Ismail Kadare

[hoteli]

Poe përsëris edhe një herë: " Nëse të kuptuarit është vështirësi- të shtirët si i kuptuar është budallaki"
( Citat i Preng Sherrit").

Tema është për Kadarenë dhe nëse dikush dëshiron të flasë për të, le të flasë për veprat e tija, natyrishtë nëse ato janë lexuar!

Po i kthehemi çmimit " Princi i Asturias".

Ky çmim kadaresë iu nda në qershor të këtij viti dhe u dha publikishtë; pra, që nga qershori dihej që kadareja është fitues i këtij çmimi!
Në garë për ta fituar këtë çmim përpos Ismail kadaresë ishin edhe; Millan Kundera, i konsideruar një nga shkrimtarët më të mëdhenjë të kohës që jetojmë, Italiani Antonio Cabucchi, holandezit Cees Nooteboom, shkrimtares kanadeze Alice Munro, e cila ishte edhe fituese e çmimit Man Booker International Prize etj.
Në këtë edicion janë numëruar 31 kandidatura nga 25 vende.
Çmimi ka një vlerë prej 50.000 mijë eurosh.

JUria ka qenë përbërë prej: Andres Amoros, themeluesit të gazetës " La Razon" dhe vet fitues i çmimit " Prince of Asturia Prize for Communikations and Humanities" në vitin 1991,
Luis maria Anson
Shkrimtari Juan Jose Armas marcelo
dhe gazetarëve; White berasateguai dhe maria Luisa Blanco.

VITIN E KALUAR fituese e çmimit ka qenë kanadezja Margaret Atwod.


Të tjerë Autorë që kanë fituar këtë çmim janë:
Jose Hierro,
Juan Rulfo,
Angel Gonzalez,
mario vargas llosa,
Camilo Jose Cela,
Claudio Rodrigez,
carlo Fuentes,
Francisko Umbral,
Gunter Grass,
Augusto Monterroso,
Doris lessing,
Arthur Miller,
Susan Sontag,
Claudio magris,
Paul Auster dhe
Amos Oz ( që deri në minutë të fundit është menduar që sivjet do t'merr Nobelin për Letërsi).

More Shkruej qka te duash,pore nji gja dije shume mire,LIRIA E TE SHPREHUNIT NE SPANJE?Krejte keto qmime qe vijne prej ketije Shteti jane nji HIQE ,nji HIQE e MADHE,te drejtat e njeriut,atje SHKELEN ne menyre DRASTIKE,shiko BURGJET,dhe do ta kupetojshe,ATJE lufta QYTETARE ashte BAMUR,dhe kurgja nuke ka NDRYSHUE,qe 60 vjet shikoje ne fillim kushe mer keto qmime ,shikoji emnat dhe gjuko ka ardhe radha te hyje ne ket regjister SHQIPETARI,atehere BYE BYE KOMBI SHQIPETARE BASHKEPUNETORE I SPANJES edhe me LETERSI,mjeranat,jesin mjerana,me duket qe keta kane ende koloni ne bote shtet i cili nuke ju lejon te DREJTAT E NJERIUT ha ,ha shume,shume qMIM i MIRE PER KURKUSHIN.

[hoteli]

Jose Hierro,
Juan Rulfo,
Angel Gonzalez,
mario vargas llosa,
Camilo Jose Cela,
Claudio Rodrigez,
carlo Fuentes,
Francisko Umbral,
qka tregojne keto emna,thjeshte,shume thjeshte ja nisen me njerez te vete,dhe tashe me Shqipetare ne po bahemi INTERNACINAL,he he dota nisim edhe ne nji qmim,per ta nda do ta quejm QMIM per LETERSI i SALEP SULLTANIT.Pastaj ...pastaj.... mbase 10 vjete INTERNACIONAL,pse JO duhet KOPIUE DIKEND.

[DardanG]

Poe përsëris edhe një herë: " Nëse të kuptuarit është vështirësi- të shtirët si i kuptuar është budallaki"
( Citat i Preng Sherrit").

Tema është për Kadarenë dhe nëse dikush dëshiron të flasë për të, le të flasë për veprat e tija, natyrishtë nëse ato janë lexuar!

