtati në gjuhën shqipe: BLEDAR ALI




Teksti i pyetjes

Shehu Islam Ahmed ibn Tejmije - Allahu e mëshiroftë u pyet:

- Çfarë mendoni (si është gjykimi) për një person i cili viziton varret dhe kërkon ndihmë nga i varrosuri, për shkak se ai vetë është i sëmurë ose i është sëmurë kali apo deveja e tij? Ai kërkon largimin e sëmundjes që ata kanë dhe thotë:"O zotëriu im! Unë jam në fqinjësi me ty dhe jam nën mbrojtjen tënde. Filani më ka bërë padrejtësi, filani donte të më dëmtonte." Ai këtë veprim e bën duke pretenduar se i varrosuri është ndërmjetës midis tij dhe Allahut të Lartmadhëruar. Gjithashtu, çfarë thoni për atë që zotohet se do të investojë për xhamitë, qoshet (vendet në të cilat qëndrojnë shehlerët dhe dervishlerët), shehlerët (qofshin të gjallë apo të vdekur) me anë të të hollave, deveve, deleve, qirinjve, vajit etj.?

Po ashtu thotë: Nëse djali im shpëton, zotohem se kam për t'i dhënë shehut këtë dhe këtë? Po ashtu çfarë thoni për atë person i cili i drejtohet për ndihmë shehut të vet duke kërkuar prej tij që t'ia bëjë të qëndrueshme zemrën prej një ngjarje të caktuar?

Po për një tjetër i cili shkon tek shehu i tij duke patur për qëllim varrin dhe vendos kokën mbi të, fërkon varrin me duar e më pas fshin me to fytyrën e tij, e të tjera veprime si këto? Po për një tjetër që e ka për qëllim atë për një nevojë që ka dhe thotë: O filan, me bereqetin tënd.

Ose thotë: Mu plotësua nevoja që kisha me bereqetin e Allahut dhe bereqetin e shehut? Po për atë që mendon se i varrosuri dëgjon dhe vjen tek varri, zbulohet dhe vendos kokën para shehut i përulur në tokë (në formën e sexhdes)? Po për një tjetër që thotë: Ndodhet një "el-Kutb" (pol ose bosht) ndihmëtar (gauth) i përgjithshëm në këtë ekzistencë? Shpresojmë të na japësh përgjigje me detaje (hollësisht) rreth kësaj çështjeje.





Fillimi i përgjigjes

Ibn Tejmije u përgjigj:

Falënderimi i takon Allahut, Zotit të botëve. Feja me të cilën Allahu dërgoi të dërguarit e Tij dhe me të cilën zbriti librat e Tij, është adhurimi i Allahut të Vetëm pa asnjë ortak, kërkimi i ndihmës prej Tij, të mbështeturit tek Ai dhe të lusim vetëm Atë për sjelljen e dobive dhe largimin e dëmeve.

Allahu i Lartëmadhëruar thotë:

"Shpallja e Librit (Kur'anit) është nga Allahu, i Gjithëfuqishmi, më i Urti Gjithëgjykues. Vërtet që Ne të kemi zbritur ty (Muhamed) Libër me të vërtetën dhe adhuroje Allahun duke plotësuar detyrat e fesë së tij me sinqeritet vetëm për hir të tij. A nuk është për Allahun feja e vërtetë (adhurimi, përkushtimi, nënshtrimi). Dhe ata që zgjedhin për mbrojtës e ndihmues të tjerë në vend të Tij (thonë): Ne nuk i adhurojmë ata vetëm që të mund të na afrojnë tek Allahu. Padyshim që Allahu do të gjykojë midis tyre në lidhje me atë për çfarë dyshuan." [ez-Zumer: 1-3]

I Lartmadhëruari përsëri thotë:

"Dhe vërtet që xhamitë janë për Allahun (të vetëm), kështu që mos lutni asnjë tjetër bashkë me Allahun." [el-Xhin: 18]

Thotë në një ajet tjetër:

"Thuaj: Zoti im më ka urdhëruar drejtësi dhe t'i drejtohemi vetëm Atij (të adhurojmë vetëm Allahun duke u kthyer nga kibla gjatë faljeve) në çdo xhami që të jemi duke u falur, duke iu lutur vetëm Atij, duke e shprehur fenë tuaj zemërhapur dhe me përkushtim ndaj tij" [el-A'raf: 29]

"Thuaju (o Muhamed): Thërrisni ata përveç Atij (Allahut) të cilët juve ua merr mendja (për zota si: melekët, pejgamberët kushdo qofshin, Isai, Uzeiri, idhuj etj.). Ata nuk kanë fuqi për ta larguar të keqen prej jush, dhe as për ta kaluar atë prej jush te dikush tjetër. Ata të cilëve u thërrasin (si Isai – biri i Merjemes, Uzeiri, melekët etj.) vetë duan (për veten e tyre) mënyrë e rrugë të drejtë afrimi tek Zoti i tyre (Allahu). Secili prej tyre do të donte të ishte më i afërti dhe ata (Isai, Uzeiri,, melekët, etj.) vetë shpresojnë mëshirën e Tij dhe i frikësohen ndëshkimit të tij Vërtet që ndëshkimit të Zotit tënd është për t'iu pasur frikë." [el-Isra: 56-57]

Disa nga selefët, (të parët tanë) kanë thënë: Disa njerëz thërritnin dhe lutnin Mesinë, Uzeirin dhe melekët. Allahu i Madhëruar tha:

"Ata të cilët ju i lutni janë robërit e Mi ashtu sikurse edhe ju jeni robërit e Mi, ata shpresojnë Mëshirën Time ashtu sikurse edhe ju shpresoni Mëshirën Time, ata kanë frikë ndëshkimin Tim ashtu sikurse edhe ju keni frikë ndëshkimin Tim dhe ata afrohen tek Unë ashtu sikurse edhe ju afroheni tek Unë."

Përderisa kjo është gjendja e atyre që thërrasin e lusin pejgamberët dhe melekët, atëherë vallë si është gjendja e atyre që janë më poshtë tyre (në gradë).

Allahu i Lartëmadhëruar thotë:

"A mos mendojnë ata që nuk besojnë se ata mund të marrin robërit e Mi (të dërguarit e Mi, Isain birin e Merjemes, Uzeirin, melekë, shenjtorë etj.) si eulija (zota, mbrojtës, ndihmues) përveç Meje? Vërtet që Ne kemi pregatitur xhehenemin për vendpritjen e jobesimtarëve." [el-Kehf: 102]

I Lartmadhëruari në një vend tjetër thotë:

"Thuaj (o Muhamed, këtyre politeistëve): Thirruni atyre të cilët ju i pohoni (se janë zota) në vend të Allahut (Një). Ata nuk kanë as sa pesha e një grimce (sa një milingonë) qoftë në qiej e qoftë në tokë, e as nuk kanë aspak pjesë në ndonjërin prej tyre (në qiej ose në tokë) dhe nuk ka asnjë mbrojtës për to tek Ai nga mesi i tyre. Ndërmjetësimi tek Ai nuk ka dobi përveçse për atë për të cilin Ai lejon." [Sebe': 22-23]

Pra, Allahu i Lartësuar tregon qartë se kush lutet përveç Allahut prej të gjitha krijesave qofshin prej melekëve, njerëzve e të tjerë, ata që të gjithë pa përjashtim nuk kanë as sa pesha e një grimce në sundimin e tij Gjithashtu, Ai nuk ka asnjë ortak në sundimin e Tij, madje Ai (Allahu) i Lartësuar është i Vetmi Sundimtar. Atij i takon Falënderimi. Ai është i Plotfuqishëm për çdo gjë. Ai padyshim nuk ka ndonjë ndihmëtar që ta ndihmojë ashtu siç ka një mbret ndihmëtarët dhe përkrahësit e tij Ndërmjetësuesit tek Ai nuk mund të ndërmjetësojnë për askënd veçse për atë me të cilin Ai është i kënaqur. Pra, duket qartë se me atë që përmendëm mohohen të gjitha mënyrat që të çojnë në shirk.

Ai që ata lutin përveç Allahut ose është sundimtar, ose nuk është sundimtar. Nëse nuk është sundimtar, atëherë ose është ortak, ose nuk është ortak. Nëse nuk është ortak, atëherë ose është ndihmëtar, ose është kërkues. Tri llojet e para të sipërpërmendura, të cilat janë: sundimi, ortakëria dhe ndihma janë të mohuara, kurse përsa i përket të katërtit, ai ndodh vetëm pas lejes së Allahut. Allahu i Lartësuar thotë:

"E kush është Ai që mund të ndërmjetësojë tek Ai përveçse me lejen e tij" [el-Bekare: 255]

Gjithashtu thotë:

"Dhe ka shumë melekë në qiej ndërmjetësimi i të cilëve nuk vlen, vetëm pasi Allahu të ketë dhënë lejen për atë që Ai do e dëshiron." [en-Nexhm: 26]

Po ashtu thotë:

"A kanë marrë të tjerë si ndërmjetësues në vend të Allahut? Thuaj: edhe sikur ata të mos kenë fuqi mbi asgjë dhe që të mos mendojnë? Thuaj: Allahut i takon ndërmjetësimi, Atij i përket mbizotërimi i qiejve dhe tokës." [ez-Zumer: 43-44]

Gjithashtu thotë:

"Allahu është Ai i Cili ka krijuar qiejt dhe tokën dhe gjithçka që ndodhet midis tyre, në gjashtë ditë. Pastaj Ai u ngrit dhe qëndroi mbi Arsh (në fronin e tij madhështor, ashtu si i takon madhështisë së Tij). Ju o njerëz nuk keni askënd tjetër veç Tij si mbrojtës dhe as ndërmjetësues. A nuk do të përkujtoni (e të këshilloni) pra? [es-Sexhde: 4]

Po ashtu thotë:

"Këshilloji (me Kur'an) ata që kanë frikë se do të mblidhen tek Zoti i tyre kur nuk do të ketë as mbrojtës për ta e as ndërmjetësues përveç Atij (Allahut), me qëllim që ata ta kenë frikë Allahun dhe të plotësojnë detyrat ndaj Tij (duke u përmbajtur nga ndalesat e duke kryer detyrimet e urdhëruara)." [en-Am: 51]

Dhe thotë:

"Nuk është e mundur për askënd të cilit Allahu i ka dhënë Librin, Hukmin (gjykimin, urtësinë dhe dijen e plotë të fesë) dhe pejgamberinë që t'u thotë njerëzve:"Bëhuni adhuruesit e mi në vend të Allahut. Përkundrazi (ai duhet t'u thotë): Jini Rabbanijjinë (njerëz të ditur fetar që zbatojnë çfarë dinë dhe ftojnë të tjerët), sepse ju po mësoni Librin dhe po e studioni atë. As nuk do t'ju urdhëronte të merrnit melekët ose pejgamberët për zota. A mos vallë do t'ju urdhëronte të mohonit pasi ju t'i ishit nënshtruar Allahut (muslimanë)?" [Al Imran: 79-80]

Nëse Ai gjykon se kush merr për zota melekët dhe pejgamberët është mosbesimtar, atëherë si do të jetë gjendja e atij që merr për zota ata të cilët janë më të ulët në gradë, si shehlerët etj?!

Në rreshtat që vijojnë do ta shtjellojmë më tepër këtë çështje. Në rast se kërkesa e robit është prej gjërave të cilat nuk mund t'i plotësojë askush tjetër përveç Allahut si p.sh: të kërkojë shërimin e të sëmurit të tij, qoftë prej njerëzve apo kafshëve, shlyerjen e borxhit në mënyrë jo të zakontë, shëndetin e familjes së tij, largimin e fatkeqësisë qoftë në këtë botë apo në ahiret, triumfin ndaj armikut të tij, udhëzimin e zemrës, faljen e gjynahit, hyrjen në xhenet, shpëtimin nga zjarri, mësimin e diturisë dhe Kur'anit, rregullimin e zemrës, përmirësimin e moralit, pastrimin e vetes, etj., atëherë që të gjitha këto gjëra në mënyrë të prerë nuk lejohen të kërkohen prej askujt tjetër veç Allahut të Lartmadhëruar.

Pra, nuk lejohet në asnjë mënyrë t'i thuhet melekut, pejgamberit apo shehut – qoftë i gjallë apo i vdekur –: më fal gjynahin, më ndihmo ndaj armikut, më shëro të sëmurin, më jep shëndet mua, familjes sime dhe kafshës sime etj. Kush i kërkon këto që përmendëm prej ndonjë krijese – kushdo qoftë - ai është mushrik që i ka bërë Allahut shok në adhurim. Ky lloj shirku që bëri ai është si shirku i mushrikëve të cilët adhurojnë melekët, pejgamberët dhe statujat, të cilat i përshkruajnë në formën e pamjeve të tyre. Po ashtu është si lutja që i bëjnë të krishterët Mesisë dhe nënës së tij Allahu i Lartësuar thotë:

"Kujto dhe kur Allahu do të thotë (ditën e ringjalljes): O Isa, biri i Merjemes! A mos u the ti njerëzve: Më adhuroni mua dhe nënën time si dy zota përkrah Allahut?" [el-Maide: 116]

Po ashtu thotë:

"Ata (çifutët dhe të krishterët) morën rabinët dhe murgjit e tyre si perëndi të tyren në vend të Allahut, (morën për Zotë të tyre) edhe Mesinë, birin e Merjemes, ndërkohë që ata qenë urdhëruar të mos adhurojnë kënd tjetër, por vetëm një Zot, nuk ka zot tjetër përveç Tij (që e meriton adhurimin). I Lartësuar është Ai nga të pasurit shokë që ata ia mveshin Atij." [et-Teube: 31]

Kurse përsa i përket gjërave që ka mundësi t'i plotësojë robi, është e lejuar ta kërkojë prej dikujt në disa raste dhe është e ndaluar në disa raste të tjera.

