Filozofia politike e social-liberalizmit

[LAINA]

Sokol Dervishaj*
18-05-2007



Rreth dy vjet më parë, në prag të fushatës për zgjedhjet parlamentare të 3 korrikut, një grup djemsh të admirueshëm dhe të identifikuar si liberalët e rinj, nxitën një debat mjaft të rëndësishëm për kohën dhe kulturën e cunguar politike në vend. Ata hodhën me guxim dhe artikulim të sofistikuar për nivelin dogmatik të politikës tradicionaliste dhe pa vizion shqiptare, idenë e raportit të individit me tregun dhe shtetin. Kjo u kthye edhe në moto të fushatës zgjedhore të partive të koalicionit të djathtë. Por, fatkeqësisht, me ardhjen e tyre në pushtet kjo doktrinë nuk gjeti hapësirë dhe qeverisja e re e vendit, nën drejtimin e një kryedogmatiku si z.Berisha, ra pre e një dominimi politik të vjetruar dhe etatist, i cili filozofinë e tregut dhe shtetit të vogël, e zëvendësoi me rolin gjithnjë në rritje të këtij të fundit, duke e konceptuar reformën institucionale si një zëvendësim me karakter politik drejtuesish dhe aspak si një proces të domosdoshëm decentralizimi kompetencash qendrore drejt niveleve të dyta e të treta të qeverisjes dhe aq më pak atyre vendorë. Filozofia e shtetit të vogël, koncepti real i së cilës nuk është përmasa apo numri i funksionarëve të qeverisë apo administratës së lartë, por shndërrimi i institucioneve qendrore, në hartues strategjikë politikash dhe delegues gjithnjë në rritje kompetencash drejt interpretuesve dhe zbatuesve në terren të këtyre politikave, është shndërruar në filozofinë marksiste të një shteti të fuqishëm që kontrollon gjithçka e ndërhyn kudo, e nuk lejon asnjë instancë tjetër vendimmarrëse të ushtrojë kompetencat e saj. Shembujt e këtij fenomeni janë të shumtë dhe të përditshëm, duke u shndërruar edhe në konflikt institucional e kushtetues me aktorët e tjerë të shtetit të së drejtës. Synimi për të kontrolluar gjithçka, pasqyrohet në të gjithë projektligjet që qeveria e "vogël" dërgon për miratim në Parlament, ku shpesh dhe në mënyrë shqetësuese, përmes dhunës së kartonit kërkon t'i imponojë shoqërisë shqiptare një model qeverisës të tejkaluar me kohë edhe nga paraardhësit e tyre të majtë. Pas vetëm dy vitesh, modeli i "qeverisë në dietë" ka dështuar. E gjithë kjo hyrje, besoj se shërben për të thelluar më tej debatin mbi liberalizimin e shtetit dhe përmasën e këtij të fundit.