Po i kthehemi çmimit " Princi i Asturias".

Ky çmim kadaresë iu nda në qershor të këtij viti dhe u dha publikishtë; pra, që nga qershori dihej që kadareja është fitues i këtij çmimi!
Në garë për ta fituar këtë çmim përpos Ismail kadaresë ishin edhe; Millan Kundera, i konsideruar një nga shkrimtarët më të mëdhenjë të kohës që jetojmë, Italiani Antonio Cabucchi, holandezit Cees Nooteboom, shkrimtares kanadeze Alice Munro, e cila ishte edhe fituese e çmimit Man Booker International Prize etj.
Në këtë edicion janë numëruar 31 kandidatura nga 25 vende.
Çmimi ka një vlerë prej 50.000 mijë eurosh.

JUria ka qenë përbërë prej: Andres Amoros, themeluesit të gazetës " La Razon" dhe vet fitues i çmimit " Prince of Asturia Prize for Communikations and Humanities" në vitin 1991,
Luis maria Anson
Shkrimtari Juan Jose Armas marcelo
dhe gazetarëve; White berasateguai dhe maria Luisa Blanco.

VITIN E KALUAR fituese e çmimit ka qenë kanadezja Margaret Atwod.


Të tjerë Autorë që kanë fituar këtë çmim janë:
Jose Hierro,
Juan Rulfo,
Angel Gonzalez,
mario vargas llosa,
Camilo Jose Cela,
Claudio Rodrigez,
carlo Fuentes,
Francisko Umbral,
Gunter Grass,
Augusto Monterroso,
Doris lessing,
Arthur Miller,
Susan Sontag,
Claudio magris,
Paul Auster dhe
Amos Oz ( që deri në minutë të fundit është menduar që sivjet do t'merr Nobelin për Letërsi).

Preng beteri! Në e dijmë se përcka bisedohet këtu, por t´i mos u fshesh pas "citateve" tua "filozofike" duke bishtëruar dhe duke i ikur dyfytyrësisë tënde, shpifjeve dhe intrigave dhe duke bërë përpjekje për ti fshehur fshehur gënjeshtrat dhe akuzat ndaj të tjerëve! Fundja mund ta pranojmë se "filozofia" e jote dhe "mendimet" tua janë aq të" thella" dhe aq "kulluara" sa puset e bretkocave dhe uji aty! Nuk kemi ndërmend të marrim ndonjë "tatar" e të na ndihmojë ti kuptojmë ato, sepse e dijmë cfarë "thesari" do të dalë nga "citatete" prengiane!
Si intrigant, shpifës... mund të jesh ca më i shkathtë në zanat se sa si" filozof", por edhe këtu maskat të kanë rënë! Kot sjellë edhe pozi të Kadaresë, kot e sjellë edhe këto të dhëna për cmimin spanjoll të Austurias, gjoja për ti cepur maskat tua! Ato nuk të bëjnë punë, ato nuk pijnë ujë! Fytyrën e ke të nxirë, pis!
Ti ke ndërhyrë në postimet e më larta për ta minimizuar vlerën e cmimit spanjoll"Princi i Asturias", i cili iu dha këto ditë Kadaresë!
Ti ke thirrur tërthorazi Ismail Kadarenë që të rrëfehet (për cka ti e di e unë nuk e di) ashtu sic ka vepruar Millan Kundera, shkrimtarë cek, i cili qenka rrëfyer se paska qenë spiun!
Ti që thua se cmon si Qosjen ashtu edhe Kadarenë, thua se Kadare kurrë nuk e ka ndihmuar Qosjen, ndërsa Qosja paska qenë" shpëtimtarë" i Kadaresë, ndonëse e di vetë se është krejtësisht e kundërta! Pra, Kadare ka ndihmuar Qosjen e jo Qosja Kadarenë!
Ti i heshtë sulmet e njëpasnjëshme të Qosjes kundër Kadaresë dhe në anë tjetër arsyeton Qosjes dhe heshtjen dhe injorimin e tij kur Kadare arrin suksese letërare dhe merr cmime kudo në botë për këtë!
Ti vetë e krahason Kadarenë me Titon e për këtë i fajëson të tjerët(pra më akuzon mua) pa e përmendur kurr Titon dhe pa e krahasuar atë as me Kadarenë, e as me Enverin!
Ti, porsi idoli i ytë Qose, e quan hapurazi popullin bagëti! Qosja e di edhe vetë ti që popullin e ka quajtur qen e qenushe!
Iks prapështira të tjera shkarravitë në forume dhe në fund kinse "nxirresh" pas "citateve" të tua se gjoja Prenga këto nuk i ka thënë por faji është se ata nuk me kuptojnë mua cfarë kam dashur të them!
Të gjitha këto që i thash janë në postimet e tua më lartë! Ja, merri, e mburri me to! Mund të kërkosh edhe shpërblim me këto që i ke thënë! Kushedi edhe mund te të shpërblejnë për "patriotizmin" tënd shpifës!! Ka asi që edhe jepin para, kur Prenga shprehet kështu, ulë vlerat e të arriturave kulturore, fut sherre, shan e fyen...!