Allahu i Lartësuar thotë:

"Kështu që kur të kesh mbaruar (punën, detyrën tënde) ngrihu dhe qëndro në adhurim të Allahut (duke kryer falje). Dhe (vetëm) tek Zoti yt ktheji (të gjitha qëllimet, shpresat dhe) lutjet." [esh-Sherh: 7-8]

Pejgamberi (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) e porositi Ibn Abasin duke i thënë:"Nëse kërkon (diçka) kërkoje prej Allahut dhe nëse kërkon ndihmë kërkoje prej Allahut." Pejgamberi (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) ka porositur një pjesë të mirë të shokëve të tij duke u thënë atyre që të mos u kërkojnë asgjë njerëzve, saqë ka pasur prej tyre ndonjë që i binte shkopi nga dora (ndërkohë që ishte mbi kafshë) dhe nuk i thoshte askujta jep atë!

Po ashtu, është bërë e qëndrueshme në dy sahihët (në Sahihun e Imam Buhariut dhe Sahihun e Imam Muslimit) se Pejgamberi (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) ka thënë:"Shtatëdhjetë mijë (njerëz) prej Umetit (popullit) tim do të hyjnë në xhenet pa llogari. Ata janë ata që nuk kërkojnë rukje (leximi i diçkaje prej Ku'anit për të sëmurin), nuk përdorin djegien me zjarr për shërimin e sëmundjeve dhe nuk bëhen pesimist nëse shohin diçka (duke e lidhur mbarësinë dhe tersllëkun me shenjat ogurzeza si shikimi i një shpendi etj…) dhe tek Zoti i tyre janë të mbështetur."

Fjala el-istirka (që ka ardhur në fillimin e hadithit) do të thotë: kërkimi i rukjes që është prej llojeve të lutjes. Megjithatë është transmetuar se Pejgamberi (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) ka thënë:"Për çdo person që lutet për vëllanë e tij në fshehtësi me ndonjë lutje, Allahu ngarkon një melek me përgjegjësi që sa herë ai të lutet për vëllanë e tij, meleku thotë: edhe për ty njëlloj si ai." Prej lutjeve që i ka aprovuar Sheriati është dhe lutja e një personi për një të papranishëm. Prandaj, ka urdhëruar Pejgamberi (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) që të bëhet salavati për të dhe që ne të kërkojmë uesilen për të. Gjithashtu ka njoftuar se ne do të kemi shpërblim nëse e bëjmë këtë lutje për të. Ai ka thënë:"Kur ta dëgjoni muezinin, përsëriteni atë që thotë ai e në fund bëni salavate për mua, sepse kush bën një salavat për mua, Allahu bën dhjetë për të. Pastaj kërkoni për mua uesilen, ajo është një gradë në xhenet që s'mund ta ketë vetëm se një rob prej robërve të Allahut, dhe shpresoj që ai të jem unë. Kush kërkon uesilen për mua, i lejohet shefati (ndërmjetësimi) im ditën e Kijametit."

Gjithashtu, prej gjërave që ka aprovuar Sheriati, është që muslimani ta kërkojë lutjen prej dikujt që është mbi gradën e tij dhe dikujt që është poshtë grades së tij. Është transmetuar kërkimi i lutjes prej dikujt që është më lart ose më poshtë në gradë se ai, sepse Pejgamberi (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) kur përcolli Umerin për në umre i tha:"Mos na harro në lutjet e tua, o vëlla."

Por Pejgamberi (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) kur na urdhëroi që të bëjmë salavat për të dhe që të kërkojmë uesilen për të, na njoftoi se kush bën një salavat për të, Allahu ka për t'i bërë atij për shkak të atij salavati dhjetë. Po ashtu na njoftoi se kush kërkon për të uesilen, atij i lejohet ndërmjetësimi i pejgamberit (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) Ditën e Kijametit. Pra, kërkimi i asaj gjëje prej nesh është në dobinë tonë dhe sigurisht që ka dallim të theksuar midis atij që kërkon diçka prej dikujt që i kthehet dobia atij dhe midis atij që kërkon prej dikujt që të plotësojë vetëm nevojën e tij Është theksuar në "Sahih" (Sahihun e Imam Muslimit) se Pejgamberi (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) i përmendi Umerit Uejsenil Karnij1 dhe i tha:"Nëse ke mundësi që ai të kërkojë falje për ty, bëje!"

Është bërë e qëndrueshme në dy Sahihët se ka patur diçka midis Ebu Bekrit dhe Umerit - Allahu qoftë i kënaqur prej të dyve - dhe Ebu Bekri i tha Umerit:"Kërko falje për mua," porse në hadith thuhet se Ebu Bekri u zemërua me Umerin. Gjithashtu është transmetuar se disa njerëz kërkonin rukje prej Pejgamberit (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) dhe Pejgamberi (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) u lexonte atyre.


--------------------------------------------------------------------------------

1. Ai është Uejs ibn Amir el-Karnij el-Muradij, zahid i njohur. Ka jetuar në kohën e pejgamberit (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen tij), por nuk e ka parë atë (nuk është takuar me të). Pejgamberi (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen tij ) pat informuar për të para gjëndjes së tij (para se të vinte në Medine). Ka transmetuar hadithe nga Umeri dhe Aliu. Ka marrë pjesë në luftën e Sifinit me Aliun dhe ka qënë nga muslimanët më të zgjedhur. E ka pranuar Islamin gjatë jetës së pejgamberit (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij), por e ka penguar mirësia (përkujdesja) ndaj nënës së tij që të takohej me pejgamberin (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij), Allahu qoftë i kënaqur prej tij


--------------------------------------------------------------------------------

Është theksuar në dy sahihët se kur njerëzit i goditi një thatësirë, ata kërkuan nga Pejgamberi (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) që të kërkojë shi për ta. Ai e luti Allahun për ta dhe u furnizuan me shi. Po ashtu është transmetuar në dy Sahihët se Umer Ibn Hatabi – Allahu qoftë i kënaqur me të - kërkoi shi nëpërmjet Abasit dhe ai e luti Allahun duke thënë:"O Allah! Kur na godiste thatësira ndërmjetësoheshim tek Ty me anë të Pejgamberit tonë dhe e dërgoje shiun. E tani ndërmjetësohemi tek ty me anë të xhaxhait të Pejgamberit tonë, pra na dërgo shi; e më pas u zbriste shiu. Ka ardhur në Sunen (të Ebi Daudit) se një nga banorët e shkretëtirës i tha Pejgamberit (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij): Po vuajnë njerëzit, fëmijët janë të uritur dhe po shkatërrohet pasuria. Prandaj lute Allahun për ne. Ne po ndërmjetësohemi me Allahun tek ty dhe me ty tek Allahu. I Dërguari Allahut e madhëroi dhe e lartësoi Allahun derisa u dallua qartë në fytyrat e shokëve të tij dhe tha:"Mjerë ti! Askush nuk mund të ndërmjetësohet me Allahun tek ndonjë nga krijesat e tij Çështja (pozita) e Allahut është më e madhe se kjo gjë (që të merret si ndërmjetës tek ndonjë prej krijesave të Tij)." Pejgamberi e aprovoi fjalën e tij "ne po ndërmjetësohemi me ty tek Allahu," kurse fjalën "ne ndërmjetësohemi me Allahun tek ty" e mohoi, sepse ndërmjetësuesi kërkon prej atij tek i cili bën ndërmjetësim dhe robi i kërkon Zotit të tij dhe ndërmjetëson tek Ai. Kurse Allahu i Lartësuar nuk kërkon prej askujt dhe nuk ndërmjetësohet tek askush. (Pra nuk merret Allahu si ndërmjetës)



Mënyra e vizititës së varreve që përputhet me sheriatin

Përsa i përket formës së vizitës që përputhet me sheriatin, ajo bëhet duke përshëndetur të vdekurin dhe duke e lutur Allahun për të. Pra, afërsisht si namazi i xhenazes. Pejgamberi (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij) i mësonte shokët e tij që kur të vizitonin varret të thoshin:

"Paqa e Allahut qoftë mbi ju, o banorë besimtarë të këtij vendi. Edhe ne me urdhërin e Allahut, kur të vijë përcaktimi i Tij, inshaAllah me ju do të rradhitemi. Allahu mëshiroftë prej nesh dhe prej jush ata që kanë ikur para dhe ata që do të vinë më pas. Lusim Alahun për ne dhe për ju që të na ruajë nga çdo gjë. O Allah! Mos na e ndalo shpërblimin e tyre dhe mos na sprovo pas tyre."

Është transmetuar prej pejgamberit (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij) se ka thënë:"Çdo njeri që kalon në varrin e një njeriu, të cilin e njihte në këtë botë dhe e përshëndet atë, atëherë Allahu ia kthen shpirtin atij derisa t'ia kthejë atij përshëndetjen."

Allahu i Lartëmadhëruar e shpërblen të gjallin nëse lutet për të vdekurin besimtar, ashtu sikurse e shpërblen atë nëse i fal atij xhenazen. Prandaj Allahu i Madhëruar e ndaloi pejgamberin (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij) që të bëjë një gjë të tillë me munafikët (hipokritët të cilët shfaqin besimin dhe fshehin mosbesimin). Allahu i i Madhëruar thotë:

"Dhe kurrë (o Muhamed) mos (fal xhenaze) për ndonjë prej atyre (hipokritëve) që vdes dhe as mos rri te varri i tij" [et-Teube: 84]

Tek vizita që është në përputhje me sheriatin, nuk ekziston ndonjë nevojë e të gjallit që t'ia paraqesi të vdekurit, as nuk kërkon prej tij dhe as nuk e merr atë për ndërmjetës, madje në të ekziston dobia që kryhet nga i gjalli për të vdekurin, siç duket qartë kjo gjë tek namazi i xhenazes. Allahu i i Madhëruar e mëshiron këtë me anë të lutjes së tij dhe bamirësisë së tij tek ai, dhe e shpërblen këtë tjetrin (që bëri lutjen) për shkak të punës së tij, sepse është theksuar në Sahihun e Muslimit se pejgamberi (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) ka thënë:"Kur ndërron jetë biri i Ademit, ndërpritet puna e tij përveçse tri gjërave: sadakaja e vazhdueshme, dituria prej së cilës përfitohet pas tij dhe djali (fëmija) i mirë që lutet për të."

Gjykimi ndaj atij që vjen tek varri i pejgamberit (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) apo tek varri i një njeriu të mirë duke kërkuar diçka prej tij ose duke iu drejtuar atij për ndihmë

Përsa i përket atij që shkon tek varri i pejgamberit apo i një njeriu të mirë ose tek ai që pretendohet se është varri i një pejgamberi ose i një njeriu të mirë, por që në të vërtetë nuk është ashtu, duke kërkuar diçka prej tij ose duke iu drejtuar atij për ndihmë ndahet në tre lloje:

Lloji i parë: Kur kërkon plotësimin e nevojës që ka, si p.sh.: kërkon largimin e sëmundjes së tij ose sëmundjes së kafshës së tij, të shlyej borxhet, të hakmerret ndaj armikut të tij, t'i japë shëndet atij dhe familjes së tij, etj…, prej gjërave të cilat nuk mund t'i plotësojë askush tjetër përveç Allahut të Madhëruar. Ky veprim i tij është shirk i qartë dhe kërkohet prej tij që të pendohet. Nëse pendohet, mirë; nëse nuk pendohet, vritet.

Nëse ai thotë se i drejtohem atij për ndihmë për arsye se ai është më afër se unë tek Allahu dhe që ai të ndërmjetësojë për mua në këto gjëra, dhe se unë me anë të tij ndërmjetësohem tek Allahu ashtu sikurse ndërmjetësohet tek mbreti me njerëzit e tij të veçantë dhe këshilltarët e tij; ky veprim i tij është si veprat e mushrikëve (idhujtarëve) dhe të krishterëve, sepse ata i pretendojnë (i marrin) rabinët dhe murgjit e tyre si ndërmjetës për të ndërmjetësuar për kërkesat e tyre. Na ka njoftuar Allahu për gjendjen e mushrikëve se ata thonë:

"Ne nuk i adhurojmë ata për tjetër vetëm që të na afrojnë sa më afër Allahut." [ez-Zumer: 3]

Përsëri Allahu i Lartësuar thotë:

"A kanë marrë të tjerë si ndërmjetësues në vend të Allahut? Thuaju: Edhe sikur ata të mos kenë fuqi mbi asgjë dhe të mos mendojnë?Thuaju: Allahut i takon i gjithë ndërmjetësimi. Atij i përket mbizotërimi i qiejve dhe i tokës. Pastaj tek Ai do të ktheheni." [ez-Zumer: 43-44]

Allahu i Lartësuar thotë:

"Ju (o njerëz) nuk keni askënd tjetër përveç Atij si mbrojtës e ndihmues dhe as ndërmjetësues. A nuk do të përkujtoni pra?"

Përsëri Allahu thotë:

"E kush është ai që mund të ndërmjetësojë tek ai përveçse me lejen e tij" [el-Bekare: 255]

Pra, Ai e sqaroi dallimin midis Tij dhe krijesave të tij Është prej traditës së njerëzve që kur duan të hyjnë tek ndonjë prej të mëdhenjve të tyre gjejnë një person që ka pozitë tek ai. Më pas ndërmjetësuesi kërkon prej tij dhe ai ia kryen nevojën atij nga dëshira ose nga frika, ose nga turpi, ose nga dashuria që ka për të, dhe ose për shkaqe të tjera. Ndërsa tek Allahu i i Madhëruar nuk hyn asnjë për ndërmjetësim derisa Ai t'i japë leje ndërmjetësuesit, pra nuk veprohet asgjë përveç asaj që Ai do. Ndërhyrja e ndërmjetësuesit është me lejen e Tij dhe si rrjedhojë e gjithë çështja i takon vetëm Atij. Prandaj pejgamberi (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) thotë në hadithin që transmeton Buhariu dhe Muslimi nga Ebu Hurejre – Allahu qoftë i kënaqur prej tij-:"Të mos thotë ndonjëri prej jush: O Allah! Më fal mua nëse do! O Allah! Më mëshiro mua nëse do! Por të kërkojë me zell dhe me siguri (duke besuar bindshëm se do t'i pranohet kërkesa), sepse Allahun nuk mund ta detyrojë askush."