Në filozofinë politike të njërës prej partive të spektrit të majtë, përkatësisht LSI-së, ku unë kam nderin të bëj pjesë, filozofia liberale e tregut është dominuese dhe përcaktuese në profilin dhe aksionin politik. Pa dyshim, që ajo nuk mund të jetë e njëjtë dhe unike me filozofinë e artikuluar nga liberalët e rinj, pasi ne, raportin me tregun nuk e shohim në fokus thjesht dhe vetëm të individit, por të një komunitetit individësh të cilët realizojnë aspiratën e tyre në një rend shoqëror demokratik, të dominuar nga filozofia liberale e tregut dhe kultura korporatiste e shtetit. Thënë më thjesht, tregu dhe thellimi i liberalizimit të tij, janë thembra e Akilit në te gjithë debatin politik, i cili fatkeqësisht është i dominuar nga sherre që nuk prodhojnë asnjë ide dhe aq më pak reformë. Mendimi ynë politik, shpreh dhe reflekton filozofinë dhe dimensionin bashkëkohor të së majtës moderne evropiane, e cila orientohet gjithnjë e më tepër drejt qendrës, për të krijuar një model politik e qeverisës gjenerues të mirëqenies nëpërmjet pjesëmarrjes jo vetëm për individin, por edhe për komunitetin, apo anasjelltas. Roli i individit, si boshti i shoqërisë në konceptin e filozofisë të së djathtës liberale, për LSI integrohet në një përpjekje më të madhe dhe përfshirëse, e cila e inkuadron këtë të fundit në një komunitet individësh që kërkojnë dhe kontribuojnë për një shoqëri vlerash dhe progresi të vazhdueshëm. Një individ me vlerë nuk mund të plotësojë vetveten në një komunitet pa vlerë dhe, anasjelltas, një komunitet me vlerë nuk mund të mbetet peng i një individi pa vlerë. Harmonizimi i vlerës dhe cilësisë individuale me atë komunitare është modeli i ri shoqëror që ne synojmë, pasi ne nuk mund të jemi më peng i ndarjes klasore, sepse këto të fundit nuk ekzistojnë më. Rolin e tyre në shoqëri e kanë zënë shtresat shoqërore, diferenca mes të cilave vjen gjithnjë duke u zvogëluar, për shkak të rolit të pazëvendësueshëm dhe integrues që ato luajnë në një rend demokratik, i cili zëvendëson konfliktin me kohezionin social, i cili integron interesat e shtetit me rolin e tregut, i cili nxit partneritetin mes publikes dhe privates, i cili kërkon plotësimin dhe integrimin e individit në një komunitet në rritje që ndan gjithnjë e më tepër interesa të përbashkëta, ku individi dhe komuniteti së bashku janë pjesëmarrës dhe ndajnë përgjegjësi, interesa dhe të mirat që prodhon kapitali.

Si përfaqësuese tipike e dimensionit të ri politik të rrugës së tretë, LSI synon integrimin dhe konvergimin e modeleve ekonomik dhe shoqëror, të cilët nuk janë më antagonistë, por plotësues të njëri-tjetrit. Në kohën tonë, shteti social nuk është me domen i filozofisë politike të së majtës, sikurse edhe tregu i lirë dhe filozofia liberale e tij, nuk është më aspekt identifikues i të djathtës. Madje, kjo e fundit, në Shqipëri po demonstron krejt të kundërtën, duke mbetur peng i traditës politike të trashëgimisë moniste. Afrimi me shpejtësi drejt qendrës dhe hapësira e pranuar për bashkëpunim mes forcave politike, që dikur as që mund të imagjinohej, është modeli i ri politik e shoqëror që duhet të synojmë. Bashkëjetesa përmes reformimit, ristrukturimit dhe përshtatjes së politikës me zhvillimet e reja të forcave ekstra-shtetërore, aktorëve ekonomik ekstra-territorial, grupeve shoqëror me interesa gjithnjë e më të përbashkëta, ka sjellë nevojën e rritjes së rolit dhe protagonizmit të partive të pozicionuara drejt qendrës, majtas apo djathtas, të cilat në rolin e tapës që shmang konfliktin ideologjik dhe programor, kanë marrë pozicionin e drejtpërdrejtë të negociuesit mes palëve, që qëndrojnë në pozita klasike e stoike të patolerueshme përballë njëra-tjetrës Pozicionimi ynë i qartë, si një parti e qendrës së majtë, nëpërmjet një veprimi të kolauduar politik dhe përfaqësuese tipike e pragmatizimit të filozofisë të social-liberalizmit, ndonëse e pa artikuluar shumë qartë dhe në thellësi, për shkak edhe të historisë relativisht të shkurtër dhe ngarkesave elektorale, duhet shprehur tashmë qartë, me guxim e me zë të lartë për të nxitur një debat të gjerë të ridimensionimit dhe plotësimit të përfaqësimit të spektrit politik, pasi pas shtatëmbëdhjetë vitesh demokraci në rritje, shoqërisë shqiptare i nevojitet një komunikim dhe një trajtim më i hapur dhe më i drejtpërdrejtë mbi nivelin e saj të përfaqësimit politik, filozofik e programor. Ky do të ishte një kontribut për të gjithë spektrin politik të shoqërisë, një pjesë e së cilës ose voton për inerci dhe emocione të trashëguara për shkaqe historike e social-ekonomike, ose nuk voton, pasi nuk e gjen dot veten pranë partive tradicionale dhe politikës së tyre konfliktuale. Kjo masë e madhe e shoqërisë ka nevojë të komunikojë, të njihet dhe të dëgjojë më shumë dhe me më cilësi mbi alternativat e reja të ofertës politike.