Bretkoca(anekdotë për ty Pren Sherri) pau kalin duke u mbathur dhe edhe ajo ia coi këmbën mbathëtarit! Nuk kam patkua për ty, mori bretkocë ia ktheu mbathtari!
E shkreta bretkocë kujtoi se është kali dhe harroi se ajo është vetëm bretkocë për brraka e për guaka! Vazhdo me guakat tua dhe mburru!

[hoteli]

Ka edhe ma mire,Nji here Zogu i kishte hype elefantit,dhe ELEFANTI PORDHI ,dhe e hudhi Zogun ne pluher toke shum large vehtes,mirepo Zogu per te tregue forcen e vehte I SHKUNI KRAHET ME PLOTE PLUHUR DHE IU DREJTUA ELEFANTIT,ehe,PO PJERDH kure i FORTI TE QKERDHEN,no koment. PER ty DARDANg

[Preng Sherri]

" Të jesh i ditur do t'thotë ta dish që asgjë s'ke ditur"
( Citat i Preng Sherrit)

Në vitin 1980-t Ismail kadare rrallë pranonte të jepte një Intervistë ngaqë ishte më shumë i heshttur. Një nga miqtë e tij të afërm Hasan mekuli thoshte " Ismailit asnjëherë në ndeja private s'mund t'i marrësh një mendim meqë kur shehë ai lapsin të urdheron që të bëhemi më të thjeshtë dhe pa formalizime!
Një Intrervist të rrallë të Ismailit dhënë në vitin 1980- për TVP-ën kur t'kem kohë do ta sjellë në tërësi dhe e cila pas 30 vitesh ishte botuar për herë të parë në qershor të këtij viti.
Intervista me Ismail kadarenë nuk ishte botuar dhe emituar, më vonë ngaqë autori i saj, Skender Blakaj ishte burgosur " si armik dhe kontrarevolucionar".
Por meqë Intervista ka një Histori të saj ku autori fletë edhe për çapkënllëqet e Dy vajzave të shkrimtarit Gresës dhe besianës dhe do punë do të sjellë një vjershë të kadaresë me titull.





ISMAIL KADARE

KALI i TROJES

Në qetësinë e natës vini veshin
A nuk dëgjoni që larg një trok të mbytur?
Nga thellësia e miteve të lashta
drejt qyteteve tona moderne
Po troket e avitet një kalë.
Është Kali i Trojës.
Në hapësirat e shkreta, të përmbytura nga drita e bardhë e hënës,
ndjej potkonjtë e tij si shkelin mbi pellgjet e zymta,
mbgi shpinat e drunjta vështron që larg kohën tonë
Ecën drejt nesh.
Përse i lë gërmadhat e Ilionit, ç'kërkon
që midis kohërave endesh si somnabul?
S'të mjaftuan zjarret, tempujt, klithmat e Trojës,
S'të mjaftuan qytetet që hëngre në kohën e mëvonshme?
Përbindësh me mish qytetesh u mësove
Kështu gjithmonë endesh duke kullotur vdekjën.
tani kërkon përsëri.
Prapë ke uri.
barku ytë i drunjtë s'ngopet kurrë
Zgavrat e tua të errëta i ke drejtuar mbi ne.
Ngadalë po avitesh.
ndihen potkonjtë.
Trak-trak me ritëm heksametrik
potkonjtë e tu po ndihen.
Vini veshin,
Në Gjumë përbindësh, dot s'ke për të na gjetur.
Vini veshin! Vini Veshin!
Kali i Trojës!