Këtu sqaroi se Allahu i i Madhëruar vepron çfarë të dojë dhe nuk mund ta detyrojë Atë askush në atë çka Ai e zgjodhi, ashtu siç mund të detyrojë ndërmjetësuesi dikë dhe ashtu siç detyron kërkuesi dikë, pasiqë i kërkon diçka me ngulm dhe duke e zënë ngusht me kërkesën e tij Pra, të gjitha dëshirat dhe qëllimet duhet t'i drejtohen Allahut, siç thotë i Madhëruari:

"Kështu që kur të kesh mbaruar (punën, detyrën tënde) ngrihu dhe qëndro në adhurim të Allahut (duke kryer falje). Dhe (vetëm) tek Zoti yt ktheji (të gjitha qëllimet, shpresat dhe) lutjet." [esh-Sherh: 7-8]

Po ashtu duhet t'i frikësohet vetëm Allahut. Allahu i i Madhëruar thotë:

"Dhe vetëm Mua m'u frikësoni." [el-Bekare: 40]

Allahu i Lartëmadhëruar thotë:

"Mos iu frikësoni njerëzve por m'u frikësoni vetëm Mua."

Allahu na ka urdhëruar që të bëjmë salavat për pejgamberin (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) gjatë lutjes, madje e ka bërë këtë gjë prej shkaqeve të pranimit të lutjes sonë. Shumë prej njerëzve të humbur thonë: Kjo që unë po bëj është më afër tek Allahu sikur ta bëj vetë, sepse unë jam larg prej Allahut dhe nuk mund ta lus Atë vetëm se nëpërmjet këtij ndërmjetësuesi. Gjithashtu edhe thënie të tjera të ngjashme që i përdorin mushrikët. Allahu i Madhëruar thotë:

"Dhe kur robërit e Mi të pyesin ty (o Muhamed) për Mua, atëherë (përgjigju atyre): Vërtet Unë jam pranë tyre (me dijen Time). Unë u përgjigjem du'ave (lutjeve) të lutësit kur ai më drejtohet Mua me lutje (pa ndërmjetësues apo ndërlidhës)." [el-Bekare: 186]

Është transmetuar se sahabët - Allahu qoftë i kënaqur me ta - thanë: O i dërguari i Allahut! Zoti ynë është afër që ta lutim me zë të ulët apo është larg që ta thërrasim? Atëherë, Allahu zbriti ajetin që përmendëm më lart. Në Sahihun e Imam Buhariut tregohet se ata ishin në udhëtim dhe i ngrinin zërat duke bërë tekbir (duke thënë: Allahu Ekber, Allahu është më i madhi). Pejgamberi (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) tha:"O njerëz! Tregohuni të butë me vetet tuaja (duke mos e ngritur zërin gjatë lutjes), sepse ju nuk po lutni një të shurdhër dhe as një që mungon, por po lutni një Dëgjues që është i Afërt. Ai që po e lutni ju është më afër tek ndonjëri prej jush sesa qafa e kafshës së cilës i ka hipur."

Allahu i i Madhëruar i ka urdhëruar të gjithë robërit që të falen vetëm për Të dhe të lutin vetëm Atë duke e urdhëruar secilin prej tyre të thotë:

"Vetëm Ty të adhurojmë dhe vetëm Ty të mbështetemi e të kërkojmë ndihmë (kudo, në çdo kohë dhe për çdo gjë)." [el-Fatiha: 5]

Kurse në anën tjetër ka njoftuar se mushrikët thonë:

"Ne nuk i adhurojmë ato për gjë tjetër përveçse që ata të mund të na afrojnë tek Allahu." [ez-Zumer: 3]

Pastaj i thuhet këtij mushriku: Ti kur e lute këtë, nëse mendoje se ai është më i dijshëm për gjendjen tënde dhe kishte më tepër mundësi për të plotësuar kërkesën tënde dhe ishte me i mëshirshëm me ty, atëherë kjo që ti bëre është injorancë, humbje dhe mosbesim. Nëse ti e di se Allahu është më i dijshëm, ka më tepër mundësi se çdokush dhe është më i mëshirshëm, atëherë pse kërkove prej dikujt tjetër dhe nuk kërkove prej Tij? A nuk dëgjon çfarë ka transmetuar Buhariu dhe të tjerët bashkë me të nga Xhabir (Allahu qoftë i kënaqur me të) se ka thënë:"I Dërguari i Allahut (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe mbi familjen e tij) na mësonte istiharen (namaz dhe lutje që e kryen dikush që ka diçka në mëdyshje) ashtu sikur na mësonte ndonjë sure prej Kura'nit dhe thoshte: Nëse dikush nga ju dëshiron të bëjë diçka, le të falë dy rekate që nuk kanë lidhje me farzet e më pas të thotë:

"O Allah! Unë të lutem që me diturinë Tënde (të pakufishme) të më drejtosh tek ajo është më e mirë për mua! (O Allah) Më ndihmo me fuqinë Tënde! Unë të kërkoj Ty prej mirësisë Tënde të madhe, sepse Ti je i Plotfuqishmi e unë jam i pafuqishëm. Ti di gjithçka e unë nuk di asgjë. Ti je i Dituri mbi çdo të fshehtë. O Allah, në qoftë se ajo për të cilën po lutem është për të mirën e fesë time dhe të jetës time, në qoftë se ajo është për një përfundim të mirë të çështjeve të mia tani e në të ardhmen ma bëj të mundur dhe ma lehtëso kryerjen e saj e më pas më jep begati prej saj. E në qoftë se ajo për të cilën po lutem është për të keqen e fesë sime dhe të jetës sime e për një përfundim të keq të veprave të mia tani e në të ardhmen, largoje atë nga unë e më largo mua nga ajo dhe bëj të mundur që të më mbulojnë mirësitë e Tua kudo që të jem, e më pas më bëj që të kënaqem me të (paracaktimin Tënd), dhe thotë nevojën e tij"

Allahu i i Madhëruar e urdhëroi robin që të thotë:''Unë të lutem që me diturinë Tënde (të pakufishme) të më drejtosh tek ajo e cila është më e mirë për mua. (O Allah) Më ndihmo me fuqinë tënde. Unë të kërkoj Ty prej mirësisë Tënde të madhe."

Nëse ti e di se ai është më afër tek Allahu dhe në gradë më të lartë tek Allahu sesa ti, atëherë kjo është e vërtetë. Porse është një fjalë e vërtetë që me të kërkohet të mbrohet e kota, sepse nëse ai është më afër se ti dhe në gradë më të larta se ti, kjo do të thotë se Ai e shpërblen atë dhe i jep atij më tepër se ty. Pra, nuk është kuptimi që kur e lut ti atë, atëherë Allahu do të ta plotësojë nevojën tënde më tepër se do të ta plotësojë nëse ti e lut vetë Allahun e Lartësuar. Nëse ti p.sh.: e meriton dënimin dhe mospranimin e lutjes për shkak se në të ekziston kalim kufijsh, atëherë pejgamberi dhe njeriu i mirë nuk ndihmon dikë në atë që e urren Allahu dhe nuk e merr mundimin të të ndihmojë në atë prej së cilës zemërohet Allahu. Nëse nuk është ashtu, atëherë Allahu është më parësor për ta mëshiruar dhe për t'ia pranuar lutjen.



Kërkimi i lutjes prej dikujt, qoftë i gjallë apo i vdekur.

Nëse ti mendon: Kur ky e lut Allahun, Ai ia pranon lutjen atij më tepër sesa do ta pranonte nëse do ta lutja unë. Pra ky është lloji i dytë: Që të mos kërkosh diçka prej tij dhe të mos e lutësh, porse të kërkosh prej tij që ai të lutet për ty. Kjo është njëlloj sikur i thua një njeriu që jeton: Lutu (bëj dua) për mua! Ashtu sikurse sahabët – Allahu qoftë i kënaqur me ta - kërkonin prej pejgamberit (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) që të bënte dua për ta. Kjo mënyrë, përsa i përket njeriut që jeton, është në përputhje me sheriatin siç e përmendëm edhe më lartë. Kurse përsa i përket të vdekurit, qoftë prej pejgamberëve, njerëzve të mirë, etj.. nuk na lejohet të themi: Bëj dua për ne! Dhe as të themi: Kërkoji Zotit tënd për ne! Këtë gjë nuk e ka bërë asnjë prej sahabëve dhe tabinëve, nuk ka urdhëruar për të ndonjë nga imamët dhe nuk ka ardhur asnjë hadith që të argumentojë për të. Madje ajo që ka ardhur në Sahih (të imam Buhariut) është se kur ata i goditi thatësira në kohën e Umerit- Allahu qoftë i kënaqur prej tij - atëherë ai kërkoi shi me anë të Ibn Abasit dhe tha:"O Allah! Ne kur na godiste thatësira ndërmjetësoheshim tek Ti me anë të pejgamberit tonë dhe Ti na dërgoje shiun. Ndërsa ne tani po ndërmjetësohemi tek Ty me anë të xhaxhait të Pejgamberit tonë, pra na dërgo shi!" E më pas zbriste shiu.

Ata nuk shkuan tek varri i Pejgamberit (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) dhe të thoshin: O i Dërguari i Allahut! Lute Allahun për ne! Kërko shi për ne! Ne ankohemi tek ti për atë që na ka goditur e të tjera shprehje si këto. Këtë lloj veprimi nuk e ka bërë asnjë prej sahabëve, madje ai është bidat dhe Allahu nuk ka dhënë asnjë të drejtë e asnjë provë për të. Madje (sahabët) kur vinin tek varri i pejgamberit (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) e përshëndesnin atë dhe nëse donin të bënin du'a nuk bënin du'a në drejtim të varrit por mënjanoheshin nga drejtimi i varrit duke u drejtuar nga Kibla dhe lusnin vetëm Allahun, Një, duke mos i shoqëruar Atij asnjë, siç e lusnin Atë në çdo vend. Në veprën "el-Muatta" (të Imam Malikut) si dhe në vepra të tjera (të cilat kanë transmetuar hadithe me zinxhirë burrash) tregohet se pejgamberi (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) thotë:"O Allah! Mos e bëj varrin tim idhull që të adhurohet! Është e madhe inatosja e Allahut ndaj një populli që i bën varret e pejgamberëve të tyre xhami."

Në sunen (të Ebi Daudit) transmetohet se Pejgamberi (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) ka thënë:"Mos e bëni varrin tim vend vizite (vend grumbullimi), bëni salavat për mua kudo që të jeni, sepse salavati juaj mbërrin tek unë."

Në dy Sahihët (Buhariut dhe Muslimit) tregohet se pejgamberi (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) ka thënë në kohën që ishte sëmurë prej së cilës sëmundje nuk u çua më:"Allahu i ka mallkuar çifutët dhe të krishterët të cilët i bënë varret e pejgamberëve të tyre xhami."

Në këtë hadith pejgamberi (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) tërheq vëmendjen që të ruhet ummeti (populli) i tij prej veprës së tyre. Ka thënë Aishja - Allahu qoftë i kënaqur prej saj dhe prej prindërve të saj - :"Sikur të mos ishte kjo gjë, atëherë do të shfaqej varri i tij, por ai nuk deshi dhe e urreu që të bëhej xhami." Në Sahihun e Imam Muslimit është transmetuar se pejgamberi (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) ka thënë pesë ditë para se të ndërronte jetë:"Ata që ishin para jush i bënin varret xhami. Kini kujdes! Mos i bëni varret xhami, sepse unë ju ndaloj për këtë gjë."

Në Sunen të Ebu Daudit transmetohet se pejgamberi (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) ka thënë:"I mallkoftë Allahu ata që i vizitojnë shpesh varret dhe ata që bëjnë mbi to xhami dhe ata që vendosin mbi to kandila."

Andaj dijetarët tanë thonë:"Nuk lejohet ndërtimi i xhamisë mbi varre. Gjithashtu thonë se nuk lejohet të bëhet ndonjë zotim për varrin dhe as për ata që janë pranë varrit, se do të çojë atje dirhem (monedhë argjendi), vaj, qirinj, kafshë etj. Të gjitha këto janë zotime të ndaluara dhe gjynah. Në Sahih (të imam Buhariut) është vërtetuar se pejgamberi (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) ka thënë:"Kush zotohet se do t'i bindet Allahut, le ti bindet dhe kush zotohet se do të kundërshtoj Allahun, të mos e kundërshtojë Atë."

Dijetarët kanë rënë në mosmarrëveshje në çështjen se a e ka detyrë shpagimin zotuesi apo jo. Ata kanë dy mendime për këtë çështje, por nuk thotë asnjë prej imamëve të selefëve se namazi në varre dhe përmendoret e varreve (vendet e shenjta) është i pëlqyeshëm dhe se ka ndonjë mirësi. Po ashtu asnjë prej tyre nuk thotë se namazi dhe lutja në to është më i mirë se namazi dhe lutja në vendet e tjera. Madje të gjithë kanë rënë në një mendim të përbashkët, unanim, se namazi në xhami dhe shtëpi është më i mirë se namazi në varre – qofshin ato varre të pejgamberëve apo të njerëzve të mirë -, u quajtën vende të shenjta apo jo. Allahu dhe i dërguari i Tij kanë vendosur norma dhe rregulla, të cilat i përkasin vetëm xhamive dhe që nuk i përkasin aspak vendeve të shenjta. Allahu i Lartëmadhëruar thotë:

"Dhe kush është më i padrejtë se ata që ndalojnë nga përmendja sa më shumë e emrit të Allahut (në falje, dua, etj.) në xhamitë e Allahut, madje që edhe luftojnë për shkatërrimin e tyre." [el-Bekare: 114]

Allahu i i Madhëruar në këtë ajet nuk i përmendi vendet e shenjta. Përsëri thotë i Lartësuari:

"Dhe mos iu afoni atyre (grave) kur ju jeni në itikaf në xhami." [el-Bekare: 187]

Në këtë ajet nuk përmendi vendet e shenjta.