Duke qenë se të dyja partitë, PS dhe LSI, në një distancë të afërt dyjavore do të zhvillojnë mbledhjet e forumeve më të larta, nga ku opinioni pret të dëgjojë edhe shtjellimin e mëtejshëm filozofik, programor e politik të aksionit të ardhshëm, për t'i shërbyer më mirë kulturës politike në vend, një debat i hapur e ballafaques mes tyre, duke përfshirë edhe aktorë jopolitik të shoqërisë, do të ishte një kontribut i çmuar për kulturën dhe modelin politik në vend.

[Borix]

Eshte e veshtire dhe pothuaj e pamundur per nje anetar te nje grupimi te caktuar social e politik te gjykoje objektivisht mbi ceshtje socio-politike, per arsye se kufizohet nga ideologjia qe ai ndjek ne ate grupim. Specifikisht, LSI, nje devijance e se majtes se gjere, ka kontribuar negativisht ne disa aspekte te kultures politike (dhe ne pergjithesi demokratike) ne vendin tone. Per shembull, ata kane qene mbeshtetes te procesit Dushku, i cili u ra kokes ne zgjedhjet e 3 korrikut. Per me teper, ata kane qene pragmatike per ceshtjet e korrupsionit ne vend, te cilin e kane cilesuar si nje pasoje te politike-berjes se te sferes se majte, ku vete ata benin dhe bejne pjese.

Prandaj, nese une si qytetar do doja te degjoja fjalime te shendosha mbi filozofine politike te social-liberalizmit, atehere do te zgjidhja eksperte qe variojne nga teknokrate ne politologe te fushes se liberalizmit.

[Brari]

Raporti: Milionerët e rinj: "burri i shtetit", ministrat socialistë, "Zoti 10%", prokurorë, komisarë dhe gjykatës


Lidhjet e Ramës me "Hakmarrjen për Drejtësi"

Roli i Sollakut tek klanet mafioze

Pas rikthimit me dhunë në pushtet, socialistët qeverisën sëbashku me organizatat kriminale. Aq e përsosur ishte kjo marrëdhënie, sa raporti i shërbimeve perëndimore në fushën e inteligjencës e ka të vështirë të bëjë ndarjen mes tyre. Pasi të njëjtët njerëz që u ulën në karriget e pushtetit ishin njëherësh edhe në krye të shumë prej organizatave kriminale që u forcuan si asnjëherë gjatë tetë viteve të qeverisjes së majtë. Brenda pak vitesh shumë ministra u shndërruan në milionerë, duke kombinuar fitimet nga trafiqet kriminale me monopolet që vendosën në shumë sektorë jetikë të ekonomisë, përmes abuzimeve të pafund. Milionerë u bënë edhe disa drejtues të kompanive shtetërore, përmes grabitjes së fondeve publike, përmes tenderimeve, sikurse është edhe rasti i një prej ish-drejtuesve të lartë të KESH-it.

"Modeli mafioz shqiptar, përsa i përket fuqisë, është më lart se ai italian, kinez apo japonez. Në fakt, pushteti mbi shtetin që ushtronin klanet mafioze, të paktën deri kur u zgjodh Berisha, nuk ushtrohej nga një presion i jashtëm mbi vendimmarrësin politik: drejtuesit e politikës shqiptare e vinin vetë shtetin në shërbim të mafias. Dhe këtë e bënin për arsyen më të thjeshtë: sepse ishin kuadro drejtues. Ndërkohë, që paga mujore mesatare e një ministri varion nga 2500 deri në 3000 euro, punimet e komisionit nxorën në dritë se tre ministrat kryesorë të qeverisë së Nanos kishin një pasuri prej dhjetëra milionë eurosh", thuhet më tej në raport.