[arberi_fr]

Ismail Kadare
Eshte diktatori Enverist i cili smuri te dashurin e vajzes se tij dhe i gjori iku nga atedheu ne shba,ku ende vuan nga smundja psiqike!Dhe njeriu qe ngreri ne sofren e Enverit dhe ja ketheu shpinen duke e etiketue zi e me zi !Ky le te merr qmime sa te doje,se shtetet qe i patem kundershtare per krijimin e nje shqiperie e nderojne me qmime,qe ky te vazhdoi rrugen per tua plotesuar epshet ogurezeza,ne deme te popullit shqiptar!

[janulla]

Ramiz Alia i përgjigjet Kadaresë: Më shoqëroi në aeroport kur shkova në SHBA, ka edhe film
» Vendosur: 02/11/2009 - 08:48
Gazeta Panorama

• Ferdinand Dervishi

“E kam çmuar Ismail Kadarenë si shkrimtar. Edhe sot në atë drejtim kam të njëjtin mendim. Por kur dëgjoj ‘përralla’ nga Kadareja, habitem...” Ramiz Alia, ish-Sekretari i Parë i Byrosë Politike të Partisë së Punës dhe Presidenti i parë postpluralist shqiptar, ka reaguar kujdesshëm pas intervistës së shkrimtarit të shquar, Ismail Kadare, për gazetarin Blendi Fevziu, realizuar pak ditë më parë në emisionin “Opinion”. Një reagim, përmes lidhjes telefonike, ndaj atyre pasazheve në intervistë, që Alia pohoi se i kishin tërhequr vëmendjen kur i kishte lexuar ditën tjetër nëpër gazeta. Ja kundërshtitë e tij.
Në intervistën e tij, të para pak ditëve, për gazetarin Blendi Fevziu, shkrimtari i njohur, Ismail Kadare, ju përmendi disa herë, në shumicën e rasteve duke ju nxjerrë nga goja për keq. A e ndoqët?
Lexova gazetat të nesërmen. E kam çmuar Ismail Kadarenë si shkrimtar. Edhe sot në atë drejtim kam të njëjtin mendim. Por kur dëgjoj përralla nga Kadareja, habitem.
Ndër të tjera Kadare mohoi që t’ju ketë shoqëruar për në aeroport, kur u nisët për në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, në vitin 1990, për të marrë pjesë në një sesion të OKB-së. Si është e vërteta sipas jush?
Harron, apo kjo u përgjigjet interesave të tij të reja? Le të shohë shtypin e kohës apo dokumentarët e Kinostudios, ku pasqyrohet prezenca në përcjelljen time e N/kryetarit të Frontit Demokratik, shokut Ismail Kadare, dhe do të bindet cila është e vërteta.
Në intervistën me Fevziun, Kadare thotë gjithashtu se juve, në Shtetet e Bashkuara, gjatë vizitës së vitit 1990, ju shoqëronin 70 shqiptarë të armatosur. Për shkak të kësaj, por edhe prej faktit se ju në Shtetet e Bashkuara nuk patët ndonjë takim të rangut të lartë pas të cilit të lexohej ndryshimi radikal i politikës në Shqipëri, ai vendos të kërkojë azil politik në Francë. A janë të vërteta këto?
Unë nuk e kam njohur Kadarenë kaq naiv për të besuar në çdo përrallë që dëgjon. Kush të pranonte në Shtetet e Bashkuara më 70 njerëz të armatosur?!
Në një tjetër moment të intervistës Kadare thotë se në rrethe të nomenklaturës shqiptare të kohës, është festuar momenti kur në Rusi, ish-komunistët, tentuan një puç ushtarak. Gjithashtu Kadareja hedh një ide sipas së cilës puçistët ishin të lidhur edhe me komunistët jugosllavë edhe me ata shqiptarë. Si e komentoni?
Nuk mund të shiten për të vërteta “thashethemet”, siç i karakterizon edhe ai vetë në intervistë. Se gjoja udhëheqja e kaluar paska bërë përpjekje për tu marrë vesh me golpistët rusë dhe paska kremtuar fitoren e tyre. Çfarë janë këto fantazi të sëmura?!
Në të njëjtën intervistë Kadare flet për mospranimin e ofertës gjermane të viteve ‘80. Sipas Kadaresë, ne shqiptarët në këtë rast, i kemi rënë të mirës me shkelm pasi plani i gjermanëve ishte të ndihmonin Shqipërinë për progres ekonomik dhe afrim ndaj Evropës. Sa të vërteta janë këto?
Edhe për këtë temë ai gabon. Jam shprehur edhe më parë. U morën të gjitha ato që gjermanët ofruan.
Pra, sipas jush Kadareja ka lëvizur shumë nga pozicionet e veta të viteve të shkuara, përse?
Nuk gjej dot një përgjigje. Është hera e parë që i bëri publike në intervistën e Fevziun. Sepse kurrë më parë gjatë 20 viteve që është jashtë shtetit nuk ka folur për këto xhevahire. Duket se tani nuk i mjaftojnë argumentet si “disident” e “antikomunist”. Për synime më të larta, që vazhdimisht e intrigojnë, është në kërkim edhe të meritave të tjera. Dhe në këtë rrugë talenti ynë shfaq edhe defektet e tij më të mëdha.