Allahu i Lartësuar thotë:

"Thuaj: Zoti im më ka urdhëruar drejtësi dhe se duhet t'i drejtoheni vetëm Atij në çdo xhami (që të jeni duke u falur)." [el-A'raf: 29]

"Xhamitë e Allahut do të mirëmbahen vetëm nga ata që besojnë Allahun dhe ditën e Fundit, që kryejnë rregullisht faljen (e përcaktuar ditore), që japin zekatin dhe që kanë frikë vetëm Allahun. Këta janë ata në udhëzim të vërtetë." [et-Teube: 18]

"Dhe vërtetë që xhamitë janë për Allahun (të Vetëm), kështu që mos lutni asnjë tjetër bashkë me Allahun." [el-Xhin: 18]

Pejgamberi (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) thotë:"Namazi i burrit në xhami është më i mirë sesa namazi i tij në shtëpinë apo në tregun e tij me njëzet e pesë herë." [Trans. Buhariu]

Gjithashtu pejgamberi (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) ka thënë:"Kush e ndërton një xhami për Allahun, Allahu i ndërton atij një shtëpi në xhenet." [Trans. Buhariu dhe Muslimi]

Përsa i përket varreve ka ardhur ndalim prej pejgamberit (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij), në të cilin ka ndaluar bërjen e varreve xhami, madje ai e ka mallkuar atë që e bënë këtë. Këtë gjë e kanë përmendur shumë prej sahabëve dhe tabi'inëve, siç e ka përmendur edhe Buhariu në Sahihun e tij, Taberaniu e të tjerë në tefsirët e tyre. Gjithashtu e ka përmendur edhe Uthejmete e të tjerë në "Kisasul Enbija" (Historia e Pejgamberëve), tek fjala e Allahut:

"Dhe kanë thënë: Ju nuk do t'i bëni zotat tuaj dhe nuk do t'i lini as Uuddin, as Suuaan, as Jaguthin, as Jaukan dhe as Nesran (emra të idhujve të tyre)." [Nuh: 23]

Ata thonë: Këto emra ishin të disa njerëzve të mirë e të devotshëm nga populli i Nuhut. Pas vdekjes së tyre njerëzit qëndruan në varret e tyre. Pastaj pas një kohe të gjatë ata i bënë përmendoret e tyre idhuj dhe qëndronin tek varret duke u fërkuar, duke i puthur e duke u lutur në to dhe veprime të ngjashme me këto. Nuk ka dyshim që kjo është origjina e shirkut dhe i adhurimit të idhujve. Prandaj pejgamberi (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) tha:"O Allah, mos e bëj varrin tim idhull që të adhurohet." Dijetarët janë të gjithë të një mendim se kush viziton varrin e pejgamberit (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) ose varrin e dikujt nga pejgamberët, njerëzve të mirë, sahabëve dhe anëtarëve të familjes (së pejgamberit (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij)) ose të tjerë, nuk i lejohet vizitorit që ta prekë varrin dhe as ta puthi atë. Madje në të gjithë botën nuk ekziston ndonjë send që është mirë të puthet përveç gurit të zi (në Ka'be). Është vërtetuar në dy Sahihët (Buhari dhe Muslim) se Umeri - Allahu qoftë i kënaqur prej tij - ka thënë:"Pasha Allahun! Unë vërtet e di që ti je një gur që nuk të bën dobi dhe as dëm dhe sikur unë të mos e kisha parë të dërguarin e Allahut (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) duke të puthur, nuk do të të puthja."

Ndaj, nuk është e pëlqyeshme që dikush të prekë apo të puthë dy shtyllat e shtëpisë (Ka'bes) të cilat janë në krah të gurit të zi, as muret e saj (Ka'bes), as vendin e Ibrahimit, as shkëmbin e Kudsit (që ndodhet në Palestinë), as varrin e ndonjë pejgamberi ose të njerëzve të mirë e të devotshëm. Ky është mendimi i përgjithshëm i dijetarëve dhe ata kanë rënë dakord për këtë. Derisa fukahatë (kuptuesit e fesë) kanë rënë në mosmarrëveshje në çështjen e vendosjes së dorës në minberin e zotërisë sonë, të dërguarit të Allahut (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) kur ai ekzistonte dhe nuk ishte prishur. Imam Malik dhe disa të tjerë e kanë urryer këtë sepse është bidat (risi), saqë thuhet se imam Malik kur e pa Ata'en që të bënte një gjë të tillë nuk mori më dituri prej tij Ndërsa imam Ahmedi dhe disa të tjerë e kanë lejuar këtë veprim, sepse e ka vepruar i biri i Umerit - Allahu qoftë i kënaqur me të dy. Përsa i përket fërkimit të varrit të pejgamberit (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) dhe puthjes së tij, që të gjithë ata e kanë urryer këtë dhe e kanë ndaluar, sepse ata e kuptuan atë që kishte për qëllim pejgamberi (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) në lidhje me ndërprerjen përfundimtare të shirkut dhe vërtetimin e Teuhidit dhe përkushtimin e fesë vetëm për Allahun, Zotin e Botëve.

Këtu duket dallimi midis kërkimit prej pejgamberit (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) dhe prej një njeriu të mirë në kohën që ai është gjallë dhe kërkimit prej tij pas vdekjes së tij dhe në mosprezencën e tij Kjo ndodh se atë nuk mund ta adhurojë askush në prezencën e tij Pra, vetë pëjgamberët – paqja e Allahut qoftë mbi ta – dhe njerëzit e mirë e të devotshëm kur janë gjallë, nuk lejojnë askënd që të bëjë shirk me anë të tyre, madje e ndalojnë rreptësisht këtë gjë dhe i ndëshkojnë për këtë. Për këtë Isai – paqja e Allahut qoftë mbi të – tha:

"Kurrë nuk u kam thënë ndonjë gjë përveç asaj që Ti më urdhërove të them: Adhuroni Allahun, Zotin tim dhe Zotin tuaj. Dhe unë isha dëshmitar për ta kur unë isha dhe u mora me ta, por kur Ti më more (dhe më ngrite lart) Ti ishe Vëzhgues mbi ta dhe ti je Dëshmues për çdo gjë." [el-Maide: 117]

Një burrë i tha pejgamberit (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij):"Çfarë dëshiron Allahu dhe ti." Atëherë pejgamberi (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) tha:"A më bëre mua të barabartë me Allahun!? Thuaj:"Çfarë dëshiron Allahu vetëm!"

Përsëri pejgamberi (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) ka thënë:"Mos thoni çfarë dëshiron Allahu dhe Muhamedi, por thoni: çfarë dëshiron Allahu pastaj Muhamedi."

Po ashtu kur Xhuejrija tha:"Midis nesh është i dërguari i Allahut i cili e di se çdo të ndodhë nesër, e ai i tha: Lëre këtë dhe thuaj atë që thoje më parë." [trans. Buhari] dhe pastaj tha:"Mos e teproni në lavdërimin tim ashtu sikurse tepruan të krishterët në lavdërimin e birit të Merjemes. Unë padyshim që jam rob, pra thoni: Robi i Allahut dhe i dërguari i tij."

Njëherë kur u rreshtuan në rresht pas tij (pejgamberi (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij)) të ngritur në këmbë u tha:"Mos më madhëroni mua ashtu sikurse adhurojnë të huajt njëri-tjetrin."

Enesi ka thënë:"Ata (sahabët) nuk donin ndonjë gjë më shumë sesa pejgamberin (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij), megjithatë kur e shikonin nuk çoheshin në këmbë për të, sepse e dinin se ai e urrente këtë gjë."

Gjithashtu kur Muadhi bëri sexhde për të e ndaloi duke i thënë:"Nuk lejohet të bëhet sexhde për asnjë tjetër përveç Allahut. Nëse do të urdhëroja dikë që t'i bënte sexhde dikujt, do të urdhëroja gruan t'i bënte sexhde burrit të saj, për shkak të drejtës së madhe që ka ai ndaj saj."

Kur i sollën tek Aliu heretikët, të cilët i kaluan kufijtë (duke e tepruar) në madhërimin e Aliut dhe besuan se ai ishte zot, ai (Aliu) urdhëroi që ata të digjen me zjarr.

Ky pra është karakteri i pejgamberëve dhe eulijave. Dhe kush e admiron faktin që njerëzit ta teprojnë në madhërimin e tij pa të drejtë, ai është prej atyre që dëshirojnë arrogancë dhe shkatërrim në tokë, ashtu si Faraoni dhe të ngjashëm me të. Këtu hyjnë edhe shehlerët e humbjes, qëllimi i të cilëve është arroganca në tokë dhe shkatërrimi, sprovimi me anë të pejgamberëve dhe njerëzve të mirë e të devotshëm, marrja e tyre për zota, bërja e shirkut me anë të tyre duke e bërë këtë pas vdekjes së tyre dhe në kohën që ata nuk janë të pranishëm, ashtu siç është bërë shirk me Uzejrin dhe Mesinë. Pra, këtu duket qartë edhe dallimi midis kërkimit prej pejgamberit (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) dhe prej njeriut të mirë e të devotshëm në kohën kur ai është gjallë dhe prezent dhe kërkimit prej tij pas vdekjes së tij e në mospraninë e tij. Asnjë prej gjeneratave të para të këtij populli në kohën e sahabëve, as tabi'inët dhe as ata që ishin një brez pas tabi'inëve nuk e kryenin namazin dhe du'anë në varret e pejgamberëve dhe nuk kërkonin prej tyre. Nuk kërkonin ndihmë prej tyre në mosprezencën e tyre dhe as në varret e tyre dhe nuk qëndronin në to me qëllim adhurimi. Prej shirkut më të madh është që njeriu të kërkojë ndihmë nga i vdekuri apo nga ai që nuk është i pranishëm. Siç përmendi pyetësi se ai kërkon ndihmë prej tij kur ka fatkeqësi dhe thotë: O zotëria im, filani! Njësoj sikur kërkon prej tij largimin e dëmit apo sjelljen e një dobie. Ky është edhe realiteti i të krishterëve në lidhje me Mesinë dhe nënën e tij, rabinëve dhe murgjëve të tyre. Siç dihet krijesa më e mirë dhe më e ndershme tek Allahu është pejgamberi ynë, Muhamedi (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi tëdhe familjen e tij), dhe njerëzit që e dinë më së miri vlerën dhe të drejtën e tij janë sahabët. Shokët e tij, Sahabët, nuk e vepronin një gjë të tillë as në mosprezencën e tij dhe as pas vdekjes së tij. Mushrikët (idhujtarët) i atribuojnë shirkut gënjeshtrën, sepse gënjeshtra është e shoqëruar ngushtë me shirkun. Allahu i Lartësuar thotë:

"Kështu pra, braktisni adhurimin e pështirë të idhujve, braktisni edhe fjalën e rreme. Jini hunafa LIL-LAH (për të adhuruar vetëm Allahun) duke mos i vënë Atij shok në adhurim. Dhe kushdo që i emëron shok (të barabartë) Allahut, kjo është sikur ai të kishte rënë nga qielli dhe ta kishin kapur zogjtë." [el-Haxh: 30-31]

Pejgamberi (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) thotë:"Dëshmia e rreme është barazuar me shirkun që i bëhet Allahut." Dhe e përsëriti këtë fjalë dy ose tre herë.

Allahu i Lartësuar thotë:

"Padyshim se ata të cilët morën viçin për ta adhuruar, zemërimi i Zotit të tyre dhe poshtërimi i Tij do t'i mbulojë ata në jetën e kësaj bote. Kështu i shpërblejmë Ne ata që shpifin dhe trillojnë." [el-A'raf: 152]

Ibrahimi (miku i afërt i Allahut) – paqa e Allahut qoftë mbi të – ka thënë:

"A është mashtrimi – të adhuruar të tjerë të rremë në vend të Allahut që ju dëshironi? Po ç'mendoni atëherë për Zotin e botëve?" [es-Safat: 86-87]

Prej gënjeshtrave të tyre është se ndonjë prej tyre thotë në lidhje me shehun e vet: Nëse muridi (ithtari i shehut) ndodhet në perëndim dhe shehu i tij në lindje, largohet pengesa që ndodhet midis tyre dhe ai i përgjigjet atij. Madje, nëse shehu nuk është kështu siç u cilësua, atëherë ai nuk është shejh. S'ka dyshim se shejtani i mashtron ata, ashtu siç mashtroi adhuruesit e idhujve. Pra, siç ndodhte më parë me arabët dhe idhujt e tyre, me adhuruesit e yjeve e hajmalive prej shirkut e magjisë. Ashtu siç ndodhte me tatarët, indianët, sudanezët dhe grupe të tjera idhujtare, të cilat u mashtruan prej shejtanëve duke bashkëpunuar me ta. Shumë prej atyre mund t'u ndodhë një prej atyre llojeve, veçanërisht kur dëgjojnë fërshëllimë apo përplasje duarsh, shejtanët ndoshta zbresin mbi ta e ndonjëri prej tyre goditet sikurse goditet dikush prej epilepsisë e më pas ndiqet me një zë si zëri i devesë, duke qenë si shkumëngari dhe dëgjohet prej tij një ulërimë e bezdisshme. Gjithashtu ai flet gjëra që nuk i kupton as vetë e as të pranishmit. Po ashtu dhe shembuj të tjerë si këta që u përmendën, ku mund të bien këta njerëz të humbur.



Ndërmjetësimi me pozitën dhe shenjtërinë e dikujt

Pjesa e tretë tregon për ata që thonë: O Allah! Të drejtohem Ty me pozitën që ka filani tek Ty, ose me bereqetin e filanit, ose me shenjtërinë që ka filani tek Ty, më bëj mua këtë dhe këtë. Kjo është diçka që e veprojnë shumë njerëz, por një gjë e tillë nuk ka ardhur prej asnjërit nga sahabët, tabi'inët apo prej ndonjërit nga të parët e këtij populli, që të jenë lutur me një du'a si kjo që përmendëm më lart. Mua nuk më është transmetuar nga ndonjë dijetar diçka rreth kësaj që ta tregoj, përveçse atë që kam tek fetuatë e fekihut Ebu Muhamed bin Abdis-Selam. Ai ka thënë: Nuk i lejohet askujt ta bëjë një gjë të tillë, përveçse me Pejgamberin (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij), për arsye se ka ardhur argument në lidhje me Pejgamberin (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij). Kuptimi i fetuas (përgjigjes së tij në lidhje me këtë çështje): Është transmetuar nga Nesaiu, Tirmidhiu dhe të tjerë se Pejgamberi (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) i ka mësuar disa nga shokët e tij që të luten duke thënë:"O Allah! Unë të lutem dhe ndërmjetsohem tek Ty me anë të Pejgamberit tënd, Pejgamberit të mëshirës. O Muhamed! O i dërguar i Allahut! Unë ndërmjetësohem me ty tek Zoti im për nevojën që kam për të ma plotësuar atë. O Allah! Bëje atë të ndërmjetësojë për mua."