Raste të shumta ilustrojnë pushtetin e pakufizuar që zotëronin një radhë grupesh mafioze. Ata ishin në gjendje që të ndërronin edhe 18 herë shefin e Policisë së Sarandës. Grupi "Hakmarrja për Drejtësi", megjithëse ishte gjoja nën "hetime" ndryshonte prokurorët dhe gjykatësit sipas dëshirës, derisa krerët e saj me ndihmën e Sollakut ia dolën pa lagur që të lënë vendin. Po falë "gabimeve njerëzore" të Sollakut dhe veglave të tjera të krimit të organizuar në sistemin e drejtësisë, drejtuesit e këtij klani - që kanë kryer edhe akte terroriste - jetojnë sot në Zvicër, si të persekutuar politikë. Drejtuesi aktual i Partisë Socialiste, ose sikurse njihet për standardet e korrupsionit me nofkën "Zoti 10%", kryebashkiaku Edi Rama, është identifikuar në publik për lidhjet e tij me organizatën kriminale "Hakmarrja për Drejtësi".

Po kështu, në raport evidentohet edhe mënyra se si socialistët dhe mafia ia dolën të qëndrojnë aq gjatë në pushtet. Diku, përdorën paratë e krimit, diku edhe dhunën dhe terrorin. Këta politikanë, thuhet në raport, në të gjitha fushatat elektorale ishin financuar nga mafia. Rasti i vrasjes së komisionerit të Partisë Demokratike, Laerton Vathit në zgjedhjet e përgjithshme të 3 korrikut, dhe "fitorja" në atë zonë elektorale e një socialisti të lidhur me krimin, është provë e argumentit të koalicionit krim-politikë që kontrollon sot Partinë Socialiste dhe vendimmarrjen e grupit të saj parlamentar.






Pushteti politik. Në tetë vitet e sundimit të socialistëve klanet mafioze depërtuan thellë në të gjithë strukturën e shtetit shqiptar


Mafia, dhunë dhe vrasje në zgjedhje


Pak kohë më parë, zgjedhjet e fundit parlamentare luajtën rolin e tyre tradicional për të treguar lidhjen politikë - kriminelë. Situatë klasike që nga 1997: pjesa më e madhe e kandidatëve për deputetë është mbështetur financiarisht nga mafia. Ky bashkëpunim duket sikur e ka gjetur zgjidhjen vetëm tek financimi i fushatës, karakteristike kjo e viteve 1990. Zgjedhja e deputetit të zonës 37 në Tiranë, u shënua nga vrasja e një përfaqësuesi të Partisë Demokratike në komisionin e zgjedhjeve.

Shtënia në dorë e forcave të rendit dhe kryesisht e doganave është absolutisht thelbësore në strategjinë e zhvillimit të mafias shqiptare


Origjinat


Edhe pse mund të duket klasike, shtënia në dorë e forcave të rendit gjen në Shqipëri një motivacion të veçantë. Diktatura ka formuar në fakt policë dhe shërbime speciale që përdorin metodat e shtypjes (represionit) dhe udhëzimeve kryesisht të dhunshme, shumë më shqetësuese se ato që përdoren nga mafiozët e Italisë dhe ato të Amerikës. Shqiptarët mbeten të dallueshëm nga ky brutalitet, si dhe ngaqë ruajnë një nivel frike të lartë kundrejt forcave të rendit. Klanet kriminale janë të ndërgjegjshëm për efikasitetin e tyre (forcave të rendit), para se ata të korruptohen.

Një tjetër shpjegim i kësaj ndërgjegje për rrezikun që paraqesin forcat e rendit ka të bëjë padyshim me faktin, se një numër i madh i mafiozëve kanë qenë në radhët e tyre. Ky penetrim është verifikuar nga shërbimet sekrete. Një numër i madh i agjentëve të SHIK -ut, është pushuar nga puna pas zgjedhjes së Sali Berishës President, në vitin 1992.