Intervista në “Opinion”, rrethanat si Kadareja përmendi Ramiz Alinë
Pak ditë më parë, në një nga emisionet e tij “Opinion”, gazetari Blendi Fevziu realizoi një intervistë me shkrimtarin e shquar shqiptar, Ismail Kadare. Në intervistën, që vinte menjëherë pas fitimit të çmimit “Princi i Asturias”, Ismail Kadare përmendi disa herë ish-sekretarin e Parë të Byrosë Politike dhe njëkohësisht presidentin e parë postpluralist shqiptar, Ramiz Alia. Më poshtë pjesët nga intervista e gazetarit Fevziu, për të cilat Ramiz Alia reagoi.
Fevziu: Ramiz Alia ka thënë që ju e përcollët në aeroport...
Kadare: S’është e vërtetë, është absurde, unë kam qenë në Paris në atë kohë, kam ikur në shtator. Është një fantazi, ose është një transferim i kujtesës së gabuar të tij


-----------------------------------------

Ke te besojme????/

[Kreksi]

Si duket Ramiz Alia i ka humbur orientimet dhe vuan nga Alzajmeri, si dhe nga smundjet tjera te vetdijes..;ku ta di une, Kadare mire i pate then; ose te hapet Shqiperia e te mbahen zgjedhjet e lira ose do shkojmi drejte kaosit dhe une doiki, si duash ti..;
Alia si Ali vendosi te nguli kembe dhe e hengri...;
Nuk e ndegjoi Kadaren me te mire...
Ku eshte prblemi tani ketu ?

[King_Arthur]

“Artisti është origjina e veprës. Vepra është origjina e artistit. Asnjë nga këta terma nuk jetojnë pa njëra-tjetrën” - Heidegger