Me këtë hadith disa kanë argumentuar duke thënë se lejohet ndërmjetësimi me Pejgamberin (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) gjatë jetës dhe mbas vdekjes së tij. Ata thonë se nuk gjendet tek ndërmjetësimi lutja e krijesave dhe as kërkimi i ndihmës nga krijesa, por kjo është thjesht lutje dhe kërkimi i ndihmës prej Allahut, porse bën pjesë në të kërkimi me anë të pozitës së tij, siç ka ardhur në Sunen të Ibn Maxhes se Pejgamberi (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) ka thënë në lutjen e atij që del për lutjen e namazit të thotë:"O Allah! Unë të lutem Ty me të drejtën që kanë kërkuesit ndaj Teje dhe me drejtën e kësaj ecjeje, sepse unë nuk kam dalë mosmirënjohës e as arrogant, as për sy e faqe e as për t'u bërë i njohur. Unë kam dalë se i frikësohem inatosjes Tënde dhe se dëshiroj kënaqësinë Tënde. Kërkoj që të më shpëtosh prej zjarrit dhe të më falësh gjynahet, sepse askush nuk i fal gjynahet përveç Teje."

Në këtë hadith thonë se ai kërkoi me të drejtën që kanë kërkuesit ndaj Tij dhe me të drejtën e ecjes së tij për në namaz. Kjo është një e drejtë të cilën Allahu ia ka ngarkuar Vetes së tij Allahu i Lartësuar thotë:

"Ndërsa për besimtarët ishte detyrë për Ne që ti ndihmonim." [er-Rum: 47]

Gjithashtu thotë Allahu i Lartësuar:

"Është një premtim që është mbi Zotin tënd, i cili duhet të përmbushet.'' [el-Furkan: 16]

Kurse në dy Sahihët është transmetuar nga Muadh bin Xhebeli se pejgamberi (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) i ka thënë:"O Muadh! A e di ti se cila është e drejta e Allahut ndaj robërve? Ai tha: Allahu dhe i dërguari Tij janë më të ditur. Tha:"E drejta e Allahut ndaj robërve është që ta adhurojnë Atë e të mos i shoqërojnë Atij asgjë. A e di ti se çfarë të drejte kanë robërit ndaj Allahut në qoftë se e bëjnë këtë? E drejta e tyre ndaj Tij është që të mos i dënojë ata." Dhe është transmetuar në më shumë se një hadith shprehja:"Është detyrë për Allahun kjo dhe kjo." Sikurse fjala e Tij:"Nuk i pranohet namazi atij që pi raki për dyzet ditë. Në qoftë se pendohet, e pranon Allahu pendimin e tij, por në qoftë se e përsërit për herë të tretë e të katërt, atëherë është detyrë për Allahun që t'i japë të pijë nga tineti khibal. U pyet: E çfarë është tinetu khibal? Tha: është pija e banorve të zjarrit."

Një grup dijetarësh thonë:"Në këtë hadith që u përmend nuk ekziston lejimi i ndërmjetësimit me anë të tij (pejgamberit (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij)) mbas vdekjes së tij dhe kur ai nuk është present, por në të gjendet ndërmjetësimi gjatë jetës së tij dhe kur ai ishte present."

Është transmetuar në Sahihun e Buhariut se Umer bin Khatab - Allahu qoftë i kënaqur prej tij - i kërkoi Abasit që t'i lutej Allahut për zbritjen e shiut dhe tha:"O Zoti ynë! Kur na godiste thatësirë ndërmjtësoheshim tek Ty me të Dërguarin tonë dhe na e zbrisje shiun, kurse tani po ndërmjetësohemi tek Ty me xhaxhain e Pejgamberit, kështu që na zbrit shi, dhe shiu zbritte. Pra, qartësoi Umer bin Khatabi - Allahu qoftë i kënaqur prej tij - se ndërmjetësoheshin me anë të pejgamberit (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) gjatë jetës së tij dhe shiu u zbritte.

Ndërmjetësimi i tyre me anë të tij ishte se ata i kërkonin atij (pejgamberit (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij)) që të luste Allahun për ta dhe ai lutej. Gjithashtu ata luteshin bashkë me të dhe arrinin atë që donin me anë të ndërmjetësimit dhe lutjes së tij, siç ka ardhur në Sahih nga Enes Ibn Malik – Allahu qoftë i kënaqur prej tij - transmetohet se një burrë hyri në xhami ditën e xhuma prej një dere që ishte afër "Darul Kadaë," ndërkohë që i dërguari i Allahut (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) ishte në këmbë duke mbajtur hutbe (ligjëratë). Ai u drejtua nga i dërguari i Allahut siç ishte në këmbë dhe tha:"O i dërguari i Allahut! Pasuritë u shkatërruan dhe rrugët janë bllokuar, prandaj lute Allahun që ta ndalojë atë prej nesh. Atëherë, i dërguari i Allahut (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi tëdhe familjen e tij) ngriti duart dhe tha: Zoti ynë! Zbrite shiun përreth nesh e jo mbi ne. Zoti ynë! Zbrite nëpër male, kodrina, lugina dhe nëpër pemë e bimë. Më pas tha: Ai (shiu) u ndërpre dhe ne dolëm duke ecur në diell." Në këtë hadith tha: Lute Allahun për ne që ta ndërpresë shiun prej nesh. Po ashtu është transmetuar në Sahihun e Buhariut se Abdullah Ibn Umeri tha: Mua më kujtohet që Ebu Talibi thoshte për të dërguarin e Allahut (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij):

"Me anë të fytyrës së tij kërkohej shiu prej resë, vendkthimi dhe ndihmëtari i jetimëve. Ai që i ndalon vejushat e varfëra nga ajo çka i dëmton." (Trasmenton Buhariu)

Pra, ky ishte ndërmjetësimi i tyre me atë (pejgamberin) qoftë në kërkimin e shiut apo diçka tjetër. Kur ai vdiq, u ndërmjetësuan me anë të Abasit - Allahu qoftë i kënaqur prej tij,- ashtu siç ndërmjetësoheshin dhe kërkonin shiun me anë të tij. Ata nuk kërkuan shiun me anë të tij mbas vdekjes së tij, as në mosprezencën e tij, as tek varri i tij e as tek varri i ndonjë tjetri. Po kështu veproi Muauije Ibn Ebu Sufjan – Allahu qoftë i kënaqur prej tij - i cili kërkoi shi me anë të Jezid ibn Es'ued el-Xhureshij2 duke thënë: O Zoti ynë! Ne po ndërmjetësohemi tek Ty me më të mirin prej nesh! O Jezid, ngriji duart tek Allahu (për të bërë lutje)! Ndërkohë ai ngriti duart, u lut dhe zbriti shiu.

Për shkak të kësaj, dijetarët thonë se është e pëlqyeshme që të kërkohet shiu me anë të njerëzve të mirë e të drejtë. Dhe nëse ata që do të kërkojnë shiun do të jenë prej familjes së të dërguarit të Allahut (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) është më mirë. Asnjë prej dijetarëve nuk ka thënë se është prej fesë ndërmjetësimi dhe kërkimi i shiut me anë të pejgamberit dhe njeriut të mirë pas vdekjes së tij e në mosprezencën e tij. Gjithashtu, ata nuk e kanë bërë të pëlqyeshme një gjë të tillë në kërkimin e shiut, as në kërkimin e ndihmës e as në lutjet e tjera. "Lutja është truri i adhurimit." Adhurimi është i bazuar në sunet e pasim dhe jo mbi teka e risi. Allahu duhet të adhurohet me atë çka vendosur si fe dhe nuk duhet të adhurohet me teka dhe risi.


--------------------------------------------------------------------------------

2. Sahab i cili erdhi e u vendos në Sham dhe jetoi në fshatin Zebedin në Guta. Ibn Asakir tek "Hisoria e Damaskut" thotë:"Jam informuar se Jezid ibn el-Esuedi pasi falte namazin e jacisë në xhaminë e Damaskut, dilte për të shkuar në Zebedin dhe gishti i madh i tij i ndriçonte. Me dritën e tij ecte derisa arrinte në Zebedin. Për shkak të mirësisë së tij, Muauija i kërkonte të bënte du'a për të rënë shi.


--------------------------------------------------------------------------------

Allahu i Lartëmadhëruar thotë:

"Apo kanë ata shokë e të barabartë me Allahun (Zota të rremë të tyre) të cilët kanë themeluar dhe përcaktuar për ta ndonjë fe të cilën nuk e ka urdhëruar e përcaktuar Allahu?" [esh-Shura: 21]

Gjithashtu thotë:

"Lutjuni Zotit tuaj me përulje në veten tuaj. Vërtet Ai nuk i do ata që kalojnë kufinjtë." [el-A'raf: 55]

Pejgamberi (paqja, shpëtimi dhe mëshira e Allahut qoftë mbi të dhe familjen e tij) ka thënë:"Vërtet që ka për të patur njerëz prej këtij populli që i kalojnë kufinjtë në lutje dhe pastërti."

Gjykimi ndaj atij që kur e godet ndonjë fatkeqësi apo frikë kërkon ndihmë prej shehut të vet

Përsa i përket atij personi që kur e godet ndonjë fatëkeqësi ose frikësohet nga diçka, kërkon ndihmë prej shehut të vet, duke kërkuar që t'ia bëjë të qëndrueshme zemrën prej rrethanës (gjëndjes) që ai ndodhet, gjykimi është se kjo është shirk. Po ashtu kjo është prej riteve të fesë së krishtere, sepse Allahu është Ai që zbret mëshirën dhe largon dëmin. Allahu i Lartëmadhëruar thotë:

"Dhe në qoftë se Allahu të prek me ndonjë lëndim, nuk gjendet dikush tjetër që mund të ta heqi atë përveç Atij, edhe në qoftë se Ai dëshiron ndonjë të mirë,

[no name]

JETA E VARRIT

E’udhu bil-lahi minesh-shejtanirr-rraxhim

Bismil-lahirr-rrahmanirr-rrahim



Falënderimi i takon All-llahut xh.sh. atë e falë*nde*r*ojmë dhe prej Tij ndihmë dhe falje kërkojmë.

Kërkojmë mbështetje tek All-llahu xh.sh. nga të këqiat e shpirtit dhe veprave tona. Atë që udhë*zon All-llahu, s’ka kush e humb dhe atë që humb, s’ka kush e udhëzon. Dëshmoj se s’ka zot tjetër përveç All-llahut dhe dëshmoj se Muhammedi a.s. është rob dhe i Dërguar i Tij.



Të dashur vëllezër muslimanë!

Njeriu jeton në këtë botë dhe gjatë veprimtarisë së tij jetësore kryen vepra të mira apo të këqia dhe vjen momenti kur ai vdes. All-llahu në Kur’an thotë: “Çdo krijesë do ta shijojë vdekjen...” (El-Enbija: 35). Por kjo vdekje nuk është fundi i jetës, por mbyllja e një periudhe që është periudhë sprove për të, argument për këtë është fjala e All-llahut në Kur’an: “Është Ai që krijoi vdekjen dhe jetën për t’ju sprovuar se cili prej jush është më vepërmiri. Ai është Ngadhënjyesi, Mëkatfalësi.” (El-Mulk: 2) dhe fill*i*mi i një periudhe tjetër e vërtetuar nga fjalët e All-llahut xh.sh. në Kur’an dhe hadithet e të Dërguarit a.s.. Jetën pas vdekjes mund ta ndajmë në dy periudha:



1. Jeta e varrit.

2. Ahireti.

Në këtë fletushkë do të përpiqemi të tregojmë diçka nga jeta e varrit, e cila fillon pas vdekjes së njeriut dhe mbaron me ringjalljen e tij në ditën e Gjykimit. Se ç’farë i ndodhë njeriut gjatë kësaj periudhe e ka sqaruar mjaftë i Dërguari  në shumë hadithe, njëri prej të cilëve është hadithi i mëposhtëm:

Transmeton Imam Ahmedi nga Berai bin Azib r.a. që ka thënë:

“Dolëm me të Dërguarin a.s. me xhenazen e një burri prej ensarëve (medinasve). Pasi e varr*o*sëm, u ul i Dërguari i All-llahut në drejtim të Kiblës dhe ne u ulëm rreth tij, sikur mbi kokat tona të qëndronte një zog (u ulëm qetë). Në dorë i Dërguari a.s. kishte një shkop, me të cilin gërvishtte tokën. Pastaj filloi të shikojë në qiell dhe në tokë, e ngriti dhe e uli shikimin e tij tri herë, dhe tha: “Kërkoni ndihmën e All-llahut nga ndëshkimi i varrit.” Pastaj tha: “Kur njeriu besimtar gjendet në momentin e ndarjes nga kjo botë dhe pritjes së ahiretit, i zbresin atij melaike nga qielli me fytyra të bardha si dielli, me vehte kanë qefinë nga qefinët e xhennetit dhe erëra të mira nga ato të xhennetit. Ata i ulen atij me një gjërësi sa i sheh syri. Pastaj vjen meleku i vdekjes, i cili ulet tek koka e tij dhe thotë: “O shpirt i mirë, dil për në mëshirën All-llahut dhe kënaqësinë e Tij”. Pastaj shpirti del me një lehtësi të tillë, siç del pika e ujit nga gryka e shtëmbës, dhe meleku i vdekjes e merr atë. Këtë shpirt e përshëndesin të gjithë melaiket e qiellit dhe të tokës, i hapen atij dyert e qiellit dhe secili prej këtyre grupeve të melaikeve që rrijnë në këto dyer, i luten Zotit që ta ngrejë këtë shpirt edhe më lart. Në momentin kur meleku i vdekjes ia merr shpirtin, melaiket e mëshirës ia rrëmbejnë atij këtë shpirt sa hap e mbyll sytë, dhe nuk e lëshojnë atë derisa e vendosin në atë qefin dhe në ato erëra dhe del nga kjo një erë misku - më e mira erë që gjëndet në sipërfaqen e tokës. Kështu melaiket e mëshirës ngrihen me këtë shpirt lart në qiell. Rrugës këta takojnë grupe melaikesh të cilët thonë: “Ç’është ky shpirt i mirë?” U përgjigjen: është filani i biri i filanit, duke e përmendur me emrat më të bukur me të cilët e kanë thirrur në dunja. Kështu shkojnë derisa të arrijnë në qiellin e dunjasë. Këtu kërkojnë që t’u hapet ky qiell, dhe ai hapet. Melaiket që rrijnë në këtë qiell e shoqërojnë shpirtin deri në qiellin që vjen më pas dhe kështu deri sa të arrijnë në qiell*in e shtatë. Thotë All-llahu xh.sh.: “Shkruajeni librin e robit tim në Ilijjin (libër në të cilin shkruhen veprat e mira) pastaj i thuhet: “Kthejeni në tokë, se Unë ua kam premtuar atë, se nga ajo (toka) i krijova dhe tek ajo i kthej dhe prej saj do t’i ngrej përsëri në ahiret (ditën e Gjykimit)”. Pastaj shpirti i kthehet në tokë. Pasi shpirti është kthyer në trupin e tij ai ndjen zhurmën e hapave të atyre që ikin. Në këtë çast të vdekurit i vijnë dy melaike me pamje të ashpër dhe i ulen afër duke e pyetur: “Kush është zoti yt?” -ai përgjigjet: “Zoti im është All-llahu”. Pastaj thonë: “Cila është feja jote?” -thotë: “Feja ime është Islami”. Pastaj pyesin: “Cili ishte ai burrë që ju dërgua juve?” - thotë: “Ai është i Dërguari i Zotit” Melaiket e pyesin përsëri: “Cila ka qënë puna jote?” -thotë: “Lexova librin e All-llahut dhe e besova atë”. Këto tre janë e fundit sprovë që i paraqitet besimtarit, siç thotë All-llahu në Kur’an: “I përforcon All-llahu ata të cilët besuan, me një fjalë të palëkundëshme në jetën e kësaj bote”. Prandaj ai thotë: “Zoti im është All-llahu, feja ime është Islami dhe i Dërguari im është Muhammedi a.s.”. Thëret një thi*rr*ës në qiell: “Tha të vërtetën robi Im, prandaj shtroni atij prej shtrojeve të xhennetit dhe visheni atë me veshje të xhennetit dhe hapni atij derën tek xhenneti”. I vjen atij nga era e tij dhe mirësitë e tij, gjithashtu i zgjerohet varri me një hapësirë sa sheh syri. Në këtë moment i vjen atij një burrë me pamje të hijshme me rroba të bukura dhe me erë të mirë dhe thotë: “Gëzohu me atë që të gëzon ty, përgëzohu me kënaqësinë e Zotit dhe xhennete në të cilat ka mirësi të përhe*rshme”, kjo është dita e cila të është premtuar. Pastaj shpirti i tij thotë: “Edhe ty të përgëzoftë All-llahu me të mira, po kush je ti?” -“Unë jam puna jote e mirë. Për Zotin, vërtet ti ishe i shpejtë në mirësi dhe bindje ndaj All-llahut dhe i ngadalshëm në mëkate. Prandaj All-llahu të shpërbleftë me të mira”. Pastaj i hapet atij një derë nga zjarri dhe i thuhet: “Ky do të ishte vendi yt po të ishe prej mëkatarëve, e zëvëndësoi Zoti këtë vënd me këtë dhe i paraqitet xhenneti. Ndërsa sheh se ç’ka atje, thotë: “Zoti im, shpejtoje kijametin me qëllim që të shkoj tek të afërmit e mi dhe pasuria ime”. I thuhet atij: “Rri i qetë!”.

Ndërsa mosbesimtarit, kur është në momentin e ndarjes nga kjo botë dhe afrimit për në ahiret, i zbresin atij melaiket nga qielli, me pamje të ashpër, me fytyra rë zeza. Në duar ata mbajnë pëlhura prej zjarri dhe i ulen atij në një distancë sa sheh syri. Pastaj vjen meleku i vdekjes i cili i ulet tek koka dhe i thotë: “O shpirt i keq, dil për tek zemërimi i All-llahut”. Kështu del shpirti nga trupi i tij me vështirësi të madhe sikurse del boshti me kunja nga leshi i lagur. Ndërkohë e mallkojnë atë të gjithë melaiket midis qiellit dhe tokës dhe të gjithë melaiket në qiell. I mbyllen atij të gjitha dyert në qiell dhe melaiket që qëndrojnë në këto dyer i luten Zotit që mos ta ngrejë këtë shpirt të keq pranë tyre. Kur meleku i vdekjes ia merr shpirtin, melaiket që zbritën nga qielli ia marrin atij nga duart sa hap e mbyll sytë dhe e vendosin në atë pëlhurën prej zjarri prej ku del një erë shumë e keqe, më e keqja erë që gjendet në faqen e dheut. Pastaj ngrihen me të në qiell dhe kur kalojnë pranë çdo grupi melaikesh ata pyesin: “Ç’është ky shpirt i keq?” -i përgjigjen: “është filani i biri filanit” -dhe i përmendin emrat më të këqinj me të cilët e kanë thirrur në dunja. Kur arrijnë me të në qiellin e tokës dhe kërkojnë t’u hapet, ai nuk u hapet. Pastaj tha i Dërguari i All-llahut: “Nuk u hapen atyre dyert e qiellit dhe nuk hyjnë në xhennet aq sa hyn deveja në vrimën e gjilpërës”. Thotë All-llahu i Lartësuar: “Shkruajeni librin e tij në sixhxhin (libri ku shkruhen veprat e këqia), në vëndin më të ulët”. Pastaj u thuhet: “Kthejeni robin tim në tokë, sepse unë nga ajo i krijova, tek ajo do t’i kthej dhe prej saj do t’i nxjerr përsëri”. Pastaj hidhet shpirti derisa të shkojë në trupin e tij, dhe ai dëgj*on hapat e shokëve kur largohen. Ndërkohë i vijnë atij dy melaike me pamje të ashpër të cilët i ulen pranë dhe i thonë: “kush është Zoti yt?” -thotë: “Ah! Ah! Nuk e di”. Pyesin përsëri: “Ç’mund të thuash për njeriun që u dërgua tek ju?” -ai nuk është i udhëzuar ndaj dhe s’e thotë dot emrin e tij. Dhe i thuhet: “Muhammedi!”. - “Ah! Ah! -Thotë: “Nuk e di. Kam ndëgjuar njerëzit ta përmëndnin” dhe i thonë: “Nuk e dite, prandaj s’e the”. Dëgjohet më pas një thirrje nga qielli që thotë se gënjeu. Shtrojeni atë në shtroje prej zjarri. Hapet pastaj një derë prej dyerve të zjarrit kështu që atij i vjen afsh i nxehtë dhe erë kalbësire. Varri i ngushtohet derisa brinjët e krahërorit i ndërfuten me njëra-tjetrën. Pastaj i afrohet një burrë me fytyrë të shëmtuar, me rroba të këqia dhe me erë të keqe dhe i thotë: “Përgëzohu me të keqen tënde. Kjo është dita jote e cila të është premtuar”. -Po ty, të përgëzoftë Zoti me sherr, kush je ti? Burri i shëmtuar thotë: “U jam puna jote e keqe. Për Zotin ti ke qenë njeri i ngadalshëm në bindjen dhe adhurimet ndaj All-llahut dhe i shpejtë ne vepra të këqia (mëkate), prandaj All-llahu të shpërbleftë me të keqia!

Pastaj goditet me një çekan hekuri, që sikur të goditej me të një mal do të bëhej pluhur. Kështu goditet me të dhe bëhet pluhur. Pastaj All-llahu e kthen edhe një herë siç ishte dhe goditet përsëri dhe ai nxjerr një klithmë të fortë që e dëgjon çdo gjë përveç njerëzve dhe xhinëve. Dhe hapet një derë nga xhehennemi dhe i shtrohet shtroje prej xhehennemi dhe thotë: “O Zot mos e bë kijametin”.



Shënim

Sigurisht në qoftë se ne hapim varrin e një personi dhe shohim nëse është i zgjeruar apo i ngushtuar, do të shohim se varri i tij ka po atë madhësi që ka pasur kur e kemi varrosur këtë njeri. Kjo çështje (zgjerimi apo ngushtimi i varrit) është një e fshehtë që ne nuk mund ta përceptojmë dot qoftë edhe me mjete shumë të sofistikuara. Ashtu siç është dija jonë rreth shpirtit për të cilin shumë studiues nga fusha të ndryshme të shkencës janë përpjekur pa sukses për ta zbuluar. Dhe vërtet në Kur’an thuhet:

“Të pyesin për shpirtin, thuaj: Shpirti është çështje që i takon vetëm Zotit tim. Por juve nuk ju është dhënë nga dija veçse pak.”

(El-Isra: 85)

[no name]

DOMOSDOSHMËRIA E TË VEPRUARIT NË SUNNET

Falënderimi i takon All-llahut xh.sh., Zotit të botëve dhe përfundimi i mirë u takon të devotshmëve.

Bekimi dhe paqja e All-llahut qofshin mbi robin dhe të Dërguarin e tij, Muhammedin, i cili është dërguar si mëshirë për mbarë botën dhe argument për të gjithë njerëzit. Bekimi dhe paqja qofshin edhe mbi familjen dhe shokët e tij, të cilët ua përcollën Librin e Zotit dhe Sunnetin e të Dërguarit gjeneratave pas tyre me besnikëri dhe precizitet, duke mbajtur mënd mirë fjalët dhe kuptimet. Qoftë i kënaqur All-llahu me ta dhe na bëftë prej pasuesve të tyre të mirë.

Janë dakorduar të gjithë dijetarët se bazat për sqarimin e hallallit dhe haramit janë: Kur’ani i Madhëruar, i cili është i paprekshëm nga ndryshimet dhe rrenat, Sunneti i Resulull-llahut s.a.v.s. dhe në fund pëlqimi i të gjithë dijetarëve rreth ndonjë çështjeje.

Argumentet për këto baza janë të shumta dhe të njohura.






RREGULLAT THEMELORE

Sa i përket bazës së parë - KUR’ANIT, All-llahu xh.sh. në shumë ajete urdhëron në domosdoshmërinë e të punuarit me të, si dhe në domosdoshmërinë e ndalimit të asaj që ai e ndalon.

All-llahu xh.sh. thotë:

"Pasoni atë që u është zbritur nga Zoti i juaj, dhe mos zini miq pos Tij. Pak është ajo që e merrni si përvojë."

(A'raf 3)

"Dhe ky libër është dobiprurës, Ne e zbritëm, përmbajuni këtij dhe ruajuni ashtu që të mëshiroheni."

(En'am 155)

"Juve ju erdhi nga All-llahu dritë dhe libër i qartë: All-llahu me të e vë në rrugët e shpëtimit atë që ndjek kënaqësinë e Tij dhe me ndihmën e tij i nxjerr ata prej errësirës në dritë dhe i udhëzon në rrugë të drejtë"

(Maide 15,16)

"Ata që mohuan Kur’anin kur u erdhi janë të marrë. Ai është një libër ngadhënjyes. Atij nuk mund t’i mvishet e pavërteta nga asnjë anë; është i zbritur prej të Urtit, të Lavdishmit"

(Fussilet 41,42)

"Më është zbritur ky Kur’an që t’ju tërheq vërejtjen juve dhe atij që i komunikohet"

(En'am 19)

"Ky (Kur’an) është kumtesë për njerëz, që me të të këshillohen"

(Ibrahim 52)

Ka edhe shumë ajete tjera të cilat flasin mbi këtë temë.

Gjithashtu kemi edhe mjaft hadithe të vërteta nga Resulull-llahu s.a.v.s. me të cilat ai na urdhëron t’i përmbahemi Kur’anit, duke aluduar në ate se kush e përfill udhëzohet, kurse kush e braktisë, lakon nga rruga e drejtë.

Nga këto hadithe është edhe hadithi që e ka thënë në hutben e tij në haxhul-veda (Haxhxhin e lamtumirës):

"Ua kam lënë juve një gjë, që nëse kapeni për të nuk do të lajthitni, e ky është Libri i All-llahut." (transmeton Muslimi në Sahihun e tij).

Gjithashtu transmeton Muslimi në sahihun e tij nga Zejd ibn Erkami r.a. i cili thotë se Muhammedi s.a.v.s. ka thënë:

"Ju kam lënë dy gjëra: gjëja e parë është Libri i All-llahut, në të cilin ka udhëzim dhe dritë, pra veproni me Librin e All-llahut dhe kapuni për te. Gjëja e dytë është familja ime. Ju përkujtoj në emër të All-llahut në familjen time, ju përkujtoj në emër të All-llahut në familjen time."

Në një transmetim tjetër qëndron:

"Kur’ani është litari i All-llahut, kush kapet për te udhëzohet kurse kush e braktis, lajthitë nga rruga e drejtë"

Gjithashtu ka edhe hadithe tjera që flasin mbi këtë temë.

Janë dakorduar të gjithë dijetarët, nisur prej sahabëve dhe të tjerëve pas tyre, se është obligim i domosdoshëm të kapurit për Librin e All-llahut xh.sh. dhe të gjykuarit me të në përputhje me Sunnetin e Resulull-llahut s.a.v.s., gjë që nuk ka nevojë ta argumentojmë duke pasur parasysh ajetet dhe hadithet e lartpërmendura.

SUNNETI (baza e dytë) është vepra dhe fjalët e Resulull-llahut s.a.v.s. që ka depërtuar tek ne nëpërmjet transmetimit të vertetuar (të saktë), transmetim i cili është bërë nëpërmjet sahabëve dhe transmetuesve të besueshëm, të cilët e kanë ndjekur rrugën e të Dërguarit s.a.v.s. me korrektësi.