Disa prej atyre që kishin eksperiencë jashtë shtetit u rekrutuan nga klane të ndryshme për shkak të cilësisë së lidhjeve (burimeve) të tyre të jashtme.


Metodat


Metoda e parë e detyrimit bazohet tek përvetësimi i autoritetit hierarkik. Një urdhër i dhënë nga një funksionar i lartë mafioz që të mos kontrollohen kamionët që hyjnë në pikën kufitare të Strugës, as ngarkesat e Portit të Durrësit, kufizon dukshëm dëmtimin e trafikut të heroinës në dogana dhe polici.

Metoda e dytë e detyrimit bazohet kryesisht tek një aleancë e korrupsionit dhe presionit. Pikë së pari ka të bëjë me vendosjen nën vartësinë financiare të maksimumit të zyrtarëve që mund të sjellin dëme, në zonat kyçe.

Si dhurata të konsiderushme financiare, disa poste janë shumë të kërkuar dhe janë objekt turn over -i (largimi, përmbysje) për më pak intriguesit: në distriktin e Sarandës, (në kufirin me Greqinë), janë ndërruar 18 shefa policie, që nga viti 1998 e deri më sot.

Ana e dytë e kësaj metode mbështetet tek bashkëpunimi i fshehtë në krim. (tek rregulli i heshtjes). Në këtë kuadër është interesante të nënvizojmë frikën që provojnë policët dhe nëpunësat, ose drejtuesit e lartë të shërbimit policor për njoftimet që kanë për të dhënë. Disa prej tyre pohojnë me vështirësi, se druhen të dorëzojnë elementet që disponojnë, nga frika e reprezaljes ndaj tyre apo familjes.

Dihet që një presion i tillë ushtrohet edhe në drejtësi; Brenda 11 vjetëve, dy prokurorë të përgjithshëm të Tiranës preferuan t'ia mbathin jashtë shtetit, në vend që të ndiqnin anëtarët e klanit "Hakmarrja për Drejtësi".


Zotërimi i shtresës së mesme politiko-administrative


Shtresa e mesme politiko-administrative është penetruar në mënyrë të konsiderueshme nga mafia.

Kryetarët e bashkive të qyteteve të mëdha dhe deputetët shqiptarë janë të përfshirë në krimin e organizuar. Në prill 2005, pak para zgjedhjeve legjislative, nën presionin evropian, u votua ligji për transparencën e pasurive të të zgjedhurve dhe qeveritarëve.

Analiza e deklarimit e bërë nga një komision special në këtë kuadër është ekzemplare. Deputetë të shumtë deklaruan një pasuri prej disa milionë eurosh. Më shumë se gjysma e tyre deklaruan gjithashtu se kishin të paktën një ndërmarrje të tyren.

Thellësia e këtij penetrimi kriminal në jetën politike kombëtare, veç të tjerash u ilustrua me reagimet zyrtare ndaj vdekjes së Vajdin Lames, kryetarit të njërit prej klaneve të përmendura më lart. Kur u dha lajmërimi i ekzekutimit të tij, Parlamenti shqiptar mbajti një minutë heshtje për të nderuar kujtimin e tij dhe qyteti i Tiranës i dha emrin e tij një shkolle.

Pak kohë më parë, zgjedhjet e fundit parlamentare luajtën rolin e tyre tradicional për të treguar lidhjen politikë-kriminelë. Situatë klasike që nga 1997: pjesa më e madhe e kandidatëve për deputetë është mbështetur financiarisht nga mafia. Ky bashkëpunim duket sikur e ka gjetur zgjidhjen vetëm tek financimi i fushatës, karakteristike kjo e viteve 1990. Zgjedhja e deputetit të zonës 37 në Tiranë, u shënua nga vrasja e një përfaqësuesi të Partisë Demokratike në komisionin e zgjedhjeve.


Funksionarët


Kriminaliteti në funksionet e larta publike shqiptare i kalon dukshëm stadet e një korrupsioni të thjeshtë. Lidhjet me mafian janë mjaft të thella. Niveli i pagave, i pjesës më të madhe të disa funksionarëve të lartë, largon dyshimet mbi këto lidhje.