Vepra si origjina e autorit/Kadare me romanin “Darka e gabuar” dëshmon, përpos cilësish të tjera, të mirënjohura dhe të çmuara, për maturitet deri në përkorje të frazës, përlëmim të subjektit, për sqimë stilistike, për rimarrjen në mënyrë mjeshtërore muzikore të motiveve, për zhbirime të hetimeve psikologjike dhe cilësi të tjera që kanë të bëjnë me teknologjinë e shkrimit. Romani është një përpjekje për të rrokur në befasi vetveten, në hipostaza të panjohura, të harruara, të rizgjuara, të përndritura, të fshehura. “Darka e gabuar” bën objekt të trillit artistik, hyrjen e gjermanëve më 1943 në Gjirokastër, vendosjen e komunizmit, deri tek vdekja e Stalinit, më 1953. Romani vendos dy njerëz dhe dy kohë në pozicione të ndryshme: nga njëra anë doktor Gurameton dhe komandantin e divizionit gjerman, kolonelin Fritz von Schwabe, në anën tjetër, si dhe Shqipërinë e parë në tre hipostaza: otomane, gjermanike dhe atë komuniste. Ndërsa në “komplotin e bluzave të bardha”, të pasqyruar në roman, kashtosen legjendat, ngjarjet me të gjitha ngjyresat lokale. “Darka e gabuar” është e mbushur me dashuri, me ironi, me situata absurde, me komizëm tragjik, me detaje piktoreske, me çmenduri, me dhimbje e nostalgji për qytetin e lindjes dhe personazhet që e popullonin atë.Rrëfimtari, i identifikuar më së shumti me autorin, përzgjedh nga kujtesa e tij ngjarje, mbresa, kujtime të ringjallura nga fëmijëria, mite e legjenda, histori e personazhe reale, ndodhi dhe personazhe që janë prehur në kujtesën afektive të autorit. Në fakt Kadare nuk rrëfen, por përzgjedh me sqimën e pagabueshme detaje që e ndihmojnë në ndërtimin e veprës së tij. Romani dëshmon një dashuri që shkakton më shumë dhimbje, hidhërim, sepse në këtë tablo të qytetit je i detyruar të vizatosh dhe vetveten. Pasqyrimi i vetvetes është po aq i paevitueshëm dhe po aq i pamëshirshëm si pasqyrimi para pasqyrës. Kadare, si në poezinë moderne apo në gravurën japoneze, di të ruajë sensin e masës, të vendosë në marrëdhënie harmonike boshin dhe plotin, zbrazësinë dhe ngarkesën, fjalën dhe heshtjen. Sensi i masës, duket se është dhe tipari dallues i artistit të madh.
Teksti i Kadaresë nuk është asnjëherë eksplicit, ndonëse gjuhësisht ndërtohet thjesht, hulumtimi dhe ngasja për të cikur, qoftë thellësisht, qoftë përkitas një temë a një ndodhi, një personazh, apo një detaj, rrit dhe gjeneron më shumë rrugë të interpretimit. Kadare në përçapjet për të sqaruar shton mjegullën, në momentet kur do të rrisë dozën e seriozitetit dhe toni bëhet më i rëndë, mund të zbulosh në tekst më shumë ironi dhe humor, kur sjell më shumë të dhëna dokumentare për të argumentuar një ide, ngjarja dhe personazhi mbulohet me më shumë mister dhe fshehtësirë. Në romanin “Darka e gabuar” Kadare ka përsosur rrëfimin jo në të mirë të sqarimit të situatës, jo në të mirë të sqarimeve dhe teksteve plotësuese, por rafinamenti i rrëfimit ka shtuar më shumë sugjerimin, rolin aktiv të lexuesit. Fjala është për endjen e tekstit, valorizimi i sintagmave që duken rastësore, rikthimi tek ato me elemente befasie dhe me një korrelacion pothuaj muzikor.