Të gjithë dijetarët prej sahabëve dhe të tjerëve pas tyre besojnë në këtë bazë, argumentojnë me te dhe ia mësojnë popullit këtë. Kanë shkruar mbi këtë bazë libra të shumtë dhe e kanë sqaruar këtë në librat e (usuli-fikhut) dhe terminologjisë së hadithit (mustalah hadithit).

Ajetet që flasin mbi këtë janë të shumta. Nga këto ajete janë edhe ajetet që urdhërojnë muslimanët ta pasojnë dhe respektojnë Sunnetin e të Dërguarit të All-llahut s.a.v.s. Këto ajete u janë drejtuar muslimanëve të kohës së tij, si dhe atyre që vijnë pas, ngase ai është i Dërguar nga All-llahu për të gjithë dhe ngase të gjithë janë të urdhëruar ta pasojnë dhe respektojnë, deri në Ditën e Kijametit.

Muhammedi s.a.v.s. është komentues i Librit të All-llahut, sqarues i tij me fjalët, veprat dhe pëlqimet e tij. Po qe se nuk ekzistonte Sunneti (hadithet), muslimanët nuk do ta dinin numrin e rekateve të namazeve, formën e tyre dhe çka është vaxhib në to. Nuk do t’i dinin me përpikëri rregullat e agjërimit, zekatit, haxhxhit, xhihadit, urdhërimit për të mirë dhe ndalimit nga e keqja, nuk do të dinin me përpikëri rregullat e marrëdhënieve ndërnjerëzore (muamelat) dhe atë që All-llahu e ka bërë obligim të realizohet, qoftë dënim ose kundërvajtje, e që nuk është përmendur në Kur’an.

All-llahu xh.sh. thotë:

"Bindjuni All-llahut dhe të Dërguarit, ashtu që të mëshiroheni"

(Ali Imran 132)

"O ju që besuat, bindjuni All-llahut, respektoni të Dërguarin dhe përgjegjësit nga ju. Nëse nuk pajtoheni për ndonjë çështje, parashtrojeni atë te All-llahu (te Libri i Tij) dhe te i Dërguari i Tij, po qe se i besoni All-llahut dhe ditës së fundit. Kjo është më e dobishmja dhe përfundimi më i mirë."

(Nisa 59)

"Kush i bindet të Dërguarit, ai i është bindur All-llahut, e kush e refuzon, ne nuk të kemi dërguar ty roje kundër tyre"

(Nisa 80)

Si mund të respektohet dhe si mund të parashtrohen çështjet te Libri i All-llahut subhanehu ve te’ala (të Lavdëruar dhe të Lartësuar) dhe Sunnetit të të Dërguarit të tij s.a.v.s. nëse Sunneti i tij nuk është argument, ose nëse Sunneti i tij nuk është i ruajtur në tërësi. Nëse dikush thotë kështu, atëherë kjo do të thotë se All-llahu xh.sh. i ka urdhëruar robërit e tij në diçka që nuk ekziston, kurse kjo është rrena më e madhe dhe kufri (mosbesimi) më i madh.

All-llahu xh.sh. thotë:

"Ty ta zbritëm Kur’anin që t’u shpjegosh njerëzve atë që u është shpallur atyre me shpresë se do ta studiojnë"

(Nahl 44)

"Ne nuk ta shpallëm ty Kur’anin për tjetër gjë, përveç se t’u sqarosh atyre për çka u përçanë, e që të jetë udhëzim e mëshirë për ata që besojnë"

(Nahl 64)

Si mundet që All-llahu xh.sh. t’i japë lejen Muhammedit s.a.v.s. për sqarimin (shpjegimin) e Kur’anit, nëse Sunneti i tij nuk do të ekzistonte ose nuk do të kishte fuqi argumentuese?

All-llahu xh.sh. thotë:

"Thuaj: respektoni All-llahun, respekto- ni të Dërguarin! Nëse ata refuzojnë, atyre u takon përgjegjësia për atë që janë ngarkuar, ndërsa juve ju takon përgjegjësia me atë që jeni ngarkuar. Nëse i bindeni atij, keni gjetur të vërtetën. I Dërguari ka për obligim vetëm komunikimin e qartë."

(Nur 54)

"Falni rregullisht namazin, jepni zekatin dhe respektoni të Dërguarin, që të mëshiroheni!"

(Nur 56)

"Thuaj: o ju njerëz! Unë jam i dërguar i All-llahut për të gjithë ju! Të cilit (All-llahut) i takon sundimi i qiejve dhe i tokës. S’ka të adhuruar tjetër pos Tij. Dhënësit të jetës dhe Dhënësit të vdekjes. Pra besoni All-llahun dhe të Dërguarin e Tij, pejgamberin e pa- shkolluar, që beson All-llahun dhe shpalljet e Tij. Ndiqni rrugën e tij që ta gjeni të vërtetën!"

(A'raf 158)

Prej këtyre ajeteve shihet qartë se udhëzimi në të vërtetën dhe mëshira e All-llahut gjenden në mirëmbajtjen e Sunnetit të Muhammedit s.a.v.s. Pra, si mundemi të udhëzohemi dhe të mëshirohemi nga All-llahu përveç duke e praktikuar Sunnetin e të Dërguarit të ndershëm, Muhammedit s.a.v.s.. Sidomos çfarë do të ndodhë me ata që thonë se Sunneti nuk është shtyllë e sheriatit, kur dihet se i Lartmadhëruari thotë:

"Le të ruhen ata që e kundërshtojnë urdhrin e tij (e të Dërguarit) se ata do t’i zë ndonjë telashe (fitne = përçarje, sprovim), ose do t’i zë dënim i dhemb- shëm"

(Nur 63)

"Ç’ka t’ju jep i Dërguari merreni, e çka t’ju ndalon, përmbajuni"

(Hashr 7)

Shumë ajete flasin mbi këtë temë dhe të gjitha këto aludojnë në atë se respektimi dhe pasimi i Muhammedit s.a.v.s. është vaxhib (obligim i domosdoshëm), njëlloj siç është e domosdoshme edhe kapja për Kur’anin, për çka na argumentuan ajetet e lartpërmendura.

Kur’ani dhe Sunneti janë dy baza të pandashme. Kush e mohon njërën prej tyre, ka mohuar dhe përgënjeshtruar edhe tjetrën. Të gjithë dijetarët thonë se kjo është kufër (mosbesim), humbje dhe dalje nga Islami.

Gjithashtu ka edhe shumë hadithe që flasin mbi domosdoshmërinë e respektimit të Resulull-llahut s.a.v.s., pasimin e tij dhe ndalimin e të bërit mëkat ndaj tij (duke mos iu nënshtruar Sunnetit të tij). Këto hadithe janë në numër aq të madh, saqë kanë filluar të konsiderohen si hadithe mutevatir (hadith mutevatir është ai hadith të cilin e transmetojnë nga çdo gjeneratë një grup njerëzish, ashtu që numri i madh i tyre mohon mundësinë e gënjeshtrës). Normalisht, kjo vlen për çdo kohë, qoftë për ata që kanë jetuar në kohën e të Dërguarit, qoftë për ata që jetonë sot ose në të ardhmen, deri në Ditën e Kijametit.

Transmetohet në sahihajn (dy librat me hadithe të vërteta sahihul-Buhari dhe sahihul-Muslim) nga Ebu Hurejre r.a. se Muhammedi s.a.v.s. ka thënë:

"Kush më respekton mua, e ka respektuar All-llahun, e kush bën mëkat ndaj meje, ka bërë mëkat ndaj All-llahut."

Transmeton Buhariu në sahihun e tij nga Ebu Hurejre r.a. se Muhammedi s.a.v.s. ka thënë:

"I gjithë ummeti im do të hyjë në xhennet, përveç atij që do të refuzojë."

Kanë thënë: "Kush do të refuzojë?" Ka thënë: "Ai që më respekton, hyn në xhennet, e ai që bën mëkat ndaj meje, vetëmse ka refuzuar"

Transmetojnë Ahmedi, Ebu Davudi dhe Hakimi me sened (zinxhir transmetuesish) të vërtetë nga Mikdam bin Madijkereb se Muhammedi s.a.v.s. ka thënë:

"Më është dhënë Libri dhe një gjë e ngjashme me të. Kam drojën se ndonjë njeri i ulur në kolltuk do t’ju thotë: Detyrë e keni të kapeni për Kur’anin, ç’të gjeni në të hallall, bëne hallall (konsiderone për hallall), kurse ç’të gjeni në të haram, bëne haram." (konsiderone si haram).

Transmetojnë Ebu Davudi dhe ibn Maxhe me sened të vërtetë nga Ebi Rafiu, nga babai i tij e ky nga Muhammedi s.a.v.s. i cili ka thënë:

"Të mos e gjej ndonjërin prej jush të ulur në kolltuk, të cilit i vjen ndonjë urdhër prej urdhrave të mi ose ndonjë ndalesë, e thotë: Nuk e di, atë që e kemi gjetur në Kur’an, do ta pasojmë"

Hasan bin Xhabiri ka thënë: E kam dëgjuar Mikdam Madijkerebin r.a. duke thënë : Bëri (i përcaktoi si) haram disa sende Muhammedi s.a.v.s. në ditën e Hajberit, e pastaj tha: "Kam drojë nga njeriu i ulur në kolltuk, i cili më përgënjeshtron duke i thënë fjalët e mia: Mes nesh kemi Kur’anin a.sh. dhe çdo gjë që do të gjejmë në të që është hallall, e bëjmë (e konsiderojmë) hallall, dhe çdo gjë që gjejmë në të haram e bëjmë (e konsiderojmë) haram. Dijeni, atë që Resulull-llahu e ka bërë (e ka përcaktuar si) haram është njëlloj sikur që e ka bërë (e ka përcaktuar si) haram All-llahu." Transmetojnë Hakimi, Tirmidhiu dhe ibn Maxhe me sened të vërtetë.

Në shumë hadithe transmetohet se Muhammedi s.a.v.s. gjatë hutbeve i ka porositur sahabët e tij që ai që është prezent t’ia përcjell ligjërimin atij që nuk është prezent, duke u thënë: "Ndodh që atij që ia përcillni e kupton më mirë". Transmetohet në sahihajn (Buhariu dhe Muslimi) se Muhammedi s.a.v.s. pas hutbes së Lamtumirës në ditën e Arafatit, ditën e kurbaneve ka thënë: "Ai që është prezent le t’ia kumtojë atij që nuk është prezent, se ndodh që ai, të cilit i kumtohet, është më mendjemprehtë se ai që kumton."

Po qe se Sunneti nuk do ta kishte vlerën e argumentit në Islam deri në Ditën e Gjykimit, i Dërguari nuk do të urdhëronte një gjë të tillë (që i pranishmi t’ia përcjell ligjërimin të papranishmit). Nga kjo ndodhi kuptojmë se Sunneti është argument për atë që e ka dëgjuar nga goja e Resulull-llahut s.a.v.s., si dhe për atë, te i cili ka arritur nga ana e përcjellësve të ndershëm.

Shokët e të Dërguarit s.a.v.s. e kanë ruajtur Sunnetin, qoftë me hadith ose me vepër, dhe këtë ua kanë kumtuar tabiinëve, ndërsa tabiinët atyre që kanë ardhur pas tyre. Në këtë mënyrë dijetarët e kanë përmbledhur hadithin prej njerëzve të sigurtë gjeneratë pas gjenerate, shekull pas shekulli dhe kështu hadithet i kanë tubuar nëpër libra duke i sqaruar hadithet e vërteta nga të jovërtetat. Gjithashtu dijetarët vendosën rregulla, nëpërmjet të cilave dallohet hadithi i vërtetë prej të jovërtetit. Dijetarët i kanë përdorur librat e haditheve të vërteta dhe i kanë mësuar përmendësh, njëlloj siç e kanë mësuar përmendësh Kur’anin e madhëruar dhe e kanë ruajtur nga ndryshimi i ndryshuesve dhe nga devijimi i devijuesve duke e realizuar ajetin fisnik:

"Ne e shpallëm Kur’anin dhe ne gjith- sesi jemi mbrojtësit e tij."

(Hixhr 9)

S’ka dyshim se Sunneti i të Dërguarit s.a.v.s. është shpallje e zbritur nga All-llahu xh.sh. dhe Ai e ka ruajtur atë ashtu siç e ka ruajtur edhe Kur’anin e madhëruar, gjithashtu ka krijuar dijetarë, të cilët do ta mbrojnë nga devijimi i devijuesve dhe nga komentimi i gabuar i injorantëve, do ta pastrojnë nga ajo që ia kanë mveshur injorantët dhe gënjeshtarët. All-llahu xh.sh. e ka bërë Sunnetin komentues të Kur’anit të madhëruar dhe sqarues të dispozitave përmbledhëse, kurse në brendi të tij ka rregulla për të cilat nuk ka folur Kur’ani, siç është sqarimi i gjerësishëm i rregullave të afërsisë nga qumështi, disa rregulla të trashëgimisë, ndalesën e bashkimit të gruas me tezen e saj (në një martesë), ndërmjet gruas dhe hallës së saj, si dhe rregulla të tjera, të cilat nuk i përmend Kur’ani, ndërsa gjenden në hadithin e vërtetë.

Do të përmendi disa ngjarje që transmetohen prej sahabëve, tabiinëve dhe atyre që kanë ardhur pas tyre, të cilat rrëfejnë për vlerën e madhe që ia kanë dhënë sahabët Sunnetit:

Transmetohet nga Ebu Hurejre r.a., i cili ka thënë:

"Pas vdekjes së të Dërguarit s.a.v.s. disa arabë u bënë murtedë (braktisën Islamin), dhe Ebu Bekri r.a. tha:

Pasha Zotin, do ta luftoj atë që ndan namazin prej zekatit (që e kryen njërën, e tjetrën e le). Umeri r.a. i tha:

Si mund t’i luftosh kur i Dërguari ka thënë: Jam urdhëruar (nga All-llahu) t’i luftoj njerëzit derisa të thonë La ilahe il-l All-llah, e kur ta thonë këtë, do ta mbrojnë (sigurojnë) gjakun dhe pasurinë e tyre, përveç me të drejtën e saj (përveç nëse nuk i plotësojnë kushtet për vlershmërinë e kësaj thënieje). Ebu Bekri tha:

A thua zekati nuk është prej të drejtave të kësaj fjale? Pasha Zotin, nëse e ndalin një litar (kërpesh) që ia kanë dhënë të Dërguarit s.a.v.s., do t’i luftoj për këtë. Umeri r.a. tha:

Kuptova se All-llahu e ka zgjeruar gjoksin e Ebu Bekrit për luftimin e tyre dhe kuptova se është në të drejtë.