Kështu, si shpjegohet pasuria prej dhjetëra milionë eurosh e një prej drejtuesve të KESH-it në një kohë që paga e tij mujore mezi i arrin 2000 euro?


Shtënia në dorë e drejtuesve politikë


Modeli mafioz shqiptar është më lart përsa i përket fuqisë, se ai italian, kinez apo japonez. Në fakt, pushteti mbi shtetin që ushtronin klanet mafioze, të paktën deri kur u zgjodh Berisha, nuk ushtrohej nga një presion i jashtëm mbi vendimmarrësin politik: drejtuesit e politikës shqiptare e vinin vetë shtetin në shërbim të mafias. Dhe këtë e bënin për arsyen më të thjeshtë: sepse ishin kuadro drejtues. Ndërkohë që paga mujore mesatare e një ministri varion nga 2500 deri në 3000 euro, punimet e komisionit nxorën në dritë se, tre ministrat kryesorë të qeverisë së Nanos kishin një pasuri prej dhjetëra milionë eurosh.


Origjina


Ndonëse ka mundësi të ketë ekzistuar që prej vitit 1992, është e sigurt që pushteti kriminal mbi klasën politike është bërë masiv pas kryengritjes së vitit 1997. Zhdukja e shtetit pati dy pasoja të mëdha: emergjencën e grupeve kriminale të plotfuqishme në territorin e tyre, sidomos në Vlorë; dhe nevojën logjike dhe të mbështetur nga komuniteti evropian, që t'u jepej fund pushimeve të pushtetit me organizimin e zgjedhjeve legjislative në qershor të vitit 1997, të destinuara për të sjellë në pushtet pasardhësin e Sali Berishës dhe qeverinë e quajtur "qeveria e stabilitetit". Pikërisht në këtë kuadër, lidhja politikë-kriminelë u zbulua në sensin fotografik të termit. Në fakt, si mund të sigurosh financimin e fushatës zgjedhore në një vend të varfër, përveçse, duke përdorur të vetmin financim të mundshëm: atë të klaneve kriminale? Kjo lidhje qe shumë e qartë në Vlorë, ku Fatos Nano, gjatë fushatës zgjedhore për t'u bërë kryeministër, u "mbrojt" gjatë shumë javëve nga Myrteza Çaushi "Zani", kryetari i klanit kriminal që dominonte në Vlorë, në atë kohë. (Policia dezertoi qytetin në 11 shkurt).


Teknikat


Dy teknika kryesore u përdorën nga klanet mafioze për të zotëruar politikat shqiptare, njëra prej të cilave është krimi i organizuar. Eshtë e rëndësishme të citojmë se monopolet e importit që janë në dorë të mafias, drejtohen nga politikanë të rëndësishëm, të cilët përfitojnë në mënyrë reciproke nga njëri-tjetri. Ish-ministrat e qeverisë "Nano" janë në krye të monopoleve kryesore të sektorit agro-ushqimor. Këto privilegje mjaft fitimprurëse sigurisht që i kanë përfituar gjatë kohës që ishin në pushtet. Dyshime të forta rëndojnë gjithashtu mbi zotërimin e monopolit të birrës që është nën pronësinë e një burri shteti.

Mafia u krijoi mundësinë e përfitimit mjaft politikanëve, mjeshtra të spekullimit në tregjet publike, në të cilat bashkëpunojnë masivisht, sidomos në sektorin e ndërtimit.

Kryetari i Bashkisë së Tiranës i ka vënë vetes nofkën ndjellëse "Zoti 10%".

Unioni mafia - politikë nuk varet vetëm nga korrupsioni, por edhe prej përkatësisë.

Politikanët më të afërt me Fatos Nanon janë padyshim anëtarë të klaneve kryesore shqiptare, roli i të cilëve në strukturimin e kupolës së përmendur më lart ka përparuar në një mënyrë ngulmuese në Durrës dhe Tiranë. Njerëzit e disa prej qeveritarëve aktualë nuk ngelen jashtë dyshimeve të kësaj fushe.

rd