Topografi shpirtërore/Kadare na kujton se armiku ynë më i madh është koha dhe mikja jonë e madhe është hapësira. Qyteti i tij i lindjes Gjirokastra është hapësira bujare ku autori monton pjesën, vizaton atmosferën, arkitekturën e qytetit, ndërton shtëpitë, sokakët, rrugët shpirtërore, thashethemet dhe heshtjen, padyshim me një domethënie të caktuar emocionale, me një ngarkesë të posaçme afektive, ku personazhet mund të identifikohen lehtësisht, shumë syresh mbajnë emra apo mbiemra të vërtetë. Ajo që duhet theksuar qysh në krye të herës është fakti se autori pikturon shpirtin e vendit, frymën e tij. Ashtu si qeniet e gjalla dhe vendet janë mbartëse të një shpirti, fryme të caktuar, siç janë mbartëse të një ngjyre të caktuar, një pamje të caktuar, një arome të caktuar. Gjirokastra e Kadaresë, në këtë roman si dhe në “Kronikë në gur” vjen me shpirtin e saj. Kadare nuk pikturon topografinë fizike të qytetit, por një topografi shpirtërore: historinë mesjetare të qytetit, fqinjësitë e tij, marrëdhëniet me Perandorinë Osmane, pushtimin gjerman, pushtimin italian, vendosjen e komunizmit, krimet dhe dashuritë, intrigat dhe kurthet, çmendurinë dhe xhelozinë, meskinitetin që prodhojnë vendbanimet e vogla etj.
Ndërsa hapësira ofron mundësi të merresh me të, të endesh në të, të kotesh në të, të lëvizësh në një zonë të pamodifikueshme, koha është e pandalshme, koha shkëputet, ndërpritet, rimerret, fragmentarizohet, si kohë afektive e lidhur me kohën historike. Por mesazhi është shumë më i gjerë, është me konture kombëtare, europiane, të marrëdhënieve midis sistemeve politike, por dhe për një sistem të caktuar vlerash. Kufizimi me Gjirokastrën, me gjithë vlerën afektive që ka autori, do t’i zbehnin dimensionet romanit. Në një paradigmë më të gjerë kuptimore do të lexoheshin marrëdhëniet mes pushtuesit dhe të pushtuarit, historisë dhe mitit, realitet historik me realitetin fiksional, kumtit të fshehtë dhe realiteteve eksplicite, krimeve dhe sistemeve diktatoriale, logjikës së gjërave dhe absurdit etj.
Një përmasë tjetër që perceptohet në “portretin e Gjirokastrës” është edhe ritmi i jetës së këtij qyteti, herë me një ritëm anakronik, herë me përzgjatje kohore nga një periudhë në tjetrën, me pushimet dhe heshtjen e tij, me pezmin psikologjik që mbart, me muzikën e rëndë të ndërtimeve hijerënda e të gurta. Elementë kompozicionalë si : rivaliteti i dy doktorëve Garameto në qytet, Aeroporti i vjetër, personazhet e familjeve të mëdha në qytet, Guva e Shanashisë, shtëpia e Kadarenjve që shërbeu si spital, rruga e Varroshit, Vehip Qorri etj janë elementët që popullojnë peizazhin dramatik. “Kishte ditë që qyteti dukej se i afrohej zgripit, por shi në çastin e fundit, i shmangej”. Romani është një ironi për komunizmin, është një qëndrim i figurshëm i historisë së Shqipërisë nga Lufta e Dytë Botërore dhe deri në ditët e sotme, një paradigmë e patriotizmit, një përkufizim artistik i mitit, ëndrrës, kllapisë, realitetit historik, mitit që janë pjesë integrale e së gjithës. Lënda letrare, si pothuaj në gjithë veprën e tij, kashtoset, bëhet një. Kadare është mjeshtër i trajtimit të absurdit në letërsi, i minimizimit të rëndësisë së ngjarjeve “të mëdha” dhe i mëshimit të “ndodhive të vogla” nuancave, detajeve, zhbirimeve vertikale të qenies deri aty ku ai takohet me mitin, me misterin, me përsëritjen e ngjarjeve në histori, me takimin me të përjetshmen etj. Darka e gabuar do të kthehet dhe në nyjën qendrore të rrëfimit, e rrëfyer me luks detajesh, e ritreguar me pasion hetimi, duke u rimarrë si motiv e lajtmotiv, duke u tjerrë psikologjikisht pas vitesh, duke fituar gjithë vëmendjen dhe peshën e romanit. Darka e gabuar do të shndërrohet në darkën fatale, darkën e keqkuptimeve të mëdha që do t’i kushtonte doktorit Gurameto deri në jetën e tij. Është interesante dhe mënyra në të cilën, në nivel stilistik, shkrimtari transformon çdo hapësirë dhe personazh në një simbol: darka e gabuar/darka e fundit biblike, doktori, zonjat, darka, ftesa, vdekja, varri, guva e Shanishasë, Gjirokastra, Vehip Qorri, Ali Pashë Tepelena, motra e tij etj.