Në këtë vendim (Ebu Bekrin) e ndihmonin të gjithë sahabët, ashtu që i luftuan murtedët derisa i kthyen në Islam, ndërsa ata që ishin këmbëngulës në këtë i vritnin."

Një ditë te Ebu Bekri r.a. erdhi një gjyshe për ta pyetur se a ka ndonjë pjesë nga trashëgimia. Ai iu përgjigj:

Në Kur’an nuk flitet se ke ndonjë pjesë, e as nuk e di se a të ka ndarë i Dërguari s.a.v.s. diçka, por do t’i pyes edhe njerëzit. Pasi që i pyeti edhe sahabët, disa prej tyre i thanë se i Dërguari ia ka caktuar plakës të gjashtën, dhe Ebu Bekri r.a. veproi ashtu siç e kishte caktuar Resulull-llahu s.a.v.s.

Umeri r.a. i porosiste nëpunësit e tij që të gjykojnë me Kur’an, nëse nuk gjejnë përgjigje në Kur’an, të gjykojnë me Sunnetin e të Dërguarit s.a.v.s. Për këtë shkak, kur e kanë pyetur për imlasin (abort spontan - i padëshiruar, i shkaktuar prej goditjes nga jasht), Umeri u është drejtuar sahabëve dhe i ka pyetur, kurse Muhammed bin Muslime dhe Mugire ibn Shu’be i janë përgjigjur duke thënë:

"I Dërguari s.a.v.s. për këtë çështje ka gjykuar lëshim të një robi të bardhë, ose robëreshe të bardhë". Me këtë rast Umeri gjykoi ashtu siç kishte gjykuar edhe i Dërguari s.a.v.s..

Kur Uthmani r.a. qe i pyetur për atë, se a mund ta kalojë gruaja idetin (koha kur gruaja nuk mund të martohet pas vdekjes së burrit) në shtëpinë e saj, Feriateja, bija e Malik bin Sinanit, motra e Ebu Seidit r.a. e lajmëroi se i Dërguari s.a.v.s. e pat urdhëruar që pas vdekjes së burrit të saj të mbetet në shtëpinë e tij derisa të kalon ideti (katër muaj e dhjetë ditë). Kështu Umeri e zgjidhi çështjen. Gjithashtu në të njëjtën mënyrë veproi edhe kur u parashtrua çështja e pirjes së alkoolit, të cilën gjë e kishte bërë Velid bin Ukbe.

Kur Aliu r.a. kuptoi se Uthmani r.a. e ndalon haxhxhin temetu, bëri nijet (vendosi) që ta bëjë këtë haxhxh dhe tha: "Nuk e lë Sunnetin e të Dërguarit për fjalën e ndonjë njeriu!"

Disa njerëz u arsyetuan për çështjen e haxhxhit temetu te ibn Abbasi r.a. me fjalët e Ebu Bekrit dhe Umerit r.a. dhe ibn Abbasi tha:

"Kam frikë se do të bien gurë nga qielli. Unë ju them: ka thënë i Dërguari s.a.v.s., kurse ju thoni: ka thënë Ebu Bekri, ka thënë Umeri!"

Nëse kemi frikë se do të bien gurë nga qielli për atë që kundërshton Sunnetin për shkak të fjalëve të Ebu Bekrit dhe Umerit, atëherë ç’mbetet për ata që e kundërshtojnë Sunnetin për shkak të disa njerëzve që kanë vlerë më të vogël se këta të dy, ose për shkak të mendimit dhe ixhtihadit të tij personal?

Disa njerëz nuk u pajtuan me Abdull-llah ibn Umerin në disa sunnete, dhe ky u tha:

"A jemi urdhëruar që ta përmbajmë Umerin ose Sunnetin?"

Një ditë Imran ibn Husejni fliste për Sunnetin, dhe një njeri i tha:

"Na flit për Kur’anin!" Imrani u hidhërua dhe tha:

"Sunneti është komentues i Kur’anit! Nëse nuk do të ishte Sunneti, si do ta dinim se dreka ka katër rekate, akshami tre, sabahu dy, nuk do t’i dinim rregullat e dhënies së zekatit në përpikëri dhe nuk do t’i dinim shumë rregulla tjera, të cilat i ka sqaruar Sunneti."

Njëherë, kur Abdull-llah ibn Umeri e tha hadithin e të Dërguarit s.a.v.s., i cili thotë: "Mos i ndaloni robëreshat e All-llahut (femrat dhe gratë) nga shtëpitë e All-llahut (xhamitë)!" Bijtë e Abdull-llahut thanë: "Vall-llahi do t’i ndalim!" Abdull-llahu u hidhërua shumë dhe tha: "Unë ju them se ka thënë i Dërguari s.a.v.s., e ju thoni vall-llahi do t’i ndalim!"

Kur Abdull-llah ibn Mugafeli r.a. pa një të afërm të tij si gjuan me gurë, e ndaloi nga kjo duke thënë:

"I Dërguari s.a.v.s.e ka ndaluar gjuajtjen me gurë!" dhe e citoi hadithin: "Me këtë (me gjuajtjen e gurëve të vegjël) nuk mund ta gjuash gjahun, e as ta vrasësh armikun, por kjo ta then dhëmbin dhe ta verbon syrin!" Më vonë Abdull-llahu përsëri e pa të afërmin e tij si gjuan me gurë dhe i tha:"Vall-llahi nuk do të flas më asnjëherë, të tregova se i Dërguari s.a.v.s. e ka ndaluar këtë vepër, ndërsa ti edhe më tej e bën të njëjtën gjë!"

Transmeton Bejhakiu nga Ejub es-Sihtijani (tabiin), i cili ka thënë:

"Nëse një njeriu i flet me Sunnet, kurse ai të thotë: lere këtë e më flit nga Kur’ani, dije se është i humbur!"

Evzaiu r.a. ka thënë: "Sunneti është vendimtar për Kur’anin, dmth: e përkufizon të pakufizuarën, ose vjen me rregulla të cilat nuk gjenden në Kur’an, siç thotë All-llahu xh.sh:

"Ty ta zbritëm Kur’anin që t’ua shpjegosh njerëzve atë që u është shpallur atyre, me shpresë se do ta studiojnë"

(Nahl 44)

Përmendëm më parë hadithin e të Dërguarit s.a.v.s.:

"Më është dhënë Kur’ani dhe një gjë e tillë me të"

Transmeton Bejhakiu r.a. nga Amir ibn esh-Shabiu r.a. i cili u ka thënë disa njerëzve:

"Jeni shkatërruar kur i keni lënë hadithet."

Transmeton Bejhakiu nga Evzaiu r.a. i cili u ka thënë disa njerëzve:

"Nëse dëgjon ndonjë hadith të të Dërguarit s.a.v.s., i mjeri ti nëse nuk vepron me të, ngase i Dërguari ka kumtuar prej All-llahut xh.sh."

Transmeton Bejhakiu nga Imam Sufjan eth-Thevriu r.a., i cili ka thënë:

"Dituri është dituria e hadithit"

Imam Maliku ka thënë:

"Çdokush prej nesh kundërshton dhe i kundërshtohet, përveç pronarit të këtij varri (duke treguar drejt varrit të të Dërguarit s.a.v.s.)"

Ebu Hanife r.a. ka thënë:

"Nëse vjen ndonjë hadith prej të Dërguarit s.a.v.s., është mbi kokë dhe mbi sy (dmth i përulemi atij hadithi)."

Imam Shafiu r.a. ka thënë:

"Nëse ua transmetoj ndonjë hadith të vërtetë nga Muhammedi s.a.v.s. dhe nuk veproj me të, dijeni se mendja ime ka shkuar (jam çmendur)". Gjithashtu ka thënë:

"Nëse ju kam thënë ndonjë fjalë, e cila është në kundërshtim me fjalën e të Dërguarit s.a.v.s., hudheni fjalën time për muri"

Imam Ahmedi r.a. u ka thënë disa shokëve të tij:

"Mos më pasoni as mua, as Malikun e as Shafiun në të verbër, por merrni nga kemi marrë edhe ne (nga Sunneti)". Gjithashtu ka thënë:

"I çuditem popullit, i cili e din senedin (vargun e transmetuesve) të ndonjë hadithi dhe vepron me mendimin e Sufjanit, kurse All-llahu xh.sh. thotë:

"Le të ruhen ata që e kundërshtojnë urdhrin e tij (e të Dërguarit), se ata do t’i zë ndonjë telashë, ose do t’i zë dënim i dhembshëm"

(Nur 63)

dhe (Imam Ahmedi) ka vazhduar:

"A e dini se ç’është fitneja (telashja)? Fitneja është shirku. Ndoshta duke refuzuar ndonjë pjesë të hadithit të të Dërguarit s.a.v.s. futet në zemrën e tij sëmundja dhe shkatërrohet"

Transmeton Bejhakiu nga Muxhahid ibn Xhebri r.a., (i cili është tabii i mirë), kur e ka komentuar fjalën e All-llahut xh.sh.:

"O ju që besuat, bindjuni All-llahut, respektoni të Dërguarin dhe përgjegjësit nga ju. Nëse nuk pajtoheni për ndonjë çështje, parashtrojeni atë te All-llahu (te Libri i Tij) dhe te i Dërguari i Tij, po qe se i besoni All-llahut dhe ditës së fundit. Kjo është më e dobishmja dhe përfundimi më i mirë."

(Nisa 59)

Ka thënë: ta parashtrosh te All-llahu do të thotë ta parashtrosh te Libri i Tij, ndërsa ta parashtrosh te i Dërguari i Tij do të thotë t’ia parashtrosh Sunnetit.

Transmeton Bejhakiu nga Zuhriu r.a., i cili ka thënë:

"Dijetarët tanë në të kaluarën thonin: Kapja për Sunnet është shpëtimi"

Muvefikud-din ibn Kudame r.a. në librin e tij "Reudetun-nadhir" thotë:

"Baza e dytë është Sunneti i të Dërguarit s.a.v.s., fjala e tij është argument, ngase (muxhizeja) e ka argumentuar se është e vërtetë dhe se All-llahu xh.sh. i ka urdhëruar muslimanët ta respektojnë atë dhe ua ka tërhequr vërejtjen atyre që e kundërshtojnë urdhrin e tij"

Ibni Kethiri r.a. duke komentuar ajetin:

"Le të ruhen ata që e kundërshtojnë urdhrin e tij (e të Dërguarit), se ata do t’i zë ndonjë telashë, ose do t’i zë dënim i dhembshëm"

(Nur 63)

Ka thënë: dmth., "ata që e kundërshtojnë urdhrin e tij", që është rruga, metoda, Sunneti, ligji dhe sheriati i tij. Pra, duhet peshuar fjalët dhe veprat tona me fjalët dhe veprat e tij. Nëse pëlqehen veprat tona me fjalët e tij, veprat tona do të pranohen, përndryshe ato do të refuzohen, pa marrë parasysh se cili prej nesh e ka bërë (veprën), siç transmetohet në sahihajnë se i Dërguari s.a.v.s. ka thënë:

"Kush vepron ndonjë vepër që nuk është në çështjen tonë (Islamin), do t’i refuzohet".

Pra, le të ketë kujdes dhe le të frikësohet ai që e kundërshton sheriatin e tij, përndryshe "...do t’i zë ndonjë telashë..." dmth: në zemrën e tij, siç është kufri, nifaku dhe bidati "...ose t’i godasë dënim i dhembshëm dmth., në këtë botë me realizimin e dënimit të sheriatit: me vrasje, burgim etj.

Transmeton Imam Ahmedi r.a., i cili ka thënë: Më ka treguar Abdur-Rezaku, i cili ka thënë: Më ka treguar Muameri, i cili transmeton nga Hemam ibn Munebehu, i cili ka thënë: Këtë ma ka treguar Ebu Hurejreja r.a., i cili ka thënë: I Dërguari i All-llahut ka thënë:

"Shembulli im dhe i juaji është si shembulli i një njeriu, i cili ndez zjarr dhe pasi që e ka ndriçuar vendin përreth fillojnë të bien në të fluturat dhe insektet tjera, kurse ky i pengon nga kjo, mirëpo ato e fitojnë dhe bien në zjarr. Ky është shembulli im me ju, unë mundohem që t’ju pengoj nga zjarri, kurse ju nxitoni kah zjarri, më fitoni dhe bini në të."

Sujuti r.a. në librin e tij "Miftahul-xhenneti fil-ihtixhaxhi bis-Sunneti" (Çelësi i xhennetit është në të argumentuarit me Sunnet) thotë:

"Dijeni, All-llahu ju mëshiroftë, se ai që refuzon se hadithi i të Dërguarit s.a.v.s. është argument,qoftë në fjalë ose në vepër, duke poseduar kushtet e njohura bën kufër dhe del nga qarku i Islamit duke u ringjallur në Ditën e Gjykimit me krishterët dhe çifutët, ose me atë grup të kafirave që don All-llahu."

Në këto transmetime kemi argumente të qarta për respektin e madh që e kanë pasur sahabët, tabiinët dhe dijetarët ndaj Sunnetit, si dhe domosdoshmërinë e të vepruarit me te. Gjithashtu ka edhe shumë thënie të tjera të cilat tërheqin vërejtjen nga kundërshtimi i tij, mirëpo kjo që e përmendëm mjafton dhe mendoj se e bindë kërkuesin e së vërtetës. I lutem All-llahut xh.sh. që të na udhëzojë kah ajo që e don Ai (kah e mira) dhe të na shpëtojë nga hidhërimi i Tij, e gjithashtu i lutem që të na udhëzojë të gjithëve në rrugën e drejtë, Ai dëgjon, është afër.