Ironia tragjikomike/Kadare ka manifestuar qysh në fillim të herës interesin dhe ka përdorur strategjinë e shkrimit ironik, manifestim i një forme guximi intelektual, kushtimisht nga talenti. Nota kritike e fiksionit të maskuar nga autori, përzierë me histori reale dhe me personazhe realë, në një roman siç është “Darka e gabuar”, emeton mesazhe për vështrimin e historisë, historinë e Gjirokastrës, historinë individuale të personazheve etj. Duke e lexuar me vëmendje, me aq vëmendje sa i qasshëm është ligjërimi, romani i përgjigjet formatit dhe përmasave moderne të ironisë tragjike. Në shqetësimet e Kadaresë, në gjithë veprën e tij, ai ka qenë njëherazi dhe për ironinë tragjike antike (analizuar nga Nietzsche). Duhet vënë në dukje dhe evolucionin e romaneve të Kadaresë dhe kalimet nga ironia tragjike në ironinë komike apo alternimi i të dyjave në hapësirat e të njëjtit tekst. Pra, nga e qara tek e qeshura, nga tonet sublime e heroike në tone humori absurd, duke njohur e përdorur mjeshtërisht faktin se letërsia përsërit historinë. Alternimi qarje-qeshje, konfirmon praninë e ironisë në gjithë historinë e botës. Ligjërimi ironik, i ndërtuar me natyrshmëri, është dashuria e madhe dhe prirja e gjithë letërsisë së Kadaresë deri më tash. Kujtimet, e pazakonshme të rrëfyera në të tashmen, duke filluar nga fëmijëria, duke vazhduar me rrëfimin e figurshëm të vetë historisë së Shqipërisë, duke kashtosur realen dhe të sajuarën letrare Kadare na krijon një skenë të pleksur me tragjedi të rënda që pllakosin fatin e një kombi, me zhdukjen e elitave perëndimore të vendit dhe vendosja e komunizmit, figura e Stalinit, vdekja dhe zhdukja e zonjave nga qyteti bashkë me kohën e tyre, ardhja e komunizmit është vizatuar me tragji-komizëm.Tragji-komizëm tregon dhe me zhdukja e qytetërimit Perëndimor, krijimi i një kohe të re, i një njeriu të ri, i një pështjellimi shoqëror të pashoq që do të vijonte me krime të rënda të shqiptarëve kundra shqiptarëve në emër të një ideologjie. Në një radhë titujsh simbolikë si “tjetër rend”, “dita dy. ag”, “dita minus dy”, “varg ditësh e muajsh”, “varg stinësh” etj autori përshkruan istaurimin e sistemit komunist. Komunistët kishin arrestuar dhe të operuar: “Ndërsa vinin në vete, njëra nga infermieret e shërbimit përpiqej, kushedi pse, t’u shpjegonte se përveç që u ishte hequr apendiciti apo veshka e sëmurë, ata gjendeshin, ndërkaq, në një rend tjetër”. Pohimi dhe mohimi i menjëhershëm hyjnë në një konkurrim ludik, kundërshtohen reciprokisht, ngjarjet fitojnë më shumë ambiguitet dhe paradoks. Ironia, me shoqërueset e saj, paradoksin dhe oksimoronin përbëjnë idiolektin estetik, parimin letrar të Kadaresë. Tek e fundit, ironia nuk është vetëm një cilësi e tekstit, por dhe një mënyrë lëçitjeje, për të përkthyer dykuptimësinë, të pashpjegueshmen. “Darka e gabuar” bën pjesë në veprat e zhbirimit të ekzistencës njerëzore. Në momentin kur shkenca fiton autonominë për të analizuar sendet së jashtëmi, (apo me termat e Martin Heidegger-it) kur prodhohet një harrim i vetëvetes, i Qenies, shfaqet romani për të zhbiruar botën e gjallë. Historia e romanit është një vijimësi përçapjesh për ta rrokur Vetveten, identitetin njerëzor. Në këtë roman prania e Kadaresë është më e gjallë se në shumë vepra të tjera. Kemi të bëjmë me një tentativë për të rrokur hipostaza të panjohura të vetë autorit.

[bindi]

Aq me behet vone per Kadaren!...Sa Kadares per Shqiptaret!...